Ֆիզիկական աշխարհագրության և ջրաօդերևութաբանության ամբիոնը կազմավորվել է 1933թ-ին` սկզբից որպես Ֆիզիկական աշխարհագրության ամբիոն, իսկ 2009 թվականից վերանվանվել է Ֆիզիկական աշխարհագրության և ջրաօդերևութաբանության ամբիոն:

Ամբիոնի հիմնադիրն ու առաջին վարիչը եղել է Հայրապետ Հովհաննիսյանը: Այնուհետև ամբիոնը տարբեր տարիներին ղեկավարել են պրոֆեսորներ Ստեփան Լիսիցյանը, Գևորգ Զուբյանը, Անդրանիկ Բաղդասարյանը, Հրաչյա Գաբրիելյանը, դոցենտներ Կիրակոս Օհանյանը, Խաչիկ Նազարյանը, Աշոտ Խոյեցյանը, Վիլեն Մեթանջյանը (ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատար), Բորիս Մնացականյանը: Ներկայումս ամբիոնի վարիչ է ա.գ.դ., պրոֆեսոր Թրահել Վարդանյանը:

Ամբիոնը ապահովում է ֆիզիկաաշխարհագրական, ջրաօդերևութաբանական դասընթացների ավանդումը: ՈՒսանողները մասնագիտանում են ֆիզիկական աշխարհագրության և ջրաօդերևութաբանության մասնագիտությունների գծով:

Անցած ժամանակաշրջանում ամբիոնի գիտահետազոտական աշխատանքները հիմնականում ընթացել են ֆիզիկական աշխարհագրության, բնական լանդշաֆտների, ֆիզիկաաշխարհագրական և ջրաօդերևութաբանական տարբեր պրոցեսների հետազոտման ուղղությամբ:

Ավելի մանրամասն` այստեղ:

Կազմավորվել է 1933 թ.-ին: Հիմնադրումից մինչև 1936 թվականը այն ղեկավարել է պրոֆեսոր Տիգրան Աթաբեկյանը, նրան հաջորդել են պրոֆեսոր Գուրգեն Քոչարյանը, դոցենտներ Սիրաք Բերբերյանը, Երեմ Եղիազարյանը, Արամ Օհանյանը, պրոֆեսորներ Թադևոս Հակոբյանը, Լեմվել Վալեսյանը, Արամայիս Ավագյանը:

Ամբիոնը ապահովել է սոցիալական, տնտեսական, աշխարհագրական, հայրենագիտական, բնօգտագործման, բնապահպանական, սերվիսի և զբոսաշրջության դասընթացների ուսուցանումը: Ուսանողները մասնագիտացել են հասարակական աշխարհագրության, բնօգտագործման և բնապահպանության, սերվիսի գծով:

Ամբիոնում պրոֆեսոր Գ. Քոչարյանի ղեկավարությամբ կազմվել է ՀՍՍՀ խոշոր մասշտաբի տնտեսաաշխարհագրական քարտեզ: Մեծ է եղել պրոֆեսոր Թ. Հակոբյանի ներդրումը Հայաստանի պատմական աշխարհագրության և բառարանակազմության բնագավառներում: Նա հիմնադրել և ղեկավարել է Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների հանրագիտական հինգ հատորանոց բառարանի ստեղծման աշխատանքները:

Ամբիոնի պրոֆեսոր Լ. Վալեսյանի խմբագրությամբ ամբիոնի պրոֆեսոր Ա. Ավագյանի, Կ. Դանիելյանի, դոցենտներ Մ. Թորոսյանի, Մ. Մանասյանի, Ս. Սուվարյանի, Ա. Պոտոսյանի մասնակցությամբ հրատարակվել է Հայաստանի հանրապետության աշխարհագրական ատլասը:

Պրոֆեսոր Լ. Վալեսյանի ղեկավարությամբ հրատարակման է նախապատրաստվել «Հայ բնակչության և մշակույթի» ատլասը:

Մեծ է ամբիոնի ներդրումը կրթական համակարգի զարգացման գործում: Ամբիոնի դասախոսներ Ա. Ավագյանի, Գ. Հովհաննիսյանի, Մ. Թորոսյանի, Մ. Մանասյանի, Ա. Պոտոսյանի, Լ. Վալեսյանի մասնակցությամբ ստեղծվել են հանրակրթական դպրոցների 4-11 դասարանի աշխարհագրության դասագրքեր:

Ամբիոնի պրոֆեսորադասախոսական կազմի կողմից հրատարակվել են 30-ից ավելի մենագրություններ, բուհական դասագրքեր: Մեծ աշխատանքներ են կատարվում բարձրորակ մասնագետների պատրաստման գործում, գործում են երկու մագիստրոսական ծրագրեր: 2010 - 2011 ուսումնական տարում ամբիոնում սովորում են 13 ասպիրանտներ (որոնցից 12-ը` օտարերկրյա քաղաքացիներ, 4-ը` հայցորդներ):

Ամբիոնում իրագործվում են գիտահետազոտական աշխատանքներ, դոց. Ս. Սուվարյանի ղեկավարությամբ կատարվում է «ՀՀ կայուն զարգացման ինտեգրալ աշխարհագրական կանխատեսում» գիտահետազոտական թեման: ԵՊՀ հայագիտության կենտրոնում պրոֆ. Ա. Ավագյանի խմբագրությամբ վերահրատարակման է նախապատրաստվում «Հայաստանի և հարակից շրջանների» տեղանունների բառարանը:

Ամբիոնի ներկա կազմն է` Ավագյան Ա. - աշխ. գ. դ. պրոֆ., Դանիելյան Կ. - աշխ. գ. դ. պրոֆ., աշխ. գ. դոկ. - Մանասյան Մ., դոցենտներ Թորոսյան Մ., Հովհաննիսյան Գ., Պոտոսյան Ա., Սուվարյան Ս., աշխ. գ. թ. ասիստենտներ Սարգսյան Տ. ,Պետրոսյան Շ., դասախոսներ Սարգսյան Լ., Շախոյան Կ., լաբորանտներ Հակոբյան Լ. Խաչատրյան Ս., Անդրեասյան Վ., Չիքիլիզյան Մ.:

1966 թ. Երկրաբանական ֆակուլտետի կազմում բացվել է «Օգտակար հանածոների հանքավայրերի որոնման և հետախուզման երկրաֆիզիկական մեթոդների» ամբիոնը, որի վարիչ է ընտրվել է դոցենտ Հ. Վանցյանը: 1976 - 1982թթ. ամբիոնը ղեկավարել է Մ.Ա.Գրիգորյանը: Նշված տարիների ընթացքում ամբիոնում կազմավորվել են «Սեյսմահետախուզության» և «Էլեկտրահետախուզության» «Մոդելավորման» լաբորատորիաները, որոնք հագեցվել են նորագույն ուսումնական և գիտական սարքավորումներով: Ամբիոնի դասախոսական աշխատանքներին զուգընթաց կատարվել են հանրապետության համար կարևոր նշանակություն ունեցող գիտաարտադրական թեմաներով աշխատանքներ: Հ. Վանցյանի կողմից (1966 - 1976 թթ.),կատարվել են աշխատանքներ Ալավերդու և Կապանի հանքային դաշտերի հեռանկարայնության գնահատման գործում: Ամբիոնում ուսումնասիրություններ են իրականացվել գրավիմագնիսահետախուզության, էլեկտրահետախուզության, սեյսմահետախուզություն, ռադիոմետրիա, սեյսմաբանության և լեռնային ապարների ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրության բնագավառներում: ամբիոնում գործում են ժամանակակից թվային սարքավորումներով հագեցած ուսումնագիտական լաբորատորիաներ, որտեղ կատարվում են ուսումնական, գիտահետազոտական և կիրառական նշանակություն ունեցող աշխատանքներ: ՀՀ տարածքի երկրակեղևի խորքային կառուցվածքի երկրաֆիզիկական մեթոդներով ուսումնասիրման, տեկտոնական գոտիավորման, դրանց սահմանների հետամտման, խորքային խզումների քարտեզագրման հարցերով զբաղվել են ամբիոնի դոցենտներ Է. Հաջիմամուդովը և Լ. Թադևոսյանը: Նրանց կողմից կազմվել են ՀՀ տարածքի գրավիմետրական և երկրամագնիսական դաշտի քարտեզներ` Մ 1:500000 և Մ 1:200000: Ամբիոնի դոցենտ Դ.Խաչատրյանը 1980-1996 թթ. ընդհատումներով (արտասահմանյան գործուղումներ) դասավանդել է էլեկտրահետախուզություն առարկան, մասնակցել գիտահետազոտական ուսումնասիրությունների, որոնք վերաբերվել են ջրաերկրաբանական և ճարտարագիտաերկրաբանական խնդիրներին:

Ամբիոնի կողմից երկրաշարժերի կանխագուշակման նպատակով ՀՀ ԱԷԿ-ի շրջակա տարածքում կազմակերպվում է գեոդինամիկ փորձադաշտ, որտեղ երկար տարիների ընթացքում ամբիոնի աշխատակիցներ՝ դոցենտներ Մ.Ա.Գրիգորյանը, Լ.Կ.Թադևոսյանը, Ա.Ս.Սարդարյանը հետևում էին գրավիտացիոն դաշտի ոչ մակընթացային փոփոխությունների բնույթին:

1984-93 թթ. ամբիոնի վարիչ պրոֆ. Հ. Ավչյանի և ֆակուլտետի դեկան, դոցենտ Մ.Ա.Գրիգորյանի նախաձեռնությամբ ամբիոնում ստեղծվում է լեռնային ապարների ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրման «Պետրոֆիզիկայի» լաբորատորիան, որտեղ սկսվում են ՀՀ տարածքում լայն տարածում ունեցող ապարների ֆիզիկամեխանիկական հատկությունների ուսումնասիրությունները: Հետագայում այդ աշխատանքները շարունակվել են ամբիոնի ներկայիս վարիչ(2015թ.-ից), դոցենտ Գ.Վ.Մարկոսյանի կողմից, ում թեկնածուական թեզի մեջ ամփոփվեցին այդ երկարամյա հետազոտությունների արդյունքները: Լաբորատորիայի վարիչ Գ.Ալեքսանյանի ղեկավարությամբ, ուսումնական լաբորատորիաները, որոնք հագեցած են ժամանակակից թվային սարքավորումներով, միշտ ծանրաբեռնված են լաբորատոր և գործնական ածխատանքներով: Ամբիոնի դասախոս, դոց. Վ. Բալասանյանի գիտական հետաքրքրությունները կապված են հիմնականում կիրառական սեյսմաբանության, սեյսմիկ շրջանացման և սեյսմոգեոդինամիկայի խնդիրների հետ: 2001 թ.-ից ամբիոնը վերանվանվել է և կոչվում է երկրաֆիզիկայի ամբիոն: Այն ղեկավարել է պրոֆ. Ռ. Մինասյանը: Այդ ընթացքում գիտահետազոտական ուղղությունների շարքում ակտիվանում են աշխատանքները ճարտարագիտական երկրաֆիզիկայի և ջրաերկրաբանության ուղղությամբ:

Ամբիոնում ուսումնական ծրագրերը պարբերաբար թարմացվում են երկրաֆիզիկայի բնագավառի ժամանակակից պահանջներին համապատասխան դասընթացներով: Գիտամեթոդական և կիրառական ուսումնասիրություններ են իրականացվում ջրաերկրաբանության, ճարտարագիտական երկրաբանության, սեյսմաշրջանացման, էկոլոգիական խնդիրներ լուծելու նպատակներով: Ամբիոնի պրոֆեսոր Վ.Պ.Վարդանյանը, ջրաերկրաֆիզիկայի բնագավառում իր բազմամյա հետազոտությունների արդյունքները ամփոփել է դոկտորական ատենախոսության մեջ, որը պետք է համարել ամբիոնի ձեռքբերումներից մեկը: Ամբիոնը պահպանում է կապերը ԱՊՀ երկրների բուհական և գիտահետազոտական կազմակերպությունների հետ, ակտիվ աշխատանքներ են տարվում ասպիրանտական և հայցորդական ուսուցման ուղղությամբ:

Հենվելով կատարված գիտահետազոտական, ուսումնամեթոդական աշխատանքների արդյունքների վրա` ամբիոնի ասպիրանտներև և հայցորդ աշխատակիցները, ինչպես նաև հանրապետության տարբեր կազմակերպությունների մասնագետները և օտարերկրյա ասպիրանտները Մ.Գրիգորյանի, Ռ.Մինասյանի և Վ. Վարդանյանի ղեկավարությամբ պաշտպանել են թեկնածուական թեզեր: Ամբիոնի աշխատակիցները ակտիվորեն մասնակցել և շարունակում են մասնակցել միջազգային և հանրապետական տարբեր գիտական կոնֆերանսների: Ամբիոնի ասիստենտներ Մ.Մկրտչյանը և Լ.Միրզոյանը պաշտպանել են թեկնածուական ատենախոսություններ: Ամբիոնի ուսումնական և արտադրական պրակտիկաները կազմակերպվում և անց են կացվում ԵՊՀ ուսումնական բազաներում, ՀՀ մասնավոր և պետական գիտաարտադրական կազմակերպություններում, մասնավորապես ՀՀ ԱԻՆ «ՍՊՏԾ» ՊՈԱԿ «Գառնի» Երկրաֆիզիկական դիտարանում, որտեղ էլ պարբերաբար ընդունվում են աշխատանքի ամբիոնի լավագույն շրջանավարտները:

Քարտեզագրության և գեոմորֆոլոգիայի ամբիոնը հիմնադրվել է 1968 թ.-ին աշխարհագրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆ. Ս. Բալյանի ակտիվ մասնակցությամբ: Նա էլ ամբիոնն անընդմեջ ղեկավարել է մինչև 1997 թ.-ի հուլիսի 1-ը: 1997 թ.-ի հուլիսի 1-ից մինչև 2014թ. հոկտեմբերի 1-ը ամբիոնը ղեկավարում էր աշխարհագրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Վ. Ռ. Բոյնագրյանը: 2014թ. հոկտեմբերի 1-ից մինչև առ այսօր ամբիոնի վարիչ է աշխարհագրական գիտությունների թեկնածու, դոցենտ Պետրոս Գարուշի Դավթյանը:

Քարտեզագրության և գեոմորֆոլոգիայի ամբիոնը ունի հետևյալ կառուցվածքը՝

բակալավրիատ

«Քարտեզագրություն և կադաստրային գործ» մասնագիտություն,

աշխարհագետ-բակալավրը երրորդ կուրսում կարող է ընտրել «Գեոմորֆոլոգիա» մասնագիտացումը,
մագիստրատուրա

«Քարտեզագրություն և կադաստրային գործ» մասնագիտություն, որը ներառում է «Քարտեզագրություն» և «Կադաստրային գործ» մասնագիտացումները,

Գործում է և առկա և հեռակա ուսուցում բակալավրիատում, առկա ուսուցում մագիստրատուրայում:

Ամբիոնում գործում է «Քարտեզագրության և գեոինֆորմատիկայի լաբորատորիա», որը “Tempus” ծրագրի շրջանակներում ընդլայնվել և լրացվել է համակարգչային և այլ տեխնիկայով: Ամբիոնում դասավանդվում են մի շարք դասընթացներ, այդ թվում՝ «Հեռազննման հիմունքներ», «Տվյալների հենք», «Ինժեներային գրաֆիկաներ (AutoCAD)», «Թվային քարտեզագրություն», « «Քարտեզների ձևավորում և համակարգչային դիզայն», «Գեոինֆորմատիկա», «Գեոինֆորմացիոն քարտեզագրություն», «Շարժական ԱՏՀ-ի հիմուքներ», «Գեոինֆորմատիկա և ԱՏՀ տեխնոլոգիաներ», «Թվային ֆոտոգրամմետրիա և հեռազննում», «Ժամանակակից գեոդեզիական սարքավորումներ», «ԱՏՀ հողային ռեսուրսների կառավարման գործում», «Անշարժ գույքի վերլուծություն և կառավարում (SPSS ծրագիր)» և այլն:

Աշխատանքի ոլորտներ
Ամբիոնի շրջանավարտները աշխատում են հանրապետության և արտերկրների տարբեր հիմնարկներում` ՀՀ կադաստրի կոմիտե, ՀՀ ԳԱԱ երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտ, ՀՀ Արտակարգ իրավիճակների նախարարություն, ՀՀ շրջական միջավայրի նախարարություն, ՀՀ պաշտպանության նախարարություն, «Անտառային պետական մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ, Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի պետական ծառայություն, «Հայջրնախագիծ ինստիտուտ» ՓԲԸ, «Հայանտառ» ՊՈԱԿ, ՀՀ ՊՆ Վ.Սարգսյանի անվան ռազմական համալսարան, ՀՀ վիճակագրական կոմիտե, հանրակրթական դպրոցներ և այլն:

Համագործակցություն
Ամբիոնը համագործակցում է

Գերմանիայի GIZ միջազգային համագործակցության ընկերության հետ: Որի շրջանակներում իրականացվում է ուսանողների արտադրական պրակտիկան, հիմնականում բնապահպանական և բնական պաշարների կառավարման ոլորտում: Ընդ որում պրակտիկա անցնող ուսանողները վճարվում են ԳՄՀԸ-ի կողմից: Այս ծրագրով նախատեսվում է նաև ուսանողների ներգրավում գիտահետազոտական աշխատանքներում:

Ֆրանսիայի Էքս-Մարսել համալսարանի հետ, որի հետ համատեղ կազմակերպվում են դասախոսություններ և գիտական փորձի փոխանակում:

Պրակտիկա
Ուսման ընթացքում ուսանողները անցնում են ուսումնական (1-ին և 2-րդ կուրս) և արտադրական (4-րդ կուրս) պրակտիկաներ: Ուսումնական պրակտիկաները կազմակերպվում են երթուղիների ձևով ՀՀ տարածքի տարբեր ուղղություններով, երկարատև պրակտիկա (գիշերակացով) համալսարանի Բյուրական ուսումնական հանգրվանում: Չափագրում, հանույթային աշխատանքեր և հատակագծերի կազմմում իրականացվում է Երևան քաղաքում՝ ԵՊՀ տարածքում:

Արտադրական պրակտիկան ուսանողները անցնում են ՀՀ կադաստրի կոմիտեի տարբեր ստորաբաժանումներում ըստ իրենց ցանկության: Պրակտիկայում լավ արդյունքներ ցուցաբերած ուսանողները, ուսմանը զուգահեռ անցնում են աշխատաքի կոմիտեում:

Մինչև 2013 թ.-ը ֆակուլտետում գործել են երկրաբանական գիտությունների երեք մասնագիտացված ամբիոններ՝ «Միներալոգիայի, պետրոլոգիայի և երկրաքիմիայի», «Պատմական և ռեգիոնալ երկրաբանության» և «Օգտակար հանածոների որոնման և հետախուզման»:

2013 թ.-ին ֆակուլտետի գիտական խորհրդի որոշումով վերամիավորվեցին առաջին երկու ամբիոններն ու ստեղծվեց «Ռեգիոնալ երկրաբանության, պետրոլոգայի և օգտակար հանածոների հանքավայրերի» ամբիոնը, որը՝ սակայն, գործեց ընդամենը հինգ տարի: Այդ ընթացքում ամբիոնը ղեկավարում էր դոց. Շ.Խաչատրյանը:

2019 թ.-ին այն վերամիավորվեց Օգտակար հանածոների որոնման և հետախուզման ամբիոնի հետ և հիմնադրվեց «Ռեգիոնալ երկրաբանության և օգտակար հանածոների հետախուզման» ամբիոնը: Ամբիոնի վարիչ ընտրվեց երկրաբ.գիտ. թեկն. դոց. Շահեն Խաչատրյանը:

Նորաստեղծ ամբիոնի պատմությունն անշուշտ չի սկսվում 2019 թ.-ից այլ իր մեջ կրում է բոլոր այն երեք ամբիոնների պատմությունը, որոց միավորումից այն ձևավորվեց:

Պատմական և ռեգիոնալ երկրաբանության ամբիոնը կազմավորվել է 1949 թ.` ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս Ա. Հ. Գաբրիելյանի նախաձեռնությամբ: Սկզբում այն կոչվել է «հնէաբանության և պատմական երկրաբանության» ամբիոն, 1980 թ. - ից այն կոչվում է Ռեգիոնալ և պատմական երկրաբանության ամբիոն:

Ամբիոնը ղեկավարել են պրոֆեսորներ Ա. Հ. Գաբրիելյանը (1949 - 1981 թթ.), Հ. Հ. Սարգսյանը (1981 - 1997 թթ.), Գ. Պ. Սիմոնյանը (1997 - 2005 թթ.), Է. Խ. Խարազյանը (2005 - 2012 թթ.), Ա. Գրիգորյանը (2012 - 2013 թթ.):

Ամբիոնում դասավանդել են պրոֆեսոր, ՀԽՍՀ վաստակավոր երկրաբան Հ. Հ. Սարգսյանը, դոցենտներ` Ա. Վ. Վարդանյանը, Հովհ.Հ.Սարգսյանը, երկրաբ.հանք. գիտ. դոկտոր Կ.Մ.Մուրադյանը, Ֆ.Հայրապետյանը, դասախոս Ս. Վ. Ոսկանյանը: Տարբեր տարիներին ամբիոնում աշխատել են ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս Ս. Ս. Մկրտչյանը, դոցենտներ Հ. Մ. Նազարյանը, Հ. Գյոլեցյանը:

Պատմական և ռեգիոնալ երկրաբանության ամբիոնը լուրջ ավանդ է ունեցել Հայաստանում երկրաբանական գիտության զարգացման և մայրենի լեզվով երկրաբանական տերմինաստեղծման բնագավառներում: Այն երկար տարիներ համարվել է Հայաստանի ռեգիոնալ երկրաբանության ուսումնասիրման առաջատար գիտական ստորաբաժանումը հանրապետությունում:

Ամբիոնի գիտահետազոտական ուսումնասիրությունների հիմնական ուղղություններն են եղել ՀՀ և հարակից տարածքների տեկտոնիկան, սեյսմատեկտոնիկան, Հայաստանի տարածքի շերտագրությունը, նորագույն հրաբխականությունը, երկրաբանական զարգացման պատմությունը և երկրաբանական քարտեզագրումը:

Ամբիոնի աշխատակիցները հրատարակել են ավելի քան 500 գիտական հոդվածներ, 30 մենագրություններ, 3 բառարաններ, 5 ուսումնական ձեռնարկներ: Առավել կարևոր մենագրություններն են А. А. Габриелян «Третичные отложения Котайкского района Арм ССР» (Ер. 1947), А. А. Габриелян «Основные вопросы тектоники Армении» (Ер. 1959), А. А. Габриелян «Палеоген и неоген Арм ССР» (Ер. 1964), А. А. Габриелян, О. А. Саркисян, Г. П. Симонян «Тектоническая карта Арм ССР» (Ер. 1968), О. А. Саркисян, Г. П. Симонян «Сейсмотектоника Армянской ССР» (Ер. 1981), А. А. Габриелян, О. А. Саркисян «Геология Армянской ССР» Е (тт. 1, 2, 5, 7, 1960-1974) А. А. Габриелян, О. А. Саркисян «Стратиграфический словарь СССР» (М. 1982), О. А. Саркисян «Палеоген Севано-Ширакского синклинория» (Ер. 1966), Հ. Հ. Սարգսյան «Երկրաբանական տերմինների ռուս-հայերեն բառարան» (Եր. 1984), Հ. Հ. Սարգսյան «Հայաստանի ռեգիոնալ երկրատեկտոնիկա» (1989):

Ամբիոնի մասին ամբողջական տեղեկատվություն

Կապը մեզ հետ
ՀՀ, Երևան 0025, Ալ. Մանուկյան 1
ԵՊՀ, № 1 ուս. մ/շ, Աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետ
Օգտակար հանածոների հանքավայրերի որոնման և հետախուզման ամբիոն
Ամբիոնի վարիչ, դոցենտ, երկր.գ.թ. Շ.Վ.Խաչատրյան
318 կաբինետ, հեռ. (+374 60) 710-452, ներքին 34-52, էլ. հասցե՝ rubmov@ysu.am
Ամբիոնի աշխատակիցներ՝
512 սենյակ, հեռ. (+374 60) 710-451, ներքին 34-51

1934 թ. պրոֆ. Տ.Ջրբաշյանի նախաձեռնությամբ կազմավորվեց ընդհանուր և կիրառական երկրաբանության ամբիոնը (այդ ժամանակ առաջինը և միակը):

Հետագայում, նկատի ունենալով հանրապետությանն անհրաժեշտ որակյալ կադրերի պահանջը (ջրաերկրաբան, ինժեներ-երկրաբան), 1952թ. ընդհանուր և կիրառական երկրաբանության ամբիոնում մտցվեց ինժեներ-երկրաբան, ջրաերկրաբան մասնագիտացումը, որը և պահպանվում է մինչև այժմ: Տարբեր ժամանակներում ամբիոնը ղեկավարել են այնպիսի գիտնականներ, ինչպիսիք են պրոֆ. Հ.Ստեփանյանը, ակադեմիկոս Ա.Ասլանյանը, պրոֆեսորներ Վ.Ավետիսյանը, Պ.Բոշնաղյանը, դոցենտներ Վ.Հասրաթյանը, Ա.Անանյանը, Հ.Գյոլեցյանը, Էդ.Բարսեղյանը: 2002 թ.-ից ամբիոնը ղեկավարում է պրոֆեսոր Ս.Հայրոյանը: Ամբիոնի անդամները տարբեր ժամանակներում գործուն մասնակցություն են ունեցել հանրապետության ստորերկրյա ջրերի ռեսուրսների հետախուզության, շահագործական պաշարների գնահատման և 1:500000 մասշտաբի շահագործական պաշարների և հանքային ջրերի քարտեզների կազմման գործում: Զբաղվել են Հայաստանի հանրապետության կենտրոնական բարձրավանդակի և միջլեռնային գոգավորությունների ու հնահովիտների ստորերկրյա ջրերի որոնման, հետախուզման և շահագործողական պաշարների գնահատման գիտամեթոդական հարցերով, կազմել են տարբեր նպատակների ջրաերկրաբանական քարտեզներ (պրոֆ. Վ. Ավետիսյան, դոցենտներ Ժ.Աչոյան, Ա.Աղինյան): Ամբիոնը մասնակցել է հանրապետության տարբեր շրջաններում կատարվող ճարտարագիտաերկրաբանական հետախուզական և կառույցների նախագծերի հիմնավորման աշխատանքներին: Որպես երկրաբան-փորձագետ մասնակցել են Ագարակի, Ազատի, Արթիկի, Մարմարիկի, Վեդիի, Կապսի ջրամբարների և այլ կարևորագույն օբյեկտների ճարտարագիտաերկրաբանական, ջրաերկրաբանական ուսումնասիրություններին (պրոֆեսորներ Վ. Ավետիսյան, Պ.Բոշնաղյան, Ս.Հայրոյան): Ամբիոնը լուրջ ներդրումներ ունի որոշ բնակավայրերի (Երևան, Գյումրի, Վարդենիս), այդ թվում նաև Երևանի մետրոպոլիտենի, ինժեներական պաշտպանության միջոցառումների մշակման գործում: Որոշակի ուսումնասիրություններ են իրականացվել Հայաստանի տարածքի կավճի և պալեոգենի հասակի նստվածքների լիթոլոգիական կազմի որոշման ուղղությամբ (Վ. Հասրաթյան, Մ.Մովսիսյան):
2002-2011թ. պրոֆ. Ս,Հայրոյանը մասնակցել է Սիրիայի Արաբական Հանրապետության տարածքում ջրամբարների ինժեներաերկրաբանական ուսումնասիրություններին, ինչպես նաև հանդես եկել որպես փորձագետ:

Ամբիոնն ունի ընդհանուր երկրաբանության, ջրաերկրաբանության, հիդրոերկրաքիմիայի, գրունտագիտության, գրունտների մեխանիկայի, ինժեներային երկրաբանության, լիթոլոգիայի նոր սարքավորումներով հագեցած լաբորատորիաներ և կաբինետներ: Ամբիոնում փորձառու, վաստակաշատ դասախոսների կողքին աշխատում են երիտասարդ, խոստումնալից մասնագետներ: Այսօր ամբիոնի աշխատակիցները մեծ պատասխանատվությամբ մասնակցում են համալսարանում ուսումնամեթոդական հիմնախնդիրների լուծմանը` իրենց աշխատանքով նպաստելով հանրապետության համար մեծ պահանջարկ ունեցող բարձր որակավորմամբ ջրաերկրաբան, ինժեներ-երկրաբան մասնագետների պատրաստմանը: Ամբիոնի աշխատակիցները ակտիվորեն մասնակցել և շարունակում են մասնակցել միջազգային և հանրապետական տարբեր կոնգրեսներին, կոնֆերանսներին, գիտաժողովներին: Ուսանողների հետ տարվող դասախոսություններին և գործնական աշխատանքներին (պրոֆ. Ս. Հայրոյան, դոգենտներ Ժ.Աչոյան, Ա.Աղինյան, ասիստենտ Տ. Մկրտչյան, դասախոս Հ.Շահնազարյան) զուգահեռ ամբիոնում իրականացվել և իրականացվում են պլանային գիտահետազոտական (թեմատիկ) և պայմանագրային հիմունքներով ուսումնասիրություններ:

Ներկայումս ամբիոնի ուսանողները մասնագիտանում են ջրաերկրաբան, ճարտարագետ-երկրաբան մասնագիտացումներով: Ջրաերկրաբան, ճարտարագետ-երկրաբան մասնագիտություն ընտրող դիմորդը պետք է իմանա, որ նա ընտրել է բնագավառ, որը գտնվում է երկրաբանության և ֆիզիկա-մաթեմատիկական գիտությունների հանգուցակետում: Նա ստանալու է գիտելիքներ, լուծելու է երկրաբանության, ճարտարագիտա-երկրաբանության (հատկապես վտանգավոր երկրաբանական երևույթների), ջրաերկրաբանության, տարբեր ինժեներական կառույցների շինարարության և էկոլոգիական բնագավառների բազմաթիվ խնդիրներ: Խնդիրների լուծման համար ինքն օգտագործելու է ժամանակակից փորձասարքեր և համակարգչային տեխնոլոգիաներ: Ուսումնառության տարիներին մասնագիտության գծով ձեռք բերված տեսական և գործնական գիտելիքների յուրացման նպատակով անց է կացնելու իր ուսումնական պրակտիկան Հայաստանի Հանրապետության տարբեր տարածքներում: Մասնակցելու է ամբիոնում իրականացվող գիտահետազոտական և արտադրական աշխատանքներին, որոնք կատարվելու են հանրապետությունում և դրա սահմաններից դուրս: Իր ուսումն ավարտելուց հետո հնարավորություն կունենա աշխատել որպես ճարտարագետ-երկրաբան, ջրաերկրաբան Գիտությունների ազգային ակադեմիայի Երկրաբանական գիտությունների ինստիտուտներում, ՀՀ Սեյսմիկ պաշտպանության ազգային ծառայությունում, Շրջակա Միջավայրի նախարարությունում, հանքային ջրերի գործարաններում, նախագծային, շինարարական, ջրատնտեսական պետական և մասնավոր այլ ձեռնարկություններում:

Պատմություն
Ամբիոնը բացվել է 2013 թ.-ի դեկտեմբերին: Մինչ այդ, ԵՊՀ աշխարհագրության ֆակուլտետի պրոֆեսորադասախոսական անձնակազմի ջանքերով 2008 թ.-ից գործել է «սերվիս» մասնագիտությունը: Ամբիոնի բացումը դարձել էր հասարակական օբյեկտիվ պահանջ՝ պայմանավորված մասնագիտության նկատմամբ հետաքրքրության ավելացմամբ, «սերվիսային հասարակության ու պետության» ստեղծման հրամայականով:

Աշխատակիցներ և կառուցվածք
Ամբիոնում աշխատում են բարձր որակավորում ունեցող մասնագետներ՝ աշխարհագրական, տնտեսագիտական, տեխնիկական գիտությունների թեկնածուներ/դոցենտներ և մեկ դոկտոր/պրոֆեսոր (աշխարհագրական):
Ամբիոն կից գործում է նաև սերվիսի լաբորատորիան։

Մասնագիտություն և մասնագիտացումներ
Ամբիոնում կրթությունը կազմակերպվում է «սերվիս» մասնագիտությամբ՝ բակալարվում, իսկ մագիստրատուրայում «սերվիս» և «զբոսաշրջություն» մասնագիտությամբ։
«Սերվիս» մասնագիտության շրջանավարտները բակալավրի կրթական ծրագիրն ավարտելուց հետո ստանում են «սերվիս» մասնագիտության որակավորում (և՛ «սերվիս», և՛ «կայուն զբոսաշրջություն» մասնագիտացումների համար), իսկ մագիստրատուրայի կրթական ծրագիրն ավարտելուց հետո ստանում են «սերվիս» («սերվիս» մասնագիտացմամբ) կամ «զբոսաշրջություն» («կայուն զբոսաշրջություն» մասնագիտացմամբ) մասնագիտության որակավորում (ըստ ընտրած ծրագրի)։

Կրթության տևողություն
Սերվիս մասնագիտությամբ ընդունելությունը և ուսուցումը կազմակերպվում է առկա (4 տարի՝ բակալավր, 2 տարի մագիստրատուրա) և հեռակա (5 տարի՝ բակալավր, 2,5 տարի՝ մագիստրատուրա) ուսուցման համակարգով՝ բակալավրի և մագիստրատուրայի կրթական ծրագրերով։

Պրակտիկա
Առաջին կուրսից սկսած ամբիոնի ուսանողներն ունենում են պրակտիկաներ դեպի ՀՀ զբոսաշրջային տարբեր դեստինացիաներ (մարզային և մայրաքաղաքային պատմամշակութային օբյեկտներ` եկեղեցիներ, վանքեր, թանգարաններ, բնական հուշարձաններ, զբոսաշրջային ինդուստրիան սպասարկող կազմակերպություններ՝ հյուրանոցներ, զբոսաշրջային ընկերություններ, սննդի օբյեկտներ, պետական մասնագիտական հարցերով զբաղվող գերատեսչություններ, միջազգային կազմակերպություններ և այն), որոնք ըստ բնույթի լինում են ուսումնական (ճանաչողական) և մասնագիտական:

Համագործակցություն
Ամբիոնը համագործակցում է տեղական և արտասահմանյան (Գերմանիա, ՌԴ) բուհերի հետ։ Մոսկվայի ԺՀՌՀ (РУДН) բուհի հետ կնքված պայմանագրի շրջանակներում ԵՊՀ սերվիս մասնագիտության բակալավրի շրջանավարտները մագիստրատուրա ընդունվելուց հետո կարող են մեկ տարի ուսանել ԺՀՌՀ-ում, մեկ տարի ԵՊՀ-ում և ստանալ երկու դիպլոմ։

Աշխատանքի բնագավառ և ուղղություններ
Ամբիոնի շրջանավարտների շուրջ 70%-ը աշխատում է իր մասնագիտությամբ՝ հիմնականում որպես մենեջերներ՝ 29% (տուր-մենեջերներ, սպասարկման մենեջերներ), խորհրդատուներ` 21 % (վաճառքի, բիզնես), ինչպես նաև մեծ թվով շրջանավարտներ բացել են իրենց սեփական ձեռնարկությունները:

Նպատակներ և կրթական վերջնարդյունքներ
Նպատակներ
Կրթական ծրագիրը նպատակ ունի
1. Ձևավորել մասնագիտական գիտելիքներով զինված, քննադատական մտածելակերպով օժտված, ստեղծագործող սերվիսային գործունեության կազմակերպման մասնագետներ:
2. Ձևավորել մասնագիտական տեսություններին, հարացույցերին, սկզբունքներին, նորարարություններին և հարակից բնագավառների հիմնարար գիտելիքներին տիրապետող մասնագետներ:
3. Ձևավորել մասնագետ, ով կարող և ունակ է կատարել մասնագիտական հետազոտություններ, կառավարել սերվիսային գործունեության ոլորտը և կազմել զարգացման նախագծեր:
4. Ձևավորել մասնագետ, ով կիրառում է մասնագիտական գիտելիքները և կարողությունները՝ հենվելով կայուն զարգացման գաղափարախոսության սկզբուքնների վրա:

Կրթական վերջնարդյունքներ
Ա. Մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
Այս ծրագրի ավարտին ուսանողն ունակ կլինի.
Ա1. պարզաբանելու ծառայությունների կազմակերպման հիմնական սկզբունքները և հայեցակարգերը, իմանալու սերվիսային գործունեության գլոբալ և լոկալ հիմնախնդիրները,
Ա2. պարզաբանելու սերվիսագիտության և տուրիստագիտության հիմնական հասկացությունները, կատեգորիաները, տեսությունները,
Ա3. բացահայտելու հաճախորդի պահանջները և դրանց ձևավորող կարիքները, գիտակցված պահանջմունքները և վճարունակ պահանջարկը,
Ա4. բացատրելու սերվիսի համակարգերի և զբոսաշրջության համալիրների կազմավորվածության և գործունեության սկզբունքները, նկարագրելու դրանցում ընթացող սպասարկման և մատուցման ուսումնասիրման ժամանակակից մոտեցումները,
Ա5. բացատրելու սերվիսային ձեռնարկությունների տնտեսագիտական, հոգեբանական, սոցիոլոգիական և տարածական կազմակերպման ասպեկտները:

Բ. Գործնական մասնագիտական կարողություններ
Այս ծրագրի ավարտին ուսանողն ունակ կլինի.
Բ1. հավաքագրելու և համակարգելու սերվիսի ոլորտին վերաբերվող տեղեկույթ,
Բ2. կատարելու մասնագիտական հետազոտական աշխատանքներ, վերլուծություններ և գնահատումներ՝ կիրառելով ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաները,
Բ3. իրականացնելու սերվիսային գործունեության կազմակերպման պլանավորում, նախագծերի կազմում և մոդելավորում,
Բ4. մշակելու և իրականացնելու սերվիսային ծրագիր և զբոսաշրջային փաթեթ,
Բ5. հետազոտելու ծառայությունների շուկա և դրա հիման վրա մշակելու զարգացման համալիր ռազմավարություն,
Բ6. ներկայացնելու մասնագիտական կարծիք ՀՀ սերվիսի ոլորտի և, մասնավորապես, զբոսաշրջության մասին:

Գ. Ընդհանրական (փոխանցելի) կարողություններ
Այս ծրագրի ավարտին ուսանողն ունակ կլինի.
Գ1. կիրառելու գիտելիքները պրակտիկայում, ձևակերպելու և լուծելու խնդիրներ,
Գ2. իրականացնելու մարդու ազատ ժամանակի ստեղծագործական կազմակերպումը,
Գ3. բանավոր և գրավոր հաղորդակցվելու մասնագիտական հանրության և հաճախորդների հետ,
Գ4. պահպանելու մասնագիտական էթիկայի նորմերը,
Գ5. կատարելու թիմային աշխատանք:

Կենտրոնը հիմնադրվել է 2012 թ.-ի մարտի 2-ին ԵԱՀԿ Երևանյան գրասենյակի և ԵՊՀ-ի կողմից ստորագրված փոխըմբռնման հուշագրի հիման վրա:

Կենտրոնի ռազմավարությունն է. 1) ուսումնասիրել ՀՀ հանքահումքային և ջրային ռեսուրսների նպատակային, արդյունավետ ու անվտանգ օգտագործման ուղիները՝ երկրի առջև ծառացած սոցիալ-տնտեսական խնդիրները լուծելու և կայուն զարգացումն ապահովելու նպատակով՝ չվտանգելով ապագա սերունդների հնարավորությունները լիարժեք օգտվելու նշված բնական ռեսուրսներից, 2) աջակցել ՀՀ Կառավարությանը ՄԱԿ-ի Կայուն Զարգացման փաթեթի իրագործմանն ազգային և տեղական մակարդակներում, ապահովելով հանրության մասնակցությունը շրջակա միջավայրի հարցերի քննարկման և որոշումների ընդունման բոլոր փուլերում:

Կենտրոնի կողմից պարբերաբար կազմակերպվելում են կլոր-սեղան քննարկումներ ՀՀ լեռնային արդյունաբերության տեխնածին հանքահումքային թափոնների խնդիրների, շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության վտանգների նվազեցման, ջրային ռեսուրսների կառավարման և այլ հարցերով:

Աշխատանքների կատարման արդյունքում ձևավորվում և ՀՀ Կառավարությանը տրվում են կոնկրետ առաջարկություններ խնդիրների լուծման ուղղությունների վերաբերյալ, տպագրվում են գիտական աշխատանքներ:

Ծրագրերի իրականացման սպասվելիք կարևորագույն արդյունքներից են Օրենսդրական դաշտում փոփոխությունների իրականացումը և նպաստումը ՀՀ Բնական պաշարների կառավարման ռազմավարության մշակմանը: 2014թ.-ին կենտրոնն ընդգրկվել է «Բնական պաշարների կառավարման ռազմավարության» և «ՀՀ Ընդերքի մասին օրենսգրքում լրացումներ և փոփոխություններ կատերելու մասին հայեցակարգային մոտեցումների» մշակման գործընթացներում: Կենտրոնի առաջարկություններն արդեն իսկ ընդունված են վերջիններիս նախագծային փաստաթղթերում: Կենտրոնի կողմից մշակված հիմնական առաջարկություններն ընդգրկվել են նաև «ՌԻՈ+20» վեհաժողովի որոշումների իրականացման 2015-2025 թթ. ազգային ռազմավարական ծրագրի հայեցակարգերի «Հանքարդյունաբերության գործունեություն, բնապահպանություն և մարդկանց առողջություն» բաժնում:

Կենտրոնում ծրագրերն իրականացվում են ԵԱՀԿ երևանյան գրասենյակի անմիջական աջակցությամբ:

Կայուն զարգացման կենտրոնի կանոնադրություն

ԵՊՀ Կայուն զարգացման կենտրոնի գործունեությանն (հաշվետվություններ) ու նորություններին կարելի է ծանոթանալ www.aarhus.am կայքի Կայուն զարգացման կենտրոնի էջում:

Կենտրոնի ղեկավար` Ռուբեն Սուրենի Մովսեսյան
Հեռ.` (+374 60) 710 452, (+374 93) 85 98 93
Էլ. հասցե` rubmov@ysu.am

Կենտրոնի աշխատակից՝ Լիանա Մանուկյան
Հեռ. (+374 60) 710 453,
Էլ. հասցե info_sdc@aarhus.am
Հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, 0025, Ալ. Մանուկյան 1, Երևանի պետական համալսարան № 1 ուս. մ/շ, Աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետ, 318 աշխատասենյակ

Աշխատանքները հիմնականում ընթանում են հետևյալ ուղղություններով.

Մերձերևանյան շրջանի երկրաբանական կառուցվածքի ուսւոմնասիրում, կապված խախտման տեղամասերի սեյմոծին բնույթը պարզաբանելու նպատակով:

Ողջաբերդի և Նուբարաշենի սողանքային դաշտերի ուսումնասիրությունը:

Թաքնված և հողմնահարված հանքավայրերի լիթոերկրաքիմիական որոնումների մշակված մեթոդիկայի փորձարկում դաշտային ուսումնասիրությունների ժամանակ:

Արդիականությունը
Ծրագրի շրջանակներում շարունակվելու են աշխատանքները Մերձերևանյան շրջանի երկրաբանական քարտեզի (1:25 000 մասշտաբի) ճշգրտման, սողանքային երևույթների ակտիվացման, սողանքային մարմնի պարամետրերի ճշգրտման ուղղությամբ:

Աշխատանքներ են տարվելու նոր մշակված մեթոդիկայի կիրառումը թաքնված և հողմնահարված հանքավայրերի լիթոերկրաքիմիական որոնումների ուղղությամբ:

Վերլուծվելու են Մերձերևանյան շրջանի ուսումնասիրությունների արդյունքները, քարտեզագրվելու են ոչ ամբողջովին ուսումնասիրված խախտման գոտիները, տրվելու են գնահատականներ ուսումնասիրված խախտումների երկրաշարժածին լինելու վերաբերյալ` ելնելով վերջին ժամանակաշրջանում Մերձերևանյան շրջանին հարող տարածքներում տեղի ունեցած երկրաշարժերի բնութագրերից:

Բուլղարիայի Հանրապետության Բուրգաս քաղաքի Ազատ համալսարանի հետ համագործակցության արդյունքում արբանյակային կայնների օգնությամբ շարունակվելու են ուսումնասիրությունները Ողջաբերդի և Նուբարաշենի սողանքային տարածքներում:

Նպատակները եւ խնդիրները
Ելնելով նախկինում կատարած աշխատանքների արդյունքների վերլուծությունից և դաշտային ուսումնասիրությունից բնութագրել Մերձերևանյան շրջանի խախտումային տեղամասերի սեյսմոակտիվությունը, տալ Ողջաբերդի սողանքային դաշտի առանձնահատկությունները, որոշել սողանքային մարմնի գործող պարամետրերը:

Դաշտային ուսումնասիրությունների ժամանակ փորձարկել գեոքիմիական որոնումների մշակված մեթոդիկայի կիրառումը ՀՀ տարածքում թաքնված հանքավայրերի հայտնաբերման նպատակով:

ԳՀ լաբորատորիայի գիտական ղեկավարն է ե.գ.թ., դոցենտ Մարատ Արիսի Գրիգորյանը:

«Կլիմայական տեխնոլոգիաների հայկական ուսումնագիտական ցանց»-ը (ՀայԿՏՈՒՑ) հիմնվել է 2017 թ. մարտի 20-ին՝ շահառուների կողմից ստորագրված փոխըմբռնման հուշագրի հիման վրա:

«ՀայԿՏՈՒՑ»-ի նպատակը`

խթանել կլիմայական տեխնոլոգիաների զարգացման, փոխանցման ու ներդրման համագործակցության ակտիվացմանը,

նպաստել կրթության, կադրերի պատրաստման և հանրային իրազեկման գործընթացներին`երկրի կարողությունների ամրապնդման և հզորացման համար,

միաժամանակ կապ ապահովել համագործակցող կողմերի և «Կլիմայական տեխնոլոգիական կենտրոն և ցանց»-ի հետ:

«ՀայԿՏՈՒՑ »-ի գործունեությունը
1. «ՀայԿՏՈՒՑ»-ը ստեղծվել է ՄԱԿ-ի «Կլիմայի փոփոխության մասին շրջանակային կոնվենցիայի» պահանջների ու դրույթների կատարման միջգերատեսչական համակարգման խորհրդի ընդհանուր ղեկավարության ներքո:
2. «ՀայԿՏՈՒՑ»-ը կամավոր և անվճար հիմունքներով ստեղծված կառույց է, որը բաց է բոլոր շահագրգիռ կազմակերպությունների ու անհատների համար:
3. «ՀայԿՏՈՒՑ»-ի քարտուղարությունը գտնվում է ԵՊՀ Աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետում և գործելու է անվճար հիմունքներով:

«Կլիմայական տեխնոլոգիաների հայկական ուսումնագիտական ցանց»-ի (ՀայԿՏՈՒՑ) շահառուների առաջարկությունները կլիմայի փոփոխության մեղմման և հարմարվողականության նոր սեկտորների և նոր տեխնոլոգիաների վերաբերյալ

Հեռ. (+374 99) 655810
Էլ. հասցե` maratg@ysu.am
Հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, 0025, Ալ. Մանուկյան 1, Երևանի պետական համալսարան № 1 ուս. մ/շ, Աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետ