Учебный план

PDF

Тип:

Бакалавр

Профессия:

051201.03.6 - Կենսաքիմիա

Специализация:

051201.03.6 - Կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա

Присвоенная квалификация:

Կենսաբանության բակալավր

Учебный год программы:

2024/2025

Форма обучения:

Полная занятость

Язык обучения:

Հայերեն

Общеобразовательный модуль

Код кафедры	Название обязательного курса	Кредиты
1803	Թուրքերեն-1	4
1-ին կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործ.- 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1803/Բ09 1. Цель курса · սովորեցնել ժամանակակից գրական թուրքերեն · ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակություններ · զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնելու թուրքերենի հնչյունական համակարգը · սահմանելու թուրքերենի քերականական առանձնահատկությունները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · վերարտադրելու թուրքերեն պարզ նախադասություններ թարգմանելու թուրքերենից հայերեն և հայերենից թուրքերեն պարզ տեքստեր: 3. Описание · սովորեցնել ժամանակակից գրական թուրքերեն · ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակություններ · զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները: 4. Стили и методы преподавания и обучения · թուրքերեն տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն · տեքստերի և վարժությունների կազմում · քերականական և բառապաշարային առանձնահատկությունների վերլուծություն և մեկնաբանություն 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Աաֆարյան Ա., Սողոմոնյան Ա., Լոքմագյոզյան Տ., Թուրքերենի դասագիրք, Գիրք Ա, Վեցերորդ լրամշակված հրատարակություն (երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ կողմից որպես դասագիրք բուհերի ուսանողների համար), Երևան, «Տիգրան Մեծ» հրատ., 2015: Ergin M., Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1980. Hengirmen M., Türkçe öğreniyoruz, c. 1-3, Ankara 1999. Щека Ю. В., Интенсивный курс турецкого языка: Учебник, М., 1996. 7. Основная часть курса Ժամանակակից թուրքերենի հնչյունական համակարգը: Գոյականի թիվը, հոլովը, պատկանելիության ածանցները թուրքերենում: Հրամայական եղանակ, բայի անորոշ ձևը: Անվանական ստորոգյալի կազմությունը թուրքերենում: Ներկա-շարունակական ժամանակաձևը ժամանակակից թուրքերենում:
1106	Հայոց պատմություն 2	2
4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.՝ 2 ժամ/շաբ. Обязательный 1106/Բ09 1. Цель курса Հայոց նոր ու նորագույն դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տրամադրելը և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելն է: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Ներկայացնելու հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի կարևորագույն հարցերը, · քննական (քննադատական) մոտեցմամբ մեկնաբանելու հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի հիմնահարցերի շուրջ եղած տարաբնույթ կարծիքները, · բացատրելու հայոց պետականության վերականգնման համար մղվող ազատագրական պայքարի ձևավորման և զարգացման ընթացքն ու առանձնահատկությունները, · վերլուծելու նորագույն ժամանակաշրջանում հայոց պետականության վերականգնումն ու զարգացումը՝ վերարժևորելով և իր գիտակցության մեջ արմատավորելով հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների նշանակությունը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Տարբերակելու շրջանառության մեջ գտնվող հակագիտական և կեղծ պնդումները, · կիրառելու հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի կարևորագույն հիմնահարցերի վերաբերյալ ձեռք բերած գիտելիքները հասարակական դիսկուրսում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Նպաստելու հանրության տարբեր խմբերի գիտակցության մեջ ազգային-ազատագրական պայքարի և հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների արժևորման արմատավորմանը: 3. Описание Հայոց նոր ու նորագույն դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տրամադրելը և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելն է: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություն, · սեմինար, · քննարկում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Պ. Հովհաննիսյան, Է. Մինասյան և ուրիշներ, Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Հր. Սիմոնյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2012: Հ. Ժամկոչյան, Ա. Աբրահամյան, Ս. Մելիք-Բախշյան, Ս. Պողոսյան, Հայ ժողովրդի պատմություն (սկզբից մինչև XVIII դարի վերջը), խմբ.՝ Ս. Մելիք-Բախշյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975: Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Ա. Մելքոնյանի և ուրիշների, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ պատմ. ինստ., «Զանգակ-97» հրատ., հ. III, գ. I, 2010, հ. III, գ. II, 2015, հ. IV, գ. I, 2010, հ. IV, գ. II, 2016: 7. Основная часть курса Հայ ազատագրական շարժումը XVI դ. կեսերից մինչև XVIII դ.: Ազատագրական պայքարը Սյունիքում և Սյունիքում 1722-1730 թթ.: Ռուս-թուրքական և ռուս-պարսկական պատերազմները և Հայաստանը XIX դ. առաջին երեսնամյակում: Հայկական հարցի միջազգայնացումը: Հայ քաղաքական կուսակցությունների առաջացումը և հայ ազատագրական շարժումը XIX դ. վերջին - XX դ. սկզբին: Հայոց ցեղասպանությունը: Մայիսյան հերոսամարտերը: Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը (1918-1920 թթ.): Խորհրդային Հայաստանը (1920-1991 թթ.): Հայերի մասնակցությունը Երկրորդ աշխարհամարտին: Արցախյան շարժումը (1988-1991 թթ.) և պատերազմը (1991-1994 թթ.): Հայաստանի Երրորդ Հանրապետությունը (1991 թվականից):
1106	Հայոց պատմություն 1	2
3-րդ կիսամյակ 4. 2 ժամ/շաբ. դաս.՝ 2 ժամ/շաբ. Обязательный 1106/Բ06 1. Цель курса Հայոց հին ու միջին դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տրամադրելը և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելն է: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն` · Ներկայացնել հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի հիմնահարցերը, · քննական (քննադատական) մոտեցմամբ մեկնաբանելու հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի հիմնահարցերի շուրջ եղած տարաբնույթ կարծիքները, · բացատրել հայոց պետականության ձևավորման և զարգացման ընթացքն ու առանձնահատկությունները հին և միջին դարերում՝ արժևորելով և իր քաղաքացիական գիտակցության մեջ արմատավորելով հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների նշանակությունը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ` · Տարբերակել շրջանառության մեջ գտնվող հակագիտական և կեղծ պնդումները, · կիրառել հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի կարևորագույն հիմնահարցերի վերաբերյալ ձեռք բերած գիտելիքները հասարակական դիսկուրսում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ(եթե այդպիսիք կան)՝ · Նպաստել հանրության տարբեր խմբերի (ընտանիքի, ընկերների և այլոց) գիտակցության մեջ հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների արժևորմանն ու արմատավորմանը: 3. Описание Հայոց հին ու միջին դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տրամադրելը և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելն է: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություն, · սեմինար, · քննարկում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Պ. Հովհաննիսյան, Է. Մինասյան և ուրիշներ, Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Հր. Սիմոնյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2012: Հ. Ժամկոչյան, Ա. Աբրահամյան, Ս. Մելիք-Բախշյան, Ս. Պողոսյան, Հայ · · ժողովրդի պատմություն (սկզբից մինչև XVIII դարի վերջը), խմբ.՝ Ս. Մելիք-Բախշյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975: Հայոց պատմություն, հ. II, գ. II, խմբ.՝ Ա. Մելքոնյանի և ուրիշների, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ պատմ. ինստ., «Զանգակ-97» հրատ., 2014: 7. Основная часть курса Հայկական լեռնաշխարհ. աշխարհագրական դիրքը, տարածքը և բնական պայմանները: Հայ ժողովրդի ծագման հիմնահարցը և վաղ պետական կազմավորումները Հայկական լեռնաշխարհում: Վանի թագավորությունը (Ք.ա. IX-VII դդ.): Հայաստանը Երվանդունիների հարստության օրոք (Ք.ա. VI-III դդ.): Մեծ Հայքի թագավորությունը Արտաշեսյան (Ք.ա. 189-1 թթ.) և Արշակունյաց (66-428 թթ.) հարստությունների օրոք: Հայոց մշակույթի Ոսկեդարը: Հայաստանը նախարարական համակարգի ներքո (428-885 թթ.): Հայոց թագավորությունը Բագրատունյաց հարստության (885-1045 թթ.) օրոք: Կիլիկիայի հայկական պետությունը (1080-1375 թթ.): Քոչվորական ցեղերի արշավանքները Հայաստան: Հայ-վրացական զինակցությունը և Զաքարյանների իշխանությունը: Հայաստանը ուշ միջնադարում:
0002	Քաղաքացիական պաշտպանություն և արտակարգ իրավիճակներում բնակչության առաջին բուժօգնություն	4
2-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. դաս.՝ 2 ժամ/շաբ., գործ.՝2 ժամ/շաբ. Обязательный 0002/Բ11 1. Цель курса Սովորողների մոտ ձևավորել ԱԻ-ների մասին պատկերացում, ԱԻ-ներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Ներկայացնել տարաբնույթ ԱԻ-ների հետևանքով ստեղծված իրավիճակը և դրան դիմակայելու ուղիները, · ներկայացնել տեղեկատվություն ԱԻ-ում և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների մասին՝ ուղղված բնակչության պաշտպանությանը, · քննարկել ՀՀ-ում հավանական ԱԻ-ներից բխող ռիսկի գնահատման մեթոդները, · գնահատել տուժածի վիճակը (առաջնային և երկրորդային զննում), վնասվածքի տեսակն ու ծանրությունը և տիրապետել առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու հիմնահարցերին, · նկարագրել համաճարակային իրավիճակներում վարակի տարածման հնարավոր ուղիներին ու պաշտպանության ձևերին: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ 6. Կիրառել անհրաժեշտ հմտություններ, տարաբնույթ ԱԻ-ներում նախընտրելի վարքագիծ դրսևորելու ուղղությամբ, 7. ցուցաբերել առաջին բուժօգնություն տարաբնույթ վնասվածքների և ախտահարումների դեպքերում, · օգտագործել ձեռք բերված կարողություները ԱԻ և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների ընթացքում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · Կիրառել ձեռք բերված տեսական գիտելիքները գործնականում, · աշխատել թիմում և լուծել բարդ խնդիրներ, վերլուծել իրավիճակը և կատարել անհրաժեշտ գործողություններ իր և շրջապատի համար: 3. Описание Սովորողների մոտ ձևավորել ԱԻ-ների մասին պատկերացում, ԱԻ-ներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություն, մեթոդական և գործնական պարապմունք: · անհատական և ինքնուրույն աշխատանքներ: · թեմատիկ ուսումնական խաղեր, ուսումնական տեսաֆիլմերի ցուցադրում: · ուսումնամեթոդական վարժանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Մարկարյան Ռ.Վ., Ջանջուղազյան Ն.Ա., Օհանջանյան Մ.Մ.,Հարությունյան Ա.Ա., Հարությունյան Վ.Ս., Բաղդասարյան Լ.Լ., Հասրաթյան Ռ.Ց., Վարդանյան Ջ.Հ. «Քաղպաշտպանության և արտակարգ իրավիճակների հիմնահարցեր», Երևանի համալս. հրատ., 2006, 238 էջ: Հեղինակների կոլլեկտիվ, «Մինչբժշկական օգնությունը բնակչությանը արտակարգ իրավիճակներում», ուսումնական ձեռնարիկ, Երևանի համալս. հրատ., 2007, 224 էջ: Կ.Ա.Մանասյան, «Սիրտ-թոքային վերակենդանացման մինչբժշկական մեթոդների ուսուցումը» (ուսումնամեթոդական աշխատանք), Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2007, 44 էջ: Մ.Խ.Ադամյան, «Փոխադրական անշարժացում», ուսումնամեթոդական աշխատանք, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2011, 36 էջ: Ս.Ա.Մանուկյան, Գ.Հ.Ճաղարյան «Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության հիմնահարցեր», ուսումնական ձեռնարկ, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2017 7. Основная часть курса Արտակարգ իրավիճակներ ու պատահարներ: Քաղաքացիական պաշտպանություն: ԱԻ-ում բնակչության առաջին բուժօգնություն:
1311	Փիլիսոփայություն	4
4-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. դաս՝. 2 ժամ/շաբ., սեմ. 2 ժամ/շաբ. Обязательный 1311/Բ7 1. Цель курса · Ուսումնասիրել փիլիսոփայական մշակույթի առանձնահատկությունները և փիլիսոփայության դերը մարդ-աշխարհ փոխհարաբերություններում, · Վերլուծել աշխարհի փիլիսոփայական պատկերը, Ներկայացնել փիլիսոփայական հիմանական հայեցակարգերի գիտական ու աշխարհայացքային հիմնախնդիրները: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Նկարագրել փիլիսոփայության գիտական - մեթոդաբանական, աշխարհայացքային և արժեքաբանական գործառույթները, · հասկանալ ճշմարտության և մոլորության, գիտելիքի և հավատի, ռացիոնալի և իռացիոնալի սահմանազատման սկզբունքները, · ճանաչել քաղաքակրթական զարգացումների օրինաչափություններն ու միտումները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Պարզաբանել բնական և հասարակական գիտությունների գործառույթները, · տարբերակել քաղաքակրթական հայեցակարգերն ու դրանց հարացույցերը, · գնահատել փակ և բաց համակարգերի զարգացման առանձնահատկությունները, · վերլուծել հասարակության բնութենական և սոցիոմշակութային հիմունքները : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Կատարել սոցիալ-փիլիսոփայական ընդհանրացումներ և կիրառել համապատասխան մեթոդներ, իմաստավորել աշխարհի գիտական պատկերը և մարդու կոչումն ու կյանքի իմաստը: 3. Описание · Ուսումնասիրել փիլիսոփայական մշակույթի առանձնահատկությունները և փիլիսոփայության դերը մարդ-աշխարհ փոխհարաբերություններում, · Վերլուծել աշխարհի փիլիսոփայական պատկերը, Ներկայացնել փիլիսոփայական հիմանական հայեցակարգերի գիտական ու աշխարհայացքային հիմնախնդիրները: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսությունների, առաջադրանքների քննարկում, տեքստի մեկնաբանում · տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն · առաջադրանքներ և տարբեր մոդելների համեմատական վերլուծություն 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Բալայան Ա., Փիլիսոփայություն. դասախոսությունների համառոտագրեր, Եր. 2016 Введение в философию, под ред. Фролов И.Т., М. 2012 Канке, В. А. Основы философии, М., 2014. Губин, В. Д. Философия, М., 2013. Бучило Н. Ф., Философия, М., 2013. 7. Основная часть курса Աշխարհայացք: Կեցություն: Իմացաբանության, մարդաբանության, մեթոդաբանության մասին հարցեր: Պատրաստվածություն հայ հոգետիպի տեսանկյունից:
1705	Ռուսաց լեզու-2	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. գործ.՝ 2 ժամ/շաբ. Обязательный 1705/Բ07 1. Цель курса · Զարգացնել մասնագիտական թեմաների քննարկման և բանավեճի կարողությունները, · Ապահովել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի գերազանց իմացություն, · Ընդլայնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարը նոր տերմինների ընդգրկմամբ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Ցուցաբերել մասնագիտական բառապաշարի հստակ իմացություն, · ցուցաբերել միջազգային չափորոշիչներով սահմանված В1 մակարդակին համապատասխանող ռուսաց լեզվի իմացություն, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Կազմել մասնագիտական թեմայով զեկույցներ, · տիրապետել մասնագիտական լայնածավալ տեղեկատվությանը, · կատարել միջազգային չափանիշների B1 մակարդակին համապատասխանող թեստային աշխատանք: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Օգտագործել ձեռք բերած հաղորդակցման և լեզվական հմտությունները, օգտագործել ձեռք բերած իմացությունները մասնագիտական ոլորտում: 3. Описание · Զարգացնել մասնագիտական թեմաների քննարկման և բանավեճի կարողությունները, · Ապահովել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի գերազանց իմացություն, · Ընդլայնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարը նոր տերմինների ընդգրկմամբ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Գործնական պարապմունքներ · ինքնուրույն աշխատանք · թիմային աշխատանք · բանավոր ներկայացում/զեկույց/ 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Алексеенко Т.Н. Научный стиль речи. Учебное пособие для иностранных студентов. Харьков: ХНУ, 2005. Андрюшина Н.П., Жорова А.П., Макова М.Н. Тренировочные тесты по русскому языку как иностранному. М., 2008-2010. Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015. Карапетян Н.Г., Королева Л.Б., Черненко Н.М.. Учебные задания по русскому языку. Обучение дискуссионному общению. Для студентов-иностранцев. М.: РУДН, 2010. Кирейцева А.Н., Селиверстова Е.И., Химик В.В. Сборник тестовых заданий по русскому языку для иностранцев: Грамматика. Лексика. СПБ, 1998. 7. Основная часть курса Շարահյուսական կառուցվածքներ: Սուբյեկտիվ գնահատման արտահայտման միջոցներ: Պարզ և բարդ նախադասություններ: Կապեր և կապական բառեր: Գիտական ոճի ժանրերը և դրանց շարադրման սկզբունքները: Մասնագիտական լեզվին բնորոշ ոճաբանական սկզբունքները: Մասնագիտական տերմինաբանության առանձնահատկությունները:
1705	Ռուսաց լեզու-1	2
2-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. գործ.՝ 2 ժամ/շաբ. Обязательный 1705/Բ05 1. Цель курса Ընդլայնել բանավոր և գրավոր խոսքի բառապաշարը, ծանոթացնել գիտական ոճի առանձնահատկություններին, ապահովել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի, տերմինների և տեքստի ընկալումը, վերարտադրումը, զարգացնել գրական և մասնագիտական տեքստերի թարգմանության հմտությունները: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·դրսևորել ռուսերենի քերականության հիմնական դրույթների իմացություն ·ցուցաբերել բառակազմական հիմնական միջոցների իմացություն ·ցուցաբերել որոշակի թեմատիկ բառապաշարի խորացված իմացություն ·ներկայացնել տեքստի վերլուծության տարբեր ձևերը բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·տիրապետելով համապատասխան թեմատիկ բառապաշարին՝ կազմել բանավոր խոսք ուսումնասիրվող խոսակցական թեմաների շուրջ ·մասնակցել երկխոսությունների ·ընկալել ունկնդրած/կարդացած նյութի հիմնական բովանդակությունը՝ տարանջատելով հիմնական տեղեկատվությունը երկրորդականից ·վերարտադրել, վերլուծել և մեկնաբանել գեղարվեստական և ճանաչողական բնույթի տեքստ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) օգտվել ռուսալեզու աղբյուրներից տեղեկատվություն ստանալու նպատակով 3. Описание Ընդլայնել բանավոր և գրավոր խոսքի բառապաշարը, ծանոթացնել գիտական ոճի առանձնահատկություններին, ապահովել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի, տերմինների և տեքստի ընկալումը, վերարտադրումը, զարգացնել գրական և մասնագիտական տեքստերի թարգմանության հմտությունները: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Գործնական պարապմունքներ, · ինքնուրույն աշխատանք, · թիմային աշխատանք, · բանավոր ներկայացում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Алексеенко Т.Н. Научный стиль речи. Учебное пособие для иностранных студентов. Харьков: ХНУ, 2005. Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015. Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыгина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010. 7. Основная часть курса Քերականության հիմնական հարցերը: Խոսքի մշակույթի հիմնախնդիրները: Գիտական ոճի ոճաբանական առանձնահատկությունները: Շարահյուսական կառուցվածքները: Գիտական ոճի ձևաբանական առանձնահատկությունները: Մասնագիտական տերմինաբանության առանձնահատկությունները:
0002	Քաղաքացիական պաշտպանություն և արտակարգ իրավիճակներում բնակչության առաջին բուժօգնություն	4
2-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. դաս.՝ 2 ժամ/շաբ., գործ.՝2 ժամ/շաբ. Обязательный 0002/Բ11 1. Цель курса Սովորողների մոտ ձևավորել ԱԻ-ների մասին պատկերացում, ԱԻ-ներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Ներկայացնել տարաբնույթ ԱԻ-ների հետևանքով ստեղծված իրավիճակը և դրան դիմակայելու ուղիները, · ներկայացնել տեղեկատվություն ԱԻ-ում և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների մասին՝ ուղղված բնակչության պաշտպանությանը, · քննարկել ՀՀ-ում հավանական ԱԻ-ներից բխող ռիսկի գնահատման մեթոդները, · գնահատել տուժածի վիճակը (առաջնային և երկրորդային զննում), վնասվածքի տեսակն ու ծանրությունը և տիրապետել առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու հիմնահարցերին, · նկարագրել համաճարակային իրավիճակներում վարակի տարածման հնարավոր ուղիներին ու պաշտպանության ձևերին: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ 6. Կիրառել անհրաժեշտ հմտություններ, տարաբնույթ ԱԻ-ներում նախընտրելի վարքագիծ դրսևորելու ուղղությամբ, 7. ցուցաբերել առաջին բուժօգնություն տարաբնույթ վնասվածքների և ախտահարումների դեպքերում, · օգտագործել ձեռք բերված կարողություները ԱԻ և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների ընթացքում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · Կիրառել ձեռք բերված տեսական գիտելիքները գործնականում, · աշխատել թիմում և լուծել բարդ խնդիրներ, վերլուծել իրավիճակը և կատարել անհրաժեշտ գործողություններ իր և շրջապատի համար: 3. Описание Սովորողների մոտ ձևավորել ԱԻ-ների մասին պատկերացում, ԱԻ-ներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություն, մեթոդական և գործնական պարապմունք: · անհատական և ինքնուրույն աշխատանքներ: · թեմատիկ ուսումնական խաղեր, ուսումնական տեսաֆիլմերի ցուցադրում: · ուսումնամեթոդական վարժանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Մարկարյան Ռ.Վ., Ջանջուղազյան Ն.Ա., Օհանջանյան Մ.Մ.,Հարությունյան Ա.Ա., Հարությունյան Վ.Ս., Բաղդասարյան Լ.Լ., Հասրաթյան Ռ.Ց., Վարդանյան Ջ.Հ. «Քաղպաշտպանության և արտակարգ իրավիճակների հիմնահարցեր», Երևանի համալս. հրատ., 2006, 238 էջ: Հեղինակների կոլլեկտիվ, «Մինչբժշկական օգնությունը բնակչությանը արտակարգ իրավիճակներում», ուսումնական ձեռնարիկ, Երևանի համալս. հրատ., 2007, 224 էջ: Կ.Ա.Մանասյան, «Սիրտ-թոքային վերակենդանացման մինչբժշկական մեթոդների ուսուցումը» (ուսումնամեթոդական աշխատանք), Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2007, 44 էջ: Մ.Խ.Ադամյան, «Փոխադրական անշարժացում», ուսումնամեթոդական աշխատանք, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2011, 36 էջ: Ս.Ա.Մանուկյան, Գ.Հ.Ճաղարյան «Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության հիմնահարցեր», ուսումնական ձեռնարկ, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2017 7. Основная часть курса Արտակարգ իրավիճակներ ու պատահարներ: Քաղաքացիական պաշտպանություն: ԱԻ-ում բնակչության առաջին բուժօգնություն:
1608	Ֆրանսերեն-1	4
1-ին կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործ.՝ 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1608/Բ09 1. Цель курса · Զարգացնել ծրագրային թեմատիկայի սահմաններում բառային և քերականական հմտություններ · Ձևավորել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողություններ · Ձևավորել մասնագիտական տեքստերի բանավոր և գրավոր թարգմանության կարողություններ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · Մատնանշել մասնագիտական տեքստերի լեզվաոճական առանձնահատկությունները, · տարրորոշել մասնագիտական տերմինները համատասխան տեքստերում, · սահմանել մասնագիտական տեքստերի թարգմանության դժվարությունները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · մեկնաբանել մասնագիտական տեքստերի բառաքերականական դժվարությունները, · քննարկել մասնագիտական թեմաների շուրջ, · թարգմանել (գրավոր-բանավոր) մասնագիտական տեքստեր: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · թարգմանել հմտություններ, բառարաններից օգտվելու կարողություններ: 3. Описание · Զարգացնել ծրագրային թեմատիկայի սահմաններում բառային և քերականական հմտություններ · Ձևավորել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողություններ · Ձևավորել մասնագիտական տեքստերի բանավոր և գրավոր թարգմանության կարողություններ 4. Стили и методы преподавания и обучения · Գործնական պարապմունք · հանձնարարված գրականության ընթերցում, քննարկումներ, ինքնուրույն հետազոտություն, խմբային աշխատանք · դասավանդման նորարական մեթոդներ, ինտերակտիվ և այլն: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Djoulhakian M., Méliksétian R., Mouradian A., Manuel de francais, Erévan, 2013. Claire M., Vite et bien 2, niveau B1, Paris, CLE internationale, 2009. Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, Paris, CLE internationale, 2009. Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, niveau intermédiaire, CLE internationale, Paris 2009. 7. Основная часть курса Présentations et usages.La famille - les âges de la vie. Le temps qui passe. Le physique - l’apparence Les activités quotidiennes.
1205	Չինարեն-1	4
1-ին կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործն 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1205/Բ09 1. Цель курса · ձևավորել չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմքեր, · զարգացնել չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում: 2. Результаты обучения по программе ա. հիմնական գիտելիք և իմացություն · Ուսանողը կյուրացնի չինարենի հնչյունական, գրային և քերականական համեմատաբար պարզ հասկացությունների հիմնական օրինաչափությունները: · Կհասկանա չինարենի ձևաբանական և շարահյուսական համակարգին բնորոշ հիմնական օրինաչափությունները: բ. գործնական կարողություններ · կտիրապետի 100-150 հիերոգլիֆի` դրանք օգտագործելով տարբեր թեմաներով թարգմանությունների ժամանակ (չինարենից հայերեն և հակառակը): · Կկարողանա գրել համառոտ նկարագրական տեքստեր: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Կկարողանա հասկանալ հաճախ օգտագործվող արտահայտություններ, որոնք թույլ կտան նրան ներկայացնել ինքն իրեն, ընտանիքին և մյուսներին, պարզ տերմիններով հարցնել և տալ տեղեկություն իր երկրի, բնակավայրի, տարվա եղանակների, ամիսների, շաբաթվա օրերի, կլիմայի, ուսումնական հաստատության, իր աշխատանքային օրվա, տնային պայմաններում գործածվող առարկաների, իրեն պատկանող իրերի և այն մարդկանց մասին, որոնց ճանաչում է: Բացի այդ, նա պետք է կարողանա հասկացնել խոսակցին, որ նա խոսի հնարավորինս պարզ, դանդաղ և հասկանալի: 3. Описание · ձևավորել չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմքեր, · զարգացնել չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում: 4. Стили и методы преподавания и обучения Ուսուցման նյութը՝ չինարենը բանավոր ձևով, չինարենը գրավոր խոսքի ձևով, բանավոր խոսքի միջոցով առարկաների խոսքային իրադրությունների նկարագրություն Ուսուցման միջոցը՝ համակարգիչ, DVD և VCD համակարգեր Տեխնիկական սարքը՝ համակարգիչ, DVD և VCD համակարգեր, դիկտոֆոն և այլն, Digital Board, համակարգիչ-պրոյեկտոր, հեռուստացույց, արբանյակային ալեհավաք, Digital Board, համակարգիչ-պրոյեկտոր, հեռուստացույց, DVD և VCD համակարգեր 5. Методы и критерии оценки · Ստուգարք, · Ստուգման մեթոդը՝ գրավոր, բանավոր և լսողական հարցում, որն իրականացվում է թեստային առաջադրանքների ձևով: Առաջադրանքները 3-ն են, որոնցից առաջինը՝ գրավոր, երկրորդը՝ բանավոր և երրորդը՝ լսողական: 6. Список основной литературы 刘珣著，《新实用汉语课本》1学生书, 北京语言大学出版社，2006年刘珣著，《新实用汉语课本》1练习册, 北京语言大学出版社，2006年姜丽萍著，《HSK标准教程》1学生书，北京语言大学出版社，2015年姜丽萍著，《HSK标准教程》1练习册，北京语言大学出版社，2015年刘珣著，《新实用汉语课本》2学生书, 北京语言大学出版社，2006年刘珣著，《新实用汉语课本》2练习册, 北京语言大学出版社，2006年姜丽萍著，《HSK标准教程》2学生书，北京语言大学出版社，2015年姜丽萍著，《HSK标准教程》2练习册，北京语言大学出版社，2015年 7. Основная часть курса · Քերականություն · Գրավոր խոսք · Բանավոր խոսք · Լսողական հմտություններ
1401	Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ-1	2
1-ին կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. գործ.՝ 2 ժամ/շաբ. Обязательный 1401/Բ03 1. Цель курса ·Ներկայացնել լեզվի առանձին բաժինների առանձնահատկությունները, · Ծանոթացնել լեզվական նորմի չափանիշներին, · Նկարագրել լեզվական մակարդակներում տեղի ունեցող տեղաշարժերն ու փոփոխությունները։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. ·Ճանաչել լեզվական մակարդակների յուրահատկությունները, ·սահմանել լեզվի հիմնական գործառույթներն ու դրանց նպատակները, ·ընտրել լեզվական ճիշտ ձևերը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Գործնականում իրականացնել լեզվաոճական վերլուծություններ, ·հիմնավորել լեզվական այս կամ այն միավորի ընտրությունը: գ. ընդհանրական / փոխանցելի կարողություններ(եթե այդպիսիք կան)՝ Սովորեցնել լեզվական նորմային համապատասխան լեզվական ձևերը: 3. Описание ·Ներկայացնել լեզվի առանձին բաժինների առանձնահատկությունները, · Ծանոթացնել լեզվական նորմի չափանիշներին, · Նկարագրել լեզվական մակարդակներում տեղի ունեցող տեղաշարժերն ու փոփոխությունները։ 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություն, ·Գործնական աշխատանք, ·սլայդի ցուցադրում, ·ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Ավետիսյան Յու., Սարգսյան Ա., Թելյան Լ. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, Եր., 2016: Եզեկյան Լ., Հայոց լեզու, Երևան, 2007: 7. Основная часть курса Ուղղախոսական, հնչյունափոխական, տառադարձման յուրահատկությունները: Բառապաշարային փոփոխություններն ու զարգացումները: Ձևաբանական և շարահյուսական համակարգերի առանձնահատկությունները:
1604	Գերմաներեն-1	4
1-ին կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործ.՝ 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1604/Բ09 1. Цель курса · Տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում, · Ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Նկարագրել արտասանական նորմերը և հնչաբանական յուրահատկությունները, · Սահմանել ուսուցման տվյալ փուլում նախատեսված բառապաշարի մասին, · ունենալ անհրաժեշտ գիտելիքներ գերմաներենի ելակետային քերականական կառույցների մասին: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Ճիշտ արտաբերել գերմաներենի առանձին հնչյունները և դրանց արտասանական տարբերակները, · հասկանալ և խոսքում գործադրել այս փուլի համար անհրաժեշտ բառապաշարը, · ձեռք բերած քերականական գիտելիքների հիման վրա կառուցել նախադասություններ և կիրառել դրանք խոսքում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Ընկալել և մեկնաբանել գերմաներենի արտասանական յուրահատկությունները, · կազմել գերմաներենին բնորոշ բառային կաղապարներ: 3. Описание · Տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում, · Ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Գործնական պարապմունք, · ինքնուրույն աշխատանք, · խմբային աշխատանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Kessler H., Levin V., Deutsch für Ausländer, Teil 1, Berlin, 1982. Griesbach H., Schulz D., Deutsche Sprachlehre für Ausländer, Ismaning, 2004. Gabrieljan J. u. A., Praktische deutsche Grammatik, Jerewan, 2017. G. Helbig, J. Buscha, Deutsche Grammatik für Ausländer, Leipzig, 2001. 7. Основная часть курса Գերմաներենի արտասանական նորմերը: Արտասանություն և գրություն: Հնչյունաբանական տառադարձություն: Գերմաներենի ձայնավորական և բաղաձայնական համակարգերը: Քերականական կարգեր, դրանց արտահայտման միջոցները գերմաներենում: Գոյականի, ածականի և բայի ձևաբանական ու քերականական նշանակությունները: Գոյականի հոլովման տիպերը: Հոլովների նշանակությունը և գործածությունը: Ածականի համեմատության աստիճանները: Համեմատության աստիճանների կարգ: Բայի ձևաբանական տիպերը: Լիիմաստ և սպասարկու բայեր: Նախդիրների գործառույթը նախադասության մեջ:Պարզ նախադասություն, դրա շարադասությունը: Ուղիղ և շրջուն շարադասություն, դրանց առանձնահատկությունները: Թեմատիկ բառապաշարն ընդգրկում է հետևյալ թեմաները՝ «Ընտանիք», «Իմ մասնագիտությունը», «Համալսարան», «Իմ հանգստյան օրը», «Ճանապարհորդություն», «Գերմանիա»:
1602	Անգլերեն-1	4
1-ին կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործ.՝4 ժամ/շաբ. Обязательный 1602/Բ9 1. Цель курса · Ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունների զարգացում, · Մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում, · Հիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում, · Մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանություն 2. Результаты обучения по программе ա . մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · Բացատրել անգլերենի քերականության հիմունքները և ճիշտ կիրառելքերականական կառույցները, · ներկայացնլ մասնագիտական բառային ֆոնդի հիմնական հասկացությունները, բ . գործնական մասնագիտական կարողություններ. · Կիրառել գրավոր խոսքի հիմնական հմտությունները, · հաղորդակցվել ընդհանուր և մասնագիտական թեմաներով՝ կիրառելով բանավոր խոսքի հիմնական հմտությունները, գ .ընդհանրական /փոխանցելի/ կարողությունները (եթե այդպիսիք կան). · Օգտվել մասնագիտությանն առնչվող տեղեկատվական աղբյուրներից , 3. Описание · Ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունների զարգացում, · Մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում, · Հիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում, · Մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանություն 4. Стили и методы преподавания и обучения · Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ, · անհատական և խմբային աշխատանք, · անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք, · ինքնուրույն աշխատանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Mkhitaryan Ye. “Basic English for University Student” Yerevan 2008 Mkrtchyan Ch., Mnatsakanyan L., Mirimanyan S.“Ecology for students” Yerevan 2007 Soars J and L. “New Headway” Elementary 3rd edition, 2003 7. Основная часть курса Անգլերենի քերականական կառույցները: Ընդհանուր բառապաշարի զարգացում: Մասնագիտական անգլերենի հիմնական բառապաշարը: Մասնագիտական անգլերեն լեզվով գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների ներմուծում:
1608	Ֆրանսերեն-2	4
2-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործ.՝ 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1608/Բ10 1. Цель курса · Զարգացնել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողությունները · Ձևավորել մասնագիտական տեքստերի գրավոր թարգմանության հմտություններ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Տարորոշելու մասնագիտական տեքստերի լեզվաոճական ցուցիչները, · տարբերակելու մասնագիտական տեքստերի համընդհանուր և տերմինային բառաշերտերը, · բացատրելու մասնագիտական տեքստերի թարգմանության դժվարությունները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Մենախոսելու և երկխոսել մասնագիտական թեմաների շուրջ, · թարգմանելու (գրավոր և բանավոր) մասնագիտական տեքստեր, բանավիճելու մասնագիտական թեմաների շուրջ: 3. Описание · Զարգացնել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողությունները · Ձևավորել մասնագիտական տեքստերի գրավոր թարգմանության հմտություններ 4. Стили и методы преподавания и обучения · Գործնական պարապմունք: · Հանձնարարված գրականության ընթերցում, քննարկումներ, ինքնուրույն հետազոտություն, խմբային աշխատանք: · Դասավանդման նորարական մեթոդներ, ինտերակտիվ և այլն: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Djoulhakian M., Méliksétian R., Mouradian A., Manuel de francais, Erévan, 2013. Claire M., Vite et bien 2, niveau B1, Paris, CLE internationale, 2009. Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, Paris, CLE internationale, 2009. Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, niveau intermédiaire, CLE internationale, Paris 2009. 7. Основная часть курса Les professions - les métiers. La technologie. La communication. L’argent- la banque. Le caractère et la personnalité.
1205	Չինարեն-2	4
2 րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործն. 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1205/Բ14 1. Цель курса · Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը: · Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում: 2. Результаты обучения по программе ա. հիմնական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնել չինարենի հնչյունական, գրային և քերականական համեմատաբար պարզ հասկացությունների հիմնական օրինաչափությունները: · տիրապետել չինարենի ձևաբանական և շարահյուսական համակարգին բնորոշ հիմնական օրինաչափությունները: բ. գործնական կարողություններ · տիրապետել 150-200 հիերոգլիֆի` դրանք օգտագործելով տարբեր թեմաներով թարգմանությունների ժամանակ (չինարենից հայերեն և հակառակը), գրել համառոտ նկարագրական տեքստեր: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · հասկանալ հաճախ օգտագործվող արտահայտություններ, որոնք թույլ կտան նրան ներկայացնել ինքն իրեն, ընտանիքին և մյուսներին, պարզ տերմիններով հարցնել և տալ տեղեկություն իր երկրի, բնակավայրի, տարվա եղանակների, ամիսների, շաբաթվա օրերի, կլիմայի, ուսումնական հաստատության, իր աշխատանքային օրվա, տնային պայմաններում գործածվող առարկաների, իրեն պատկանող իրերի և այն մարդկանց մասին, որոնց ճանաչում է: Բացի այդ, նա պետք է կարողանա հասկացնել խոսակցին, որ նա խոսի հնարավորինս պարզ, դանդաղ և հասկանալի: 3. Описание · Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը: · Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում: 4. Стили и методы преподавания и обучения Ուսուցման նյութը՝ չինարենը բանավոր ձևով, չինարենը գրավոր խոսքի ձևով, բանավոր խոսքի միջոցով առարկաների խոսքային իրադրությունների նկարագրություն 5. Методы и критерии оценки · Ստուգարք, · Ստուգման մեթոդը՝ գրավոր, բանավոր և լսողական հարցում, որն իրականացվում է թեստային առաջադրանքների ձևով: Առաջադրանքները 3-ն են, որոնցից առաջինը՝ գրավոր, երկրորդը՝ բանավոր և երրորդը՝ լսողական: 6. Список основной литературы 刘珣著，《新实用汉语课本》1学生书, 北京语言大学出版社，2006年刘珣著，《新实用汉语课本》1练习册, 北京语言大学出版社，2006年姜丽萍著，《HSK标准教程》1学生书，北京语言大学出版社，2015年姜丽萍著，《HSK标准教程》1练习册，北京语言大学出版社，2015年刘珣著，《新实用汉语课本》2学生书, 北京语言大学出版社，2006年刘珣著，《新实用汉语课本》2练习册, 北京语言大学出版社，2006年姜丽萍著，《HSK标准教程》2学生书，北京语言大学出版社，2015年姜丽萍著，《HSK标准教程》2练习册，北京语言大学出版社，2015年 7. Основная часть курса · Քերականություն · Գրավոր խոսք · Բանավոր խոսք · Լսողական հմտություններ
1803	Թուրքերեն-2	4
2-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործ.- 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1803/Բ10 1. Цель курса · սովորեցնել ժամանակակից գրական թուրքերեն · խորացնել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակությունները · զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնելու ժամանակակից թուրքերենի շարահյուսական ու ձևաբանական հիմնախնդիրները · սահմանելու պարզ ընդարձակ և բարդ նախադասություն կազմելու տրամաբանությունը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · թարգմանելու ոչ մեծ բարդության տեքստեր թուրքերենից հայերեն և հայերենից թուրքերեն: 3. Описание · սովորեցնել ժամանակակից գրական թուրքերեն · խորացնել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակությունները · զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները: 4. Стили и методы преподавания и обучения · թուրքերեն տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն · տեքստերի և վարժությունների կազմում · քերականական և բառապաշարային առանձնահատկությունների վերլուծություն և մեկնաբանություն 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Աաֆարյան Ա., Սողոմոնյան Ա., Լոքմագյոզյան Տ., Թուրքերենի դասագիրք, Գիրք Ա, Վեցերորդ լրամշակված հրատարակություն (երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ կողմից որպես դասագիրք բուհերի ուսանողների համար), Երևան, «Տիգրան Մեծ» հրատ., 2015: Ergin M., Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1980. Hengirmen M., Türkçe öğreniyoruz, c. 1-3, Ankara 9199. Щека Ю. В., Интенсивный курс турецкого языка: Учебник, М., 1996. 7. Основная часть курса · Գոյականների և դերանունների հոլովումը: · Թուրքերենի հետդիրները և դրանց կիրառությունը: · Ապառնի ժամանակը թուրքերենում: · Գոյական անունների կապակցությունները: · Ընդարձակ ներկա ժամանկաձևը: · Ըղձական եղանակը: Մակբայական դերբայներ:
1604	Գերմաներեն-2	4
2-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբ. գործ.՝ 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1604/Բ10 1. Цель курса · Ուսանողների մոտ զարգացնել ուսուցման նախորդ փուլում ձեռք բերած գիտելիքները գերմաներենի ձևաբանության և քերականության բնագավառներում, · Ընդլայնել թեմատիկ բառապաշարը, ակտիվացնել այդ բառապաշարը և քերականական գիտելիքները` համապատասխան երկխոսությունների և տեքստերի վերարտադրման նպատակով, · Ամբողջացնել բակալավրիատի ընդհանուր կրթական մակարդակում ուսանողների գիտելիքները գերմաներեն լեզվից: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնել գերմաներենի ձևաբանական և քերականական ընդարձակ կաղապարներ, · ընդլայնել կոնկրետ թեմատիկ բառապաշարը, · պատկերացում կազմել երկխոսությունների կառուցվածքի և տեքստերի վերարտադրության ու փոխադրման սկզբունքների մասին: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կազմել գերմաներենին բնորոշ ձևաբանական և քերականական կաղապարները, · համապատասխան ձևով գործադրել ձեռք բերած թեմատիկ բառապաշարը, · կազմել երկխոսություններ, գրել փոխադրություններ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Վերլուծել գերմաներենի կառուցվածքային կաղապարներն ու հարացույցային ձևերը, · գործնականում կիրառել թեմատիկ բառապաշարը, · մեկնաբանել գերմաներենում խոսքի ձևավորման յուրահատկությունները: 3. Описание · Ուսանողների մոտ զարգացնել ուսուցման նախորդ փուլում ձեռք բերած գիտելիքները գերմաներենի ձևաբանության և քերականության բնագավառներում, · Ընդլայնել թեմատիկ բառապաշարը, ակտիվացնել այդ բառապաշարը և քերականական գիտելիքները` համապատասխան երկխոսությունների և տեքստերի վերարտադրման նպատակով, · Ամբողջացնել բակալավրիատի ընդհանուր կրթական մակարդակում ուսանողների գիտելիքները գերմաներեն լեզվից: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Գործնական պարապմունք, · Ինքնուրույն աշխատանք, · Խմբային աշխատանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Kessler H., Levin V., Deutsch für Ausländer, Teil 2, Berlin, 1992. Griesbach H., Schulz D., Deutsche Sprachlehre für Ausländer, Ismaning, 2004. Gabrieljan J. u. A., Praktische deutsche Grammatik, Jerewan, 2017. Dreyer-Schmidt, Lehr-und Übungsbuch der deutschen Grammatik, Ismaning, 2002. 7. Основная часть курса Գոյականի նշանակությունը և շարահյուսական գործառույթները: Հոգնակի թվի կազմության հիմնական տիպերը: Անհոգնական և անեզական գոյականներ: Գոյականների հոլովման համակարգը և գերմաներենի հոլովների կիրառական նշանակությունները: Բայերի ձևաբանական և իմաստաքերականական դասակարգումը: Անցողական և անանցողական երկսեռ բայեր: Բայի քերականական կարգերը: Սահմանական եղանակի ակտիվ և ներգործական սեռերի բոլոր ժամանակների կազմությունն ու գործառույթը: Ժամանակաձևերի բացարձակ և հարաբերական գործառույթը: Ստորոգյալի համաձայնեցումը ենթակայի հետ: Հրամայական եղանակի ձևերը և նրանց քերականական հոմանիշները: Երկանդամ, եռանդամ և միանդամ կրավորական կառույցները: Թեմատիկ բառապաշարն ընդգրկում է «Գերմանիայի մեծ քաղաքները», «Ընկերական շրջապատում», «Տնտեսություն և քաղաքականություն», «Իմ զբաղմունքը», «Իմ ուսումը», «Հայաստանի պատմությունից», «Համագործակցություն» և այլն:
1602	Անգլերեն-2	4
2-րդ կիսամյակ 4 ժամ/ շաբ. գործ.՝ 4 ժամ/շաբ. Обязательный 1602/Բ10 1. Цель курса · Լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվիորպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին, · Հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում, · Մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում, · Մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · մեկնաբանել մասնագիտական տեքստերի բովանդակությունն ու կառուցվածքը, · նկարագրել մասնագիտական և ընդհանուր բառապաշարի հենքային շերտերին՝ դրանց ճշգրիտ գործածության նպատակադրմամբ, · ցուցաբերել մասնագիտության ոլորտում անգլերեն լեզվով ինքնուրույն աշխատանք կատարելու սկզբունքների իմացություն բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Իրականացնել գրավոր և բանավոր մասնագիտական տեքստերի ընթերցում, վերարտադրում և թարգմանություն, · ձևավորել և ներկայացնել բանավոր կապակցված խոսք՝ ուսումնասիրվող մասնագիտական թեմաների վերաբերյալ, · արտահայտել և հիմնավորել կարծիք՝ երկխոսության մեջ մտնելով համակուրսեցիների հետ, գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով 3. Описание · Լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվիորպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին, · Հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում, · Մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում, · Մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ, · անհատական և խմբային աշխատանք, · անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք, · ինքնուրույն աշխատանք 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Apresyan M. , Bagiryan D.«A new Glimpse into Science» Yerevan 2015 Bruce Alberts, Dennis Bray, Julian Lewis “ Molecular Biology of the Cell” 1983 Karol Kozak “Large Scale Data Handing in Biology” 1st edition 2010 7. Основная часть курса Մասնագիտական լեզվի բառապաշարարի առանձնահատկություններ: Անգլերենով մասնագիտական գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների վերլուծություն դասախոսության ընթացքում նյութի կարևոր առանցքային կետերի գրառում: Տարբեր աղբյուրներից մասնագիտական տեղեկատվության առանձին մասերի համադրում և շարադրում: Գրավոր տեքստերի վերաձևակերպում մասնագիտական բառապաշարի օգտագործմամբ:
0709	Հետազոտության պլանավորում և մեթոդներ	2
4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբաթ դաս. 1 ժամ/շաբաթ, գործ. 1 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ32 1. Цель курса ·ներկայացնել փորձարարական կենսաբանության տարրական հիմքերը, բացատրել քանակական տվյալների մշակման անհրաժեշտությունն ու նշանակությունը, ·բացատրել և ներկայացնել արդի կենսաբանական հետազոտություններում կիրառվող փորձարարական տվյալների մշակման հիմքում ընկած վիճակագրական ցուցանիշների հաշվարկման նոր մոտեցումները և ծրագրերը: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել կենսաբանական երևույթների և խնդիրների կենսամետրիական վերլուծության սկզբունքներն ու եղանակները, ·գնահատել կենսաբանական երևույթների և գործընթացների միջև գործող բազմաթիվ կապերն ու փոխհարաբերությունները` կիրառելով համապատասխան վիճակագրական վերլուծություններ, ·որոշել հետազոտվող ցուցանիշի ճշգրիտ քանակական բնութագիրը, պատահական շեղումները տարբերել օրինաչափ գործընթացից: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Լուծել իրավիճակային և հաշվարկային խնդիրներ, ·Ընտրել փորձարարական տվյալների մշակման առավել արդյունավետ մեթոդներ, ·Կատարել օբյեկտիվ եզրակացություններ հիմնվելով փորձարարական տվյալների վիճակագրական մշակման արդյուքների վրա: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ .Կատարել օբյեկտիվ եզրակացություններ հիմնվելով փորձարարական տվյալների վիճակագրական մշակման արդյունքների վրա: 3. Описание ·ներկայացնել փորձարարական կենսաբանության տարրական հիմքերը, բացատրել քանակական տվյալների մշակման անհրաժեշտությունն ու նշանակությունը, ·բացատրել և ներկայացնել արդի կենսաբանական հետազոտություններում կիրառվող փորձարարական տվյալների մշակման հիմքում ընկած վիճակագրական ցուցանիշների հաշվարկման նոր մոտեցումները և ծրագրերը: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·ավանդական և ինտերակտիվ դասախոսություն ·սեմինար պարապմունքներ, ·գործնական աշխատանքներ, ·հաշվարկային խնդիրների լուծում, ·իրավիճակային խնդիրների լուծում համակարգչային ծրագրերի կիրառմամբ: 5. Методы и критерии оценки ·Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույնը միավոր 4., միավորների քայլը` 1, ·Ինքնուրույն աշխատանք. առավելագույնը միավոր 5., միավորների քայլը` 1, ·Մասնակցության առավելագույն միավոր 3. Միավորների քայլը` (91-100%)-3 միավոր, ·(81-90%)-2 միավոր, (71-80%)-1 միավոր, 70 % 0-միավոր, ·Եզրափակիչ քննություն -բանավոր հարցում առավելագույն միավորը 8, միավորների քայլը`1: 6. Список основной литературы Белозеова И.Н. Исследование биологического материала методом биометрии Учебное пособие. - М.: МАИ, 2005. C 19 Ивантер Э.В., Коросов А.В. Элементарная биометрия : Изд-во ПетрГУ, 2013. - 110 с Муравья, Л. Н. Хуобонен, М. Э. Биометрия Сборник задач Издательство ПетрГУ 2015 35 с Химич Г.З., Хлущевская О.А. Введение в биометрию Учебное пособие для биологических специальностей вузов. - Павлодар: Инновационный Евразийский Университет, 2009. - 97 с Яковлев В.Б., Яковлева О.А. Биометрическая обработка экспериментальных данных Учебное пособие. - М.: Lennex Corp, 2014. - 173 с Jung K. Statistical Analysis in Proteomics. Humana Press, 2015. - 314 p S J Welham, S A Gezan, S J Clark, A Mead Statistical Methods in Biology: Design and Analysis of Experiments and Regression. CRC press, 2015, 592 p 7. Основная часть курса Քանակական կենսաբանության սկզբունքները, կենսամետրիական հետազոտության փուլերը: Ընտրություն և նրա վիճակագրական բնութագիրը: Հատկանիշներ և դրանց դասակարգման սկզբունքները: Հատկանիշները բնութագրող մեծություններ: Աստիճանական և կառուցվածքային միջիններ: Ստանդարտ շեղում և փոփոխականության այլ ցուցանիշներ: Դիսպերսիա և նրա հատկությունները: Վիճակագրական սխալ և գնահատման եղանակները: Թեմա 4 Նորմալ բաշխման հատկությունները: Վստահելի միջակայք: Փորձի ճշգրտության որոշում Թեմա 5 Վիճակագրական հիպոթեզների ստուգում: Պարամետրական չափանիշներ: T Ստյուդենտի չափանիշ, F Ֆիշերի չափանիշ: Ոչ պարամետրական չափանիշներ: Т Ուայթի չափանիշ: Q Ռոզենբաումի չափանիշ: Նորարական մոդելավորում EXCEL միջավայրում: Տվյալների հարստացման խնդիրը (ստատիկ մոդելներ) Գործընթացների ուսումնասիրության խնդիրը (դինամիկ մոդելներ) Գործնական աշխատանքներ Փոփոխակային շարքեր և դրանց բնութագրերը։ Միջին քառակուսային շեղում և միջինի սխալ։ Միջին մեծությունների տարբերությունների հավաստիության ստուգումը Ստյուդենտի չափանիշով Միջին մեծությունների տարբերությունների հավաստիության ստուգումը Ֆիշերի չափանիշով։ Ոչ պարամետրական չափանիշներ։Կորելյացիայի գործակից։ Անհամաչափության գործակից:
1401	Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ-2	2
2-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. գործ.` 2 ժամ/շաբ. Обязательный 1401/Բ08 1. Цель курса ·Ներկայացնել լեզվի և խոսքի փոխհարաբերության խնդիրները, · Ծանոթացնել խոսքի հիմնական արժանիքներին, · Նկարագրել բանավոր և գրավոր խոսքի կառուցվածքային յուրահատկությունները։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Ճանաչել խոսքի մշակույթի վերաբերյալ տեսությունները, սահմանել լեզվի ու խոսքի հատկանիշները, ·ընտրել խոսքային իրավիճակին համապատասխան լեզվական միավորներ: բ. գործական մասնագիտական կարողություններ ·Գործնականում իրականացնել լեզվաոճական վերլուծություններ, ·հիմնավորել տեքստերի գործառական պատկանելությունը, ·կառուցել գործառական տարաբնույթ տեքստեր (ըստ խոսքային իրավիճակի): գ. ընդհանրական / փոխանցելի կարողություններ(եթե այդպիսիք կան)՝ · Կառուցել ճիշտ և գրագետ խոսք, սովորեցնել խոսքային վարվեցողության հիմնական առանձնահատկությունները: 3. Описание ·Ներկայացնել լեզվի և խոսքի փոխհարաբերության խնդիրները, · Ծանոթացնել խոսքի հիմնական արժանիքներին, · Նկարագրել բանավոր և գրավոր խոսքի կառուցվածքային յուրահատկությունները։ 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություն, ·գործնական աշխատանք, ·սլայդի ցուցադրում, ·ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Ավետիսյան Յու., Սարգսյան Ա., Թելյան Լ. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, Եր., 2016, Եզեկյան Լ., Ոճագիտություն, Երևան, 2003, Մելքոնյան Ս., Ակնարկներ հայոց լեզվի ոճաբանության, Երևան, 1984, Պողոսյան Պ., Խոսքի մշակույթի և ոճագիտության հիմունքներ, 2 հատորով, Երևան, 1990, 1991: 7. Основная часть курса Գրավոր և բանավոր խոսքի առանձնահատկությունները: Խոսքի արժանիքները (ճշտություն, ճշգրտություն, սեղմություն և այլն):Խոսքային վարվեցողություն: Գործառական ոճեր:

Код кафедры	Название необязательного курса	Кредиты
1501	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
0102	Մաթեմատիկայի հիմունքներ	7
1- ին կիսամյակ 7 ժամ/շաբ. դաս. – 3,6 ժամ/շաբ., գործ. – 3,4 ժամ/շաբ. Факультативный 0102/Բ13 1. Цель курса Ներկայացնել վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի և մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ վեկտորներ, մատրիցներ, որոշիչներ, գծային համակարգեր, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները։ Հաջորդ նպատակը՝ ծանոթացնել պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումների լուծման եղանակների հետ, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · Ներկայացնելու վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի, մաթեմատիկական անալիզի և դիֆերենցիալ հավասարումների տեսության գաղափարներն ու մեթոդները; բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · կատարելու գործողություններ վեկտորների, մատրիցների, որոշիչների հետ, լուծելու գծային համակարգեր; · գտնելու ֆունկցիայի սահմանը, ածանցյալը, հետազոտելու ֆունկցիան ածանցյալի միջոցով, հաշվելու որոշյալ և անորոշ ինտեգրալներ, մակերեսներ; · լուծելու պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ; · ցույց տալու մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների հատկությունները, հաշվելու նրանց մասնակի ածանցյալները, գտնելու էքստրեմումները։ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ. Յուրացված մեթոդների կիրառումը այլ տեսություններում: 3. Описание Ներկայացնել վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի և մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ վեկտորներ, մատրիցներ, որոշիչներ, գծային համակարգեր, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները։ Հաջորդ նպատակը՝ ծանոթացնել պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումների լուծման եղանակների հետ, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։ 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ, · Գործնական աշխատանքներ։ 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · Դասընթացին մասնակցության համար՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`1: · Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից: 6. Список основной литературы Լ. Գալստյան, Բարձրագույն մաթեմատիկա, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ., 2012, 2017, Գ.Հակոբյան, Ա.Դավթյան, Ռ.Սահակյան, Վերլուծական երկրաչափության և գծային հանրահաշվի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, ԵՊՀ հրատ., 2005, Ս.Հովհաննիսյան, Ա. Թասլաքյան, Մաթեմատիկական անալիզի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ., 2016, 2013, Գ. Միքայելյան, Զ. Միքայելյան, Մաթեմատիկական մեթոդներ բնագիտության մեջ, Երևան, 2011, Ն.Ս. Պիսկունով, Դիֆերենցիալ և ինտեգրալ հաշիվներ, ԲՏՈւՀ-ների համար, հ. 1,2, Երևան, 1979, J.R. Chasnov, Mathematical Biology, The Hong Kong Univ. of Sci. Technology, 2012, A. Cunningham, R. Whelan, Maths for Chemists, UK, 2014, J.E. Parker, Introductory Maths for Chemists, Chemistry Maths, Vols 1-3, UK, 2013, С. Гроссман, Дж. Тернер, Математика для биологов, Высшая школа, М. 1983, И.И. Баврин, Краткий курс высшей математики для химико-биологических и медицинских специальностей, 2003. 7. Основная часть курса Թեմա 1 . Վերլուծական երկրաչափության տարրեր՝ կոորդինատային հարթություն, ուղիղ գիծ, երկրորդ կարգի կորեր, վեկտորներ, գործողություններ վեկտորների հետ։ Թեմա 2. Գծային հանրահաշվի տարրեր՝ մատրիցներ և որոշիչներ, գծային հավասարումների համակարգեր։ Թեմա 3. Հաջորդականու-թյան և ֆունկցիայի սահման, անընդհատ ֆունկցիաներ, հատկությունները։ Թեմա 4. Ֆունկցիայի ածանցյալ, ածանցման կանոնները, դիֆերենցիալ։ Բարձր կարգի ածանցյալներ։ Թեմա 5 . Դիֆերենցիալ հաշվի հիմնական թեորեմները։ Ֆունկցիայի հետազոտումն ածանցյալի միջոցով, ֆունկցիայի գրաֆիկի կառուցումը։ Թեմա 6 . Նախնական ֆունկցիա, անորոշ ինտեգրալ։ Թեմա 7. Որոշյալ ինտեգրալ, հատկությունները, կիրառությունները, մակերեսի հաշվում։ Թեմա 8. Պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ։ Գծային դիֆերենցիալ հավասարումներ և համակարգեր։ Թեմա 9. Մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաներ, սահմանը, անընդհատությունը, մասնակի ածանցյալներ, բարձր կարգի ածանցյալներ և էքստրեմումներ։
1302	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1107	Մշակութաբանության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1107/Բ15 1. Цель курса .ծանոթացնել մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին, ձևավորել ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին, հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին գիտելիքներ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Վերարտադրել «մշակույթ» հասկացության ամենատարածված սահմանումները, մշակույթի առաջացման և զարգացման տեսությունները, ·ներկայացնել մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, մշակույթի ծագման և զարգացման հիմնական օրինաչափությունները, ·նկարագրել մշակութաբանության շրջանակներում ուսումնասիրվող հիմնական ոլորտները, ·քննարկել համաշխարհային և հայ մշակույթների պատմական զարգացումների օրինաչափությունները, ·ճանաչել ժամանակակից մշակութային գործընթացները։ բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Բացահայտել մշակութային երևույթների բաղադրիչներն ու դրսևորումները, պատճառներն ու պայմանները, ·ճանաչել և իրարից զանազանել համաշախարհային մշակութային գործընթացի պատմական և լոկալ դրսևորումները, ·տարանջատել մերօրյա մշակութային երևույթները և գործընթացները։ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ, ·ստեղծագործաբար կիրառել մշակույթի: 3. Описание .ծանոթացնել մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին, ձևավորել ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին, հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին գիտելիքներ: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություն, ·գործնական պարապմունք, ·դիդակտիկ նյութերի մատուցում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Գուրևիչ Պ. Մշակութաբանություն, Ե., 2002: Арутюнов С. А., Рыжакова С. И. Культурная антропология, М., 2004: Кравченко А. И. Культурология, М., 2003. Розин В.М. Культурология. М., 1998. Armenian Folk Arts, Culture and Identity. Bloomington and Indianapolis, Indiana Univ. Press, 2001. 7. Основная часть курса Մշակութաբանության ուսումնասիրման օբյեկտը, առարկան և խնդիրները: «Մշակույթ» հասկացության սահմանումները, մշակույթի բնույթի, ծագման և զարգացման վերաբերյալ տեսությունները: Մշակույթն ուսումնասիրող գիտակարգերը: Մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, գործառույթները և մեխանիզմները: Մշակութային գործընթացներ: Մշակութային նորմեր, պրակտիկաներ և մշակութային կապիտալ հասկացությունները: Մշակութային ավանդույթը և նորույթը, ադապտացման, ինտեգրման և ձուլման հասկացությունները: Մշակույթը «անհատ», «հասարակություն», «էթնոս», «քաղաքակրթություն» կատեգորիաների համատեքստում: Մշակույթը և սոցիալական կառուցվածքը: Համաշխարհային մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ: Հայ մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ: Ժամանակակից մշակութային գործընթացները և գլոբալացման խնդիրը:
1705	Ռուսաց լեզու-3	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ գործ. 2 շաբ/ժամ գործ. 2 շաբ/ժամ Факультативный 1705/Բ16 կամ Բ/17 1. Цель курса · խորացնել ուսանողների լեզվական գիտելիքները և հաղորդակցական հմտությունները լեզվախոսքային բոլոր ոլորտներում · ապահովել ուսանողների արդեն ձեռք բերած լեզվական գիտելիքների և հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով · ապահովել գործարար նամակագրություն վարելու հիմնական սկզբունքների իմացություն 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · դրսևորել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի խորացված իմացություն, · ներկայացնել մասնագիտական տեքստի քերականական և ոճաբանական առանձնահատկությունները, · դրսևորել լեզվի պաշտոնական ոճի քերականական և կառուցվածքային առանձնահատկությունների իմացություն: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · տիրապետել մասնագիտական լեզվի տերմինաբանական համակարգին, · վերարտադրել (սեղմ և ընդարձակ) ունկնդրած/կարդացած մասնագիտական տեքստը և մեկնաբանել այն, · դրսևորել գործարար նամակագրության տարբեր ձևերի, մասնավորապես ինքնակենսագրություն, CV, դիմում, համառոտագրություն կազմելու ունակություններ · հանդես գալ գիտական շրջանակներում հոդվածներով և զեկուցումներով, գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ընդարձակել տեղեկատվություն ստանալու հնարավորությունները՝ օգտվելով ռուսալեզու աղբյուրներից: 3. Описание · խորացնել ուսանողների լեզվական գիտելիքները և հաղորդակցական հմտությունները լեզվախոսքային բոլոր ոլորտներում · ապահովել ուսանողների արդեն ձեռք բերած լեզվական գիտելիքների և հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով · ապահովել գործարար նամակագրություն վարելու հիմնական սկզբունքների իմացություն 4. Стили и методы преподавания и обучения · գործնական պարապմունք · ինքնուրույն աշխատանք · թիմային աշխատանք · բանավոր ներկայացում · գրավոր և բանավոր հարցում 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն անցկացվում է բանավոր և հիմնված է կիսամյակի ընթացքում երկու ստուգողական աշխատանքների տվյալների հիման վրա 6. Список основной литературы Беляева Е.А., Голосная Н.П., Ефимова Д.А., Кондрашова Н.В., Нечаева Т.В., Стукова Е.Г. Русский язык как иностранный. Научный стиль речи: Учебное пособие. - Санкт-Петербург: Университет ИТМО, 2019. Буре Н.А., Волкова Л.Б., Косарева Е.В. Основы русской деловой речи. Учебное пособие для студентов высших учебных заведений, СПб, 2011. Лалаян С., Айвазян М., Багдасарян А., Дпирян М., Мкртычян-Лалаян С. Грамматика в упражнениях - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 232с. Лалаян С., Айвазян М., Багдасарян А., Дпирян М., Мкртычян-Лалаян С. Русский язык. Учебник для гуманитарных факультетов вузов Армении. Издание 2-е, перераб. и доп. - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 320с. Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыгина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010. Лысакова И.П. Практическая стилистика русского языка. Учебное пособие, изд. 2-е, исправл., СПб, 1996. Найденова Н.С., Сапрыкина О.А. Hаучный стиль речи. Теория, практика, компетенции. Учебное пособие. Издательство: ИНФРА-М, 2023 г. Русский язык для делового человека: www.mylanguage.ru Химик В.В. Практический синтаксис русского языка, СПб, 1995. Шатилов А.С. Читаем тексты по специальности. Вып. 2, Гуманитарные науки: учебное пособие по языку специальности, СПб, 2011. 7. Основная часть курса · Ոճաբանություն. Լեզվի պաշտոնական ոճի բառային, քերականական և ոճաբանական առանձնահատկությունները: · Գործարար նամակագրության որոշ ձևերի, մասնավորապես ինքնակենսագրության, դիմումի, CV, համառոտագրության շարադրման ձևերը և սկզբունքները: · Լեզվի գիտական ոճ, գիտական ոճին բնորոշ շարահյուսական կառուցվածքներ, գիտական կապակցված տեքստի կառուցման միջոցներ՝ բառային, ձևաբանական և շարահյուսական: · Մասնագիտական տեքստի թարգմանություն. գիտական տեքստի թարգմանության տեսության հիմնական խնդիրներ: Գիտական զեկույցների և մասնագիտական ռեֆերատների կառուցման հիմնական սկզբունքներ:
2203	Սոցիոլոգիայի հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 2203/Բ15 1. Цель курса Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություններին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Տարբերակելու սոցիոլոգիայի որպես գիտության կառուցվածքային մակարդակները, · ներկայացնելու սոցիոլոգիայի` որպես գիտության կայացման նախադրյալները, գիտությունների համակարգում սոցիոլոգիայի տեղն ու դերը, սոցիոլոգիայի աշխարհայացքային և էթիկական առանձնահատկությունները, ուսումնասիրության առարկան, · նկարագրելու հիմնական սոցիոլոգիական մոտեցումները, մշակույթի տարրերը, ինչպես նաև հասարակության մեջ տեղի ունեցող մի շարք սոցիալական գործընթացներ ու հրատապ սոցիալական հիմնախնդիրներ, · նկարագրելու սոցիալական գործողության և հասարակության սոցիալական կառուցվածքի փոխկապվածությունը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Օգտվելով սոցիոլոգիական հասկացութային գործիքակազմից` մեկնաբանելու հասարակական գործընթացներն ու հիմնախնդիրները: 3. Описание Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություններին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ, · Լսարանում ուսանողների թե´ պասիվ ունկնդրում, թե´ մասնակցություն քննարկումներին, · Գրականության արտալսարանային ընթերցում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Гидденс Э. “Социология”// 2-е изд., полн. перераб. и доп., М.: Эдиториал УРСС, 2005. Миллс Ч. Р. “Социологическое воображение”// Пер. с англ. О. А. Оберемко. Под общей редакцией и с предисловием Г. С. Батыгина. - М.: Изда-тельский Дом NOTA BENE, 2001, 264 с. Штомпка П. “Социология. Анализ современного общества” М.: Логос, 2005, 664 с. Macionis J.J. “Sociology”// USA: Pearson Education, Inc., 14th ed., 2012. 7. Основная часть курса Սոցիոլոգիան որպես գիտություն. կայացման առանձնահատկությունները:Սոցիոլոգիայի օբյեկտն ու առարկան. մոտեցումներ և տեսական պարադիգմաներ:Սոցիոլոգիան գիտությունների համակարգում: Սոցիոլոգիական աշխարհայացք և սոցիոլոգիական էթիկա: Սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքը: Ի՞նչ է հետազոտությունը, որո՞նք են հետազոտության տեսակները, ո՞վ է հետազոտողը: Մշակույթ, մշակույթի տարրեր: Հասարակությունը որպես սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկա: Հասարակության սոցիալական կառուցվածքը. սոցիալական ինստիտուտներ: Սոցիալական խմբեր և կազմակերպություններ: Հասարակություն և անձ. սոցիալական փոխազդեցություն և սոցիալականացում: Շեղվող վարք և սոցիալական վերահսկողություն: Սոցիալական անհավասարություն. շերտավորում և մոբիլություն: Ազգաբնակչություն, ուրբանիզացիա և միգրացիա: Սոցիալական փոփոխություններ, գործընթացներ և շարժումներ:
2301	Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառման հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. գործ.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 2301/Բ15 1. Цель курса · Ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ համակարգիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման մասին, · Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կատարելու համար: 2. Результаты обучения по программе ա. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · Աշխատել տեքստի, գրաֆիկական օբյեկտների, աղյուսակների հետ, · կատարել հաշվարկներ, կազմել դիագրամներ և գրաֆիկներ, · ինքնուրույն կատարել իր թղթավարությունը (կուրսային և ավարտական աշխատանքներ, հաշվարկների կատարում, զեկուցումների համար սլայդների պատրաստում և այլն)։ 3. Описание · Ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ համակարգիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման մասին, · Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կատարելու համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասերն անցկացվում են համակարգչի միջոցով, հանձնարարվում են խնդիրներ և ինքնուրույն առաջադրանքներ: ·Ուսուցողական նյութերը և ինքնուրույն աշխատանքի առաջադրանքները տրամադրվում են ուսանողներին էլէկտրոնային տեսքով՝ փոխանցվում են էլեկտրոնային կրիչով կամ ուղարկում էլ. փոստին: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքն անցկացվում է համակարգչի միջոցով՝ ուսանողի ամփոփիչ աշխատանքի հիման վրա։ Առաջադրանքներն հիմնված են դասընթացի ընթացքում անցած թեմաների վրա։ 6. Список основной литературы Katherine Murray, First Look Microsoft Office 2010, Microsoft Press, 2010. Ю. Стоцкий, А. Васильев, И.Телина, Microsoft Office 2010, Питер, 2010. 7. Основная часть курса Բաժին 1 - Համակարգչի կառուցվածքը և աշխատանքի հիմնական սկզբունքները։ Բաժին 2 - Windows օպերացիոն համակարգի գրաֆիկական ինտերֆեյսի հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները: Բաժին 3 - Տեքստային փաստաթղթերի ստեղծման և մշակման տեխնոլոգիաներ: Բաժին 4 - Հաշվարկներ էլեկտրոնային աղյուսակներում, դիագրամներ, գրաֆիկներ։ Բաժին 5 - Ներկայացման մուլտիմեդիա տեխնոլոգիաներ՝ ստեղծում և ցուցադրում:
1007	Տնտեսագիտության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1007/Բ15 1. Цель курса . հաղորդել համապատասխան գիտելիքներ տնտեսական երևույթների բովանդակության դրանց մեկանաբանության, ժամանակակից տնտեսական համակարգերում առկա տնտեսական մեխանիզմների գործողության, դրանց իրավատնտեսական կարգավորման մասին: Այդ գիտելիքները կօժանդակեն ուսանողներին՝ իրական կյանքում արդյունավետ տնտեսական որոշումների կայացման համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Բացահայտել տնտեսական համակարգերի կենսագործունեությունը, լուսաբանել հասարակության տնտեսական նպատակները և հիմնական, տնտեսագիտական հասկացությունները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Շուկայական տնտեսության պայմաններում և տարբեր տնտեսական իրավիճակներում, արդյունավետ հիմնավորված որոշումների ընդունմանը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Յուրաքանչյուր մասնագիտական ոլորտում (ըստ ֆակուլտետների, մասնագիտությունների) որոշումների ընդունման տնտեսական հիմնավորմանը: 3. Описание . հաղորդել համապատասխան գիտելիքներ տնտեսական երևույթների բովանդակության դրանց մեկանաբանության, ժամանակակից տնտեսական համակարգերում առկա տնտեսական մեխանիզմների գործողության, դրանց իրավատնտեսական կարգավորման մասին: Այդ գիտելիքները կօժանդակեն ուսանողներին՝ իրական կյանքում արդյունավետ տնտեսական որոշումների կայացման համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություններ, առաջադրանքներ, ·դասախոսության ժամանակ առանձնացվող և ուսանողներին առավել կողմնորոշող` իրական կյանքից բերված տարբեր օրինակների ներկայացում և պարզաբանում, ·ինտերակտիվ (փոխներգործուն) ուսուցման ապահովման համար ուսանողների հետ տնտեսական քաղաքականության տարբեր ոլորտներին առնչվող առավել կարևոր հիմնախնդիրների պարզաբանում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Ջեյմս Դ. Գոռթնի, Ռիչարդ Լ. Ստրոուպ, Տնտեսագիտություն.Մասնավոր և հասարակական ընտրություն, Երևան, ԵրՊԺՏԻ-ի ,,Տնտեսագետ,, հրատարակություն, 1999: Հ. Լ. Սարգսյան, Հ. Գ. Մարգարյան, Տնտեսագիտության տեսություն, ուսումնական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2017թ.: Լևոն Խաչատրյան, Լևոն Մարգարյան, Անուշ Խանդամիրյան, Տնտեսագիտության հիմունքներ, Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ (ոչ տնտեսագիտական ֆակուլտետների համար), Երևան, Լիմուշ հրատարակչություն, 2014: Стэнли Л. Брю, Кэмпбелл Р. Макконнелл, Экономикс. Краткий курс, Москва, Изд-во ,,Инфра-М,, , 2015: www.armstat.am www.gov.am 7. Основная часть курса Տնտեսագիտության առարկան և խնդիրները: Հասարակության տնտեսական հիմնահարցերը: Տնտեսական համակարգերը: Պահանջարկ և առաջարկ: Շուկայական հավասարակշռությունը: Սպառողի վարքի մեկանաբանությունը: Արտադրության ծախքերը ,գնագոյացումը և շուկայական տարբեր կառուցվածքները: Մակրոտնտեսական ցուցանիշները: Տնտեսական անկայունությունը: Գնաճն ու գործազրկությունը: Փողը, բանկային համակարգը, դրամավարկային քաղաքականություն: Պետական բյուջեն, եկամտային և ծախսային մասերը: Հայաստանի Հանրապետության տնտեսությունը: Տնտեսական զարգացման խնդիրները:
1311	Տրամաբանության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1311/Բ15 1. Цель курса .կատարելագործել տրամաբանական կարողությունները, ձեռք բերել գիտելիքներ, որոնք նպաստում են մասնագիտական առարկաների տեսությունների հիմնական հասկացությունների ու կառուցվածքի յուրացմանը, հետազոտական հմտությունների ձևավորմանը: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել մտքի կառուցվածքը, տրամաբանական կանոնները և օրենքները, որոնք կշռադատության ընթացքում ապահովում են մտքի կանոնավորությունը ու հետևողականությունը, ճշմարիտ եզրակացությունների ստացումը և գիտական գիտելիքների հիմնավորվածությունը, ·նկարագրել տրամաբանական գիտելիքի էությունը և գործառնական տեսանկյունները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Հասկանալ տրամաբանության ճանաչողական և մեթոդաբանական գործառույթների անհրաժեշտությունը գիտատեսական և գործնական ուսումնասիրությունների ժամանակ, ·կատարել և գնահատել հասկացությունների հետ կապված տրամաբանական գործողությունները, ·իրականացնել դատողությունների և անհրաժեշտ մտահանգումների տրամաբանական վերլուծություն և գնահատում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Կարողանալ դրսևորել տրամաբանական մտածողության անհրաժեշտ մշակույթ` պահպանելով կանոնավոր մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հիմնավորվածության և հետևողականության հիմնարար սկզբունքների ու դրանցից բխող մասնավոր նորմերի պահանջները: 3. Описание .կատարելագործել տրամաբանական կարողությունները, ձեռք բերել գիտելիքներ, որոնք նպաստում են մասնագիտական առարկաների տեսությունների հիմնական հասկացությունների ու կառուցվածքի յուրացմանը, հետազոտական հմտությունների ձևավորմանը: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություն, ·Քննարկում, ·Անհատական աշխատանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Գևորգյան Հ.Ա., Բաղդասարյան Վ.Խ.,Տրամաբանություն: Եր. , 2015: Кириллов В.И., Орлов Г.А.,Фокина Н.И., Упражнения по логике. Учебное пособие. М.,2005. Ивлев Ю.В., Логика. Учебник. 3-е издание. М., 2005. Ивин А.А., Практическая логика. Учебное пособие. М.,2002. А.Гетманова. Логика. 9-ое изд., Moсква, 2006. 7. Основная часть курса Տրամաբանության առարկան և նշանակությունը: Բազմատրամաբանության սկզբունքը: Միտք և լեզու: Հասկացություն: Հասկացության ծավալն ու բովանդակությունը: Հասկացության տեսակները: Տրամաբանական գործողություններ հասկացությունների հետ: Հասկացության ծավալի բաժանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Սահմանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Դասակարգման էությունը տեսակներն ու կանոնները: Դատողության էությունը և կազմը: Պարզ և բարդ դատողություններ, դրանց տեսակները: Տրամաբանական մտածողության հիմնական օրենքները. որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության և հիմնավորվածության պահանջները: Անհրաժեշտ մտահանգումներ, դրանց տեսակները և կոնոնները. պայմանական, բաժանանարար, լեմատիկ և անմիջական մտահանգումներ:
1207	Քաղաքագիտության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1207/Բ15 1. Цель курса ·Ուսանողներին ծանոթացնել քաղաքագիտության ձևավորման տեսական և գաղափարական ակունքներին, հիմնական կատեգորիաների ու քաղաքագիտության ուսումնասիրության առարկայական տիրույթին և ձևավորել քաղաքական իրականության վերլուծության գործնական հմտություններ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·նկարագրել քաղաքագիտական հիմնական հասկացություններն ու սահմանումները, դրանց իմաստն ու նշանակությունը, ·պատկերացնել քաղաքագիտության տեսական և կիրառական նշանակություն ունեցող հիմնահարցերի էությունը, ·ներկայացնել քաղաքագիտական բովանդակության օտարալեզու մասնագիտական տեքստերը և կատարել թարգմանություններ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Կատարել բավարար քաղաքագիտական վերլուծություններ, ·կողմնորոշվել գործնական քաղաքականության առանձնահատկությունների մեկնաբանման հարցերում, ·մատնանշել դեմոկրատիայի, քաղաքական մշակույթի, քաղաքական սոցիոլոգիայի հիմնահարցերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ ·Օգտվել մասնագիտական գրականությունից, ·պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը: 3. Описание ·Ուսանողներին ծանոթացնել քաղաքագիտության ձևավորման տեսական և գաղափարական ակունքներին, հիմնական կատեգորիաների ու քաղաքագիտության ուսումնասիրության առարկայական տիրույթին և ձևավորել քաղաքական իրականության վերլուծության գործնական հմտություններ: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություններ, այդ թվում երկխոսության բաղադրամասերի ընդգրկմամբ, ·Գիտական աշխատանքների քննարկումներ՝ փոխներգործող (ինտերակտիվ) բանավեճերի առաջադրմամբ, ·Ինքնուրույն աշխատանք՝ ընդգրկելով նախատեսված վերլուծական նյութերը, ·Արտալսարանային հաղորդակցություն դասախոսի հետ՝ քննարկումների համատեղ պատրաստում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Дегтерев А.А., Основы политической теории, М.: Высш. шк., 1998, 239 с. Гаджиев К.С. Политическая философия. М., 1999. Мухаев Р.Т.Теория политики. М.:ЮНИТИ,2005. Соловьев, А.И. Политология: политическая теория, политические технологии : Учебник для студентов вузов . - М.: Аспект Пресс, 2006. 7. Основная часть курса Քաղաքագիտության ձևավորումը որպես գիտություն: Քաղաքագիտության օբյեկտը և առարկան: Քաղաքականության ծագումը և էությունը։ Քաղաքական իշխանության էությունը, կառուցվածքը և լեգիտիմությունը։ Հասարակության քաղաքական համակարգը։ Պետությունը որպես քաղաքական համակարգի գլխավոր ինստիտուտ։ Քաղաքական կուսակցություններ և կուսակցական համակարգեր։ Քաղաքական գործընթացներ: Ընտրություններ և ընտրական համակարգեր: Քաղաքական գաղափարախոսություններ: Քաղաքական էլիտա և լիդերություն:
1501	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
2201	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1501	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1308	Հոգեբանության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1306/Բ15 1. Цель курса ·Մարդու հոգեկանի ծագման և զարգացման, կառուցվածքի առանցքային մեխանիզմների, օրինաչափությունների և առանձնահատկությունների ուսումնասիրումը, ·Ժամանակակից հոգեբանության ուղղություններին, դրանց կիրառման ոլորտներին ծանոթացումը, .Հոգեբանական կրթվածության և մշակույթի զարգացումը: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Ձևակերպել բարձրագույն հոգեկան գործառույթների ձևավորման, զարգացման և դրսևորման մեխանիզմները և օրինաչափությունները, ·սահմանել անձի կենսագործունեության հոգեկան հիմքերը, ·սահմանել անձի կառուցվածքը, անձի հոգեբանական տեսությունների հիմնական ուղղությունները, մոտիվացիայի տեսությունները, ·ներկայացնել միջանձնային հարաբերությունների և միջանձնային ընկալման ու հաղորդակցման հոգեբանական հիմքերը, ·ներկայացնել փոքր և մեծ խմբերի սոցիալ-հոգեբանական բնութագիրը, դրանց հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Օգտագործել հոգեբանական գիտելիքները գիտահետազոտական և պրակտիկ աշխատանքներում, ·կազմակերպել և ծրագրավորել ուսումնական և մասնագիատական գործունեությունը հաշվի առնելով անհատատիպաբանական և անձնային առանձնահատկությունները, ·կիրառել հոգեբանական կարողությունները միջանձնային շփման և փոխազդեցության ժամանակ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·կիրառել գիտական գրականության հետ աշխատելու, տեղեկության բանավոր և գրավոր ներկայացնելու հմտությունները, ·օգտագործել անձի խնդրային դաշտը նկարագրող հասկացութային ապարատի իմացությունը: 3. Описание ·Մարդու հոգեկանի ծագման և զարգացման, կառուցվածքի առանցքային մեխանիզմների, օրինաչափությունների և առանձնահատկությունների ուսումնասիրումը, ·Ժամանակակից հոգեբանության ուղղություններին, դրանց կիրառման ոլորտներին ծանոթացումը, .Հոգեբանական կրթվածության և մշակույթի զարգացումը: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Սեմինար պարապմունք, ·քննարկում, ·պրակտիկ աշխատանքներ, ·հետազոտական աշխատանքների իրականացում և դրա ներկայացում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Նալչադյան Ա. Ընդհանուր հոգեբանության հիմունքներ Գիրք 1., Եր., Լույս. 1991, 512 էջ Հոգեբանություն. դեմքեր, փաստեր / Ուսումնական ձեռնարկ., համահեղ., Եր. ԵՊՀ հրատ. 2010, 204 էջ Немов Р. С., Психология. Книга 3. М.: ВЛАДОС ИМПЭ им. А. С. Грибоедова, 2002. Психология личности. Хрестоматия в 2-х т./ Под. Ред. Д.Я. Райгородского. - Самара: “Бахрар-М”, 2002 Introduction to Psychology// 7. Основная часть курса Հոգեբանության զարգացման համառոտ պատմությունը, փուլերը: Ժամանակակից հոգեբանության ուղղությունները: Հոգեբանական հետազոտության մեթոդները և մեթոդիկաները: Հոգեբանության բնագիտական հիմքերը: Հոգեբանության սոցիալական հիմքերը: Հոգեկանի կառուցվածքը՝ հոգեկան հատկություններ, վիճակներ, գործընթացներ: Անձի կառուցվածքը: Անձի տեսությունները: Մոտիվացիայի տեսությունները: Միջանձնային ընկալում, միջանձնային հարաբերությունների հոգեբանություն: Հաղորդակցում: Գործարար հաղորդակցման հոգեբանական մոտեցումները: Մեծ և փոքր խմբերի սոցիալ-հոգեբանական առանձնահատկությունները:
1306	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1501	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
2201	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1501	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1501	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1306	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1606	Քննական և ստեղծագործական մտածողություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ դաս. 2 ժամ/շաբ. դաս. 2 ժամ/շաբ Факультативный 1311/Բ18 1. Цель курса · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · քննական և ստեղծարար մտածողության տարրերի ու առանձնահատկությունների վերաբերյալ, · կառուցողական քննադատություն որակների, ստեղծագործության չափանիշների և տեսակների մասին, · մտածողության պրակտիկայում առավել հաճախ հանդիպող սխալների, «թակարդների» և դրանից խուսափելու միջոցների մասին, · մտածողության հիմնական եղանակների ու դրանց ճանաչողական ներուժի վերաբերյալ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · մասնագիտական խնդիրներն ուսումնասիրելիս դրսևորել համակարգային մոտեցման կարողություններ, · ընդհանուր հարցերի մասնավորեցման, կոնկրետ օրինակներով լուսաբանման և մասնավոր դեպքերի ընդհանրացման կարողություններ, · գնահատել մասնագիտական տեսակետների փաստարկվածության աստիճանը, ներկայացնել և վերլուծել թերի և ուժեղ կողմերը : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Դրսևորել քննադատական և ստեղծարար մտածողություն՝ ինչպես մասնագիտական խնդիրների, այնպես էլ ընթացիկ իրադարձությունների վերլուծության պարագայում։ · Դրսևորել կանոնավոր մտածողության պատշաճ մշակույթ՝ խոսափելով հնարավոր սխալներից և մանիպուլյացիաներից, Իրականացնել հիմնախնդիրների բաց և անկաշկանդ քննարկում՝ դրսևորելով այլ կարծիքներ և քննադատություն լսելու կարողություն: 3. Описание · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · քննարկում, · կոլեկտիվ և անհատական աշխատանք առաջադրանքների վրա: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացությունը, պատասխանների հիմնավորվածությունը: 6. Список основной литературы Շաքարյան Հ. Գ., Փիլիսոփայությունը ստեղծագործության գաղտնիքների որոնումներում, Երևան 2002։ Հայզինգա Յ., Homo Ludens. Մշակույթի խաղային տարրի սահմանման փորձ: Եր. 2007։ Бутенко А.В., Ходос Е.А., Критическое мышление: метод, теория, практика. Учеб.-метод. пособие. М.: Мирос, 2002. (Глава 1. Критическое мышление в мировой педагогической практике). Левенчук А., Системное мышление : Учебник / Анатолий Левенчук. - Бостон-Ульдинген-Киев: Проект «Баловство», Толиман, 2022. - 794 с. (Стр. 34-45; 91-98). Фасиоун П., Критическое мышление: что это такое и почему важно. 2017. https://evolkov.net/critic.think/Facione_P/Crit_Think_What_It_Is_and_Wh… Эдвард де Боно. Искусство думать: Латеральное мышление как способ решения сложных задач. М.: Альпина Паблишер, 2015. Լրացուցիչ գրականություն Հովհաննիսյան Հ.Օ., Բանավեճի տեսոություն և արվեստ. փիլիսոփայական քննախոսություն: Երևան, 2019: Алдер Г., Техника развития интеллекта / Пер. с англ. О. Чумичева. СПб.: Питер, 2001. Халперн Д., Психология критического мышления. - СПб., 2000, с. 17-58. Попков В.А. Коржуев А.В., Критический стиль мышления у субъектов высшего профессионального образования. М., 2002. Поппер К., Логика и рост научного знания: Избранные работы: Пер.с англ. М.: Прогресс, 1983. Намаконов И. М., Креативность: 31 способ заставить мозг работать. Москва, Альпина Паблишер, 2019. Непряхин Н., Пащенко Т., Критическое мышление: железная логика на все случаи жизни. Учебник М.: Альпина Паблишер , 2020. Edward de Bono, Six Thinking Hats: An Essential Approach to Business Management. Little, Brown, & Company, 1985. Noel Moore & Richard Parker, Critical Thinking (9th ed.). 7. Основная часть курса · Մտածողության էությունը. գործառույթները, տարրերը և կառուցվածքը: Հասկացութային և մտապատկերային մտածողություն: · Մտածողության եղանակները. ընդհանրացում և մասնավորեցում, ինդուկցիա և դեդուկցիա, վերլուծություն և համադրություն: · «Կենտրոնացված» և «ապակենտրոնացված» (ցրված) մտածողություն: Կանոնակարգված և ազատ քննարկումներ: · Քննական-վերլուծական մտածողության էությունը, կառուցվածքն ու գործառնական բնութագիրը: · Կառուցողական քննադատության սկզբունքները (ոչ միայն՝ ոչ, այլև՝ ինչու՞ ոչ, և եթե՝ ոչ, ապա՝ ի՞նչ): · Մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության, հիմնավորվածության պահանջները: · Հաճախ հանդիպող մեթոդաբանական սխալները մտածողության պրակտիկայում: (Նպատակի և միջոցի, պատճառի և պայմանների փոխհարաբերակցության (կաուզալ վերլուծության) խնդիրները. կոնդիցիոնալիզմ և մոնոկաուզալիզմ): · Տիպական սխալներն անհրաժեշտ մտահանգումների ընթացքում: · Շտապողականության, կարծիքին հակասող դեպքերի զանցառման, ոչ էական և ոչ բավարար նմանությունների հիման վրա անալոգիայի կառուցման, «սրանից հետո, նշանակում է՝ սրա պատճառով» մտածելակերպի սխալները: · Փաստարկման կառուցվածքը և բաղադրատարրերը: Ապացուցման և հերքման հիմնական սխալները: · Տեղեկատվական հոսքի վերլուծության հմտություններ: Փաստերի և ֆեյքերի, էականի և ոչ էականի, առաջնայինի և երկրորդականի տարբերակման հմություններ: · Ստեղծարար մտածողություն: Ստեղծագործության սուբյեկտի հիմնահարցը (էլիտարիզմի, պանկրեատիվիզմի և անտրոպոլոգիական հայեցակարգերի վերլուծությունը): · Ստեղծագործության չափանիշների հիմնահարցը: Ստեղծագործություն, գյուտ, հայտնագործություն: · Ստեղծագործության տեսակները: Անհատական և կոլեկտիվ ստեղծագործություններ: Արվեստի, գիտության և փլիսոփայական ստեղծագործություններ: · Հարց ու պատասխանի մշակույթ: Հարցերի տեսակները: Հարցադրման կանոնները: · Ստեղծագործական տեխնոլոգիաներ: «Ուղեղային գրոհ» (Brainstorming), «Վեց գլխարկ» (Է. դե Բոնո), «Բաց տարածություն» (Оpenspace), «Շրջապտույտի» (Circulation): Բանավեճի մեթոդը քննական-վերլուծական մտածողության գարգացման և ուսուցման գործընթացներում:
1606	Քննական և ստեղծագործական մտածողություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ դաս. 2 ժամ/շաբ. դաս. 2 ժամ/շաբ Факультативный 1311/Բ18 1. Цель курса · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · քննական և ստեղծարար մտածողության տարրերի ու առանձնահատկությունների վերաբերյալ, · կառուցողական քննադատություն որակների, ստեղծագործության չափանիշների և տեսակների մասին, · մտածողության պրակտիկայում առավել հաճախ հանդիպող սխալների, «թակարդների» և դրանից խուսափելու միջոցների մասին, · մտածողության հիմնական եղանակների ու դրանց ճանաչողական ներուժի վերաբերյալ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · մասնագիտական խնդիրներն ուսումնասիրելիս դրսևորել համակարգային մոտեցման կարողություններ, · ընդհանուր հարցերի մասնավորեցման, կոնկրետ օրինակներով լուսաբանման և մասնավոր դեպքերի ընդհանրացման կարողություններ, · գնահատել մասնագիտական տեսակետների փաստարկվածության աստիճանը, ներկայացնել և վերլուծել թերի և ուժեղ կողմերը : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Դրսևորել քննադատական և ստեղծարար մտածողություն՝ ինչպես մասնագիտական խնդիրների, այնպես էլ ընթացիկ իրադարձությունների վերլուծության պարագայում։ · Դրսևորել կանոնավոր մտածողության պատշաճ մշակույթ՝ խոսափելով հնարավոր սխալներից և մանիպուլյացիաներից, Իրականացնել հիմնախնդիրների բաց և անկաշկանդ քննարկում՝ դրսևորելով այլ կարծիքներ և քննադատություն լսելու կարողություն: 3. Описание · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · քննարկում, · կոլեկտիվ և անհատական աշխատանք առաջադրանքների վրա: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացությունը, պատասխանների հիմնավորվածությունը: 6. Список основной литературы Շաքարյան Հ. Գ., Փիլիսոփայությունը ստեղծագործության գաղտնիքների որոնումներում, Երևան 2002։ Հայզինգա Յ., Homo Ludens. Մշակույթի խաղային տարրի սահմանման փորձ: Եր. 2007։ Бутенко А.В., Ходос Е.А., Критическое мышление: метод, теория, практика. Учеб.-метод. пособие. М.: Мирос, 2002. (Глава 1. Критическое мышление в мировой педагогической практике). Левенчук А., Системное мышление : Учебник / Анатолий Левенчук. - Бостон-Ульдинген-Киев: Проект «Баловство», Толиман, 2022. - 794 с. (Стр. 34-45; 91-98). Фасиоун П., Критическое мышление: что это такое и почему важно. 2017. https://evolkov.net/critic.think/Facione_P/Crit_Think_What_It_Is_and_Wh… Эдвард де Боно. Искусство думать: Латеральное мышление как способ решения сложных задач. М.: Альпина Паблишер, 2015. Լրացուցիչ գրականություն Հովհաննիսյան Հ.Օ., Բանավեճի տեսոություն և արվեստ. փիլիսոփայական քննախոսություն: Երևան, 2019: Алдер Г., Техника развития интеллекта / Пер. с англ. О. Чумичева. СПб.: Питер, 2001. Халперн Д., Психология критического мышления. - СПб., 2000, с. 17-58. Попков В.А. Коржуев А.В., Критический стиль мышления у субъектов высшего профессионального образования. М., 2002. Поппер К., Логика и рост научного знания: Избранные работы: Пер.с англ. М.: Прогресс, 1983. Намаконов И. М., Креативность: 31 способ заставить мозг работать. Москва, Альпина Паблишер, 2019. Непряхин Н., Пащенко Т., Критическое мышление: железная логика на все случаи жизни. Учебник М.: Альпина Паблишер , 2020. Edward de Bono, Six Thinking Hats: An Essential Approach to Business Management. Little, Brown, & Company, 1985. Noel Moore & Richard Parker, Critical Thinking (9th ed.). 7. Основная часть курса · Մտածողության էությունը. գործառույթները, տարրերը և կառուցվածքը: Հասկացութային և մտապատկերային մտածողություն: · Մտածողության եղանակները. ընդհանրացում և մասնավորեցում, ինդուկցիա և դեդուկցիա, վերլուծություն և համադրություն: · «Կենտրոնացված» և «ապակենտրոնացված» (ցրված) մտածողություն: Կանոնակարգված և ազատ քննարկումներ: · Քննական-վերլուծական մտածողության էությունը, կառուցվածքն ու գործառնական բնութագիրը: · Կառուցողական քննադատության սկզբունքները (ոչ միայն՝ ոչ, այլև՝ ինչու՞ ոչ, և եթե՝ ոչ, ապա՝ ի՞նչ): · Մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության, հիմնավորվածության պահանջները: · Հաճախ հանդիպող մեթոդաբանական սխալները մտածողության պրակտիկայում: (Նպատակի և միջոցի, պատճառի և պայմանների փոխհարաբերակցության (կաուզալ վերլուծության) խնդիրները. կոնդիցիոնալիզմ և մոնոկաուզալիզմ): · Տիպական սխալներն անհրաժեշտ մտահանգումների ընթացքում: · Շտապողականության, կարծիքին հակասող դեպքերի զանցառման, ոչ էական և ոչ բավարար նմանությունների հիման վրա անալոգիայի կառուցման, «սրանից հետո, նշանակում է՝ սրա պատճառով» մտածելակերպի սխալները: · Փաստարկման կառուցվածքը և բաղադրատարրերը: Ապացուցման և հերքման հիմնական սխալները: · Տեղեկատվական հոսքի վերլուծության հմտություններ: Փաստերի և ֆեյքերի, էականի և ոչ էականի, առաջնայինի և երկրորդականի տարբերակման հմություններ: · Ստեղծարար մտածողություն: Ստեղծագործության սուբյեկտի հիմնահարցը (էլիտարիզմի, պանկրեատիվիզմի և անտրոպոլոգիական հայեցակարգերի վերլուծությունը): · Ստեղծագործության չափանիշների հիմնահարցը: Ստեղծագործություն, գյուտ, հայտնագործություն: · Ստեղծագործության տեսակները: Անհատական և կոլեկտիվ ստեղծագործություններ: Արվեստի, գիտության և փլիսոփայական ստեղծագործություններ: · Հարց ու պատասխանի մշակույթ: Հարցերի տեսակները: Հարցադրման կանոնները: · Ստեղծագործական տեխնոլոգիաներ: «Ուղեղային գրոհ» (Brainstorming), «Վեց գլխարկ» (Է. դե Բոնո), «Բաց տարածություն» (Оpenspace), «Շրջապտույտի» (Circulation): Բանավեճի մեթոդը քննական-վերլուծական մտածողության գարգացման և ուսուցման գործընթացներում:
1306	Քննական և ստեղծագործական մտածողություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ դաս. 2 ժամ/շաբ. դաս. 2 ժամ/շաբ Факультативный 1311/Բ18 1. Цель курса · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · քննական և ստեղծարար մտածողության տարրերի ու առանձնահատկությունների վերաբերյալ, · կառուցողական քննադատություն որակների, ստեղծագործության չափանիշների և տեսակների մասին, · մտածողության պրակտիկայում առավել հաճախ հանդիպող սխալների, «թակարդների» և դրանից խուսափելու միջոցների մասին, · մտածողության հիմնական եղանակների ու դրանց ճանաչողական ներուժի վերաբերյալ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · մասնագիտական խնդիրներն ուսումնասիրելիս դրսևորել համակարգային մոտեցման կարողություններ, · ընդհանուր հարցերի մասնավորեցման, կոնկրետ օրինակներով լուսաբանման և մասնավոր դեպքերի ընդհանրացման կարողություններ, · գնահատել մասնագիտական տեսակետների փաստարկվածության աստիճանը, ներկայացնել և վերլուծել թերի և ուժեղ կողմերը : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Դրսևորել քննադատական և ստեղծարար մտածողություն՝ ինչպես մասնագիտական խնդիրների, այնպես էլ ընթացիկ իրադարձությունների վերլուծության պարագայում։ · Դրսևորել կանոնավոր մտածողության պատշաճ մշակույթ՝ խոսափելով հնարավոր սխալներից և մանիպուլյացիաներից, Իրականացնել հիմնախնդիրների բաց և անկաշկանդ քննարկում՝ դրսևորելով այլ կարծիքներ և քննադատություն լսելու կարողություն: 3. Описание · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · քննարկում, · կոլեկտիվ և անհատական աշխատանք առաջադրանքների վրա: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացությունը, պատասխանների հիմնավորվածությունը: 6. Список основной литературы Շաքարյան Հ. Գ., Փիլիսոփայությունը ստեղծագործության գաղտնիքների որոնումներում, Երևան 2002։ Հայզինգա Յ., Homo Ludens. Մշակույթի խաղային տարրի սահմանման փորձ: Եր. 2007։ Бутенко А.В., Ходос Е.А., Критическое мышление: метод, теория, практика. Учеб.-метод. пособие. М.: Мирос, 2002. (Глава 1. Критическое мышление в мировой педагогической практике). Левенчук А., Системное мышление : Учебник / Анатолий Левенчук. - Бостон-Ульдинген-Киев: Проект «Баловство», Толиман, 2022. - 794 с. (Стр. 34-45; 91-98). Фасиоун П., Критическое мышление: что это такое и почему важно. 2017. https://evolkov.net/critic.think/Facione_P/Crit_Think_What_It_Is_and_Wh… Эдвард де Боно. Искусство думать: Латеральное мышление как способ решения сложных задач. М.: Альпина Паблишер, 2015. Լրացուցիչ գրականություն Հովհաննիսյան Հ.Օ., Բանավեճի տեսոություն և արվեստ. փիլիսոփայական քննախոսություն: Երևան, 2019: Алдер Г., Техника развития интеллекта / Пер. с англ. О. Чумичева. СПб.: Питер, 2001. Халперн Д., Психология критического мышления. - СПб., 2000, с. 17-58. Попков В.А. Коржуев А.В., Критический стиль мышления у субъектов высшего профессионального образования. М., 2002. Поппер К., Логика и рост научного знания: Избранные работы: Пер.с англ. М.: Прогресс, 1983. Намаконов И. М., Креативность: 31 способ заставить мозг работать. Москва, Альпина Паблишер, 2019. Непряхин Н., Пащенко Т., Критическое мышление: железная логика на все случаи жизни. Учебник М.: Альпина Паблишер , 2020. Edward de Bono, Six Thinking Hats: An Essential Approach to Business Management. Little, Brown, & Company, 1985. Noel Moore & Richard Parker, Critical Thinking (9th ed.). 7. Основная часть курса · Մտածողության էությունը. գործառույթները, տարրերը և կառուցվածքը: Հասկացութային և մտապատկերային մտածողություն: · Մտածողության եղանակները. ընդհանրացում և մասնավորեցում, ինդուկցիա և դեդուկցիա, վերլուծություն և համադրություն: · «Կենտրոնացված» և «ապակենտրոնացված» (ցրված) մտածողություն: Կանոնակարգված և ազատ քննարկումներ: · Քննական-վերլուծական մտածողության էությունը, կառուցվածքն ու գործառնական բնութագիրը: · Կառուցողական քննադատության սկզբունքները (ոչ միայն՝ ոչ, այլև՝ ինչու՞ ոչ, և եթե՝ ոչ, ապա՝ ի՞նչ): · Մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության, հիմնավորվածության պահանջները: · Հաճախ հանդիպող մեթոդաբանական սխալները մտածողության պրակտիկայում: (Նպատակի և միջոցի, պատճառի և պայմանների փոխհարաբերակցության (կաուզալ վերլուծության) խնդիրները. կոնդիցիոնալիզմ և մոնոկաուզալիզմ): · Տիպական սխալներն անհրաժեշտ մտահանգումների ընթացքում: · Շտապողականության, կարծիքին հակասող դեպքերի զանցառման, ոչ էական և ոչ բավարար նմանությունների հիման վրա անալոգիայի կառուցման, «սրանից հետո, նշանակում է՝ սրա պատճառով» մտածելակերպի սխալները: · Փաստարկման կառուցվածքը և բաղադրատարրերը: Ապացուցման և հերքման հիմնական սխալները: · Տեղեկատվական հոսքի վերլուծության հմտություններ: Փաստերի և ֆեյքերի, էականի և ոչ էականի, առաջնայինի և երկրորդականի տարբերակման հմություններ: · Ստեղծարար մտածողություն: Ստեղծագործության սուբյեկտի հիմնահարցը (էլիտարիզմի, պանկրեատիվիզմի և անտրոպոլոգիական հայեցակարգերի վերլուծությունը): · Ստեղծագործության չափանիշների հիմնահարցը: Ստեղծագործություն, գյուտ, հայտնագործություն: · Ստեղծագործության տեսակները: Անհատական և կոլեկտիվ ստեղծագործություններ: Արվեստի, գիտության և փլիսոփայական ստեղծագործություններ: · Հարց ու պատասխանի մշակույթ: Հարցերի տեսակները: Հարցադրման կանոնները: · Ստեղծագործական տեխնոլոգիաներ: «Ուղեղային գրոհ» (Brainstorming), «Վեց գլխարկ» (Է. դե Բոնո), «Բաց տարածություն» (Оpenspace), «Շրջապտույտի» (Circulation): Բանավեճի մեթոդը քննական-վերլուծական մտածողության գարգացման և ուսուցման գործընթացներում:
1302	Քննական և ստեղծագործական մտածողություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ դաս. 2 ժամ/շաբ. դաս. 2 ժամ/շաբ Факультативный 1311/Բ18 1. Цель курса · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · քննական և ստեղծարար մտածողության տարրերի ու առանձնահատկությունների վերաբերյալ, · կառուցողական քննադատություն որակների, ստեղծագործության չափանիշների և տեսակների մասին, · մտածողության պրակտիկայում առավել հաճախ հանդիպող սխալների, «թակարդների» և դրանից խուսափելու միջոցների մասին, · մտածողության հիմնական եղանակների ու դրանց ճանաչողական ներուժի վերաբերյալ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · մասնագիտական խնդիրներն ուսումնասիրելիս դրսևորել համակարգային մոտեցման կարողություններ, · ընդհանուր հարցերի մասնավորեցման, կոնկրետ օրինակներով լուսաբանման և մասնավոր դեպքերի ընդհանրացման կարողություններ, · գնահատել մասնագիտական տեսակետների փաստարկվածության աստիճանը, ներկայացնել և վերլուծել թերի և ուժեղ կողմերը : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Դրսևորել քննադատական և ստեղծարար մտածողություն՝ ինչպես մասնագիտական խնդիրների, այնպես էլ ընթացիկ իրադարձությունների վերլուծության պարագայում։ · Դրսևորել կանոնավոր մտածողության պատշաճ մշակույթ՝ խոսափելով հնարավոր սխալներից և մանիպուլյացիաներից, Իրականացնել հիմնախնդիրների բաց և անկաշկանդ քննարկում՝ դրսևորելով այլ կարծիքներ և քննադատություն լսելու կարողություն: 3. Описание · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · քննարկում, · կոլեկտիվ և անհատական աշխատանք առաջադրանքների վրա: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացությունը, պատասխանների հիմնավորվածությունը: 6. Список основной литературы Շաքարյան Հ. Գ., Փիլիսոփայությունը ստեղծագործության գաղտնիքների որոնումներում, Երևան 2002։ Հայզինգա Յ., Homo Ludens. Մշակույթի խաղային տարրի սահմանման փորձ: Եր. 2007։ Бутенко А.В., Ходос Е.А., Критическое мышление: метод, теория, практика. Учеб.-метод. пособие. М.: Мирос, 2002. (Глава 1. Критическое мышление в мировой педагогической практике). Левенчук А., Системное мышление : Учебник / Анатолий Левенчук. - Бостон-Ульдинген-Киев: Проект «Баловство», Толиман, 2022. - 794 с. (Стр. 34-45; 91-98). Фасиоун П., Критическое мышление: что это такое и почему важно. 2017. https://evolkov.net/critic.think/Facione_P/Crit_Think_What_It_Is_and_Wh… Эдвард де Боно. Искусство думать: Латеральное мышление как способ решения сложных задач. М.: Альпина Паблишер, 2015. Լրացուցիչ գրականություն Հովհաննիսյան Հ.Օ., Բանավեճի տեսոություն և արվեստ. փիլիսոփայական քննախոսություն: Երևան, 2019: Алдер Г., Техника развития интеллекта / Пер. с англ. О. Чумичева. СПб.: Питер, 2001. Халперн Д., Психология критического мышления. - СПб., 2000, с. 17-58. Попков В.А. Коржуев А.В., Критический стиль мышления у субъектов высшего профессионального образования. М., 2002. Поппер К., Логика и рост научного знания: Избранные работы: Пер.с англ. М.: Прогресс, 1983. Намаконов И. М., Креативность: 31 способ заставить мозг работать. Москва, Альпина Паблишер, 2019. Непряхин Н., Пащенко Т., Критическое мышление: железная логика на все случаи жизни. Учебник М.: Альпина Паблишер , 2020. Edward de Bono, Six Thinking Hats: An Essential Approach to Business Management. Little, Brown, & Company, 1985. Noel Moore & Richard Parker, Critical Thinking (9th ed.). 7. Основная часть курса · Մտածողության էությունը. գործառույթները, տարրերը և կառուցվածքը: Հասկացութային և մտապատկերային մտածողություն: · Մտածողության եղանակները. ընդհանրացում և մասնավորեցում, ինդուկցիա և դեդուկցիա, վերլուծություն և համադրություն: · «Կենտրոնացված» և «ապակենտրոնացված» (ցրված) մտածողություն: Կանոնակարգված և ազատ քննարկումներ: · Քննական-վերլուծական մտածողության էությունը, կառուցվածքն ու գործառնական բնութագիրը: · Կառուցողական քննադատության սկզբունքները (ոչ միայն՝ ոչ, այլև՝ ինչու՞ ոչ, և եթե՝ ոչ, ապա՝ ի՞նչ): · Մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության, հիմնավորվածության պահանջները: · Հաճախ հանդիպող մեթոդաբանական սխալները մտածողության պրակտիկայում: (Նպատակի և միջոցի, պատճառի և պայմանների փոխհարաբերակցության (կաուզալ վերլուծության) խնդիրները. կոնդիցիոնալիզմ և մոնոկաուզալիզմ): · Տիպական սխալներն անհրաժեշտ մտահանգումների ընթացքում: · Շտապողականության, կարծիքին հակասող դեպքերի զանցառման, ոչ էական և ոչ բավարար նմանությունների հիման վրա անալոգիայի կառուցման, «սրանից հետո, նշանակում է՝ սրա պատճառով» մտածելակերպի սխալները: · Փաստարկման կառուցվածքը և բաղադրատարրերը: Ապացուցման և հերքման հիմնական սխալները: · Տեղեկատվական հոսքի վերլուծության հմտություններ: Փաստերի և ֆեյքերի, էականի և ոչ էականի, առաջնայինի և երկրորդականի տարբերակման հմություններ: · Ստեղծարար մտածողություն: Ստեղծագործության սուբյեկտի հիմնահարցը (էլիտարիզմի, պանկրեատիվիզմի և անտրոպոլոգիական հայեցակարգերի վերլուծությունը): · Ստեղծագործության չափանիշների հիմնահարցը: Ստեղծագործություն, գյուտ, հայտնագործություն: · Ստեղծագործության տեսակները: Անհատական և կոլեկտիվ ստեղծագործություններ: Արվեստի, գիտության և փլիսոփայական ստեղծագործություններ: · Հարց ու պատասխանի մշակույթ: Հարցերի տեսակները: Հարցադրման կանոնները: · Ստեղծագործական տեխնոլոգիաներ: «Ուղեղային գրոհ» (Brainstorming), «Վեց գլխարկ» (Է. դե Բոնո), «Բաց տարածություն» (Оpenspace), «Շրջապտույտի» (Circulation): Բանավեճի մեթոդը քննական-վերլուծական մտածողության գարգացման և ուսուցման գործընթացներում:
1306	Քննական և ստեղծագործական մտածողություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ դաս. 2 ժամ/շաբ. դաս. 2 ժամ/շաբ Факультативный 1311/Բ18 1. Цель курса · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · քննական և ստեղծարար մտածողության տարրերի ու առանձնահատկությունների վերաբերյալ, · կառուցողական քննադատություն որակների, ստեղծագործության չափանիշների և տեսակների մասին, · մտածողության պրակտիկայում առավել հաճախ հանդիպող սխալների, «թակարդների» և դրանից խուսափելու միջոցների մասին, · մտածողության հիմնական եղանակների ու դրանց ճանաչողական ներուժի վերաբերյալ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · մասնագիտական խնդիրներն ուսումնասիրելիս դրսևորել համակարգային մոտեցման կարողություններ, · ընդհանուր հարցերի մասնավորեցման, կոնկրետ օրինակներով լուսաբանման և մասնավոր դեպքերի ընդհանրացման կարողություններ, · գնահատել մասնագիտական տեսակետների փաստարկվածության աստիճանը, ներկայացնել և վերլուծել թերի և ուժեղ կողմերը : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Դրսևորել քննադատական և ստեղծարար մտածողություն՝ ինչպես մասնագիտական խնդիրների, այնպես էլ ընթացիկ իրադարձությունների վերլուծության պարագայում։ · Դրսևորել կանոնավոր մտածողության պատշաճ մշակույթ՝ խոսափելով հնարավոր սխալներից և մանիպուլյացիաներից, Իրականացնել հիմնախնդիրների բաց և անկաշկանդ քննարկում՝ դրսևորելով այլ կարծիքներ և քննադատություն լսելու կարողություն: 3. Описание · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · քննարկում, · կոլեկտիվ և անհատական աշխատանք առաջադրանքների վրա: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացությունը, պատասխանների հիմնավորվածությունը: 6. Список основной литературы Շաքարյան Հ. Գ., Փիլիսոփայությունը ստեղծագործության գաղտնիքների որոնումներում, Երևան 2002։ Հայզինգա Յ., Homo Ludens. Մշակույթի խաղային տարրի սահմանման փորձ: Եր. 2007։ Бутенко А.В., Ходос Е.А., Критическое мышление: метод, теория, практика. Учеб.-метод. пособие. М.: Мирос, 2002. (Глава 1. Критическое мышление в мировой педагогической практике). Левенчук А., Системное мышление : Учебник / Анатолий Левенчук. - Бостон-Ульдинген-Киев: Проект «Баловство», Толиман, 2022. - 794 с. (Стр. 34-45; 91-98). Фасиоун П., Критическое мышление: что это такое и почему важно. 2017. https://evolkov.net/critic.think/Facione_P/Crit_Think_What_It_Is_and_Wh… Эдвард де Боно. Искусство думать: Латеральное мышление как способ решения сложных задач. М.: Альпина Паблишер, 2015. Լրացուցիչ գրականություն Հովհաննիսյան Հ.Օ., Բանավեճի տեսոություն և արվեստ. փիլիսոփայական քննախոսություն: Երևան, 2019: Алдер Г., Техника развития интеллекта / Пер. с англ. О. Чумичева. СПб.: Питер, 2001. Халперн Д., Психология критического мышления. - СПб., 2000, с. 17-58. Попков В.А. Коржуев А.В., Критический стиль мышления у субъектов высшего профессионального образования. М., 2002. Поппер К., Логика и рост научного знания: Избранные работы: Пер.с англ. М.: Прогресс, 1983. Намаконов И. М., Креативность: 31 способ заставить мозг работать. Москва, Альпина Паблишер, 2019. Непряхин Н., Пащенко Т., Критическое мышление: железная логика на все случаи жизни. Учебник М.: Альпина Паблишер , 2020. Edward de Bono, Six Thinking Hats: An Essential Approach to Business Management. Little, Brown, & Company, 1985. Noel Moore & Richard Parker, Critical Thinking (9th ed.). 7. Основная часть курса · Մտածողության էությունը. գործառույթները, տարրերը և կառուցվածքը: Հասկացութային և մտապատկերային մտածողություն: · Մտածողության եղանակները. ընդհանրացում և մասնավորեցում, ինդուկցիա և դեդուկցիա, վերլուծություն և համադրություն: · «Կենտրոնացված» և «ապակենտրոնացված» (ցրված) մտածողություն: Կանոնակարգված և ազատ քննարկումներ: · Քննական-վերլուծական մտածողության էությունը, կառուցվածքն ու գործառնական բնութագիրը: · Կառուցողական քննադատության սկզբունքները (ոչ միայն՝ ոչ, այլև՝ ինչու՞ ոչ, և եթե՝ ոչ, ապա՝ ի՞նչ): · Մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության, հիմնավորվածության պահանջները: · Հաճախ հանդիպող մեթոդաբանական սխալները մտածողության պրակտիկայում: (Նպատակի և միջոցի, պատճառի և պայմանների փոխհարաբերակցության (կաուզալ վերլուծության) խնդիրները. կոնդիցիոնալիզմ և մոնոկաուզալիզմ): · Տիպական սխալներն անհրաժեշտ մտահանգումների ընթացքում: · Շտապողականության, կարծիքին հակասող դեպքերի զանցառման, ոչ էական և ոչ բավարար նմանությունների հիման վրա անալոգիայի կառուցման, «սրանից հետո, նշանակում է՝ սրա պատճառով» մտածելակերպի սխալները: · Փաստարկման կառուցվածքը և բաղադրատարրերը: Ապացուցման և հերքման հիմնական սխալները: · Տեղեկատվական հոսքի վերլուծության հմտություններ: Փաստերի և ֆեյքերի, էականի և ոչ էականի, առաջնայինի և երկրորդականի տարբերակման հմություններ: · Ստեղծարար մտածողություն: Ստեղծագործության սուբյեկտի հիմնահարցը (էլիտարիզմի, պանկրեատիվիզմի և անտրոպոլոգիական հայեցակարգերի վերլուծությունը): · Ստեղծագործության չափանիշների հիմնահարցը: Ստեղծագործություն, գյուտ, հայտնագործություն: · Ստեղծագործության տեսակները: Անհատական և կոլեկտիվ ստեղծագործություններ: Արվեստի, գիտության և փլիսոփայական ստեղծագործություններ: · Հարց ու պատասխանի մշակույթ: Հարցերի տեսակները: Հարցադրման կանոնները: · Ստեղծագործական տեխնոլոգիաներ: «Ուղեղային գրոհ» (Brainstorming), «Վեց գլխարկ» (Է. դե Բոնո), «Բաց տարածություն» (Оpenspace), «Շրջապտույտի» (Circulation): Բանավեճի մեթոդը քննական-վերլուծական մտածողության գարգացման և ուսուցման գործընթացներում:
1302	Քննական և ստեղծագործական մտածողություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ դաս. 2 ժամ/շաբ. դաս. 2 ժամ/շաբ Факультативный 1311/Բ18 1. Цель курса · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · քննական և ստեղծարար մտածողության տարրերի ու առանձնահատկությունների վերաբերյալ, · կառուցողական քննադատություն որակների, ստեղծագործության չափանիշների և տեսակների մասին, · մտածողության պրակտիկայում առավել հաճախ հանդիպող սխալների, «թակարդների» և դրանից խուսափելու միջոցների մասին, · մտածողության հիմնական եղանակների ու դրանց ճանաչողական ներուժի վերաբերյալ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · մասնագիտական խնդիրներն ուսումնասիրելիս դրսևորել համակարգային մոտեցման կարողություններ, · ընդհանուր հարցերի մասնավորեցման, կոնկրետ օրինակներով լուսաբանման և մասնավոր դեպքերի ընդհանրացման կարողություններ, · գնահատել մասնագիտական տեսակետների փաստարկվածության աստիճանը, ներկայացնել և վերլուծել թերի և ուժեղ կողմերը : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Դրսևորել քննադատական և ստեղծարար մտածողություն՝ ինչպես մասնագիտական խնդիրների, այնպես էլ ընթացիկ իրադարձությունների վերլուծության պարագայում։ · Դրսևորել կանոնավոր մտածողության պատշաճ մշակույթ՝ խոսափելով հնարավոր սխալներից և մանիպուլյացիաներից, Իրականացնել հիմնախնդիրների բաց և անկաշկանդ քննարկում՝ դրսևորելով այլ կարծիքներ և քննադատություն լսելու կարողություն: 3. Описание · Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ քննական-վերլուծական և ստեղծարար մտածողության առանձնահատկությունների ու նշանակության վերաբերյալ, · զարգացնել նրանց ինքնուրույն և նորարարական մտածողության ունակությունները, · ձևավորել մասնագիտական գիտելիքների զարգացմանը նպաստող կանոնավոր մտածողության, ապացուցման, հերքման ու հիմնավորման ունակություններ, · տեղեկատվության հոսքում կողմնորոշվելու սեփական տեսակետը ներկայացնելու և փաստարկելու ունակություններ, նորարարության և ամբողջ կյանքի ընթացքում կրթության ու ինքնակրթության մոտիվացիա: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · քննարկում, · կոլեկտիվ և անհատական աշխատանք առաջադրանքների վրա: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացությունը, պատասխանների հիմնավորվածությունը: 6. Список основной литературы Շաքարյան Հ. Գ., Փիլիսոփայությունը ստեղծագործության գաղտնիքների որոնումներում, Երևան 2002։ Հայզինգա Յ., Homo Ludens. Մշակույթի խաղային տարրի սահմանման փորձ: Եր. 2007։ Бутенко А.В., Ходос Е.А., Критическое мышление: метод, теория, практика. Учеб.-метод. пособие. М.: Мирос, 2002. (Глава 1. Критическое мышление в мировой педагогической практике). Левенчук А., Системное мышление : Учебник / Анатолий Левенчук. - Бостон-Ульдинген-Киев: Проект «Баловство», Толиман, 2022. - 794 с. (Стр. 34-45; 91-98). Фасиоун П., Критическое мышление: что это такое и почему важно. 2017. https://evolkov.net/critic.think/Facione_P/Crit_Think_What_It_Is_and_Wh… Эдвард де Боно. Искусство думать: Латеральное мышление как способ решения сложных задач. М.: Альпина Паблишер, 2015. Լրացուցիչ գրականություն Հովհաննիսյան Հ.Օ., Բանավեճի տեսոություն և արվեստ. փիլիսոփայական քննախոսություն: Երևան, 2019: Алдер Г., Техника развития интеллекта / Пер. с англ. О. Чумичева. СПб.: Питер, 2001. Халперн Д., Психология критического мышления. - СПб., 2000, с. 17-58. Попков В.А. Коржуев А.В., Критический стиль мышления у субъектов высшего профессионального образования. М., 2002. Поппер К., Логика и рост научного знания: Избранные работы: Пер.с англ. М.: Прогресс, 1983. Намаконов И. М., Креативность: 31 способ заставить мозг работать. Москва, Альпина Паблишер, 2019. Непряхин Н., Пащенко Т., Критическое мышление: железная логика на все случаи жизни. Учебник М.: Альпина Паблишер , 2020. Edward de Bono, Six Thinking Hats: An Essential Approach to Business Management. Little, Brown, & Company, 1985. Noel Moore & Richard Parker, Critical Thinking (9th ed.). 7. Основная часть курса · Մտածողության էությունը. գործառույթները, տարրերը և կառուցվածքը: Հասկացութային և մտապատկերային մտածողություն: · Մտածողության եղանակները. ընդհանրացում և մասնավորեցում, ինդուկցիա և դեդուկցիա, վերլուծություն և համադրություն: · «Կենտրոնացված» և «ապակենտրոնացված» (ցրված) մտածողություն: Կանոնակարգված և ազատ քննարկումներ: · Քննական-վերլուծական մտածողության էությունը, կառուցվածքն ու գործառնական բնութագիրը: · Կառուցողական քննադատության սկզբունքները (ոչ միայն՝ ոչ, այլև՝ ինչու՞ ոչ, և եթե՝ ոչ, ապա՝ ի՞նչ): · Մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության, հիմնավորվածության պահանջները: · Հաճախ հանդիպող մեթոդաբանական սխալները մտածողության պրակտիկայում: (Նպատակի և միջոցի, պատճառի և պայմանների փոխհարաբերակցության (կաուզալ վերլուծության) խնդիրները. կոնդիցիոնալիզմ և մոնոկաուզալիզմ): · Տիպական սխալներն անհրաժեշտ մտահանգումների ընթացքում: · Շտապողականության, կարծիքին հակասող դեպքերի զանցառման, ոչ էական և ոչ բավարար նմանությունների հիման վրա անալոգիայի կառուցման, «սրանից հետո, նշանակում է՝ սրա պատճառով» մտածելակերպի սխալները: · Փաստարկման կառուցվածքը և բաղադրատարրերը: Ապացուցման և հերքման հիմնական սխալները: · Տեղեկատվական հոսքի վերլուծության հմտություններ: Փաստերի և ֆեյքերի, էականի և ոչ էականի, առաջնայինի և երկրորդականի տարբերակման հմություններ: · Ստեղծարար մտածողություն: Ստեղծագործության սուբյեկտի հիմնահարցը (էլիտարիզմի, պանկրեատիվիզմի և անտրոպոլոգիական հայեցակարգերի վերլուծությունը): · Ստեղծագործության չափանիշների հիմնահարցը: Ստեղծագործություն, գյուտ, հայտնագործություն: · Ստեղծագործության տեսակները: Անհատական և կոլեկտիվ ստեղծագործություններ: Արվեստի, գիտության և փլիսոփայական ստեղծագործություններ: · Հարց ու պատասխանի մշակույթ: Հարցերի տեսակները: Հարցադրման կանոնները: · Ստեղծագործական տեխնոլոգիաներ: «Ուղեղային գրոհ» (Brainstorming), «Վեց գլխարկ» (Է. դե Բոնո), «Բաց տարածություն» (Оpenspace), «Շրջապտույտի» (Circulation): Բանավեճի մեթոդը քննական-վերլուծական մտածողության գարգացման և ուսուցման գործընթացներում:
2301	Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների կիրառման հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. գործ.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 2301/Բ15 1. Цель курса · Ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ համակարգիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման մասին, · Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կատարելու համար: 2. Результаты обучения по программе ա. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · Աշխատել տեքստի, գրաֆիկական օբյեկտների, աղյուսակների հետ, · կատարել հաշվարկներ, կազմել դիագրամներ և գրաֆիկներ, · ինքնուրույն կատարել իր թղթավարությունը (կուրսային և ավարտական աշխատանքներ, հաշվարկների կատարում, զեկուցումների համար սլայդների պատրաստում և այլն)։ 3. Описание · Ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ համակարգիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման մասին, · Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կատարելու համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասերն անցկացվում են համակարգչի միջոցով, հանձնարարվում են խնդիրներ և ինքնուրույն առաջադրանքներ: ·Ուսուցողական նյութերը և ինքնուրույն աշխատանքի առաջադրանքները տրամադրվում են ուսանողներին էլէկտրոնային տեսքով՝ փոխանցվում են էլեկտրոնային կրիչով կամ ուղարկում էլ. փոստին: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքն անցկացվում է համակարգչի միջոցով՝ ուսանողի ամփոփիչ աշխատանքի հիման վրա։ Առաջադրանքներն հիմնված են դասընթացի ընթացքում անցած թեմաների վրա։ 6. Список основной литературы Katherine Murray, First Look Microsoft Office 2010, Microsoft Press, 2010. Ю. Стоцкий, А. Васильев, И.Телина, Microsoft Office 2010, Питер, 2010. 7. Основная часть курса Բաժին 1 - Համակարգչի կառուցվածքը և աշխատանքի հիմնական սկզբունքները։ Բաժին 2 - Windows օպերացիոն համակարգի գրաֆիկական ինտերֆեյսի հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները: Բաժին 3 - Տեքստային փաստաթղթերի ստեղծման և մշակման տեխնոլոգիաներ: Բաժին 4 - Հաշվարկներ էլեկտրոնային աղյուսակներում, դիագրամներ, գրաֆիկներ։ Բաժին 5 - Ներկայացման մուլտիմեդիա տեխնոլոգիաներ՝ ստեղծում և ցուցադրում:
1302	Բարոյագիտության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1302/Բ15 1. Цель курса ·Վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները, Կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները, Ծանոթանալ սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմանահարցերին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·նկարագրել բարոյական հարաբերությունների հիմունքներին և տիպաբանությանը, ·ծանոթանալ սիրո մետաֆիզիկայի, ընտանիքի պլանավորման և սիրո հոգեվերլուծության հիմնախնդիրներին: ·տիրապետել բարոյական կոնֆլիկտների լուծման և հաղթահարման տեխնոլոգիաներին, ինչպես նաև սոցիալական կյանքի, բիզնես էթիկայի և քաղաքական էթիկայի հիմունքներին: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Հասկանալ բարոյական ընտրության և կյանքի իմաստի ձևավորման մեխանիզմները: ·ընտրել բարոյական կոնֆլիկտների հաղթահարման արդյունավետ մոդելներ: ·գնահատել բարոյականության դերը կյանքի կազմակերպման ու կանոնակարգման գործում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը, ·վերլուծել արդի քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական տեսանկյունները: 3. Описание ·Վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները, Կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները, Ծանոթանալ սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմանահարցերին: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսությունների, առաջադրանքների քննարկում, տեքստի մեկնաբանում, ·տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն, ·առաջադրանքներ և տարբեր մոդելների համեմատական վերլուծություն: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Апресян Ю. Этика. М., 2004. Бодрийяр Ж. Забыть Фуко. СПБ, 2011. Матвеев П. Религиозная этика. М., 2014. Фромм Э. Искусство любить. М., 2008. Щвейцер А. Культура и этика. М., 2010. 7. Основная часть курса Բարոյականության էությունը և կառուցվածքը: Բարոյական հարաբերությունների էությունը: Կրոնական էթիկա: Բիոէթիկա: Քաղաքական էթիկա: Սիրո մետաֆիզիկա:Կյանքի իմաստը:
0708	Բնագիտության ժամանակակից հայեցակարգեր	2
3- րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. Դաս. - 2 ժամ/շաբ. Факультативный 0708/Բ16 կամ Բ17 1. Цель курса · ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում բնագիտության ժամանակակից հիմնախնդիրների մասին, · ձևավորել պատկերացում բնական գիտությունների մեթոդոլոգիական առանձնահատկությունների մասին, · ձևավորել պատկերացումներ ժամանակակից բնական գիտությունների զարգացման օրինաչափությունների և հեռանկարների մասին, · ձևավորել պատկերացում բնության համակարգերի կազմավորման,կառուցվածքի և զարգացման օրինաչափությունների մասին, · ձևավորել որոշակի աշխարհահայացք մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների բացատրության համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն 1. նկարագրելու բնագիտության ժամանակակից հայեցակարգերի էությունը, 2. բացատրելու բնության համակարգերի կառուցվածքի, առաջացման և էվոլյուցիայի կոնցեպցիաները, 3. նկարագրելու մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների օրինաչափությունները, 4.հիմնավորելու ժամանակակից բնագիտության նվաճումների կիրառման կարևորությունը և անհրաժեշտությունը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ 5. կկարողանա ճիշտ կողմնորոշվել ինֆորմացիայի գնահատման և վերլուծության ժամանակ: 6. կկարողանա կատարել համապատասխան եզրակացություններ բնության երևույթների վերաբերյալ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ 7. օգտագործելու ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար: 3. Описание · ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում բնագիտության ժամանակակից հիմնախնդիրների մասին, · ձևավորել պատկերացում բնական գիտությունների մեթոդոլոգիական առանձնահատկությունների մասին, · ձևավորել պատկերացումներ ժամանակակից բնական գիտությունների զարգացման օրինաչափությունների և հեռանկարների մասին, · ձևավորել պատկերացում բնության համակարգերի կազմավորման,կառուցվածքի և զարգացման օրինաչափությունների մասին, · ձևավորել որոշակի աշխարհահայացք մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների բացատրության համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. համակցված դասեր՝ հեռահար դասընթացներ /Moodle համակարգով/ և դասախոսություններ: Ուսումնառության ձևեր 2. ինքնուրույն աշխատանք` գրականության ընթերցում, Moodle համակարգում զետեղված դասախոսությունների ընթերցում, առաջադրանքների կատարում և խմբային քննարկումներ: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարք, որն անցկացվում է թեստային համակարգով, on line, տրվում է առավելագույնը 60 հարց, նախապես կազմված հարցաշարից: 6. Список основной литературы Горелов А. А. Концепции современного естествознания М., 2015, 4-е изд., 355 с. Михайлов Л. Концепции современного естествознания М., 2008, 336 с. Найдышь В. Концепции современного естествознания: Учебник, М.,2016, 360с. Рузавин Г.И. Концепции современного естествознания. М., 2006. 303 с. Рыбалов Л. Б. Садохин А. П. Концепции современного естествознания, М., 2012, 415 с. Садохин, А.П. Концепции современного естествознания.М., 2-е изд., 2007, 447 с. Стрельник О.Н., Концепции современного естествознания М., 2006 Ասլանյան Լ. Ս., Կարայան Հ. Ս. Ժամանակակից բնագիտության հայեցակարգերը, Մեթոդական աշխատանք, Երևան, 2011 թ., 115 էջ 7. Основная часть курса · Ներածություն: Ճանաչողության երկու ճյուղերը: Գիտության բազմաստիճանությունը: Գիտական մեթոդի կայացումը: Գիտական մեթոդը և գիտականության չափորոշիչը: Պսևդոգիտության մասին: · Մետաղները և հասարակության առաջընթացը: Հասարակության զարգացման փուլերը: Երկրակեղևի բաղադրությունը: Պղնձի, ալյումինի և երկաթի ստացման առանձնահատկությունները: Մետաղների ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Մետաղների կիրառությունը: Մետաղների հպումային պոտենցիալը և ժամանակակից սարքերը: · Ջերմադինամիկան քիմիական գործընթացներում: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը: Ջերմային երևույթները քիմիական ռեակցիաներում: Զանգվածի և էներգիայի փոխադարձ կապը միջուկային և քիմիական ռեակցիաներում: Ջերմադինամիկայի երկրորդ օրենքը: Կրակից մինչև հրթիռային շարժիչ: Արևային էներգիայի օգտագործման հեռանկարը: Ջրածնային էներգետիկա: · Միջուկային ռեակցիաները երկրի վրա և տիեզերքում: Կայուն և անկայուն իզոտոպներ: Միջուկային ռեակցիաներ: Նոր քիմիական տարրերի ստացումը: Ատոմային և ջրածնային ռումբ: Ատոմային էներգիայի՝ խաղաղ նպատակներով օգտագործումը: Իզոտոպների կիրառությունը: · Պոլիմերային նյութերի արտադրությունը և կյանքի բարելավումը: Օրգանական նյութեր: Մակերևութային ակտիվ նյութեր: Օճառ և սինթետիկ լվացող միջոցներ: Պոլիմերացման և պոլիկոնդենսման ռեակցիաներ: Պլաստմասսաներ, կաուչուկներ, մանրաթելեր: Ջրածնային կապը բարձրամոլեկուլային միացություններում: · Էլեկտրական հոսանքի քիմիական աղբյուրները: Քիմիական էներգիայի անմիջական փոխարկումը էլեկտրական էներգիայի: Գալվանական էլեմենտի կառուցվածքը: Էլեմենտ, կուտակիչ, մարտկոց: Ճրագից մինչև քսենոնային լամպ: Վառելիքային էլեմենտը որպես էլեկտրական էներգիայի արտադրության հեռանկար: · Բնագիտություն և մաթեմատիկա: Մաթեմատիկան և նրա առանձնահատկությունները: Մաթեմատիկայի կառուցվածքը, առարկան և մեթոդաբանությունը: Մաթեմատիկական տեսության ճշգրիտության չափանիշը: Մաթեմատիկան և բնագիտությունը: · Ֆիզիկական պատկերացումները և նրանց էվոլյուցիան: Նյուտոնյան մեխանիկա: Էլեկտրադինամիկա: Հարաբերականության հատուկ տեսություն: Մակրոսկոպական գործընթացների ֆիզիկա: Էներգիա և էնտրոպիա: · Սիներգետիկական պատկերացումներ: Քաոսի տեսություն: Քաոսի և կարգավորվածության դինամիկա: Դիսիպատիվ կառուցվածքներ: Լորենցի մոդելը: Սովորական և տարօրինակ ատրակտորներ: Ֆրակտալներ: · Դիսկրետի ֆիզիկա և ալիքային մեխանիկա: Անընդհատություն և դիսկրետություն: Քվանտային մեխանիկա: Դետերմինիզմ և ինդետերմինիզմ: Փոխազդեցության մեխանիզմների մասին պատկերացումների զարգացումը: · Տիեզերագիտական կոնցեպցիաներ (հիմնադրույթներ): Հիմնական տիեզերագիտական փաստեր: Մեծ Պայթյունի տեսություն: Աստղային էներգիայի աղբյուրը: Տիեզերքի «ջերմային մահվան» տեսություն: · Ի՞նչ է կյանքը: Կյանքի էությունը: Կյանքի սահմանումները: Կյանքի կենսաբանական սահմանումը: Կյանքի ֆիզիկական հիմքերը: Կյանքը և էնտրոպիան: Կյանքի գոյության ֆիզիկական նախադրյալները: Մարդաբանական սկզբունք: · Կյանքի առաջացման հիմնական կոնցեպցիաները: Կյանքի առաջացման կոնցեպցիաների բազմազանությունը: Կրեացիոնիզմի կոնցեպցիան: Կյանքի կայուն վիճակի կոնցեպցիան: Կյանքի ինքնաբերաբար առաջացման կոնցեպցիան: Պանսպերմիայի կոնցեպցիան: Կյանքի միանգամյա հանկարծակի առաջացման կոնցեպցիան: Կենսաքիմիական էվոլյուցիայի կոնցեպցիան (Օպարինի տեսություն): · Կյանքի էվոլյուցիոն պատմությունն ու ժամանակագրությունը: Կյանքի էվոլյուցիայի հիմնական փուլերը: Էվոլյուցիայի ժամանակագրությունը Արքեյան և Պրոտերոզոյան ժամանակաշրջաններում: Էվոլյուցիայի ժամանակագրությունը Ֆաներոզոյան ժամանակաշրջաններում: · Մարդը` որպես բնագիտության ուսումնասիրության առարկա: Մարդու առաջացման հիմնական կոնցեպցիաները: Կրեացիոնիզմի կոնցեպցիան: Կենսաբանական կոնցեպցիան: Աշխատանքային կոնցեպցիան: Մուտացիոն կոնցեպցիան: Կոսմոլոգիական (տիեզերաբանական) կոնցեպցիան: Մարդու և կենդանիների նմանություններն ու տարբերությունները: · Մարդը և կենսոլորտը: «Կենսոլորտ» հասկացությունը և նրա էությունը: Վ.Ի.Վերնադսկու ուսմունքը կենդանի նյութի և կենսոլորտի մասին: Կենսոլորտի կառուցվածքը: Նոոսֆերայի կոնցեպցիան: Նոոսֆերայի առաջացման անհրաժեշտ նախադրյալները: Մարդու և կենսոլորտի կոէվոլյուցիան:
1005	Գործարարության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1005/Բ15 1. Цель курса ·Տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ և իմացություն, ·Ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքներն անհրաժեշտ հմտությունները, ·Տրամադրել բիզնես պլանների մշակման և այլ կարևոր կարողություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել շրջանավարտի մասնագիտական կարիերայի ընթացքում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Սահմանել գործարարության էությունը և հիմնական հասկացությունները, գործարարության առանձնահատկությունները և մոդելային բնորոշիչները, գործարարության փուլային զարգացման բնորոշիչները և առանձնահատկությունները, ·ներկայացնել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքնեըը, ·լուսաբանել գործարարության կազմակերպման ձևերը, կառավարման սկզբունքները և մոտեցումները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Վերլուծել և տարբերակել գործարարության համակարգերն ու տիպերը, գտնել բիզնեսի զարգացման համարժեք մոտեցումները, ընտրել գործարարության կազմակերպման ու կառավարման տեսա-գործնական հիմքերը և դրանց կիրարկման ձևերը, · գնահատել ՀՀ-ում գործարար միջավայրը, ներկայացնել գործարարության զարգացման հնարավորությունները և խնդիրներն ու ռիսկերը, կանխատեսել գործարարության զարգացման հնարավորություններն ու հեռանկարները, · · ·օգտվել բիզնես-պլանների մշակման գործիքներից, օգտվել Պորտերի մրցակցային հինգ ուժերի և SWOT վերլուծական գործիքներից և կատարել բիզնես նախագծի արդյունավետության և նպատակահարմարության գնահատում, կատարել բիզնես հաշվարկներ, գնահատել հնարավոր ֆինանսավորման աղբյուրները: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Օգտվել տեղեկատվական-վերլուծական տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետային ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ, հաշվետվություններ, միջազգային կազմակերպությունների տարեկան զեկույցներ, կատարել անհրաժեշտ վերլուծություններ և այլն, · իրականացնել գործարարության խաղարկային ներկայացումներ: 3. Описание ·Տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ և իմացություն, ·Ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքներն անհրաժեշտ հմտությունները, ·Տրամադրել բիզնես պլանների մշակման և այլ կարևոր կարողություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել շրջանավարտի մասնագիտական կարիերայի ընթացքում: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություններ, ·ինքնուրույն աշխատանք՝ որպես դասընթացի նյութի խորացման միջոց և դասախոսության նյութերի յուրացման ակտիվ մեթոդ. 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Бекетова О.Н, В.И.Найденков, Бизнес-план, Уч.пособие для вузов, Теория и практика, М., 2009, 288с. Буров В.Ю. “Основы предпринимательства” Уч.пособие Чита, 2011. - 441 с. Организация предпринимательской деятельности : Учебник /А.Н.Асаул.-СПб.: АНО ИПЭВ, 2009, 336с. Питер Ф.Друкер, Бизнес и инновации, пер. с англ.-М: “И.Д.Вильямс”,2009, 432с. Попков В. П., Евстафьева Е. В. “Организация предпринимательской деятельности”. Схемы и таблицы, СПб., 2007, 352 с. 7. Основная часть курса Գործարարության էությունը և ձեռներեցության տեսության զարգացման փուլային բնորոշիչները: Ձեռներեցական որոշումների կայացման գործընթացը. ձեռներեցական հաշվարկներ:Ֆինանսավորման աղբյուրները և ձևերը: Ձեռներեցի գործունեության համընդհանուր բնույթը և տրամաբանությունը: Ձեռներեցի գործողությունների տրամաբանությունը և ձեռներեցական գործընթացը: Ձեռներեցության տեսակները և դրանց չափորոշիչները: Ձեռներեցության ձևերը և տիպերը, մասնավորապես: Բիզնեսի ռազմավարական զարգացումը և բիզնես ռազմավարությունը: Բիզնեսի ռազմավարական պլանավորումը. էությունը, սկզբունքները և գործառույթները: Բիզնեսի ռազմավարական կառավարումը. էությունը և իրագործման փուլային առանձնահատկությունները: Ռազմավարական պլանավորումը և կառավարումը. փոխազդեցությունը և մոտեցումները: Ձեռներեցական գործունեության կազմակերպումը. բիզնես պլան:
1901	Իրավունքի հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1901/Բ15 1. Цель курса Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, մշակել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Բնութագրել /բացատրել/ պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի արդի ձևերը, իրավական կարգավորման կառուցակարգը, իրավունքի համակարգի հիմնական ճյուղերը, դրանց կարգավորման հիմնական աղբյուրները, · տարբերել օրինականություն, իրավաչափ և իրավախախտ վարքագիծ, իրավական պատասխանատվություն հասկացությունները, · իրավական և սեփական իրավունքների պաշտպանության գործողություններ։ · դրսևորել բացատրել իրավունքի հիմնական ճյուղերի կարևոր հասկացությունները, կարգավորման առարկան, հիմնադրույթները։ բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Համեմատել և տարբերակել պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի աղբյուրները, դրանց աստճանակարգությունը, · իրականացնել իրավական աշխարհայացք և իրավական մշակույթ: գ. ընդհանրական կարողություններ · Ինքնուրույն ուսումնասիրել իրավական կարգավորման աղբյուրները, · օգտվել իրավական տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետ ռեսուրսներ, օրենսգրքեր, օրենքներ), · օժանդակել օրինականության ապահովմանը, ցուցաբերել ակտիվություն, հարգել օրենքը և իրավական պետության արժեքները, ունենալ բարոյաիրավական պատշաճ գիտակցություն, պատասխանատվության զգացում։ 3. Описание Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, մշակել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։ 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ, ·անհատական և խմբային աշխատանք, ·ինքնուրույն աշխատանք, ·բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա ·գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում, ·իրավիճակային խնդիրների քննարկում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы ՀՀ Սահմանադրություն, 2015 թ. խմբագրությամբ: ՀՀ քաղաքացիական, քրեական, ընտանեկան, աշխատանքային, քրեական և քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերը: Հասարակագիտություն, դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Ղազինյան Գ., Վաղարշյան Ա. և այլոք, Եր., Տիգրան Մեծ, 2014: Հասարակագիտություն, դասագիրք 11-րդ դասարանի համար, Ղազինյան Գ., Վաղարշյան Ա. և այլոք, Եր., Տիգրան Մեծ, 2015: 7. Основная часть курса Հասարակություն և պետություն: Իրավունք: Իրավական կարգավորման կառուցակարգը և իրավունքի կենսագործումը։ Իրավունքի ձևերը: Իրավունքի համակարգը: Օրինականություն, իրավաչափ վարքագիծ, իրավախախտում: Կոռուպցիայի դեմ պայքարի իրավական հիմնահարցերը: Սահմանադրական իրավունք: Դատական իշխանություն և դատական համակարգ: Քաղաքացիական իրավունք: Աշխատանքային իրավունք: Ընտանեկան իրավունք: Էկոլոգիական իրավունք: Քրեական իրավունք: Դատավարական իրավունք: Միջազգային իրավունք։
0105	Կիրառական վիճակագրություն	2
4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. գործն. 2 ժամ/շաբ Факультативный 0105/Բ16 1. Цель курса · Ուսանողներին ծանոթացնել կիրառական վիճակագրության հիմնական մեթոդների հետ, · սովորեցնել ուսանողներին կիրառել վիճակագրության մեթոդները գործնական խնդիրներ լուծելու համար, .ծանոթացնել ուսանողներին կիրառական վիճակագրության տարբեր բաժինների հետ։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ձևակերպել վիճակագրական խնդիրներ, · կառուցել նմուշին համապատասխան հաճախությունների սյունապատկերը, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · վերլուծել առկա տվյալները` կատարել վիճակագրական հետևություններ, · կարողանալ ստանալ տարբեր բնութագրիչների գնահատականներ, գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ համակարգել և վերլուծել ստացած տեղեկատվությունը, անել հետևություններ։ 3. Описание · Ուսանողներին ծանոթացնել կիրառական վիճակագրության հիմնական մեթոդների հետ, · սովորեցնել ուսանողներին կիրառել վիճակագրության մեթոդները գործնական խնդիրներ լուծելու համար, .ծանոթացնել ուսանողներին կիրառական վիճակագրության տարբեր բաժինների հետ։ 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · գործնական աշխատանք, ինքնուրույն աշխատանք։ 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր։ 6. Список основной литературы Գասպարյան Կ. Վ., “Վիճակագրության խնդիրների ժողովածու’’, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2017, Ивченко Г. И., Медведев Ю. И., “Математическая статистика’’, кн. дом “ Либроком’’, М., 2014, Ն. Գ. Ահարոնյան, Ե. Լ. Իսրաելյան, “Հավանականությունների տեսության խնդրագիրք”, ԵՊՀ, 2016, Ե. Հարությունյան և այլոք, Հավանականություն և կիրառական վիճակագրություն, 2000։ 7. Основная часть курса · Նկարագրական վիճակագրություն: · Նմուշային եղանակ: · Գնահատման տեսություն: Միջակայքային գնահատականներ։
2101	Կրոնագիտության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 2101/Բ15 1. Цель курса ·Տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել, աշխարհում գոյություն ունեցող կրոնների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, օրինաչափությունների, առանձնահատկությունների, Հայոց եկեղեցու հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ, ·Ծանոթանալ ժամանակակից ավանդական և ոչ ավանդական կրոնների աշխարհայացքային և դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Ներկայացնել կրոնի սահմանումը և կառուցվածքը, տեղն ու դերը հասարակության մեջ, ·նկարագրել ժամանակակից կրոնների և կրոնի պատմական ձևերի ձևավորման ու զարգացման պատմությունը, ազգային և համաշխարհային կրոնների բնութագիրը, գլխավոր առանձնահատկություններն ու հիմնական գծերը, ոչ ավանդական կրոնների առանձնահատկությունները և դասակարգումը, ·լուսաբանել Հայոց եկեղեցու պատմությունը, դավանաբանական առանձնահատկությունները և ՀՀ արդի կրոնական իրավիճակը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·վերլուծել կրոնական ու կրոնագիտական գրականությունը, ·դասակարգել կրոնի բազմազան և տարատեսակ դրսևորումները, խմբավորել և համեմատել տարբեր կրոններ, ·բացահայտել և վերլուծել ժամանակակից կրոնների աշխարհայացքային, ծիսապաշտամունքային, դավանաբանական առանձնահատկությունները: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Կիրառել ձեռք բերված գիտելիքները գործնականում, ·վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ: 3. Описание ·Տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել, աշխարհում գոյություն ունեցող կրոնների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, օրինաչափությունների, առանձնահատկությունների, Հայոց եկեղեցու հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ, ·Ծանոթանալ ժամանակակից ավանդական և ոչ ավանդական կրոնների աշխարհայացքային և դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասավանդման ընթացքում դասախոսը կարդում է դասախոսություն, անց է կացնում քննարկում հանձնարարված թեմաների շուրջ, ·ուսանողները լսարանում ունկնդրում են դասախոսությունները և մասնակցում քննարկումներին, ·ուսանողներին հանձնարարվում է գրականության ընթերցում և ինքնուրույն հետազոտություն որոշակի թեմաներով: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Քրիստոնյա Հայաստան։ Հանրագիտարան, Երևան, Հայկ. հանրագիտ., 2002։ История религии (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) Т. 1-2. М., 2007. Лебедев В. Ю. Религиоведение; учебник для бакалавров, М. 2013. Основы религиоведения (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) М., 2005. Религиоведение, (учеб. Под общ. Ред. М. М. Шахнович), СПб, 2012. 7. Основная часть курса Կրոնագիտությունն իբրև գիտություն: «Կրոնագիտության հիմունքներ» դասընթացի կառուցվածքը, բովանդակությունը, հիմնական հասկացությունների և կատեգորիաների համակարգը։ «Կրոն» հասկացությունը, կառուցվածքը, գործառույթները, Կրոնի տիպաբանությունը և պատմական ձևերի դասակարգման սկզբունքները։ Կրոնի վաղ ձևերը: Նախնադարյան (վաղ) հավատալիքներ. Դիցաբանություն և կրոն: Բազմաստվածություն և միաստվածություն։ Հայոց դիցաբանություն: Ազգային և համաշխարհային կրոնների սահմանումն ու համառոտ բնութագիրը: Ժամանակակից ազգային կրոններ: Կրոնը ժամանակակից աշխարհում: Հնդկաստանի ազգային կրոնները (հինդուրիզմ, ջայնիզմ, սիկհիզմ), Չինաստանի և ճապոնիայի ազգային կրոնները, (դաոսականություն, կոնֆուցիականություն, սինտո), Հուդայականության էությունը և բնութագրիչ առանձնահատկությունները։ Բուդդայականության առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Քրիստոնեության առաջացումը և զարգացումը: Քրիստոնեության դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Ուղղափառություն. Կաթոլիկություն. Բողոքականություն, բողոքական ավանդական և ոչ ավանդական հարանվանություններ, Հայոց եկեղեցու դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Իսլամի առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Հայաստանի Հանրապետությունում կրոնական իրավիճակի ընդհանուր բնութագիրը:
1308	Հոգեբանության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1306/Բ15 1. Цель курса ·Մարդու հոգեկանի ծագման և զարգացման, կառուցվածքի առանցքային մեխանիզմների, օրինաչափությունների և առանձնահատկությունների ուսումնասիրումը, ·Ժամանակակից հոգեբանության ուղղություններին, դրանց կիրառման ոլորտներին ծանոթացումը, .Հոգեբանական կրթվածության և մշակույթի զարգացումը: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Ձևակերպել բարձրագույն հոգեկան գործառույթների ձևավորման, զարգացման և դրսևորման մեխանիզմները և օրինաչափությունները, ·սահմանել անձի կենսագործունեության հոգեկան հիմքերը, ·սահմանել անձի կառուցվածքը, անձի հոգեբանական տեսությունների հիմնական ուղղությունները, մոտիվացիայի տեսությունները, ·ներկայացնել միջանձնային հարաբերությունների և միջանձնային ընկալման ու հաղորդակցման հոգեբանական հիմքերը, ·ներկայացնել փոքր և մեծ խմբերի սոցիալ-հոգեբանական բնութագիրը, դրանց հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Օգտագործել հոգեբանական գիտելիքները գիտահետազոտական և պրակտիկ աշխատանքներում, ·կազմակերպել և ծրագրավորել ուսումնական և մասնագիատական գործունեությունը հաշվի առնելով անհատատիպաբանական և անձնային առանձնահատկությունները, ·կիրառել հոգեբանական կարողությունները միջանձնային շփման և փոխազդեցության ժամանակ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·կիրառել գիտական գրականության հետ աշխատելու, տեղեկության բանավոր և գրավոր ներկայացնելու հմտությունները, ·օգտագործել անձի խնդրային դաշտը նկարագրող հասկացութային ապարատի իմացությունը: 3. Описание ·Մարդու հոգեկանի ծագման և զարգացման, կառուցվածքի առանցքային մեխանիզմների, օրինաչափությունների և առանձնահատկությունների ուսումնասիրումը, ·Ժամանակակից հոգեբանության ուղղություններին, դրանց կիրառման ոլորտներին ծանոթացումը, .Հոգեբանական կրթվածության և մշակույթի զարգացումը: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Սեմինար պարապմունք, ·քննարկում, ·պրակտիկ աշխատանքներ, ·հետազոտական աշխատանքների իրականացում և դրա ներկայացում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Նալչադյան Ա. Ընդհանուր հոգեբանության հիմունքներ Գիրք 1., Եր., Լույս. 1991, 512 էջ Հոգեբանություն. դեմքեր, փաստեր / Ուսումնական ձեռնարկ., համահեղ., Եր. ԵՊՀ հրատ. 2010, 204 էջ Немов Р. С., Психология. Книга 3. М.: ВЛАДОС ИМПЭ им. А. С. Грибоедова, 2002. Психология личности. Хрестоматия в 2-х т./ Под. Ред. Д.Я. Райгородского. - Самара: “Бахрар-М”, 2002 Introduction to Psychology// 7. Основная часть курса Հոգեբանության զարգացման համառոտ պատմությունը, փուլերը: Ժամանակակից հոգեբանության ուղղությունները: Հոգեբանական հետազոտության մեթոդները և մեթոդիկաները: Հոգեբանության բնագիտական հիմքերը: Հոգեբանության սոցիալական հիմքերը: Հոգեկանի կառուցվածքը՝ հոգեկան հատկություններ, վիճակներ, գործընթացներ: Անձի կառուցվածքը: Անձի տեսությունները: Մոտիվացիայի տեսությունները: Միջանձնային ընկալում, միջանձնային հարաբերությունների հոգեբանություն: Հաղորդակցում: Գործարար հաղորդակցման հոգեբանական մոտեցումները: Մեծ և փոքր խմբերի սոցիալ-հոգեբանական առանձնահատկությունները:
0102	Մաթեմատիկայի հիմունքներ	7
1- ին կիսամյակ 7 ժամ/շաբ. դաս. – 3,6 ժամ/շաբ., գործ. – 3,4 ժամ/շաբ. Факультативный 0102/Բ13 1. Цель курса Ներկայացնել վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի և մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ վեկտորներ, մատրիցներ, որոշիչներ, գծային համակարգեր, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները։ Հաջորդ նպատակը՝ ծանոթացնել պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումների լուծման եղանակների հետ, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · Ներկայացնելու վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի, մաթեմատիկական անալիզի և դիֆերենցիալ հավասարումների տեսության գաղափարներն ու մեթոդները; բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · կատարելու գործողություններ վեկտորների, մատրիցների, որոշիչների հետ, լուծելու գծային համակարգեր; · գտնելու ֆունկցիայի սահմանը, ածանցյալը, հետազոտելու ֆունկցիան ածանցյալի միջոցով, հաշվելու որոշյալ և անորոշ ինտեգրալներ, մակերեսներ; · լուծելու պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ; · ցույց տալու մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների հատկությունները, հաշվելու նրանց մասնակի ածանցյալները, գտնելու էքստրեմումները։ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ. Յուրացված մեթոդների կիրառումը այլ տեսություններում: 3. Описание Ներկայացնել վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի և մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ վեկտորներ, մատրիցներ, որոշիչներ, գծային համակարգեր, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները։ Հաջորդ նպատակը՝ ծանոթացնել պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումների լուծման եղանակների հետ, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։ 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ, · Գործնական աշխատանքներ։ 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · Դասընթացին մասնակցության համար՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`1: · Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից: 6. Список основной литературы Լ. Գալստյան, Բարձրագույն մաթեմատիկա, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ., 2012, 2017, Գ.Հակոբյան, Ա.Դավթյան, Ռ.Սահակյան, Վերլուծական երկրաչափության և գծային հանրահաշվի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, ԵՊՀ հրատ., 2005, Ս.Հովհաննիսյան, Ա. Թասլաքյան, Մաթեմատիկական անալիզի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ., 2016, 2013, Գ. Միքայելյան, Զ. Միքայելյան, Մաթեմատիկական մեթոդներ բնագիտության մեջ, Երևան, 2011, Ն.Ս. Պիսկունով, Դիֆերենցիալ և ինտեգրալ հաշիվներ, ԲՏՈւՀ-ների համար, հ. 1,2, Երևան, 1979, J.R. Chasnov, Mathematical Biology, The Hong Kong Univ. of Sci. Technology, 2012, A. Cunningham, R. Whelan, Maths for Chemists, UK, 2014, J.E. Parker, Introductory Maths for Chemists, Chemistry Maths, Vols 1-3, UK, 2013, С. Гроссман, Дж. Тернер, Математика для биологов, Высшая школа, М. 1983, И.И. Баврин, Краткий курс высшей математики для химико-биологических и медицинских специальностей, 2003. 7. Основная часть курса Թեմա 1 . Վերլուծական երկրաչափության տարրեր՝ կոորդինատային հարթություն, ուղիղ գիծ, երկրորդ կարգի կորեր, վեկտորներ, գործողություններ վեկտորների հետ։ Թեմա 2. Գծային հանրահաշվի տարրեր՝ մատրիցներ և որոշիչներ, գծային հավասարումների համակարգեր։ Թեմա 3. Հաջորդականու-թյան և ֆունկցիայի սահման, անընդհատ ֆունկցիաներ, հատկությունները։ Թեմա 4. Ֆունկցիայի ածանցյալ, ածանցման կանոնները, դիֆերենցիալ։ Բարձր կարգի ածանցյալներ։ Թեմա 5 . Դիֆերենցիալ հաշվի հիմնական թեորեմները։ Ֆունկցիայի հետազոտումն ածանցյալի միջոցով, ֆունկցիայի գրաֆիկի կառուցումը։ Թեմա 6 . Նախնական ֆունկցիա, անորոշ ինտեգրալ։ Թեմա 7. Որոշյալ ինտեգրալ, հատկությունները, կիրառությունները, մակերեսի հաշվում։ Թեմա 8. Պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ։ Գծային դիֆերենցիալ հավասարումներ և համակարգեր։ Թեմա 9. Մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաներ, սահմանը, անընդհատությունը, մասնակի ածանցյալներ, բարձր կարգի ածանցյալներ և էքստրեմումներ։
1302	Մեդիագրագիտություն	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.-2ժամ/շաբ Факультативный 1501/Բ18 1. Цель курса · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները, · ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները, · ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները, · սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը, · ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները, · ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ, · բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն, · իրականացնել փաստերի ստուգում, · վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին, · կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները, · ունենալ քննադատական մտածողություն, գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի: 3. Описание · մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում, · մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն, թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · սեմինար պարապմունք, · քննարկում, · պրակտիկ աշխատանքներ, · հետազոտական աշխատանքների իրականացում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի, Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ: 6. Список основной литературы Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017: Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015. Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014. Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016. Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. 7. Основная часть курса · Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր: · Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը: · Փաստերի ստուգում: · Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ: · Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն: · Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
1107	Մշակութաբանության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1107/Բ15 1. Цель курса .ծանոթացնել մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին, ձևավորել ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին, հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին գիտելիքներ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Վերարտադրել «մշակույթ» հասկացության ամենատարածված սահմանումները, մշակույթի առաջացման և զարգացման տեսությունները, ·ներկայացնել մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, մշակույթի ծագման և զարգացման հիմնական օրինաչափությունները, ·նկարագրել մշակութաբանության շրջանակներում ուսումնասիրվող հիմնական ոլորտները, ·քննարկել համաշխարհային և հայ մշակույթների պատմական զարգացումների օրինաչափությունները, ·ճանաչել ժամանակակից մշակութային գործընթացները։ բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Բացահայտել մշակութային երևույթների բաղադրիչներն ու դրսևորումները, պատճառներն ու պայմանները, ·ճանաչել և իրարից զանազանել համաշախարհային մշակութային գործընթացի պատմական և լոկալ դրսևորումները, ·տարանջատել մերօրյա մշակութային երևույթները և գործընթացները։ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ, ·ստեղծագործաբար կիրառել մշակույթի: 3. Описание .ծանոթացնել մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին, ձևավորել ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին, հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին գիտելիքներ: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություն, ·գործնական պարապմունք, ·դիդակտիկ նյութերի մատուցում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Գուրևիչ Պ. Մշակութաբանություն, Ե., 2002: Арутюнов С. А., Рыжакова С. И. Культурная антропология, М., 2004: Кравченко А. И. Культурология, М., 2003. Розин В.М. Культурология. М., 1998. Armenian Folk Arts, Culture and Identity. Bloomington and Indianapolis, Indiana Univ. Press, 2001. 7. Основная часть курса Մշակութաբանության ուսումնասիրման օբյեկտը, առարկան և խնդիրները: «Մշակույթ» հասկացության սահմանումները, մշակույթի բնույթի, ծագման և զարգացման վերաբերյալ տեսությունները: Մշակույթն ուսումնասիրող գիտակարգերը: Մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, գործառույթները և մեխանիզմները: Մշակութային գործընթացներ: Մշակութային նորմեր, պրակտիկաներ և մշակութային կապիտալ հասկացությունները: Մշակութային ավանդույթը և նորույթը, ադապտացման, ինտեգրման և ձուլման հասկացությունները: Մշակույթը «անհատ», «հասարակություն», «էթնոս», «քաղաքակրթություն» կատեգորիաների համատեքստում: Մշակույթը և սոցիալական կառուցվածքը: Համաշխարհային մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ: Հայ մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ: Ժամանակակից մշակութային գործընթացները և գլոբալացման խնդիրը:
1705	Ռուսաց լեզու-3	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ գործ. 2 շաբ/ժամ գործ. 2 շաբ/ժամ Факультативный 1705/Բ16 կամ Բ/17 1. Цель курса · խորացնել ուսանողների լեզվական գիտելիքները և հաղորդակցական հմտությունները լեզվախոսքային բոլոր ոլորտներում · ապահովել ուսանողների արդեն ձեռք բերած լեզվական գիտելիքների և հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով · ապահովել գործարար նամակագրություն վարելու հիմնական սկզբունքների իմացություն 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · դրսևորել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի խորացված իմացություն, · ներկայացնել մասնագիտական տեքստի քերականական և ոճաբանական առանձնահատկությունները, · դրսևորել լեզվի պաշտոնական ոճի քերականական և կառուցվածքային առանձնահատկությունների իմացություն: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · տիրապետել մասնագիտական լեզվի տերմինաբանական համակարգին, · վերարտադրել (սեղմ և ընդարձակ) ունկնդրած/կարդացած մասնագիտական տեքստը և մեկնաբանել այն, · դրսևորել գործարար նամակագրության տարբեր ձևերի, մասնավորապես ինքնակենսագրություն, CV, դիմում, համառոտագրություն կազմելու ունակություններ · հանդես գալ գիտական շրջանակներում հոդվածներով և զեկուցումներով, գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ընդարձակել տեղեկատվություն ստանալու հնարավորությունները՝ օգտվելով ռուսալեզու աղբյուրներից: 3. Описание · խորացնել ուսանողների լեզվական գիտելիքները և հաղորդակցական հմտությունները լեզվախոսքային բոլոր ոլորտներում · ապահովել ուսանողների արդեն ձեռք բերած լեզվական գիտելիքների և հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով · ապահովել գործարար նամակագրություն վարելու հիմնական սկզբունքների իմացություն 4. Стили и методы преподавания и обучения · գործնական պարապմունք · ինքնուրույն աշխատանք · թիմային աշխատանք · բանավոր ներկայացում · գրավոր և բանավոր հարցում 5. Методы и критерии оценки Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն անցկացվում է բանավոր և հիմնված է կիսամյակի ընթացքում երկու ստուգողական աշխատանքների տվյալների հիման վրա 6. Список основной литературы Беляева Е.А., Голосная Н.П., Ефимова Д.А., Кондрашова Н.В., Нечаева Т.В., Стукова Е.Г. Русский язык как иностранный. Научный стиль речи: Учебное пособие. - Санкт-Петербург: Университет ИТМО, 2019. Буре Н.А., Волкова Л.Б., Косарева Е.В. Основы русской деловой речи. Учебное пособие для студентов высших учебных заведений, СПб, 2011. Лалаян С., Айвазян М., Багдасарян А., Дпирян М., Мкртычян-Лалаян С. Грамматика в упражнениях - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 232с. Лалаян С., Айвазян М., Багдасарян А., Дпирян М., Мкртычян-Лалаян С. Русский язык. Учебник для гуманитарных факультетов вузов Армении. Издание 2-е, перераб. и доп. - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 320с. Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыгина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010. Лысакова И.П. Практическая стилистика русского языка. Учебное пособие, изд. 2-е, исправл., СПб, 1996. Найденова Н.С., Сапрыкина О.А. Hаучный стиль речи. Теория, практика, компетенции. Учебное пособие. Издательство: ИНФРА-М, 2023 г. Русский язык для делового человека: www.mylanguage.ru Химик В.В. Практический синтаксис русского языка, СПб, 1995. Шатилов А.С. Читаем тексты по специальности. Вып. 2, Гуманитарные науки: учебное пособие по языку специальности, СПб, 2011. 7. Основная часть курса · Ոճաբանություն. Լեզվի պաշտոնական ոճի բառային, քերականական և ոճաբանական առանձնահատկությունները: · Գործարար նամակագրության որոշ ձևերի, մասնավորապես ինքնակենսագրության, դիմումի, CV, համառոտագրության շարադրման ձևերը և սկզբունքները: · Լեզվի գիտական ոճ, գիտական ոճին բնորոշ շարահյուսական կառուցվածքներ, գիտական կապակցված տեքստի կառուցման միջոցներ՝ բառային, ձևաբանական և շարահյուսական: · Մասնագիտական տեքստի թարգմանություն. գիտական տեքստի թարգմանության տեսության հիմնական խնդիրներ: Գիտական զեկույցների և մասնագիտական ռեֆերատների կառուցման հիմնական սկզբունքներ:
2203	Սոցիոլոգիայի հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 2203/Բ15 1. Цель курса Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություններին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Տարբերակելու սոցիոլոգիայի որպես գիտության կառուցվածքային մակարդակները, · ներկայացնելու սոցիոլոգիայի` որպես գիտության կայացման նախադրյալները, գիտությունների համակարգում սոցիոլոգիայի տեղն ու դերը, սոցիոլոգիայի աշխարհայացքային և էթիկական առանձնահատկությունները, ուսումնասիրության առարկան, · նկարագրելու հիմնական սոցիոլոգիական մոտեցումները, մշակույթի տարրերը, ինչպես նաև հասարակության մեջ տեղի ունեցող մի շարք սոցիալական գործընթացներ ու հրատապ սոցիալական հիմնախնդիրներ, · նկարագրելու սոցիալական գործողության և հասարակության սոցիալական կառուցվածքի փոխկապվածությունը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Օգտվելով սոցիոլոգիական հասկացութային գործիքակազմից` մեկնաբանելու հասարակական գործընթացներն ու հիմնախնդիրները: 3. Описание Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություններին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ, · Լսարանում ուսանողների թե´ պասիվ ունկնդրում, թե´ մասնակցություն քննարկումներին, · Գրականության արտալսարանային ընթերցում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Гидденс Э. “Социология”// 2-е изд., полн. перераб. и доп., М.: Эдиториал УРСС, 2005. Миллс Ч. Р. “Социологическое воображение”// Пер. с англ. О. А. Оберемко. Под общей редакцией и с предисловием Г. С. Батыгина. - М.: Изда-тельский Дом NOTA BENE, 2001, 264 с. Штомпка П. “Социология. Анализ современного общества” М.: Логос, 2005, 664 с. Macionis J.J. “Sociology”// USA: Pearson Education, Inc., 14th ed., 2012. 7. Основная часть курса Սոցիոլոգիան որպես գիտություն. կայացման առանձնահատկությունները:Սոցիոլոգիայի օբյեկտն ու առարկան. մոտեցումներ և տեսական պարադիգմաներ:Սոցիոլոգիան գիտությունների համակարգում: Սոցիոլոգիական աշխարհայացք և սոցիոլոգիական էթիկա: Սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքը: Ի՞նչ է հետազոտությունը, որո՞նք են հետազոտության տեսակները, ո՞վ է հետազոտողը: Մշակույթ, մշակույթի տարրեր: Հասարակությունը որպես սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկա: Հասարակության սոցիալական կառուցվածքը. սոցիալական ինստիտուտներ: Սոցիալական խմբեր և կազմակերպություններ: Հասարակություն և անձ. սոցիալական փոխազդեցություն և սոցիալականացում: Շեղվող վարք և սոցիալական վերահսկողություն: Սոցիալական անհավասարություն. շերտավորում և մոբիլություն: Ազգաբնակչություն, ուրբանիզացիա և միգրացիա: Սոցիալական փոփոխություններ, գործընթացներ և շարժումներ:
1602	Անգլերեն-3	2
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. գործ.՝2 ժամ/շաբ Факультативный 1602 /Բ16 1. Цель курса · ուսանողի մոտ ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները, · ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին, · ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին, · ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը, 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ցուցաբերել օտար լեզվի իմացություն միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան (B2-C1), · նկարագրել միջազգային թեստավորման և գնահատման սկզբունքնեևը և պահանջները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · գործնականում կատարել թեստային աշխատանքներ` կազմված համաեվրոպական չափանիշների B2-C1 մակարակին համապատասխան · արտահայտել մասնագիտական (ակադեմիական) գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքով : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) արդյունավետ կիրառել համակարգչային հմտությունները 3. Описание · ուսանողի մոտ ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները, · ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին, · ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին, · ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը, 4. Стили и методы преподавания и обучения · գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ, · անհատական և խմբային աշխատանք, · ինքնուրույն աշխատանք, · գրավոր փորձնական միջազգային թեստի անցկացում և գնահատում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է TOEFL թեստավորման միջոցով: 6. Список основной литературы Debora Philips “ Longman Preparation Course for the TOEFL IBT” Longman 2007 Bruce Rogers “ The Complete Guide for TOEFL IBT Test Preparation”, Thomson 2007 Boston Educational Services “Official ITEP Preparation Guide”, Create Space Independent Publishing Platform 2014 ETS “The Official Guide to the TOEFL Testing”, McGraw-Hill Education 2012 Pauline Cullen “The Official Cambridge Guide to IELTS”, Cambridge English 2014 Kaplan “IELTS Premier”, Kaplan Publishing 2016 7. Основная часть курса · օտար լեզվի իմացության միջազգային թեստավորման յուրահատկությունները, · լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները (CEFR) և թեստավորման հիմանական սկզբունքները, · լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը, · միջազգային թեստերի (TOEFL, IELTS, ITEP) առանձնահատկությունները:
1007	Տնտեսագիտության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1007/Բ15 1. Цель курса . հաղորդել համապատասխան գիտելիքներ տնտեսական երևույթների բովանդակության դրանց մեկանաբանության, ժամանակակից տնտեսական համակարգերում առկա տնտեսական մեխանիզմների գործողության, դրանց իրավատնտեսական կարգավորման մասին: Այդ գիտելիքները կօժանդակեն ուսանողներին՝ իրական կյանքում արդյունավետ տնտեսական որոշումների կայացման համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Բացահայտել տնտեսական համակարգերի կենսագործունեությունը, լուսաբանել հասարակության տնտեսական նպատակները և հիմնական, տնտեսագիտական հասկացությունները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Շուկայական տնտեսության պայմաններում և տարբեր տնտեսական իրավիճակներում, արդյունավետ հիմնավորված որոշումների ընդունմանը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Յուրաքանչյուր մասնագիտական ոլորտում (ըստ ֆակուլտետների, մասնագիտությունների) որոշումների ընդունման տնտեսական հիմնավորմանը: 3. Описание . հաղորդել համապատասխան գիտելիքներ տնտեսական երևույթների բովանդակության դրանց մեկանաբանության, ժամանակակից տնտեսական համակարգերում առկա տնտեսական մեխանիզմների գործողության, դրանց իրավատնտեսական կարգավորման մասին: Այդ գիտելիքները կօժանդակեն ուսանողներին՝ իրական կյանքում արդյունավետ տնտեսական որոշումների կայացման համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություններ, առաջադրանքներ, ·դասախոսության ժամանակ առանձնացվող և ուսանողներին առավել կողմնորոշող` իրական կյանքից բերված տարբեր օրինակների ներկայացում և պարզաբանում, ·ինտերակտիվ (փոխներգործուն) ուսուցման ապահովման համար ուսանողների հետ տնտեսական քաղաքականության տարբեր ոլորտներին առնչվող առավել կարևոր հիմնախնդիրների պարզաբանում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Ջեյմս Դ. Գոռթնի, Ռիչարդ Լ. Ստրոուպ, Տնտեսագիտություն.Մասնավոր և հասարակական ընտրություն, Երևան, ԵրՊԺՏԻ-ի ,,Տնտեսագետ,, հրատարակություն, 1999: Հ. Լ. Սարգսյան, Հ. Գ. Մարգարյան, Տնտեսագիտության տեսություն, ուսումնական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2017թ.: Լևոն Խաչատրյան, Լևոն Մարգարյան, Անուշ Խանդամիրյան, Տնտեսագիտության հիմունքներ, Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ (ոչ տնտեսագիտական ֆակուլտետների համար), Երևան, Լիմուշ հրատարակչություն, 2014: Стэнли Л. Брю, Кэмпбелл Р. Макконнелл, Экономикс. Краткий курс, Москва, Изд-во ,,Инфра-М,, , 2015: www.armstat.am www.gov.am 7. Основная часть курса Տնտեսագիտության առարկան և խնդիրները: Հասարակության տնտեսական հիմնահարցերը: Տնտեսական համակարգերը: Պահանջարկ և առաջարկ: Շուկայական հավասարակշռությունը: Սպառողի վարքի մեկանաբանությունը: Արտադրության ծախքերը ,գնագոյացումը և շուկայական տարբեր կառուցվածքները: Մակրոտնտեսական ցուցանիշները: Տնտեսական անկայունությունը: Գնաճն ու գործազրկությունը: Փողը, բանկային համակարգը, դրամավարկային քաղաքականություն: Պետական բյուջեն, եկամտային և ծախսային մասերը: Հայաստանի Հանրապետության տնտեսությունը: Տնտեսական զարգացման խնդիրները:
1311	Տրամաբանության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1311/Բ15 1. Цель курса .կատարելագործել տրամաբանական կարողությունները, ձեռք բերել գիտելիքներ, որոնք նպաստում են մասնագիտական առարկաների տեսությունների հիմնական հասկացությունների ու կառուցվածքի յուրացմանը, հետազոտական հմտությունների ձևավորմանը: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել մտքի կառուցվածքը, տրամաբանական կանոնները և օրենքները, որոնք կշռադատության ընթացքում ապահովում են մտքի կանոնավորությունը ու հետևողականությունը, ճշմարիտ եզրակացությունների ստացումը և գիտական գիտելիքների հիմնավորվածությունը, ·նկարագրել տրամաբանական գիտելիքի էությունը և գործառնական տեսանկյունները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Հասկանալ տրամաբանության ճանաչողական և մեթոդաբանական գործառույթների անհրաժեշտությունը գիտատեսական և գործնական ուսումնասիրությունների ժամանակ, ·կատարել և գնահատել հասկացությունների հետ կապված տրամաբանական գործողությունները, ·իրականացնել դատողությունների և անհրաժեշտ մտահանգումների տրամաբանական վերլուծություն և գնահատում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Կարողանալ դրսևորել տրամաբանական մտածողության անհրաժեշտ մշակույթ` պահպանելով կանոնավոր մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հիմնավորվածության և հետևողականության հիմնարար սկզբունքների ու դրանցից բխող մասնավոր նորմերի պահանջները: 3. Описание .կատարելագործել տրամաբանական կարողությունները, ձեռք բերել գիտելիքներ, որոնք նպաստում են մասնագիտական առարկաների տեսությունների հիմնական հասկացությունների ու կառուցվածքի յուրացմանը, հետազոտական հմտությունների ձևավորմանը: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություն, ·Քննարկում, ·Անհատական աշխատանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Գևորգյան Հ.Ա., Բաղդասարյան Վ.Խ.,Տրամաբանություն: Եր. , 2015: Кириллов В.И., Орлов Г.А.,Фокина Н.И., Упражнения по логике. Учебное пособие. М.,2005. Ивлев Ю.В., Логика. Учебник. 3-е издание. М., 2005. Ивин А.А., Практическая логика. Учебное пособие. М.,2002. А.Гетманова. Логика. 9-ое изд., Moсква, 2006. 7. Основная часть курса Տրամաբանության առարկան և նշանակությունը: Բազմատրամաբանության սկզբունքը: Միտք և լեզու: Հասկացություն: Հասկացության ծավալն ու բովանդակությունը: Հասկացության տեսակները: Տրամաբանական գործողություններ հասկացությունների հետ: Հասկացության ծավալի բաժանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Սահմանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Դասակարգման էությունը տեսակներն ու կանոնները: Դատողության էությունը և կազմը: Պարզ և բարդ դատողություններ, դրանց տեսակները: Տրամաբանական մտածողության հիմնական օրենքները. որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության և հիմնավորվածության պահանջները: Անհրաժեշտ մտահանգումներ, դրանց տեսակները և կոնոնները. պայմանական, բաժանանարար, լեմատիկ և անմիջական մտահանգումներ:
1207	Քաղաքագիտության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1207/Բ15 1. Цель курса ·Ուսանողներին ծանոթացնել քաղաքագիտության ձևավորման տեսական և գաղափարական ակունքներին, հիմնական կատեգորիաների ու քաղաքագիտության ուսումնասիրության առարկայական տիրույթին և ձևավորել քաղաքական իրականության վերլուծության գործնական հմտություններ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·նկարագրել քաղաքագիտական հիմնական հասկացություններն ու սահմանումները, դրանց իմաստն ու նշանակությունը, ·պատկերացնել քաղաքագիտության տեսական և կիրառական նշանակություն ունեցող հիմնահարցերի էությունը, ·ներկայացնել քաղաքագիտական բովանդակության օտարալեզու մասնագիտական տեքստերը և կատարել թարգմանություններ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Կատարել բավարար քաղաքագիտական վերլուծություններ, ·կողմնորոշվել գործնական քաղաքականության առանձնահատկությունների մեկնաբանման հարցերում, ·մատնանշել դեմոկրատիայի, քաղաքական մշակույթի, քաղաքական սոցիոլոգիայի հիմնահարցերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ ·Օգտվել մասնագիտական գրականությունից, ·պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը: 3. Описание ·Ուսանողներին ծանոթացնել քաղաքագիտության ձևավորման տեսական և գաղափարական ակունքներին, հիմնական կատեգորիաների ու քաղաքագիտության ուսումնասիրության առարկայական տիրույթին և ձևավորել քաղաքական իրականության վերլուծության գործնական հմտություններ: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություններ, այդ թվում երկխոսության բաղադրամասերի ընդգրկմամբ, ·Գիտական աշխատանքների քննարկումներ՝ փոխներգործող (ինտերակտիվ) բանավեճերի առաջադրմամբ, ·Ինքնուրույն աշխատանք՝ ընդգրկելով նախատեսված վերլուծական նյութերը, ·Արտալսարանային հաղորդակցություն դասախոսի հետ՝ քննարկումների համատեղ պատրաստում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Дегтерев А.А., Основы политической теории, М.: Высш. шк., 1998, 239 с. Гаджиев К.С. Политическая философия. М., 1999. Мухаев Р.Т.Теория политики. М.:ЮНИТИ,2005. Соловьев, А.И. Политология: политическая теория, политические технологии : Учебник для студентов вузов . - М.: Аспект Пресс, 2006. 7. Основная часть курса Քաղաքագիտության ձևավորումը որպես գիտություն: Քաղաքագիտության օբյեկտը և առարկան: Քաղաքականության ծագումը և էությունը։ Քաղաքական իշխանության էությունը, կառուցվածքը և լեգիտիմությունը։ Հասարակության քաղաքական համակարգը։ Պետությունը որպես քաղաքական համակարգի գլխավոր ինստիտուտ։ Քաղաքական կուսակցություններ և կուսակցական համակարգեր։ Քաղաքական գործընթացներ: Ընտրություններ և ընտրական համակարգեր: Քաղաքական գաղափարախոսություններ: Քաղաքական էլիտա և լիդերություն:
1306	Հաղորդակցման հմտություններ	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.՝ 2 ժամ/շաբ. Факультативный 1306/Բ16 կամ Բ/17 1. Цель курса · ծանոթացնել ուսանողներին հաղորդակցման առանձնահատկություններին, մեխանիզմներին և օրինաչափություններին, ձևավորել հմտություններ հաղորդակցման արդյունավետությունը բարձրացնելու համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · տարբերակել, անվանել հաղորդակցման հիմնական կատեգորիաները, սահմանել և համեմատել դրանք, · վերլուծել հաղորդակցման մեխանիզմները հոգեբանական գիտելիքի դիտանկյունից, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ձևավորել և գնահատել հաղորդակցման ռազմավարություններ, · հոգեբանական մեթոդաբանությամբ վերլուծել և գնահատել ռիսկային պայմաններում իրագործվող հաղորդակցումը, · մշակել արդյունավետ հաղորդակցման առաջարկներ և իրագործել դրանք: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) դասընթացը հնարավորություն է տալիս ստանալ ընդհանրական գիտելիքներ արդյունավետ կառավարչական և կազմակերպպական գործունեության իրականացման համար: 3. Описание · ծանոթացնել ուսանողներին հաղորդակցման առանձնահատկություններին, մեխանիզմներին և օրինաչափություններին, ձևավորել հմտություններ հաղորդակցման արդյունավետությունը բարձրացնելու համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություն, · Խմբային աշխատանք՝քննարկում, · Ինքնուրույն աշխատանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Գրիգորյան Ա. Մարքեթինգը տնտեսության կառավարման համակարգում, Երևան, 2007 թ. Կառավարման հոգեբանություն/ կազմ. Սեդրակյան Ս., Եդիգարյան Վ., Ուսումնական ձեռնարկ, Երևան,2004 Կառավարման հոգեբանության մի քանի հարցեր/ կազմ. Սահակյան, Ուսումնական ուղեցույց, Երևան, 2015 Аминов, И.И. Психология делового общения: Учебник / И.И. Аминов. - М.: Юнити, 2018. - 270 c. Берн, Э. Игры, в которые играют люди. Психология человеческих взаимоотношений. Люди, которые играют в игры, Л.,2012. Волков, Б.С. Психология педагогического общения: Учебник для бакалавров / Б.С. Волков, Н.В. Волкова, Е.А. Орлова. - Люберцы: Юрайт, 2016. - 335 c. Ильин, Е.П. Психология общения и межличностных отношений / Е.П. Ильин. - СПб.: Питер, 2013. - 576 c. Измайлова М. А. Деловое общение: Учебное пособие / М. А. Измай- лова. - 4-е изд. - М.: Издательско-торговая корпорация. «Дашков и К°», 2011. - 252 c. Райгородский Д.Я. Психология менеджмента. Учебное посбие. Самара: Изд.дом «Бахран-М», 2005.-768с. Шеламова, Г.М. Деловая культура и психология общения: Учебник / Г.М. Шеламова. - М.: Academia, 2018. - 256 c. S. Shyam Sundar ., (2015), The Handbook of the Psychology of Communication Technology. The Business Communication Handbook Judith Dwyer 9th Edition//https://pdfgoal.com/downloads/the_business_communication_handbook_judit… The Handbook of Communication. By Owen Hargie. Skills// 7. Основная часть курса · Բաժին 1՝ Արդյունավետ հաղորդակցում, հիմնական առանձնահատկությունները: Բաժինը ներառում է հաղորդակցում հասկացության սահմանումը և վերլուծությունը սոցիալական հոգեբանության դիտանկյունից: Հաղորդակցումը քննարկվում է հոգեբանական դասական և ժամանակակից տեսությունների համատեքստում: Դիտարկվում են արդյունավետ հաղորդակցման հիմնական առանձնահատկությունները, օրինաչափությունները, մեխանիզմները: · Բաժին 2՝ Միջանձնային ընկալումը հաղորդակցման գործընթացում: Բաժինը ներառում է սոցիալական պերցեպցիայի հիմնական օրինաչափություններն ու մեխանիզմները: Քննարկվում են ընկալման կարծրատիպերը և դրանց տեսակները, կարծրատիպային էֆեկտները: Ատրակցիայի և ատրիբուցիայի երևույթները դիտարկվում են հաղորդակցման համատեքստում: · Բաժին 3՝ Հաղորդակցումը սոցիալական տարբեր ոլորտներում: Բաժինը ներառում է իմացության և հմտությունների ձևավորումը գործարար հաղորդակցման հիմնական օրինաչափությունների մասին: Վերբալ և ոչ վերբալ գործարար հաղորդակցում, գործարար իմիջ, գործարար էթիկա, բանակցությունների վարման առանձնահատկությունները: · Բաժին 4՝ Հեռավար հաղորդակցման առանձնահատկությունները և միտումները, հմտությունների դրսևորման ձևերը։ Բաժինը ներառում է հեռավար հաղորդակցման սահմանումը, ժամանակակաից ձևերի նկարագրությունը։
1602	Անգլերեն-3	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ գործ.՝2 ժամ/շաբ գործ.՝2 ժամ/շաբ Факультативный 1602/Բ17 1. Цель курса · ուսանողի մոտ ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները, · ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին, · ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին, · ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը, 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ցուցաբերել օտար լեզվի իմացություն միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան (B2-C1), · նկարագրել միջազգային թեստավորման և գնահատման սկզբունքնեևը և պահանջները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · գործնականում կատարել թեստային աշխատանքներ` կազմված համաեվրոպական չափանիշների B2-C1 մակարակին համապատասխան · արտահայտել մասնագիտական (ակադեմիական) գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքով : գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) արդյունավետ կիրառել համակարգչային հմտությունները 3. Описание · ուսանողի մոտ ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները, · ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին, · ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին, · ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը, 4. Стили и методы преподавания и обучения · գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ, · անհատական և խմբային աշխատանք, · ինքնուրույն աշխատանք, · գրավոր փորձնական միջազգային թեստի անցկացում և գնահատում: 5. Методы и критерии оценки Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է TOEFL թեստավորման միջոցով: 6. Список основной литературы Debora Philips “ Longman Preparation Course for the TOEFL IBT” Longman 2007 Bruce Rogers “ The Complete Guide for TOEFL IBT Test Preparation”, Thomson 2007 Boston Educational Services “Official ITEP Preparation Guide”, Create Space Independent Publishing Platform 2014 ETS “The Official Guide to the TOEFL Testing”, McGraw-Hill Education 2012 Pauline Cullen “The Official Cambridge Guide to IELTS”, Cambridge English 2014 Kaplan “IELTS Premier”, Kaplan Publishing 2016 7. Основная часть курса · օտար լեզվի իմացության միջազգային թեստավորման յուրահատկությունները, · լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները (CEFR) և թեստավորման հիմանական սկզբունքները, · լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը, · միջազգային թեստերի (TOEFL, IELTS, ITEP) առանձնահատկությունները:
1302	Բարոյագիտության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1302/Բ15 1. Цель курса ·Վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները, Կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները, Ծանոթանալ սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմանահարցերին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·նկարագրել բարոյական հարաբերությունների հիմունքներին և տիպաբանությանը, ·ծանոթանալ սիրո մետաֆիզիկայի, ընտանիքի պլանավորման և սիրո հոգեվերլուծության հիմնախնդիրներին: ·տիրապետել բարոյական կոնֆլիկտների լուծման և հաղթահարման տեխնոլոգիաներին, ինչպես նաև սոցիալական կյանքի, բիզնես էթիկայի և քաղաքական էթիկայի հիմունքներին: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Հասկանալ բարոյական ընտրության և կյանքի իմաստի ձևավորման մեխանիզմները: ·ընտրել բարոյական կոնֆլիկտների հաղթահարման արդյունավետ մոդելներ: ·գնահատել բարոյականության դերը կյանքի կազմակերպման ու կանոնակարգման գործում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը, ·վերլուծել արդի քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական տեսանկյունները: 3. Описание ·Վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները, Կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները, Ծանոթանալ սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմանահարցերին: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսությունների, առաջադրանքների քննարկում, տեքստի մեկնաբանում, ·տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն, ·առաջադրանքներ և տարբեր մոդելների համեմատական վերլուծություն: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Апресян Ю. Этика. М., 2004. Бодрийяр Ж. Забыть Фуко. СПБ, 2011. Матвеев П. Религиозная этика. М., 2014. Фромм Э. Искусство любить. М., 2008. Щвейцер А. Культура и этика. М., 2010. 7. Основная часть курса Բարոյականության էությունը և կառուցվածքը: Բարոյական հարաբերությունների էությունը: Կրոնական էթիկա: Բիոէթիկա: Քաղաքական էթիկա: Սիրո մետաֆիզիկա:Կյանքի իմաստը:
0708	Բնագիտության ժամանակակից հայեցակարգեր	2
3- րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. Դաս. - 2 ժամ/շաբ. Факультативный 0708/Բ16 կամ Բ17 1. Цель курса · ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում բնագիտության ժամանակակից հիմնախնդիրների մասին, · ձևավորել պատկերացում բնական գիտությունների մեթոդոլոգիական առանձնահատկությունների մասին, · ձևավորել պատկերացումներ ժամանակակից բնական գիտությունների զարգացման օրինաչափությունների և հեռանկարների մասին, · ձևավորել պատկերացում բնության համակարգերի կազմավորման,կառուցվածքի և զարգացման օրինաչափությունների մասին, · ձևավորել որոշակի աշխարհահայացք մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների բացատրության համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն 1. նկարագրելու բնագիտության ժամանակակից հայեցակարգերի էությունը, 2. բացատրելու բնության համակարգերի կառուցվածքի, առաջացման և էվոլյուցիայի կոնցեպցիաները, 3. նկարագրելու մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների օրինաչափությունները, 4.հիմնավորելու ժամանակակից բնագիտության նվաճումների կիրառման կարևորությունը և անհրաժեշտությունը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ 5. կկարողանա ճիշտ կողմնորոշվել ինֆորմացիայի գնահատման և վերլուծության ժամանակ: 6. կկարողանա կատարել համապատասխան եզրակացություններ բնության երևույթների վերաբերյալ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ 7. օգտագործելու ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար: 3. Описание · ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում բնագիտության ժամանակակից հիմնախնդիրների մասին, · ձևավորել պատկերացում բնական գիտությունների մեթոդոլոգիական առանձնահատկությունների մասին, · ձևավորել պատկերացումներ ժամանակակից բնական գիտությունների զարգացման օրինաչափությունների և հեռանկարների մասին, · ձևավորել պատկերացում բնության համակարգերի կազմավորման,կառուցվածքի և զարգացման օրինաչափությունների մասին, · ձևավորել որոշակի աշխարհահայացք մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների բացատրության համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. համակցված դասեր՝ հեռահար դասընթացներ /Moodle համակարգով/ և դասախոսություններ: Ուսումնառության ձևեր 2. ինքնուրույն աշխատանք` գրականության ընթերցում, Moodle համակարգում զետեղված դասախոսությունների ընթերցում, առաջադրանքների կատարում և խմբային քննարկումներ: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարք, որն անցկացվում է թեստային համակարգով, on line, տրվում է առավելագույնը 60 հարց, նախապես կազմված հարցաշարից: 6. Список основной литературы Горелов А. А. Концепции современного естествознания М., 2015, 4-е изд., 355 с. Михайлов Л. Концепции современного естествознания М., 2008, 336 с. Найдышь В. Концепции современного естествознания: Учебник, М.,2016, 360с. Рузавин Г.И. Концепции современного естествознания. М., 2006. 303 с. Рыбалов Л. Б. Садохин А. П. Концепции современного естествознания, М., 2012, 415 с. Садохин, А.П. Концепции современного естествознания.М., 2-е изд., 2007, 447 с. Стрельник О.Н., Концепции современного естествознания М., 2006 Ասլանյան Լ. Ս., Կարայան Հ. Ս. Ժամանակակից բնագիտության հայեցակարգերը, Մեթոդական աշխատանք, Երևան, 2011 թ., 115 էջ 7. Основная часть курса · Ներածություն: Ճանաչողության երկու ճյուղերը: Գիտության բազմաստիճանությունը: Գիտական մեթոդի կայացումը: Գիտական մեթոդը և գիտականության չափորոշիչը: Պսևդոգիտության մասին: · Մետաղները և հասարակության առաջընթացը: Հասարակության զարգացման փուլերը: Երկրակեղևի բաղադրությունը: Պղնձի, ալյումինի և երկաթի ստացման առանձնահատկությունները: Մետաղների ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Մետաղների կիրառությունը: Մետաղների հպումային պոտենցիալը և ժամանակակից սարքերը: · Ջերմադինամիկան քիմիական գործընթացներում: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը: Ջերմային երևույթները քիմիական ռեակցիաներում: Զանգվածի և էներգիայի փոխադարձ կապը միջուկային և քիմիական ռեակցիաներում: Ջերմադինամիկայի երկրորդ օրենքը: Կրակից մինչև հրթիռային շարժիչ: Արևային էներգիայի օգտագործման հեռանկարը: Ջրածնային էներգետիկա: · Միջուկային ռեակցիաները երկրի վրա և տիեզերքում: Կայուն և անկայուն իզոտոպներ: Միջուկային ռեակցիաներ: Նոր քիմիական տարրերի ստացումը: Ատոմային և ջրածնային ռումբ: Ատոմային էներգիայի՝ խաղաղ նպատակներով օգտագործումը: Իզոտոպների կիրառությունը: · Պոլիմերային նյութերի արտադրությունը և կյանքի բարելավումը: Օրգանական նյութեր: Մակերևութային ակտիվ նյութեր: Օճառ և սինթետիկ լվացող միջոցներ: Պոլիմերացման և պոլիկոնդենսման ռեակցիաներ: Պլաստմասսաներ, կաուչուկներ, մանրաթելեր: Ջրածնային կապը բարձրամոլեկուլային միացություններում: · Էլեկտրական հոսանքի քիմիական աղբյուրները: Քիմիական էներգիայի անմիջական փոխարկումը էլեկտրական էներգիայի: Գալվանական էլեմենտի կառուցվածքը: Էլեմենտ, կուտակիչ, մարտկոց: Ճրագից մինչև քսենոնային լամպ: Վառելիքային էլեմենտը որպես էլեկտրական էներգիայի արտադրության հեռանկար: · Բնագիտություն և մաթեմատիկա: Մաթեմատիկան և նրա առանձնահատկությունները: Մաթեմատիկայի կառուցվածքը, առարկան և մեթոդաբանությունը: Մաթեմատիկական տեսության ճշգրիտության չափանիշը: Մաթեմատիկան և բնագիտությունը: · Ֆիզիկական պատկերացումները և նրանց էվոլյուցիան: Նյուտոնյան մեխանիկա: Էլեկտրադինամիկա: Հարաբերականության հատուկ տեսություն: Մակրոսկոպական գործընթացների ֆիզիկա: Էներգիա և էնտրոպիա: · Սիներգետիկական պատկերացումներ: Քաոսի տեսություն: Քաոսի և կարգավորվածության դինամիկա: Դիսիպատիվ կառուցվածքներ: Լորենցի մոդելը: Սովորական և տարօրինակ ատրակտորներ: Ֆրակտալներ: · Դիսկրետի ֆիզիկա և ալիքային մեխանիկա: Անընդհատություն և դիսկրետություն: Քվանտային մեխանիկա: Դետերմինիզմ և ինդետերմինիզմ: Փոխազդեցության մեխանիզմների մասին պատկերացումների զարգացումը: · Տիեզերագիտական կոնցեպցիաներ (հիմնադրույթներ): Հիմնական տիեզերագիտական փաստեր: Մեծ Պայթյունի տեսություն: Աստղային էներգիայի աղբյուրը: Տիեզերքի «ջերմային մահվան» տեսություն: · Ի՞նչ է կյանքը: Կյանքի էությունը: Կյանքի սահմանումները: Կյանքի կենսաբանական սահմանումը: Կյանքի ֆիզիկական հիմքերը: Կյանքը և էնտրոպիան: Կյանքի գոյության ֆիզիկական նախադրյալները: Մարդաբանական սկզբունք: · Կյանքի առաջացման հիմնական կոնցեպցիաները: Կյանքի առաջացման կոնցեպցիաների բազմազանությունը: Կրեացիոնիզմի կոնցեպցիան: Կյանքի կայուն վիճակի կոնցեպցիան: Կյանքի ինքնաբերաբար առաջացման կոնցեպցիան: Պանսպերմիայի կոնցեպցիան: Կյանքի միանգամյա հանկարծակի առաջացման կոնցեպցիան: Կենսաքիմիական էվոլյուցիայի կոնցեպցիան (Օպարինի տեսություն): · Կյանքի էվոլյուցիոն պատմությունն ու ժամանակագրությունը: Կյանքի էվոլյուցիայի հիմնական փուլերը: Էվոլյուցիայի ժամանակագրությունը Արքեյան և Պրոտերոզոյան ժամանակաշրջաններում: Էվոլյուցիայի ժամանակագրությունը Ֆաներոզոյան ժամանակաշրջաններում: · Մարդը` որպես բնագիտության ուսումնասիրության առարկա: Մարդու առաջացման հիմնական կոնցեպցիաները: Կրեացիոնիզմի կոնցեպցիան: Կենսաբանական կոնցեպցիան: Աշխատանքային կոնցեպցիան: Մուտացիոն կոնցեպցիան: Կոսմոլոգիական (տիեզերաբանական) կոնցեպցիան: Մարդու և կենդանիների նմանություններն ու տարբերությունները: · Մարդը և կենսոլորտը: «Կենսոլորտ» հասկացությունը և նրա էությունը: Վ.Ի.Վերնադսկու ուսմունքը կենդանի նյութի և կենսոլորտի մասին: Կենսոլորտի կառուցվածքը: Նոոսֆերայի կոնցեպցիան: Նոոսֆերայի առաջացման անհրաժեշտ նախադրյալները: Մարդու և կենսոլորտի կոէվոլյուցիան:
1005	Գործարարության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1005/Բ15 1. Цель курса ·Տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ և իմացություն, ·Ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքներն անհրաժեշտ հմտությունները, ·Տրամադրել բիզնես պլանների մշակման և այլ կարևոր կարողություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել շրջանավարտի մասնագիտական կարիերայի ընթացքում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Սահմանել գործարարության էությունը և հիմնական հասկացությունները, գործարարության առանձնահատկությունները և մոդելային բնորոշիչները, գործարարության փուլային զարգացման բնորոշիչները և առանձնահատկությունները, ·ներկայացնել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքնեըը, ·լուսաբանել գործարարության կազմակերպման ձևերը, կառավարման սկզբունքները և մոտեցումները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Վերլուծել և տարբերակել գործարարության համակարգերն ու տիպերը, գտնել բիզնեսի զարգացման համարժեք մոտեցումները, ընտրել գործարարության կազմակերպման ու կառավարման տեսա-գործնական հիմքերը և դրանց կիրարկման ձևերը, · գնահատել ՀՀ-ում գործարար միջավայրը, ներկայացնել գործարարության զարգացման հնարավորությունները և խնդիրներն ու ռիսկերը, կանխատեսել գործարարության զարգացման հնարավորություններն ու հեռանկարները, · · ·օգտվել բիզնես-պլանների մշակման գործիքներից, օգտվել Պորտերի մրցակցային հինգ ուժերի և SWOT վերլուծական գործիքներից և կատարել բիզնես նախագծի արդյունավետության և նպատակահարմարության գնահատում, կատարել բիզնես հաշվարկներ, գնահատել հնարավոր ֆինանսավորման աղբյուրները: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · Օգտվել տեղեկատվական-վերլուծական տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետային ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ, հաշվետվություններ, միջազգային կազմակերպությունների տարեկան զեկույցներ, կատարել անհրաժեշտ վերլուծություններ և այլն, · իրականացնել գործարարության խաղարկային ներկայացումներ: 3. Описание ·Տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ և իմացություն, ·Ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքներն անհրաժեշտ հմտությունները, ·Տրամադրել բիզնես պլանների մշակման և այլ կարևոր կարողություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել շրջանավարտի մասնագիտական կարիերայի ընթացքում: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություններ, ·ինքնուրույն աշխատանք՝ որպես դասընթացի նյութի խորացման միջոց և դասախոսության նյութերի յուրացման ակտիվ մեթոդ. 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Бекетова О.Н, В.И.Найденков, Бизнес-план, Уч.пособие для вузов, Теория и практика, М., 2009, 288с. Буров В.Ю. “Основы предпринимательства” Уч.пособие Чита, 2011. - 441 с. Организация предпринимательской деятельности : Учебник /А.Н.Асаул.-СПб.: АНО ИПЭВ, 2009, 336с. Питер Ф.Друкер, Бизнес и инновации, пер. с англ.-М: “И.Д.Вильямс”,2009, 432с. Попков В. П., Евстафьева Е. В. “Организация предпринимательской деятельности”. Схемы и таблицы, СПб., 2007, 352 с. 7. Основная часть курса Գործարարության էությունը և ձեռներեցության տեսության զարգացման փուլային բնորոշիչները: Ձեռներեցական որոշումների կայացման գործընթացը. ձեռներեցական հաշվարկներ:Ֆինանսավորման աղբյուրները և ձևերը: Ձեռներեցի գործունեության համընդհանուր բնույթը և տրամաբանությունը: Ձեռներեցի գործողությունների տրամաբանությունը և ձեռներեցական գործընթացը: Ձեռներեցության տեսակները և դրանց չափորոշիչները: Ձեռներեցության ձևերը և տիպերը, մասնավորապես: Բիզնեսի ռազմավարական զարգացումը և բիզնես ռազմավարությունը: Բիզնեսի ռազմավարական պլանավորումը. էությունը, սկզբունքները և գործառույթները: Բիզնեսի ռազմավարական կառավարումը. էությունը և իրագործման փուլային առանձնահատկությունները: Ռազմավարական պլանավորումը և կառավարումը. փոխազդեցությունը և մոտեցումները: Ձեռներեցական գործունեության կազմակերպումը. բիզնես պլան:
1901	Իրավունքի հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 1901/Բ15 1. Цель курса Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, մշակել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · Բնութագրել /բացատրել/ պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի արդի ձևերը, իրավական կարգավորման կառուցակարգը, իրավունքի համակարգի հիմնական ճյուղերը, դրանց կարգավորման հիմնական աղբյուրները, · տարբերել օրինականություն, իրավաչափ և իրավախախտ վարքագիծ, իրավական պատասխանատվություն հասկացությունները, · իրավական և սեփական իրավունքների պաշտպանության գործողություններ։ · դրսևորել բացատրել իրավունքի հիմնական ճյուղերի կարևոր հասկացությունները, կարգավորման առարկան, հիմնադրույթները։ բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Համեմատել և տարբերակել պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի աղբյուրները, դրանց աստճանակարգությունը, · իրականացնել իրավական աշխարհայացք և իրավական մշակույթ: գ. ընդհանրական կարողություններ · Ինքնուրույն ուսումնասիրել իրավական կարգավորման աղբյուրները, · օգտվել իրավական տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետ ռեսուրսներ, օրենսգրքեր, օրենքներ), · օժանդակել օրինականության ապահովմանը, ցուցաբերել ակտիվություն, հարգել օրենքը և իրավական պետության արժեքները, ունենալ բարոյաիրավական պատշաճ գիտակցություն, պատասխանատվության զգացում։ 3. Описание Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, մշակել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։ 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ, ·անհատական և խմբային աշխատանք, ·ինքնուրույն աշխատանք, ·բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա ·գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում, ·իրավիճակային խնդիրների քննարկում: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы ՀՀ Սահմանադրություն, 2015 թ. խմբագրությամբ: ՀՀ քաղաքացիական, քրեական, ընտանեկան, աշխատանքային, քրեական և քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերը: Հասարակագիտություն, դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Ղազինյան Գ., Վաղարշյան Ա. և այլոք, Եր., Տիգրան Մեծ, 2014: Հասարակագիտություն, դասագիրք 11-րդ դասարանի համար, Ղազինյան Գ., Վաղարշյան Ա. և այլոք, Եր., Տիգրան Մեծ, 2015: 7. Основная часть курса Հասարակություն և պետություն: Իրավունք: Իրավական կարգավորման կառուցակարգը և իրավունքի կենսագործումը։ Իրավունքի ձևերը: Իրավունքի համակարգը: Օրինականություն, իրավաչափ վարքագիծ, իրավախախտում: Կոռուպցիայի դեմ պայքարի իրավական հիմնահարցերը: Սահմանադրական իրավունք: Դատական իշխանություն և դատական համակարգ: Քաղաքացիական իրավունք: Աշխատանքային իրավունք: Ընտանեկան իրավունք: Էկոլոգիական իրավունք: Քրեական իրավունք: Դատավարական իրավունք: Միջազգային իրավունք։
0105	Կիրառական վիճակագրություն	2
4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. գործն. 2 ժամ/շաբ Факультативный 0105/Բ16 1. Цель курса · Ուսանողներին ծանոթացնել կիրառական վիճակագրության հիմնական մեթոդների հետ, · սովորեցնել ուսանողներին կիրառել վիճակագրության մեթոդները գործնական խնդիրներ լուծելու համար, .ծանոթացնել ուսանողներին կիրառական վիճակագրության տարբեր բաժինների հետ։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ձևակերպել վիճակագրական խնդիրներ, · կառուցել նմուշին համապատասխան հաճախությունների սյունապատկերը, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · վերլուծել առկա տվյալները` կատարել վիճակագրական հետևություններ, · կարողանալ ստանալ տարբեր բնութագրիչների գնահատականներ, գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ համակարգել և վերլուծել ստացած տեղեկատվությունը, անել հետևություններ։ 3. Описание · Ուսանողներին ծանոթացնել կիրառական վիճակագրության հիմնական մեթոդների հետ, · սովորեցնել ուսանողներին կիրառել վիճակագրության մեթոդները գործնական խնդիրներ լուծելու համար, .ծանոթացնել ուսանողներին կիրառական վիճակագրության տարբեր բաժինների հետ։ 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · գործնական աշխատանք, ինքնուրույն աշխատանք։ 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր։ 6. Список основной литературы Գասպարյան Կ. Վ., “Վիճակագրության խնդիրների ժողովածու’’, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2017, Ивченко Г. И., Медведев Ю. И., “Математическая статистика’’, кн. дом “ Либроком’’, М., 2014, Ն. Գ. Ահարոնյան, Ե. Լ. Իսրաելյան, “Հավանականությունների տեսության խնդրագիրք”, ԵՊՀ, 2016, Ե. Հարությունյան և այլոք, Հավանականություն և կիրառական վիճակագրություն, 2000։ 7. Основная часть курса · Նկարագրական վիճակագրություն: · Նմուշային եղանակ: · Գնահատման տեսություն: Միջակայքային գնահատականներ։
2101	Կրոնագիտության հիմունքներ	2
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. դաս.`2 ժամ/շաբ․ Факультативный 2101/Բ15 1. Цель курса ·Տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել, աշխարհում գոյություն ունեցող կրոնների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, օրինաչափությունների, առանձնահատկությունների, Հայոց եկեղեցու հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ, ·Ծանոթանալ ժամանակակից ավանդական և ոչ ավանդական կրոնների աշխարհայացքային և դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·Ներկայացնել կրոնի սահմանումը և կառուցվածքը, տեղն ու դերը հասարակության մեջ, ·նկարագրել ժամանակակից կրոնների և կրոնի պատմական ձևերի ձևավորման ու զարգացման պատմությունը, ազգային և համաշխարհային կրոնների բնութագիրը, գլխավոր առանձնահատկություններն ու հիմնական գծերը, ոչ ավանդական կրոնների առանձնահատկությունները և դասակարգումը, ·լուսաբանել Հայոց եկեղեցու պատմությունը, դավանաբանական առանձնահատկությունները և ՀՀ արդի կրոնական իրավիճակը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·վերլուծել կրոնական ու կրոնագիտական գրականությունը, ·դասակարգել կրոնի բազմազան և տարատեսակ դրսևորումները, խմբավորել և համեմատել տարբեր կրոններ, ·բացահայտել և վերլուծել ժամանակակից կրոնների աշխարհայացքային, ծիսապաշտամունքային, դավանաբանական առանձնահատկությունները: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Կիրառել ձեռք բերված գիտելիքները գործնականում, ·վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ: 3. Описание ·Տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել, աշխարհում գոյություն ունեցող կրոնների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, օրինաչափությունների, առանձնահատկությունների, Հայոց եկեղեցու հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ, ·Ծանոթանալ ժամանակակից ավանդական և ոչ ավանդական կրոնների աշխարհայացքային և դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասավանդման ընթացքում դասախոսը կարդում է դասախոսություն, անց է կացնում քննարկում հանձնարարված թեմաների շուրջ, ·ուսանողները լսարանում ունկնդրում են դասախոսությունները և մասնակցում քննարկումներին, ·ուսանողներին հանձնարարվում է գրականության ընթերցում և ինքնուրույն հետազոտություն որոշակի թեմաներով: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Քրիստոնյա Հայաստան։ Հանրագիտարան, Երևան, Հայկ. հանրագիտ., 2002։ История религии (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) Т. 1-2. М., 2007. Лебедев В. Ю. Религиоведение; учебник для бакалавров, М. 2013. Основы религиоведения (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) М., 2005. Религиоведение, (учеб. Под общ. Ред. М. М. Шахнович), СПб, 2012. 7. Основная часть курса Կրոնագիտությունն իբրև գիտություն: «Կրոնագիտության հիմունքներ» դասընթացի կառուցվածքը, բովանդակությունը, հիմնական հասկացությունների և կատեգորիաների համակարգը։ «Կրոն» հասկացությունը, կառուցվածքը, գործառույթները, Կրոնի տիպաբանությունը և պատմական ձևերի դասակարգման սկզբունքները։ Կրոնի վաղ ձևերը: Նախնադարյան (վաղ) հավատալիքներ. Դիցաբանություն և կրոն: Բազմաստվածություն և միաստվածություն։ Հայոց դիցաբանություն: Ազգային և համաշխարհային կրոնների սահմանումն ու համառոտ բնութագիրը: Ժամանակակից ազգային կրոններ: Կրոնը ժամանակակից աշխարհում: Հնդկաստանի ազգային կրոնները (հինդուրիզմ, ջայնիզմ, սիկհիզմ), Չինաստանի և ճապոնիայի ազգային կրոնները, (դաոսականություն, կոնֆուցիականություն, սինտո), Հուդայականության էությունը և բնութագրիչ առանձնահատկությունները։ Բուդդայականության առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Քրիստոնեության առաջացումը և զարգացումը: Քրիստոնեության դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Ուղղափառություն. Կաթոլիկություն. Բողոքականություն, բողոքական ավանդական և ոչ ավանդական հարանվանություններ, Հայոց եկեղեցու դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Իսլամի առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Հայաստանի Հանրապետությունում կրոնական իրավիճակի ընդհանուր բնութագիրը:
1306	Հաղորդակցման հմտություններ	2
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/ շաբ. դաս.՝ 2 ժամ/շաբ. Факультативный 1306/Բ16 կամ Բ/17 1. Цель курса · ծանոթացնել ուսանողներին հաղորդակցման առանձնահատկություններին, մեխանիզմներին և օրինաչափություններին, ձևավորել հմտություններ հաղորդակցման արդյունավետությունը բարձրացնելու համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · տարբերակել, անվանել հաղորդակցման հիմնական կատեգորիաները, սահմանել և համեմատել դրանք, · վերլուծել հաղորդակցման մեխանիզմները հոգեբանական գիտելիքի դիտանկյունից, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ձևավորել և գնահատել հաղորդակցման ռազմավարություններ, · հոգեբանական մեթոդաբանությամբ վերլուծել և գնահատել ռիսկային պայմաններում իրագործվող հաղորդակցումը, · մշակել արդյունավետ հաղորդակցման առաջարկներ և իրագործել դրանք: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) դասընթացը հնարավորություն է տալիս ստանալ ընդհանրական գիտելիքներ արդյունավետ կառավարչական և կազմակերպպական գործունեության իրականացման համար: 3. Описание · ծանոթացնել ուսանողներին հաղորդակցման առանձնահատկություններին, մեխանիզմներին և օրինաչափություններին, ձևավորել հմտություններ հաղորդակցման արդյունավետությունը բարձրացնելու համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություն, · Խմբային աշխատանք՝քննարկում, · Ինքնուրույն աշխատանք: 5. Методы и критерии оценки Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա: 6. Список основной литературы Գրիգորյան Ա. Մարքեթինգը տնտեսության կառավարման համակարգում, Երևան, 2007 թ. Կառավարման հոգեբանություն/ կազմ. Սեդրակյան Ս., Եդիգարյան Վ., Ուսումնական ձեռնարկ, Երևան,2004 Կառավարման հոգեբանության մի քանի հարցեր/ կազմ. Սահակյան, Ուսումնական ուղեցույց, Երևան, 2015 Аминов, И.И. Психология делового общения: Учебник / И.И. Аминов. - М.: Юнити, 2018. - 270 c. Берн, Э. Игры, в которые играют люди. Психология человеческих взаимоотношений. Люди, которые играют в игры, Л.,2012. Волков, Б.С. Психология педагогического общения: Учебник для бакалавров / Б.С. Волков, Н.В. Волкова, Е.А. Орлова. - Люберцы: Юрайт, 2016. - 335 c. Ильин, Е.П. Психология общения и межличностных отношений / Е.П. Ильин. - СПб.: Питер, 2013. - 576 c. Измайлова М. А. Деловое общение: Учебное пособие / М. А. Измай- лова. - 4-е изд. - М.: Издательско-торговая корпорация. «Дашков и К°», 2011. - 252 c. Райгородский Д.Я. Психология менеджмента. Учебное посбие. Самара: Изд.дом «Бахран-М», 2005.-768с. Шеламова, Г.М. Деловая культура и психология общения: Учебник / Г.М. Шеламова. - М.: Academia, 2018. - 256 c. S. Shyam Sundar ., (2015), The Handbook of the Psychology of Communication Technology. The Business Communication Handbook Judith Dwyer 9th Edition//https://pdfgoal.com/downloads/the_business_communication_handbook_judit… The Handbook of Communication. By Owen Hargie. Skills// 7. Основная часть курса · Բաժին 1՝ Արդյունավետ հաղորդակցում, հիմնական առանձնահատկությունները: Բաժինը ներառում է հաղորդակցում հասկացության սահմանումը և վերլուծությունը սոցիալական հոգեբանության դիտանկյունից: Հաղորդակցումը քննարկվում է հոգեբանական դասական և ժամանակակից տեսությունների համատեքստում: Դիտարկվում են արդյունավետ հաղորդակցման հիմնական առանձնահատկությունները, օրինաչափությունները, մեխանիզմները: · Բաժին 2՝ Միջանձնային ընկալումը հաղորդակցման գործընթացում: Բաժինը ներառում է սոցիալական պերցեպցիայի հիմնական օրինաչափություններն ու մեխանիզմները: Քննարկվում են ընկալման կարծրատիպերը և դրանց տեսակները, կարծրատիպային էֆեկտները: Ատրակցիայի և ատրիբուցիայի երևույթները դիտարկվում են հաղորդակցման համատեքստում: · Բաժին 3՝ Հաղորդակցումը սոցիալական տարբեր ոլորտներում: Բաժինը ներառում է իմացության և հմտությունների ձևավորումը գործարար հաղորդակցման հիմնական օրինաչափությունների մասին: Վերբալ և ոչ վերբալ գործարար հաղորդակցում, գործարար իմիջ, գործարար էթիկա, բանակցությունների վարման առանձնահատկությունները: · Բաժին 4՝ Հեռավար հաղորդակցման առանձնահատկությունները և միտումները, հմտությունների դրսևորման ձևերը։ Բաժինը ներառում է հեռավար հաղորդակցման սահմանումը, ժամանակակաից ձևերի նկարագրությունը։

Специализированный модуль

Код кафедры	Название обязательного курса	Кредиты
0709	Կենսատեխնոլոգիայի հիմունքներ	3
7 –րդ կիսամյակ 3 ժամ/շաբաթ դաս. 1 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ35 1. Цель курса ·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիան՝ որպես գիտություն, դրա դերը ժամանակակից կյանքում, ·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում օգտագործվող օրգանիզմների առանձնահատկությունները, դրանց ստացման եղանակները՝ կիրառելով ժամանակակից գենաընտրողական, մուտագենեզի և գենաճարտարագիտական մեթոդները, ·սովորեցնել կենսատեխնոլոգիական արտադրությունում կիրառվող օբյեկտի ճիշտ ընտրության մոտեցումները, նպատականյութի սինթեզի օպտիմալացման եղանակները, նպատականյութի մաքրման մեթոդները, ·քննարկել օրինակներով կենսատեխնոլոգիայի դերը ժամանակակից կյանքում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·նկարագրել կենսատեխնոլոգիական օբյեկտների առանձնահատկությունները, ·ներկայացնել բջջա- , գենա- և սպիտակուցային ճարտարագիտության մեթոդները, ·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիայում կիրառվող կենսառեակտորների կառուցվածքային առանձնահատկությունները, ·արժևորել կենսակատալիզի առանձնահատկությունները և դրա կարգավորման մոտեցումները կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·ընտրել ճիշտ օբյեկտը, որի վրա հիմնված կլինի նոր արտադրությունը, ·կիրառել ժամանակակից մեթոդները, կարգավորել նպատականյութի արտադրման գործընթացը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · կիրառել ստացված գիտելիքները և աշխատել գիտահետազոտական լաբորատորիաներում, կենդանի օբյեկտի կիրառման վրա հիմնված արտադրությունում։ 3. Описание ·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիան՝ որպես գիտություն, դրա դերը ժամանակակից կյանքում, ·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում օգտագործվող օրգանիզմների առանձնահատկությունները, դրանց ստացման եղանակները՝ կիրառելով ժամանակակից գենաընտրողական, մուտագենեզի և գենաճարտարագիտական մեթոդները, ·սովորեցնել կենսատեխնոլոգիական արտադրությունում կիրառվող օբյեկտի ճիշտ ընտրության մոտեցումները, նպատականյութի սինթեզի օպտիմալացման եղանակները, նպատականյութի մաքրման մեթոդները, ·քննարկել օրինակներով կենսատեխնոլոգիայի դերը ժամանակակից կյանքում: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Ինտերակտիվ և ավանդական դասախոսություններ՝ հարց պատասխան մեթոդի կիրառմամբ, ·Տեսաֆիլմերի դիտում, ·Ինքնուրույն, զույգերով և խմբակային հանձնարարականների կատարում լաբորատոր պարապմունքների ընթացքում, · Սեմինարների ընթացքում անհասկանալի և բարդ հիմնահարցերի քննարկում: 5. Методы и критерии оценки · Եզրափակիչ քննություն - 9 միավոր: · Ինքնուրույն աշխատանք - 8 միավոր: · Մասնակցություն - 3 միավոր: 6. Список основной литературы Սաղյան Ա. «Կենսատեխնոլոգիա». ԵՊՀ, 2013, 408 էջ: Нетрусов А.И. “Введение в биотехнологию” Академия, 2014, 288 с. Б. Глик, Дж. Пастернак. Молекулярная биотехнология. М., Изд-во “Мир”, 2002, 590 с. Oliver Brandenberg, Zephaniah Dhlamini, Alessandra Sensi, Kakoli Ghosh, Andrea Sonnino “Introduction to Molecular Biology and Genetic Engineering”, Food and Agriculture Organization of the United Nations Rome, 2011, 146p. Егорова Т.А., Клунова С.М., Живухина Е.А.. Основы биотехнологии. М. Academia, 2003, 208 с. Susan R. Barnum “Biotechnology: An Introduction (with InfoTrac) 2nd Edition”, 2004, Publisher: Brooks Cole, 336 p. Thieman W.J., Palladino M.A. “Introduction to Biotechnology” Second Edition, Pearson International Edition, 2009, 343 p. “In vitro mutagenesis. Methods and Protocols”. Ed by Reeves A. (2017) ISBN 978-1-4939-6472-7 Carl-Fredrik Mandenius “Bioreactors: Design, Operation and Novel Applications” ISBN: 978-3-527-33768-2, 2016, 520 p. Skopes R. K. “Proteins purifications: Principals and practice” 3rd Ed., Springer, 1994, 380 p. www.biotechnolog.ru. 7. Основная часть курса Ներածություն. կենսատեխնոլոգիա առարկան, փոխադարձ կապը գիտության և տեխնիկայի այլ բնագավառների հետ, հիմնական օբյեկտը: Հասկացություն նպատականյութի մասին. սինթեզի հիմնական ուղիները, սելեկցիա, մուտագենեզ, գենային, բջջային, սպիտակուցային ճարտարագիտություն: Մոլեկուլային կենսատեխնոլոգիա. Ֆերմենտներ, հիբրիդային մոլեկուլների կառուցում, վեկտորներ, CRISPER CAS համակարգ, հիբրիդացում, էլեկտրաֆորեզ, ռեստրիկցիոն վերլուծություն, գենադարաններ, սեկվենավորում, բլոթինգ: Կենսաօբյեկտների պոպուլյացիայի կայունություն՝ վերահսկման և պահպանման եղանակները: Կենսաօբյեկտների աճեցման եղանակները և կիրառվող սարքավորումները: Նպատականյութի անջատման և մաքրման մեթոդները, որակի վերահսկում: Կենսակատալիզի հիմունքները և կիրառությունը: Կենսատեխնոլոգիայի կիրառման բնագավառները: Գործնական դասերը նախատեսում են “Հայկենսատեխնոլոգիա” ԳԱԿ-ի այցելությունը, որտեղ ուսանողները կծանոթանան մուտագենեզի տարբեր եղանակներին, ակտիվ շտամների ընտրություն, կլոնավորման, կենսառեակտորների կառուցվածքի հետ: Լաբորատոր աշխատանքների ընթացքում, ուսանողները կատարելու են պլազմիդային ԴՆԹ-ի անջատում, էլեկտրաֆորեզ, շտամ-արտադրիչի մեկուսացում, ֆերմենտային ակտիվության չափում:
0706	Մարդու և կենդանիների ֆիզիոլոգիա	6
4-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 1.33 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2.66 ժամ/շաբաթ Обязательный 0706/Բ27 1. Цель курса · ձևավորել մարդու օրգանիզմի՝ նրա բջջային, հյուսվածքային, օրգանային և համակարգային աստիճանների ձևավորման օրինաչափությունների և կառուցվածքի մասին՝ ժամանակակից ֆունկցիոնալ անատոմիայի տեսանկյունից գիտելիքներ, · փոխանցել ֆիզիոլոգիական գործառույթների, հոմեոստազի համակարգային մեխանիզմների և ֆունկցիաների նյարդահումորալ կարգավորման մասին համապարփակ գիտելիք · ընդլայնել ուսանողների պատկերացումները կենսաքիմիական գործընթացների ֆիզիոլոգիական մեխանիզմների վերաբերյալ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · մեկնաբանել մարդու օրգանիզմի, նրա առանձին օրգանների, օրգան-համակարգերի կառուցվածքի առանձնահատկությունների և տեղադրության մասին տեղեկությունները՝ կապված նրանց գործառության և զարգացման հետ · պարզաբանել ֆիզիոլոգիայի արդի տեսական հիմնախնդիրները, արտաքին միջավայրին մարդու օրգանիզմի հարմարման մեխանիզմներր, մարդու կենսագործունեության համակարգային մեխանիզմները · քննարկել մարդու օրգանիզմի առանձին օրգան-համակարգերի ֆիզիոլոգիական գործառույթների կարգավորման մեխանիզմների և դրանց վրա դեղամիջոցների, կամ բնական այլ միջոցների ազդեցության մասին նյութերը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կատարել արյունաստեղծ, արյան և արյունամակարդման համակարգերի հետազոտություններ` այդ համակարգերում առկա ախտաբանական գործընթացները բացահայտելու նպատակով: քննարկել օրգանների, օրգան-համակարգերի կառուցվածքի կապը նրանց գործառույթի հետ, · ուսումնասիրել տարբեր օրգան-համակարգերի կառուցվածքագործառական առանձնահատկությունները, · վերլուծել ֆիզիոլոգիական համակարգերի կարգավորման նյարդահումորալ մեխանիզմները: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · կիրառել անատոմիական եզրույթները, · օգտագործել ձեռք բերված տեսական գիտելիքները մասնագիտական գործունեության մեջ, · ստացած տեսական գիտելիքները գործածել գործնականում: 3. Описание · ձևավորել մարդու օրգանիզմի՝ նրա բջջային, հյուսվածքային, օրգանային և համակարգային աստիճանների ձևավորման օրինաչափությունների և կառուցվածքի մասին՝ ժամանակակից ֆունկցիոնալ անատոմիայի տեսանկյունից գիտելիքներ, · փոխանցել ֆիզիոլոգիական գործառույթների, հոմեոստազի համակարգային մեխանիզմների և ֆունկցիաների նյարդահումորալ կարգավորման մասին համապարփակ գիտելիք · ընդլայնել ուսանողների պատկերացումները կենսաքիմիական գործընթացների ֆիզիոլոգիական մեխանիզմների վերաբերյալ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Ներկայացումներ/պրեզենտացիաներ; դասախոսություններ, ցուցադրական տեսանյութեր, · Լաբորատոր փորձեր, · Սեմինարներ, · Թեստերի և իրավիճակային խնդիրների լուծում, · Աշխատանք ատլասների հետ, · Ուսանողներին հանձնարարվող զեկուցումներ: 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն - 3 միավոր՝կազմակերպվում է գրավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր: · 2-րդ ընթացիկ քննություն - 3 միավոր՝կազմակերպվում է գրավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր: · Եզրափակիչ քննություն - բանավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր, 8միավոր առավելագույն արժեքով: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր: · Կատարվելու են ինքնուրույն աշխատանքի ընթացիկ ստուգումներ ՝ արժեքը՝0-4 միավոր · Դասերին մասնակցությունը՝ 0-2 միավոր 6. Список основной литературы Ս.Մ. Մինասյան, Ծ.Ի. Ադամյան, Ն.Վ. Սարգսյան. Մարդու և կենդանիների ֆիզիոլոգիա ԵՊՀ հրատ., 2007: Савченков Ю. И. ,,Нормальная физиология человека'' Ростов н/Д 2007 г, Покровский В.М. ,,Физиология человека” Москва. 2003г. Сапин М.Р., Швецов Э.В. - Анатомия человека, Москва, ''Феникс'', 2008г. 7. Основная часть курса Մարդու անատոմիան և ֆիզիոլոգիան ՝ որպես գիտություններ, ուսումնասիրության մեթոդները և խնդիրները: Դրդվող հյուսվածքների ֆիզիոլոգիան: Հենաշարժական համակարգի կառուցվածքը և գործառույթները: Սիրտ-անոթային համակարգի կազմաբանությունը և ֆիզիոլոգիան: Շնչառական համակարգի կառուցվածքը և գործառույթները: Նյարդաբանություն: Մարսողական համակարգի անատոմիան և ֆիզիոլոգիան: Նյութափոխանակություն: Միզասեռական համակարգի կազմաբանա-ֆիզիոլոգիական ասպեկտները: Զգայարանների անատոմիան և գործառույթները: Ներզատական գեղձեր:
0703	Կենսաանվտանգության հիմունքներ	3
4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. 2 ժամ/շաբ. դաս. Обязательный 0703, 0704/Բ41 1. Цель курса Ուսանողներին ծանոթացնել կենսաանվտանգության մակարդակների հետ, ինչպես նաև նության և լաբորատորիաներում տարբեր օրգանիզմների անվտնագ հետազոտության մեթոդներին։ Ներկայացնել տեր-ախտածին փոխհարաբերությունները։ Կողմնորոշվել և ճիշտ օգտագործել անհատական պաշտպանության միջոցներն, ինչպես դաշտային աշխատանքներում, այնպես էլ լաբորատորիաներում: Պատրաստ լինել անվտանգ հետազոտություններ անցկացնելու և կիրառելու գիտելիքները արտակարգ իրավիճակներում։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնելու տարբեր օրգազիմների դերը կենսավտանգությունում · թվարկելու մարդուն հարուցչի փոխանցման ուղիները, · գնահատելու PPE-ի ճիշտ օգտագործումը, լավագույն փորձը, կենսաբանական պարունակությունը և պատրաստ լինել անվտանգ հետազոտություն անցկացնելու: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · սահմանելու կենսաբանական ռիսկի գնահատման բաղադրիչները: · բացահայտելուկենսաանվտանգության մասնագետի դերը կենսաբժշկական հետազոտական լաբորատորիաներում · բացատրելու «վարակի շղթա» հասկացությունը և այդ շղթան կոտրելու հնարավոր միջոցները գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Կիրառելու կենսանտվանգության վերաբերյալ ստացված գիտելիքները լաբորատոր, ինչպես նաև արտակարգ իրավիճակներում։ 3. Описание Ուսանողներին ծանոթացնել կենսաանվտանգության մակարդակների հետ, ինչպես նաև նության և լաբորատորիաներում տարբեր օրգանիզմների անվտնագ հետազոտության մեթոդներին։ Ներկայացնել տեր-ախտածին փոխհարաբերությունները։ Կողմնորոշվել և ճիշտ օգտագործել անհատական պաշտպանության միջոցներն, ինչպես դաշտային աշխատանքներում, այնպես էլ լաբորատորիաներում: Պատրաստ լինել անվտանգ հետազոտություններ անցկացնելու և կիրառելու գիտելիքները արտակարգ իրավիճակներում։ 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. Դասախոսություններ 3. Բանավոր հարցումներ 4. Իրավիճակային քննարկումներ 5. Методы и критерии оценки 1. 1-ին ընթացիկ գրավոր քննություն 4 միավոր առավելագույն արժեքով:. 2. 2-րդ ընթացիկ գրավոր քննություն. 4 միավոր առավելագույն արժեքով: 3. Մասնակցություն. 3 միավոր առավելագույն արժեքով: 4. Ինքնուրույն աշխատանք. 4 միավոր 5. Եզրափակիչ քննություն. 5 միավոր առավելագույն արժեքով: 6. Список основной литературы ● Biosafety in Microbiological and Biomedical Laboratories, 5th ed. ○ link: ● Biological Safety, Principles and Practices, 4th ed. (Fleming & Hunt) ○ ISBN: 978-1-55581-339-0 ● Guide For The Care and Use of Laboratory Animals, 8th ed. (National Research Council) ○ link: http://www.nap.edu/catalog/12910/guide-for-the-care-and-use-of-laborato…- animals-eighth ● Control of Communicable Diseases Manual, 20th Ed. (Heymann) ○ ISBN: 978-0-87553-018-5 ● Institutional Animal Care and Use Committee Guidebook, 2nd ed. ○ link: ● NIH Guidelines For Research Involving Recombinant or Synthetic Nucleic Acid Molecules (2013) ○ link: ● Laboratory Biosafety Manual, 3rd ed. (WHO) ○ link: http://www.who.int/csr/resources/publications/biosafety/WHO_CDS_CSR_LYO… 004_11/en/ ● EPA registered disinfectants ○ link: ● FDA registered disinfectants ○ link: http://www.fda.gov/medicaldevices/deviceregulationandguidance/reprocess… eusablemedicaldevices/ucm437347.htm ● BIOS Instant Notes in Molecular Biology, 4th ed. (2012) ISBN: 9780415684163 7. Основная часть курса Կենսաանվտանգության պատմություն, Լաբորատոր ուղեկցվող վարակներ, Կենսաանվտանգության մակարդակների ներածություն։ Կենսաբանական ինվազիաներ, կենսաբազմազանություն։ Կենսաանվտանգությունը մանրէաբանության, մոլեկուլային կենսաբանության, սնկաբանության, բակտերիաբանության, վիրուսաբանության, թունաբանության, մակաբուծաբանության, տեր-ախտածին փախհարաբերությունների, հիվանդությունների փոխանցման և համաճարակաբանության մեջ։ Անհատական պաշտպանության միջոցներ (PPE)։ Լաբորատոր սարքավորումներ և անվտանգության սարքավորումներ։ Ախտահանում, ախտահանում և ստերիլիզացում ։ Կանոնակարգերի համապատասխանություն։ Լաբորատորիաների անվտանգություն և արտակարգ իրավիճակների արձագանքում։
0709	Մանրէաբանություն և վիրուսաբանություն-1	6
5-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ29 1. Цель курса Ձևավորել մանրէների կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության և նրա կարգավորման, ժառանգականության և փոփոխականության, բազմացման և աճի, դրանց բազմազանության և դասակարգման, էկոլոգիայի, մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների մասին պատշաճ գիտելիքներ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրել մանրէների և վիրուսների բազմազանությունը և բնության մեջ և մարդու կյանքում մանրէների և վիրուսների դերը · ներկայացնել մանրէների և վիրուսների ներկայացուցիչների հիմնական բնութագրերը և առաձնահատկությունները բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ուսումնասիրել և զանազանել մանրէներին լուսային մանրադիտակմամբ · կիրառել մանրէաբանական և վիրուսաբանական հետազոտությունների պարզագույն մեթոդներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · ունեննալ մանրէաբանական լաբորատորիաներում և սննդամթերքների արտադրություններում աշխատելու հմտություններ, · կարողանալ վերլուծել փորձնական արդյունքները և համակողմանի վերլուծությամբ ներկայացնել տեսական նյութը, վարել մասնագիտական բանավեճեր: 3. Описание Ձևավորել մանրէների կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության և նրա կարգավորման, ժառանգականության և փոփոխականության, բազմացման և աճի, դրանց բազմազանության և դասակարգման, էկոլոգիայի, մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների մասին պատշաճ գիտելիքներ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, հարցեր և պատասխաններ, զրույց) · Լաբորատոր պարապմունքներ (բակտերիաների պատրաստուկներ, քիմիական նյութերի, այդ թվում՝ թթուների և հիմքերի, ինչպես նաև սարքերի և սարքավորումների օգտագործմամբ, փորձերի արդյունքների մշակմամբ) · Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր) · Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում) · Անհատական խորհրդատվություն 5. Методы и критерии оценки · 2 ընթացիկ քննություն, եզրափակիչ քննություն և ինքնուրույն աշխատանք Առաջին ընթացիկ քննությունը՝ գրավոր, առավելագույնը 4 միավոր, Երկրորդ ընթացիկ քննությունը՝ բանավոր, առավելագույնը 4 միավոր, Եզրափակիչ քննություն՝ բանավոր, առավելագույնը՝ 8 միավոր Ինքնուրույն աշխատանք՝ առավելագույնը 4 միավոր: 6. Список основной литературы Թռչունյան Ա.Հ., Փանոսյան Հ.Հ., Բազուկյան Ի.Լ., Մարգարյան Ա.Ա., Պոպով Յու.Գ. (2014) Մանրէաբանության լաբորատոր աշխատանքներ: Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 316 էջ: Микробиология: теория и практика в 2 ч. Учебник для вузов / А. И. Нетрусов, И. Б. Котова. - Москва : Издательство Юрайт, 2018. (Высшее образование). - ISBN 978-5-534-03806-4. Современная микробиология. Прокариоты. (2005) / Под редакцией Ленгелер Й. Древс Г. и Шлегеля. В 3 т., Москва. Мир.Пиневич А.В. (2007) Микробиология. Биология прокариотов: Учебник. В 3 т., СПб.: Изд-во С. - Петерб. ун-та. Madigan M.T. Martinko J.M., Stahl D.A., Clark D.P. (2021). Brock Biology of Microorganisms. 16th ed. San Francisco: Pearson/Benjamin Cummings. Prescott H. K., Lansing M.P., John P.H., Donald A.K., (2005), Microbiology, Sixth edition, McGraw-Hill Companies, New York, 1088 p. 7. Основная часть курса Մանրէաբանության և վիրուսաբանության առարկան, խնդիրները, մեթոդները և զարգացման պատմության ակնարկը: Հայաստանի մանրէները։ Մանրէների բջջի ձևը և չափը, կառուցվածքը, քիմիական կազմը և նյութափոխանակությունը: Կենսաբանական օքսիդացում` խմորումների և շնչառության գործընթացները մանրէներում: Ֆոտոսինթեզ։ Մարէների բազմացումը։ Գենետիկական տեղեկատվության փոխանցումը։ Մանրէների աճը։ Ածխածնի և ազոտի աղբյուրները մանրէների համար: Մանրէազերծում։ Մանրէների կարգաբանությունը: Մանրէների միջև և մանրէների ու մակրոօրգանիզմների միջև փոխհարաբերության ձևերը: Մանրէները էկոլոգիական համակարգերում։ Մանրէների մասնակցությունը ածխածնի, ազոտի, ծծմբի շրջանառության գործընթացներում: Մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաներ։ Մանրէների դերը գյուղատնտեսության, արդյունաբերության և բժշկության մեջ:
0709	Մանրէաբանություն և վիրուսաբանություն - 2	6
6-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբաթ դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 3 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ46 1. Цель курса Ձևավորել պատշաճ գիտելիքներ մանրէների դերի, ախտածին մանրէների, ինչպես նաև վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունների, հատկությունների, դասակարգման, աճի և ախտածնության մասին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·նկարագրել մանրէների և վիրուսների բազմազանությունը և բնության մեջ և մարդու կյանքում մանրէների և վիրուսների դերը, ·ներկայացնել մանրէների և վիրուսների ներկայացուցիչների հիմնական բնութագրերը և առաձնահատկությունները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · տարբերակել մանրադիտակով մանրէներ, ·կիրառելու մանրէաբանական և վիրուսաբանական հետազոտությունների պարզագույն մեթոդներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ ·վերլուծել փորձնական արդյունքները և համակողմանի ներկայացնել տեսական նյութը, վարել մասնագիտական բանավեճեր: 3. Описание Ձևավորել պատշաճ գիտելիքներ մանրէների դերի, ախտածին մանրէների, ինչպես նաև վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունների, հատկությունների, դասակարգման, աճի և ախտածնության մասին: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, հարցեր և պատասխաններ, զրույց), ·Լաբորատոր պարապմունքներ (կենսաբանական հեղուկների, բակտերիաների կախույթների, քիմիական նյութերի, այդ թվում՝ թթուների և հիմքերի, ինչպես նաև սարքերի և սարքավորումների օգտագործմամբ, փորձերի արդյունքների մշակմամբ), ·Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր), ·Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում): 5. Методы и критерии оценки ·Դասընթացի գնահատման բաղադրիչներն են 2 ընթացիկ քննություն, եզրափակիչ քննություն և մասնակցություն Առաջին ընթացիկ քննությունը՝ գրավոր, առավելագույնը 5 միավոր, Երկրորդ ընթացիկ քննությունը՝ բանավոր, առավելագույնը 4 միավոր (հետազոտական բաղադրիչ բանավոր ներկայացում), Եզրափակիչ քննություն՝ բանավոր, առավելագույնը՝ 8 միավոր, ·Մասնակցությունը՝ առավելագույնը 3 միավոր (91-100% ներկայությունը՝ 3 միավոր, 81-90% ներկայությունը՝ 2 միավոր, 71-80% ներկայությունը՝ 1 միավոր, 71%-ց պակաս ներկայությունը՝ 0 միավոր): 6. Список основной литературы Թռչունյան Ա.Հ., Փանոսյան Հ.Հ., Բազուկյան Ի.Լ., Մարգարյան Ա.Ա., Պոպով Յու.Գ. (2014) Մանրէաբանության լաբորատոր աշխատանքներ: Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 316 էջ: Շեկոյան Վ., Մանուկյան Կ. Բժշկական մանրէաբանություն, վիրուսաբանություն և իմունաբանություն: Երևան, ԵՊԲՀ հրատարակչություն, 2009, 478 էջ: Поздеев О.К. Медицинская микробиология, Москва, Геотар-Мед, 2001, 768 с. Madigan M.T. Martinko J.M., Stahl D.A., Clark D.P. (2021). Brock Biology of Microorganisms. 16th ed. San Francisco: Pearson/Benjamin Cummings. Brooks G.F., Morse S.A., Carroll K.C., Mietzner T.A., Butel J.S., Jawetz, Melnick, & Adelberg’s Medical Microbiology. 26th Edition, New York, Chicago, San Francisco, Lisbon, London, Madrid, Mexico City, Milan, New Delhi, San Juan, Seoul, Singapore, Sydney Toronto, Copyright © 2013 by The McGraw-Hill Companies. Carter J. and Saunders V. Virology: Principles and Applications. John Wiley & Sons Ltd, 2007, 358 p. 7. Основная часть курса Մանրէների դերը մարդու օրգանիզմում։ Ախտածին մանրէներ։ Մանրէային հիվանդութունների կանխարգելումը։ Վիրուսաբանության հիմունքներ. Վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունները։ Վիրուսների հիմնական հատկությունները: Վիրուսների դասակարգումը։ Կենդանական, բուսական և բակտերիաների վիրուսները: Վիրոիդներ։ Վիրուսների աճը։ Վիրուսների փոխազդեցությունը տեր բջիջների հետ՝ վերարտադրական ցիկլ։ ՌՆԹ և ԴՆԹ պարունակող վիրուսները: Բակտերիաֆագեր։ Քաղցկեղածին վիրուսներ։ Վիրուսների դեմ պայքարի միջոցառումները։
0706	Մոլեկուլային իմունաբանություն	3
4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ դաս. 1.33 ժամ/շաբաթ, լաբ. 0.67 ժամ/շաբաթ Обязательный 0706/Բ32 1. Цель курса Ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ իմունիտետի, որպես բազմաբջիջ օրգանիզմների պաշտպանական հատկության նշանակության, մոլեկուլային և բջջային իմունոլոգիայի հիմնախնդիրների, մեթոդոլոգիայի, իմունիտետի դրսևորումների և դրանց խանգարումների մասին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրել օրգանիզմների բնական ռեզիստենտության և ձեռք բերովի իմունիտետի նշանակությունը, որպես տեսակի առանձնյակների գենետիկական ամբողջականությունն ապահովող անհրաժեշտ գործոնի, · սահմանել իմունիտետի համակարգի օրգանային, բջջային և մոլեկուլային կազմավորվածության առանձնահատկությունները, բջջային և հումորալ իմունային ռեակցիաների օրինաչափություններ, · բացատրել ձեռք բերովի իմունիտետի ձևավորման բոլոր հիմնական մեխանիզմները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կիրառել իմունահիտոքիմիական մեթոդները կլինիկական հետազոտություններում, · բացատրել բազմաբջիջ օրգանիզմների հոմեոստազի պահպանման մեջ իմունիտետի համակարգի դերը և հիմնավորել նրա նշանակությունը կենդանիների առաջընթաց էվոլյուցիայի համար: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · կիրառել ընդհանուր և մասնավոր իմունաբանության արդիական խնդիրների և մոտեցումների վերաբերյալ տեղեկատվության հավաքման և մշակման համակարգչային մեթոդները, · օգտագործել մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները, · իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում: 3. Описание Ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ իմունիտետի, որպես բազմաբջիջ օրգանիզմների պաշտպանական հատկության նշանակության, մոլեկուլային և բջջային իմունոլոգիայի հիմնախնդիրների, մեթոդոլոգիայի, իմունիտետի դրսևորումների և դրանց խանգարումների մասին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ · Լաբորատոր աշխատանքներ · Գործնական աշխատանքներ · Սեմինարներ · Իրավիճակային խնդիրների քննարկում · Առաջադրանքների կատարման ստուգում 5. Методы и критерии оценки · ընթացիկ ստուգում. 8 հարցում՝ յուրաքանչոյւրը 1 միավոր, ընդհանուր՝ 8 միավոր, · դասընթացի մասնակցություն՝ 2 միավոր, · ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր։ · եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր։ 6. Список основной литературы Ջիվանյան Կ.Ա. Իմունաբանություն Երևան, 2015, 208 էջ Галактионов В.Г. Иммунология. Изд-во МГУ. 2006. Галактионов В.Г. Механизмы иммунитета в графической форме.Изд-во “Высшая школа”. Москва. 2000. Хаитов Р.М., Игнатьева Г.И., Сидорович И.Г. Иммунология. Москва, Медицина, 2000. Ярилин А.А. Иммунология. Изд-во Высшая школа. Москва. 2010. 7. Основная часть курса Իմունիտետի բնորոշումը, իմունոլոգիայի առարկան, ընդհանուր և մասնավոր հիմնախնդիրները: Կլոնային- սելեկցիոն տեսությունը: Բնական իմունիտետի ֆիզիկական, ֆիզիոլոգիական, բջջային գործոնները; Բորբոքում: Իմունիտետի համակարգի կենտրոնական և ծայրամասային օրգանները և բջիջները: Հակածիններ: Իմունոգենությունը պայմանավորող գործոնները: Հապտեններ: Իմունոգլոբուլիններ, դրանց հետերոգենությունը; Իմունոգլոբուլինների իզոտիպերը, դրանց մոլեկուլային կառուցվածքի և գործառույթների առանձնահատկություները: Իմունոգլոբուլիների գեների սոմատիկ վերահամակցումը: Լիմֆոցիտների հակածին զանազանող ռեցեպտորները, դրանց բազմազանության ստեղծման մեխանիզմները: Հյուսվածքային համատեղելիության գլխավոր համալիրը: Լիմֆոցիտների զարգացումը, դրանց դրական և բացասական սելեկցիան: Բջջային իմունիտետի ռեակցիաները: լիմֆոցիտների ակտիվացման մոլեկուլային մեխանիզմները: Հակածին ներկայացնող տարբեր բջիջների դերը: Տրանսպլանտացիոն իմունիտետ: Իմունիտետը ուռուցքների դեմ: Հումորալ իմունային պատասխան: լիմֆոցիտների ակտիվացումը, իմունոգլոբուլինների գործառույթները: Իմունային հիշողություն, իմունոլոգիական տոլերանտություն: Իմունիտետի անցանկալի հետևանքները: Գերզգայնության ռեակցիաներ, աուտոիմունիտետ:
0709	Կենսաքիմիական մեթոդներ	9
6-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 4 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ42 1. Цель курса · փոխանցել հիմնավոր գիտելիքներ կենսաքիմիական հետազոտություններում ժամանակակից ֆիզիկաքիմիական մեթոդների դերի վերաբերյալ, ծանոթացնել էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիայի, ֆլյուորեսցենցիայի, էլեկտրոֆորեզի, ուլտրացենտրիֆուգման և քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներին և կենսաքիմիայում նրանց կիրառելիությանը, ծանոթացնել քիմիական լուծույթների պատրաստման եղանակներին և աջակցել հաշվարկների կատարմանը, ձևավորել բուսական հումքից լուծամզվածքների ստացման հմտություններ, տեղեկացնել կենդանական տարբեր օրգաններից և հյուսվածքներից հոմոգենատների ստացման մեթոդներին, նախապատրաստել ինչպես բուսական հումքում, այնպես էլ՝ կենդանական օբյեկտներում ֆերմենտների ակտիվության որոշման և մաքրման մեթոդներին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրել հետազոտության մի շարք ժամանակակից կենսաքիմիական մեթոդներ, բացատրել դրանց էությունը, կիրառման առանձնահատկությունները, · կիրառել հետազոտության կենսաքիմիական մեթոդները, դասակարգելու քիմիական լուծույթների հաշվարկման և պատրաստման մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · նախագծել և գործնականում ինքնուրույն իրականացնել փորձնական ուսումնասիրություններ մոլեկուլային մակարդակով, · կիրառել նորագույն սարքավորումներ առաջադրվող գործնական խնդրի լուծման ժամանակ` ուլտրացենտրիֆուգներ, սպեկտրոֆոտոմետրեր, ֆլյուրեսցենտային սպեկտրոմետր և այլն, գործնականում կիրառելու ժամանակակից սարքավորումների հետ աշխատանքի հմտությունները, վերջնական արդյունքների հիման վրա մշակելու փորձարարական աշխատանքի հաջորդ փուլերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · ինքնուրույն նախագծել կենսաքիմիական խնդրի լուծման հաջորդականությունը, համադրել հետազոտության արդյունքում ստացված տվյաները, քննարկել և վերլուծել իր կողմից իրականացված հետազոտական աշխատանքի արդյունքները և արժևորել դրանք, համադրել ստացված արդյունքները գրական աղբյուրներում առկա տվյալների հետ: 3. Описание · փոխանցել հիմնավոր գիտելիքներ կենսաքիմիական հետազոտություններում ժամանակակից ֆիզիկաքիմիական մեթոդների դերի վերաբերյալ, ծանոթացնել էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիայի, ֆլյուորեսցենցիայի, էլեկտրոֆորեզի, ուլտրացենտրիֆուգման և քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներին և կենսաքիմիայում նրանց կիրառելիությանը, ծանոթացնել քիմիական լուծույթների պատրաստման եղանակներին և աջակցել հաշվարկների կատարմանը, ձևավորել բուսական հումքից լուծամզվածքների ստացման հմտություններ, տեղեկացնել կենդանական տարբեր օրգաններից և հյուսվածքներից հոմոգենատների ստացման մեթոդներին, նախապատրաստել ինչպես բուսական հումքում, այնպես էլ՝ կենդանական օբյեկտներում ֆերմենտների ակտիվության որոշման և մաքրման մեթոդներին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · տեսական գիտելիքների հաղորդում ուսանողներին՝ օգտագործելով դիտակտիկ նյութեր աղյուսակների, սխեմաների, դրվագների տեսքով, · լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում՝ հետազոտության կենսաքիմիական մեթոդների գործնական կիրառմամբ, ուսանողների ինքնուրույն աշխատանքի կազմակերպում՝ օգտագործելով ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ, գիտական զեկուցումների և ռեֆերատների քննարկումներ 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով, · 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր · Մասնակցություն՝ 3 միավոր · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 3 միավոր 6. Список основной литературы Дмитриевич И.И., Пругло Г.Ф., Федорова О.В., Комисаренко А.А. Физико-химические методы анализа. Хроматографические методы анализа. 2017, 59с. Колесов Б.А. Прикладная КР-спектроскопия, 2018, 389с. Северин Е.С и др. Биологическая химия, Москва, Мед. Информ.агентство, 2014, 709стр. Hana K. DNA electrophoresis. 2020, 228p. Robert M. Silverstejn, Francis X. Webster, David j.Kiemle et al. Spectrometric identification of organic compound, 8th edition, book, 2014, 464p. Gunter Gauglitz, Moore David S. Handbook of Spectroscopy, Wiley-VCH, Weinheim, 2014, 1993p 7. Основная часть курса Հետազոտության ժամանակակից կենսաքիմիական մեթոդների կիրառման անհրաժեշտությունը և ընձեռած հնարավորությունները: Հետազոտության ֆիզիկական մեթոդները՝ էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիա, ֆլյուորեսցենտային սպեկտրոսկոպիա, ուլտրացենտրիֆուգում: Էլեկտրոֆորեզի էությունը, ԴՆԹ-ի և սպիտակուցների անջատման և մաքրման գործընթացում, մեթոդի կիրառման առանձնահատկությունները: Քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներ:
0709	Կենսաֆիզիկական քիմիա	9
6-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբաթ դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 3 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ33 1. Цель курса · ձևավորել մասնագիտական պատկերացում կենսաֆիզիկական քիմիայի որպես կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության ֆիզիկաքիմիական հիմունքների մասին, · ներկայացնել կենդանի օրգանիզմների վրա ֆիզիկական գործոնների ազդեցության մասին ժամանակակից հիմնախնդիրները և դրանց լուծման հեռանկարները, · զարգացնել կենդանի օրգանիզմների վրա տարբեր ֆիզիկական գործոնների (տեսանելի և իոնացնող ճառագայթներ, միլիմետրային ալիքներ) ազդեցության մեխանիզմների և խնդիրների ըմբռնումը։ · ներկայացնել կենդանի օրգանիզմներում կենսապոտենցիալների առաջացման, մկանների կծկման, արյան շրջանառության, լսողության և այլ գործընթացների ֆիզիկաքիմիական մեխանիզմները: · փոխանցել հմտություններ վերլուծելու փորձնական արդյունքները և պարզաբանելու կենսաբանական տարբեր գործընթացների մեխանիզմները: կիրառել կենսաֆիզիկական հետազոտության տարբեր մեթոդներ և վերլուծել փորձարարական արդյունքները: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնել կենսաֆիզիկայի և կենսաֆիզիկական քիմիայի ժամանակակից տեսական հիմնախնդիրները, օրինակ տեսանելի, իոնացնող և միլիմետրային ճառագայթների, մկանների կծկման, թաղանթային գործընթացների, արյան շրջանառության, լսողության և տեսաողության հիմնախնդիրները, · բացատրել տարբեր կենսաֆիզիկական գործընթացներ և մեխանիզմներ, որոնք տեղի են ունենում կենդանիների օրգանիզմներում ընդհանուր կենսաֆիզիկական քիմիայի հիմնահարցերի լուծման տրամաբանությունը և իրականացման եղանակները, · առաջադրել և կիրառել համապատասխան կենսաֆիզիկական հետազոտական խնդիրներ և մեթոդներ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · գործնականում կիրառել կենսաֆիզիկական մեթոդներ, մասնավորապես որոշել օքսիդավերականգնողական և թաղաթային պոտենցիալները կենսաբանական համակարգերում, իոնների հոսքը թաղանթով, տրանսթաղանթային pH-ի տարբերությունը և այլն, · վերլուծելու առաջադրված խնդրի լուծման արդյունքում ստացված փորձնական արդյունքները և իրականացնել ստատիստիկ անալիզ · մեկնաբանելու բնության մեջ կենսաբանական գործընթացները և պարզաբանել դրանց մեխանիզմները գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · կիրառել կենսաֆիզիկական հետազոտությունների տարբեր մեթոդներ, իրականացնել փորձնական արդյունքների համակողմանի վերլուծություն: 3. Описание · ձևավորել մասնագիտական պատկերացում կենսաֆիզիկական քիմիայի որպես կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության ֆիզիկաքիմիական հիմունքների մասին, · ներկայացնել կենդանի օրգանիզմների վրա ֆիզիկական գործոնների ազդեցության մասին ժամանակակից հիմնախնդիրները և դրանց լուծման հեռանկարները, · զարգացնել կենդանի օրգանիզմների վրա տարբեր ֆիզիկական գործոնների (տեսանելի և իոնացնող ճառագայթներ, միլիմետրային ալիքներ) ազդեցության մեխանիզմների և խնդիրների ըմբռնումը։ · ներկայացնել կենդանի օրգանիզմներում կենսապոտենցիալների առաջացման, մկանների կծկման, արյան շրջանառության, լսողության և այլ գործընթացների ֆիզիկաքիմիական մեխանիզմները: · փոխանցել հմտություններ վերլուծելու փորձնական արդյունքները և պարզաբանելու կենսաբանական տարբեր գործընթացների մեխանիզմները: կիրառել կենսաֆիզիկական հետազոտության տարբեր մեթոդներ և վերլուծել փորձարարական արդյունքները: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, խնդիրների լուծում, հարցեր և պատասխաններ, զրույց), · Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր), · Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում) Անհատական խորհրդատվություն 5. Методы и критерии оценки · Բանավոր քննություն 9 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Քննական տոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 3 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր: · Ընթացիկ ստուգումներ՝ 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի կողմից պատրաստվածությունը սեմինար պարապմունքներին, հարցումներին, կոլոքվիումներին: · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ինքնուրույն կատարած տեսական աշխատանքը, ներկայացրած զեկուցումը, հարցերին պատասխանները, մասնակցությունը այլ ուսանողների զեկուցումների քննարկմանը: Մասնակցություն՝ 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր): 6. Список основной литературы Թռչունյան Ա. Կենսաէներգետիկա: Երևան, ԵՊՀ հրատ. 2019, 292 էջ: Владимиров Ю.А., Проскурнина Е.В. Лекции по медицинской биофизике. М.: Изд-во МГУ; ИКЦ “Академкнига”, 2007, 432 с. Кантор Ч., Шиммел Л. Биофизическая химия. В 3-х т. М. 1984. Кудряшов Ю.Б., Перов Ю.Ф., Рубин А.Б. Радиационная биофизика: ионизирующие излучения. - М.: Физматлит, 2008, 448 с. Рубин А.Б. Биофизика. В 3-х т. М., Изд-во Ин-т комл. иссл., 2017. Самойлов В.О. Медицинская биофизика. Санкт-Петербург: СпецЛит, 2013, 591 c. Тиноко И., Зауэр К., Вэнг Дж., Паглиси Дж. Физическая химия. Принципы и применение в биологических науках. Москва, Техносфера, 2005, 744 с. Klostermeyer D., Rudolph M.G. Biophysical Chemistry. CRC Press, 2017. 770 p. 7. Основная часть курса Կենսաֆիզիկական քիմիայի առարկան և կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության ֆիզիկաքիմիական հիմունքերը։ Համառոտ պատմությունը։ Կենսաբանական համակարգերում թերմոդինամիկայի օրենքների կիրառման առանձնահատկությունները: Ֆոտոկենսաբանական գործընթացների կենսաֆիզիկա: Ֆոտոկենսաբանական գործընթացները կենսաբանական համակարգերում: Լույսի կլանման գործընթացը և Բուգեր-Լամբերտ-Բերի օրենքը: Լյումինեսցենցիան կենսաբանական համակարգերում: Քեմիլյումինեսցենցիա և կենսալուսածորում: Իոնացնող ճառագայթների կենսաֆիզիկա: Կենսաբանական համակարգերի վրա իոնիզացնող ճառագայթման առաջնային ազդեցության մեխանիզմները: Իոնացնող ճառագայթների ազդեցությունների հիմնական ռադիացիոն և կենսաբանական գործոնները: Ճառագայթային համախտանիշներ (արյունաստեղծման և աղիքային) և հիվանդություններ (սուր և քրոնիկ): Թաղանթային գործընթացների կենսաֆիզիկական քիմիա: Կենսաէլեկտրածնություն ու կենսապոտենցիալներ: Նյարդային ազդակի ձևավորումը և տարածումը նյարդաթելով: Մկանային կծկման կենսաֆիզիկա: Կենսահամակարգերի շարժունության սկզբունքները: Թելիկների սահումը՝ որպես մկանների կծկման հիմք, կծկման կինետիկ տեսությունը: Սրտամկանի կառուցվածքային առանձնահատկությունները և միոկարդով գրգիռի տարածումը: Էլեկտրագրաֆիայի կենսաֆիզիկական հիմունքները: Արյան ֆիզիկական և ֆիզիկաքիմիական հատկությունները: Հեմոդինամիկական գործընթացներ, արյան հոսքը անոթներով, զարկերակային ալիք: Բարդ համակարգերի կենսաֆիզիկա. տեսողության և լսողության կենսաֆիզիկա:
0709	Կենսաէներգետիկա	3
7-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ34 1. Цель курса ·հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ կենսաէներգետիկայի արդի հիմնախնդիրների, հիմնական ուղղությունների և դրանց լուծման վերաբերյալ, ·ստեղծել հիմնարար պատկերացում կենսաէներգետիկայում օգտագործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների մասին, · ծանոթացնել կենսաէներգետիկայի գիտելիքների կիրառման հնարավորությունները բժշկությունում և կենսատեխնոլոգիայում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել կենսաէներգետիկայի ժամանակակից տեսական հիմնահարցերը, ·նկարագրել բջջում կենսաէներգետիկական հիմնական գործընթացները, կենդանի օրգանիզմներում դրանց բազմազանությունը, ·ձևակերպել էներգիա առաջացնող համակարգերի կառուցվածքը, կարգավորումը, էներգիայի ձևափոխությունը, էներգիա պահեստավորող մեխանիզմները, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·տարբերակել էներգիա առաջացնող համակարգերի բազմակիությունը և դրա կենսաբանական նշանակությունը, ·կանխատեսել և մոդելավորել բջջի նյութափոխանակային հոսքերը, էներգետիկ հաշվեկշիռը, գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) .օգտագործել ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում տարբեր հարցեր լուծելու համար, ·իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական, կլինիկական ոլորտներում, փորձնական արդյունքների և տեսական նյութի համակողմանի վերլուծության ունակություն: 3. Описание ·հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ կենսաէներգետիկայի արդի հիմնախնդիրների, հիմնական ուղղությունների և դրանց լուծման վերաբերյալ, ·ստեղծել հիմնարար պատկերացում կենսաէներգետիկայում օգտագործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների մասին, · ծանոթացնել կենսաէներգետիկայի գիտելիքների կիրառման հնարավորությունները բժշկությունում և կենսատեխնոլոգիայում: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում, ·Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց ·Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում, ·Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, ·Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։ 5. Методы и критерии оценки · Եզրափակիչ քննություն - 9 միավոր: · Ինքնուրույն աշխատանք - 8 միավոր: · Մասնակցություն - 3 միավոր: 6. Список основной литературы Թռչունյան Ա. Կենսաէներգետիկա (Bioenergetics), 2019, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 292 էջ: Скулачев В.П., Богачев А.Б., Каспаринский Ф.О., Мембранная биоэнергетика. Издательство Московского Университета, 2010, 267 c. Nelson D, Cox M. Principles in Biochemistry, 6nd Ed., Elsevier, Academic Press, 2015, 1340 p. Nicholls D.G., Ferguson S.J. Bioenergetics 4, 4nd Ed., Elsevier, Academic Press, 2013, 434 p. Trchounian A., In Bacterial membranes. Ed. A. Trchounian, Research Signpost, Kerala (India), 2009. 7. Основная часть курса Կենսաէներգետիկայի առարկան ու խնդիրները, հիմնական նվաճումները: Տարբեր օրգանիզմների էներգիական պահանջմունքները, բազմազանությունը: Բջջի հիմնական էներգիայի աղբյուրները: Էներգիայի ձևափոխությունը և բջջի էներգիառաջացման հիմնական ուղիները: Էներգիայի զուգորդման քեմիօսմոսային տեսություն: Օքսիդային ֆոսֆորիլացում, էլեկտրոն տեղափոխող շղթաներ: Էլեկտրաքիմիական պոտենցիալ առաջացնող համակարգեր: Օքսիդավերականգնողական գործընթացներ: Միկրոօրգանիզմներում էլեկտրոն տեղափոխող շղթաների բազմազանությունը: Ֆոտոսինթեզի գործընթացները կենդանի օրգանիզմներում, բազմազնությունը: Էլեկտրաքիմիական պոտենցիալի որոշումը: ԱԵՖ-սինթազ, բազմազանությունը: Բակտերիառոդօպսին: Ջերմառաջացում: Բակտերիաների մտրակի աշխատանքի մեխանիզմը: Նատրիումի-կալիումի իոնների գրադիենտը որպես էներգիայի պահեստային ձև, էլեկտրաքիմիական գրադիենտի տեղափոխումը միկրոօրգանիզմներում: Նատրիումական էներգետիկա: Կենսաէներգետիկայի տեխնոլոգիական և բժշկական կիրառումները: Կենսաէներգետկական խախատումներով պայմանավորված հիվանդություններ: Թթվածնի ակտիվ ձևեր և դրանց հակազդման մեխանիզմեր: Կենսավառելիք: Մոլեկուլային ջրածնի արտադրությունը բակտերիաներում, հիդրոգենազների բազմազանությունը: Մանրէների օգնությամբ էլեկտրականության ստացումը. կենսաԷլեկտրաքիմիական էլեմենտներ և սարքեր:
0709	Կենսատեխնոլոգիական մեթոդներ	6
7-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 1.33 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2.6 Обязательный 0709/Բ48 1. Цель курса · ծանոթացնել ժամանակակից կենսատեխնոլոգիայում կիրառվող մեթոդներին, հիմնավորել արդի կենսատեխնոլոգիական մեթոդների դերը գիտահետազոտական աշխատանքներում, գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը, · փոխանցել հետազոտության ճիշտ օբյեկտի ընտրության և վերջնանպատակին հասնելու համար մեթոդների ճիշտ հերթականություն ընտրության, ինչպես նաև քրոմատոգրաֆիայի տարբեր եղանակների կիրառմամբ ֆերմենտների անջատման և մաքրման եղանակների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ, փոխանցել հմտություններ վերլուծելու և գնահատելու ստացված արդյունքները, նկարագրել ֆերմենտների կենսաքիմիական հատկությունները կենսատեխնոոգիական ժամանակակից մեթոդներով: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրելու կենսատեխնոլոգիական համապատասխան մեթոդների ընտրության սկզբունքները, · գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը · գործնականում կիրառել ֆերմենտների անջատման և մաքրման, բույսերի մերիսթեմային հյուսվածքների աճեցման, անհրաժեշտ մանրէների շտամների մեկուսացման, մանրէներից և բույսերից ԴՆԹ-ի անջատման, մանրէների և բույսերի տրանսֆորմացման, որոշ ֆերմենտային ակտիվության և կենսաբանական ակտիվության ուսումնասիրման մեթոդներ։ բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ինքնուրույն նախագծել և կիրառել անհրաժեշտ մեթոդները, · օգտագործելով ժամանակակից տեխնիկական հնարավորություններ՝ լուսաբանել ստացված վերջնարդյունքները, ցուցաբերել պատասխանատվություն կատարած աշխատանքի և արդյունքների հավաստիության վերաբերյալ։ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · կողմնորոշվել կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից ուղղությունների և մեթոդների ընտրության մեջ, համակարգել ստացված հետազոտական աշխատանքի արդյունքները: 3. Описание · ծանոթացնել ժամանակակից կենսատեխնոլոգիայում կիրառվող մեթոդներին, հիմնավորել արդի կենսատեխնոլոգիական մեթոդների դերը գիտահետազոտական աշխատանքներում, գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը, · փոխանցել հետազոտության ճիշտ օբյեկտի ընտրության և վերջնանպատակին հասնելու համար մեթոդների ճիշտ հերթականություն ընտրության, ինչպես նաև քրոմատոգրաֆիայի տարբեր եղանակների կիրառմամբ ֆերմենտների անջատման և մաքրման եղանակների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ, փոխանցել հմտություններ վերլուծելու և գնահատելու ստացված արդյունքները, նկարագրել ֆերմենտների կենսաքիմիական հատկությունները կենսատեխնոոգիական ժամանակակից մեթոդներով: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում, · Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում, · Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, · Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։ Լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում ժամանակակից սարքավորումների և կենսատեխնոլոգիական մեթոդների կիրառմամբ համադրելով գիտական աղբյուրների և ստացված տվյալների արդյունքները վերլուծություն կատարել: 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով, · 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր · Ներկայություն՝ 3 միավոր · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 3 միավոր 6. Список основной литературы Թռչունյան Ա.Հ, Փանոսյան Հ., Բազուկյան Ի., Մարգարյան Ա., Պոպով Յու. Մանրէաբանական լաբորատոր աշխատանքներ. Մեթոդական ձեռնարկ, ԵՊՀ, 315 էջ։ Основы генетической инженерии и биотехнологии: учеб.-метод. 0-75 пособие ∕ А.В. Вишневец [и др.]. УО «ВГАВМ», : 2010. - 76. Alane B. Vermelho, Sonia Couri. Methods to Determine Enzymatic Activity. 2013. Arie Altman Paul Hasegawa. Plant Biotechnology and Agriculture. 1st dition. Prospects for the 21st Century, Elsewier, 2011. Bisswanger H. Practical Enzymology, 2015.- 328 pp 7. Основная часть курса Բույսերի մերիսթեմային հյուսվածքների ստացման պայմանների մշակում։ Agrobacterium ցեղին պատկանող մանրէների անջատում։ Ագրոբակտերիաների տրանսֆորմացում։ Ընդհանուր սպիտակուցների քանակական որոշում։ Բույսերից քրոմոսոմային ԴՆԹ-ի անջատում։ Տրանսֆորմացված բույսերից ստացված լուծամզվածքների ազդեցությունը մանրէների ադհեզիայի և կոհեզիայի վրա։ Բուսական լուծամզվածքներում սուպերօքսիդ դիսմուտազ և պերօքսիդազ ֆերմենտների ակտիվության որոշում։ Բուսական լուծամզվածքների մետաղ խելատացնող ակտիվության ուսումնասիրում։ Ֆերմենտների անջատում և մաքրում: Ճագարի կմախքային մկանների լակտատդեհիդրոգենազի բյուրեղային պատրաստուկի ստացում աղայնացման մեթոդով: Ալկոհոլդեհիդրոգենազի անջատումը և մաքրումը ցորենի սերմերից ժել-քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով և նրա մաքրման աստիճանի ակտիվության որոշում: Առնետի լյարդի արգինազի անջատում և մաքրում իոնափոխանակային քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով և նրա ակտիվության և մաքրման աստիճանի որոշում: Ուրեազի ակտիվության որոշում բակլայի սերմերում և որոշ մանրէներում: Բակտերիաների և խմորասնկերի ԱԵՖ-ային ակտիվության որոշում:
0708	Էկոլոգիա և բնապահպանական կենսատեխնոլոգիաներ	6
4-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2 ժամ/շաբաթ Обязательный 0708/Բ26 1. Цель курса · ձևավորել աշխարհայացք և գիտելիք էկոլոգիայի` որպես գիտության, բնապահպանության, բնական համակարգերի գործունեության հիմունքների, համաշխարհային և Հայաստանի բնապահպանական խնդիրների մասին, ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ բնություն-հասարակություն համակարգում էկոլոգիայի հիմնախնդիրների և բնության հետ հասարակության համահունչ զարգացման մասին, ծանոթացնել կենսառեսուրսների պահպանման և վերարտադրման ոլորտներում կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից մեթոդների կիրառմանը, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների վերամշակման, վնասազերծման կենսատեխնոլոգիական մեթոդներին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրել էկոլոգիայի` որպես գիտության ձևավորման պատմությանը, էկոլոգիայի հիմունքներին և առանձնահատկություններին, · ներկայացնել էկոհամակարգի, կենսացենոզի և նոոսֆերայի մասին ուսմունքներին, · նկարագրելու մարդկության կայուն զարգացման սկզբունքները, բնապահպանական ոլորտում կենսատեխնոլոգիայի մեթոդների կիրառման հեռանկարները, բնական և անթրոպոգեն էկոհամակարգերի զարգացման ընդհանուր սկզբունքներին և օրինաչափություններին բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կիրառել ՀՀ կլիմայի փոփոխության մասին , կենսաբազմազանության մասին, ագրոկենսաբազմազանության մասին, անապատացման դեմ պայքարի ազգային զեկույցներից, · մասնագիտական առանձնահատկություններից ելնելով կիրառելու բնապահպանական և էկոլոգիական գիտելիքները հասարակության կայուն զարգացման տարբեր ծրագրերում, · վերլուծություններ կատարելու էկոլոգիական վիճակի մասին և անել համապատասխան եզրակացություններ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · վերլուծել փաստեր և կատարելու հետևություններ, կատարել տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ: 3. Описание · ձևավորել աշխարհայացք և գիտելիք էկոլոգիայի` որպես գիտության, բնապահպանության, բնական համակարգերի գործունեության հիմունքների, համաշխարհային և Հայաստանի բնապահպանական խնդիրների մասին, ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ բնություն-հասարակություն համակարգում էկոլոգիայի հիմնախնդիրների և բնության հետ հասարակության համահունչ զարգացման մասին, ծանոթացնել կենսառեսուրսների պահպանման և վերարտադրման ոլորտներում կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից մեթոդների կիրառմանը, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների վերամշակման, վնասազերծման կենսատեխնոլոգիական մեթոդներին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություններ, · լաբորատոր աշխատանքներ հողի, ջրի, սննդի քիմիական բաղադրության, քիմիական և ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրման, էկոլոգիական անվտանգության վերաբերյալ · քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ, խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ): 5. Методы и критерии оценки Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ 2 ընթացիկ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք և եզրափակիչ քննություն: · Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներն են. · 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 4, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 1 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։ · 2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 4, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 1 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։ · Ինքնուրույն աշխատանք. բանավոր ներկայացում, առավելագույն միավորը՝ 4, միավորների քայլը՝ 1։ Եզրափակիչ քննություն. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 8, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 2 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։ 6. Список основной литературы Odum EP. Fundamentals Of Ecology. Masters GM. Introduction to Environmental Engineering and Science. Pearson Publisher Clark, D. and Pazdernik, N, (2015). Biotechnology. Academic Cell. https://doi.org/10.1016/C2009-0-64257-4 Brown., T. A. (2005). Gene Cloning: An Introduction. Nelson Thornes; Subsequent edition. 978-0412622403 Rajput, V.D, Singh, A., Ghazaryan, K., Minkina., T and A., Tawaha (2024). Sustainable Agriculture: Nanotechnology and Biotechnology for Crop Production and Protection.Walter de Gruyter GmbH Germany. https://doi.org/10.1515/9783111234694 Rajput P, Singh A, Agrawal S, Ghazaryan K, Rajput VD, Movsesyan H, Mandzhieva S, Minkina T, and Alexiou A. Effects of environmental metal and metalloid pollutants on plants and human health: exploring nano-remediation approach. Stress Biology. 2024b:4(1). https://doi.org/10.1007/s44154-024-00156-y Rajput VD, Singh A, Lalotra S, Ghazaryan K, Movsesyan HS, Minkina TM, Al-Tawaha ARM, Alexiou AT, and Rajput P. Chapter 1 Nanobiotechnology combined approaches for sustainable agriculture. . In. De Gruyter eBooks. , pp. 1-16. https://doi.org/10.1515/9783111234694-001 Singh A, Rajput V, Varshney A, Sharma R, Ghazaryan K, Minkina T, Alexiou A, and El-Ramady H. Revolutionizing Crop Production: Nanoscale Wonders - Current Applications, Advances, and Future Frontiers. Egyptian Journal of Soil Science. 2024b:64(1):0. https://doi.org/10.21608/ejss.2023.246354.1684 Singh A, Rajput VD, Sharma R, Ghazaryan K, and Minkina T. Salinity stress and nanoparticles: Insights into antioxidative enzymatic resistance, signaling, and defense mechanisms. Environmental Research. 2023:235:116585. https://doi.org/10.1016/j.envres.2023.116585 Fathi A, Shiade SRG, Parmoon G, Yaghoubian Y, Pirdashti H, Rajput VD, Singh A, Ghazaryan K, and Minkina T. Bioremediation of heavy metals contaminated soils using nanotechnology. . In. Elsevier eBooks. , pp. 611-628. https://doi.org/10.1016/b978-0-443-21610-7.00004-5 Hefferon KL. Food Security of Genetically Modified Foods. . In. Elsevier eBooks. https://doi.org/10.1016/b978-0-08-100596-5.03532-0 7. Основная часть курса Ներածություն: Էկոլոգիայի համառոտ պատմությունը, կառուցվածքը, առարկան և օբյեկտը: Օրգանիզմների գոյության միջավայրը և պայմաններին հարմարվելը: Կյանքի գոյատևման հիմնական միջավայրերը: Պոպուլյացիաների էկոլոգիա: ?????????????: Էկոհամակարգեր: Նյութերի շրջանառությունը էկոհամակարգերում: էկոհամակարգերի ինքնազարգացումը: ????????? :Մարդու փոխազդեցությունը բնության հետ: Մթնոլորտի պահպանությունը: Երկրի կլիմայի փոփոխության և անապատացման հիմնախնդիրները: Ջրային պաշարների պահպանությունը: Հողային պաշարների պահպանությունը: Երկրի կենսաբանական բազմազանությունը: Կենսաբազմազանության պահպանությունը: Շրջակա միջավայրը և մարդու առողջությունը: Կենսաբազմազանության նկարագրման, պահպահման և կայուն օգտագործման կենսատեխնոլոգիա:Կենցաղայաին և արդյունաբերական թափոնների վնասազերծման կենսատեխնոլոգիա: Կենսառեսուրսների վերարտադրման կենսատեխնոլոգիա:
0704	Էուկարիոտների կենսաբազմազանությունը և էվոլյուցիան	9
1-ին կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. 3 ժամ/շաբ. դաս. - 3 ժամ/ շաբ. լաբ. Обязательный 0703, 0704/Բ44 1. Цель курса · ներկայացնել էուկարիոտների բազմազանությունը և էվոլյուցիան (սնկեր, ջրիմուռներ և բարձրակարգ բույսեր), · զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ սնկերի, ջրիմուռների և բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ, · ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում սնկերի և բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · լուսաբանելու սնկերի, բույսերի տարբեր կարգաբանական խմբերի դասակարգման ժամանակակից սկզբունքները ելնելով էուկարիոտների մորֆոանատոմիական կառուցվածքի առանձնահատկություններից, · վերլուծելու էուկարիոտների (սնկերի, բույսերի) կառուցվածքների բազմազանությունը և էվոլյուցիան, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կողմնորոշվելու բուսական օրգանիզմների բազմազանության մեջ, · կիրառելու սնկերի և բույսերի հավաքի, չորացման և պահպանման ժամանակակից մեթոդները, մշակելու և վերլուծելու դաշտային հետազոտությունների արդյունքները, · ճանաչելու և որոշելու Հայաստանում հանդիպող և առավել տարածված սնկերի և բույսերի ընտանիքները և ցեղերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Կիրառելու սնկերի, բույսերի նույնականացման և դասակարգման ժամանակակից մեթոդները տեսակների նույնականացման հմտությունները: 3. Описание · ներկայացնել էուկարիոտների բազմազանությունը և էվոլյուցիան (սնկեր, ջրիմուռներ և բարձրակարգ բույսեր), · զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ սնկերի, ջրիմուռների և բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ, · ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում սնկերի և բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ: 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. Դասախոսություններ 2. Լաբորատոր աշխատանքներ 3. Բանավոր հարցումներ 4. Դիդակտիկ նյութեր 5. էլեկտրոնային որոշիչներ 5. Методы и критерии оценки 1. 1-ին ընթացիկ քննություն 4 միավոր առավելագույն արժեքով:. 2. 2-րդ ընթացիկ քննություն. 4 միավոր առավելագույն արժեքով: 3. Մասնակցություն. 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Եզրափակիչ քննություն. 9 միավոր առավելագույն արժեքով: 6. Список основной литературы Նանագյուլյան Ս.Գ., Շահազիզյան Ի.Վ., Էլոյան Ի.Մ., Պողոսյան Ա.Վ., Զաքարյան Ն.Հ., Ադամյան Ռ.Գ., Մարգարյան Լ.Վ. Սնկաբանության, ջրիմուռաբանության և բուսաբանության հիմունքներ: (ուսումնական ձեռնարկ), Եր., ԵՊՀ հրատ., 2024, 242 էջ: Коровкин О.А. Ботаника: учебник. Москва, Кнорус, 2023, 436с. Хромова Т.М. Ботаника с основами физиологии растений: учебник для вузов. Санкт- Петербург, 2022, 380с. Ботаника: Курс альгологии и микологии. Под ред. Ю. Т. Дьякова. 2007. Шарова И.Х. Зоология беспозвоночных, 2004г. Шалапенок Е.С. Практиум по зоологии беспозвоночных, Исд. “Белорусский Дом пичати”, Минск, 2002г. Догель В. А. Зоология беспозвоночных. М., “Высшая школа”, 559 стр., 1975. Матвеев Б.С. Зоология беспозвоночных. Изд М. 1966. Фролова Е.Н. Практикум по зоологии беспозвоночный, Москва, “Просвещение”, 1985 Зоология позвоночных, Дзержинский Ф.Я., Васильев Б.Д., Малахов В.В., 2013. Наумов Н.К., Карташев Н- Зоология животных-1,2 том - 1979 Константинов, В.М. Зоология позвоночных: Учебник для ВУЗов. 7-е издание / В.М. Константинов, С.П. Наумов, С.П. Шаталова. - М.: Академия, 2011. - 448 с 7. Основная часть курса Թեմա 1. Algae- Ջրիմուռները որպես ստորակարգ ֆոտոավտոտրոֆ օրգանիզմների էկոլոգիական խումբ: Ջրիմուռների մորֆոլոգիական կառուցվածքային ձևերը: Բաժին Chlorophyta: ԹԵՄԱ 2. - Բաժիններ՝Xanthophyta, Heterocontae; Bacillariophyta, Diatomeae; Phaeophyta: ԹԵՄԱ 3. Mycota -Սնկեր: Սնկերի բջջի կառուցվածքը, ձևափոխությունները, բազմացման ձևերը: ԹԵՄԱ 4. Սնկեր բաժիններ՝ Oomycota, Zycomycota, Ascomycota, Basidiomycota: Թեմա 5. Բարձրակարգ բույսերի ընդհանուր բնութագիր: Հասկացություն սպորավոր և սերմնավոր արքեգոնիալ և ծաղկավոր բույսերի մասին: Թեմա 6. Բարձրակարգ բույսերի կարգաբանություն (արքեգոնիալ բույսերի բաժինները, կարևորագույն ներկայացուցիչները): Թեմա 7. Ծաղկավոր բույսեր: Ընդհանուր բնութագիր և դասակարգում: Կարևորագույն ընտանիքներ և հիմնական ներկայացուցիչներ: Թեմա 8. Միաբջջավորների ենթաթագավորություն. Բազմազանությունը, կառուցվածքային և ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները: Սնման և բազմացման առանձնահատկությունները: Կենսական շրջանները: Տիպերի, ենթատիպերի, դասերի, կարգերի և նրանց ներկայացուցիչների կառուցվածքը, կենսաշրջանն ու կենսակերպը: Մակաբույծ ձևեր: Թեմա 9. Բազմաբջջավորներ, նրանց ծագումը: Ճառագայթային համաչափություն. սպունգներ, աղեխորշավորներ, սանրակիրներ, նրանց ձևաբանությունը, կենսաշրջանը, տարածվածությունը: Երկկողմ համաչափ կենդանիներ. հելմինթներ՝ պարենքիմատոզ, առաջնախոռոչային, երկրորդախոռոչային: Օրգան-համակարգերի կառուցվածքը, կենսաշրջանը: Թեմա 10. Հոդվածոտանիների տիպի առանձնահատկությունները: Թեմա 11. Փափկամարմիններ. փորոտանիների, թերթախռիկավորների և գլխոտանիների ներկայացուցիչների օրգան-համակարգերի համեմատական էվոլյուցիան, նրանց ներկայացուցիչների գործնական նշանակությունը: Փշամորթները՝ որպես երկրորդաբերանային ջրային կենդանիներ: Թեմա 12. Քորդավորների տիպի բնութագիրը, Ենթատիպ Անգանգեր(Acrania), թրթուրաքորդայավորներ կամ թաղանթայիններ(Tunicata), Ձկների (Pisces), վերնադասի դասերի բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը, կենսակերպն ու նշանակությունը: Ոսկրային ձկների ադապտացիաները: Ձկների էվոլյուցիան, վարքը, տնտեսական նշանակությունն ու պաշտպանությունը: Թեմա 13. Երկկենցաղների դասի (Amphibia) բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը և կենսակերպը: Ողնաշարավոր կենդանիների ցամաք դուրս գալը, երկեկնցաղների էվոլյուցիան: Անամնիաներ և ամնիոտներ: Սողունների էվոլյուցիան: Թեմա 14. Թռչունների դասի (Aves), բնութագիրը, էկոլոգիա-ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Թռչունների էվոլյուցիան: Թեմա 15. Կաթնասունների դասի (Mammalia) բնութագիրը, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների նշանակություն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների էվոլյուցիան:
0704	Էուկարիոտների կենսաբազմազանությունը և էվոլյուցիան	9
1-ին կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. 3 ժամ/շաբ. դաս. - 3 ժամ/ շաբ. լաբ. Обязательный 0703, 0704/Բ44 1. Цель курса · ներկայացնել էուկարիոտների բազմազանությունը և էվոլյուցիան (սնկեր, ջրիմուռներ և բարձրակարգ բույսեր), · զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ սնկերի, ջրիմուռների և բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ, · ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում սնկերի և բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · լուսաբանելու սնկերի, բույսերի տարբեր կարգաբանական խմբերի դասակարգման ժամանակակից սկզբունքները ելնելով էուկարիոտների մորֆոանատոմիական կառուցվածքի առանձնահատկություններից, · վերլուծելու էուկարիոտների (սնկերի, բույսերի) կառուցվածքների բազմազանությունը և էվոլյուցիան, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կողմնորոշվելու բուսական օրգանիզմների բազմազանության մեջ, · կիրառելու սնկերի և բույսերի հավաքի, չորացման և պահպանման ժամանակակից մեթոդները, մշակելու և վերլուծելու դաշտային հետազոտությունների արդյունքները, · ճանաչելու և որոշելու Հայաստանում հանդիպող և առավել տարածված սնկերի և բույսերի ընտանիքները և ցեղերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Կիրառելու սնկերի, բույսերի նույնականացման և դասակարգման ժամանակակից մեթոդները տեսակների նույնականացման հմտությունները: 3. Описание · ներկայացնել էուկարիոտների բազմազանությունը և էվոլյուցիան (սնկեր, ջրիմուռներ և բարձրակարգ բույսեր), · զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ սնկերի, ջրիմուռների և բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ, · ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում սնկերի և բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ: 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. Դասախոսություններ 2. Լաբորատոր աշխատանքներ 3. Բանավոր հարցումներ 4. Դիդակտիկ նյութեր 5. էլեկտրոնային որոշիչներ 5. Методы и критерии оценки 1. 1-ին ընթացիկ քննություն 4 միավոր առավելագույն արժեքով:. 2. 2-րդ ընթացիկ քննություն. 4 միավոր առավելագույն արժեքով: 3. Մասնակցություն. 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Եզրափակիչ քննություն. 9 միավոր առավելագույն արժեքով: 6. Список основной литературы Նանագյուլյան Ս.Գ., Շահազիզյան Ի.Վ., Էլոյան Ի.Մ., Պողոսյան Ա.Վ., Զաքարյան Ն.Հ., Ադամյան Ռ.Գ., Մարգարյան Լ.Վ. Սնկաբանության, ջրիմուռաբանության և բուսաբանության հիմունքներ: (ուսումնական ձեռնարկ), Եր., ԵՊՀ հրատ., 2024, 242 էջ: Коровкин О.А. Ботаника: учебник. Москва, Кнорус, 2023, 436с. Хромова Т.М. Ботаника с основами физиологии растений: учебник для вузов. Санкт- Петербург, 2022, 380с. Ботаника: Курс альгологии и микологии. Под ред. Ю. Т. Дьякова. 2007. Шарова И.Х. Зоология беспозвоночных, 2004г. Шалапенок Е.С. Практиум по зоологии беспозвоночных, Исд. “Белорусский Дом пичати”, Минск, 2002г. Догель В. А. Зоология беспозвоночных. М., “Высшая школа”, 559 стр., 1975. Матвеев Б.С. Зоология беспозвоночных. Изд М. 1966. Фролова Е.Н. Практикум по зоологии беспозвоночный, Москва, “Просвещение”, 1985 Зоология позвоночных, Дзержинский Ф.Я., Васильев Б.Д., Малахов В.В., 2013. Наумов Н.К., Карташев Н- Зоология животных-1,2 том - 1979 Константинов, В.М. Зоология позвоночных: Учебник для ВУЗов. 7-е издание / В.М. Константинов, С.П. Наумов, С.П. Шаталова. - М.: Академия, 2011. - 448 с 7. Основная часть курса Թեմա 1. Algae- Ջրիմուռները որպես ստորակարգ ֆոտոավտոտրոֆ օրգանիզմների էկոլոգիական խումբ: Ջրիմուռների մորֆոլոգիական կառուցվածքային ձևերը: Բաժին Chlorophyta: ԹԵՄԱ 2. - Բաժիններ՝Xanthophyta, Heterocontae; Bacillariophyta, Diatomeae; Phaeophyta: ԹԵՄԱ 3. Mycota -Սնկեր: Սնկերի բջջի կառուցվածքը, ձևափոխությունները, բազմացման ձևերը: ԹԵՄԱ 4. Սնկեր բաժիններ՝ Oomycota, Zycomycota, Ascomycota, Basidiomycota: Թեմա 5. Բարձրակարգ բույսերի ընդհանուր բնութագիր: Հասկացություն սպորավոր և սերմնավոր արքեգոնիալ և ծաղկավոր բույսերի մասին: Թեմա 6. Բարձրակարգ բույսերի կարգաբանություն (արքեգոնիալ բույսերի բաժինները, կարևորագույն ներկայացուցիչները): Թեմա 7. Ծաղկավոր բույսեր: Ընդհանուր բնութագիր և դասակարգում: Կարևորագույն ընտանիքներ և հիմնական ներկայացուցիչներ: Թեմա 8. Միաբջջավորների ենթաթագավորություն. Բազմազանությունը, կառուցվածքային և ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները: Սնման և բազմացման առանձնահատկությունները: Կենսական շրջանները: Տիպերի, ենթատիպերի, դասերի, կարգերի և նրանց ներկայացուցիչների կառուցվածքը, կենսաշրջանն ու կենսակերպը: Մակաբույծ ձևեր: Թեմա 9. Բազմաբջջավորներ, նրանց ծագումը: Ճառագայթային համաչափություն. սպունգներ, աղեխորշավորներ, սանրակիրներ, նրանց ձևաբանությունը, կենսաշրջանը, տարածվածությունը: Երկկողմ համաչափ կենդանիներ. հելմինթներ՝ պարենքիմատոզ, առաջնախոռոչային, երկրորդախոռոչային: Օրգան-համակարգերի կառուցվածքը, կենսաշրջանը: Թեմա 10. Հոդվածոտանիների տիպի առանձնահատկությունները: Թեմա 11. Փափկամարմիններ. փորոտանիների, թերթախռիկավորների և գլխոտանիների ներկայացուցիչների օրգան-համակարգերի համեմատական էվոլյուցիան, նրանց ներկայացուցիչների գործնական նշանակությունը: Փշամորթները՝ որպես երկրորդաբերանային ջրային կենդանիներ: Թեմա 12. Քորդավորների տիպի բնութագիրը, Ենթատիպ Անգանգեր(Acrania), թրթուրաքորդայավորներ կամ թաղանթայիններ(Tunicata), Ձկների (Pisces), վերնադասի դասերի բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը, կենսակերպն ու նշանակությունը: Ոսկրային ձկների ադապտացիաները: Ձկների էվոլյուցիան, վարքը, տնտեսական նշանակությունն ու պաշտպանությունը: Թեմա 13. Երկկենցաղների դասի (Amphibia) բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը և կենսակերպը: Ողնաշարավոր կենդանիների ցամաք դուրս գալը, երկեկնցաղների էվոլյուցիան: Անամնիաներ և ամնիոտներ: Սողունների էվոլյուցիան: Թեմա 14. Թռչունների դասի (Aves), բնութագիրը, էկոլոգիա-ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Թռչունների էվոլյուցիան: Թեմա 15. Կաթնասունների դասի (Mammalia) բնութագիրը, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների նշանակություն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների էվոլյուցիան:
0703	Էուկարիոտների կենսաբազմազանությունը և էվոլյուցիան	9
1-ին կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. 3 ժամ/շաբ. դաս. - 3 ժամ/ շաբ. լաբ. Обязательный 0703, 0704/Բ44 1. Цель курса · ներկայացնել էուկարիոտների բազմազանությունը և էվոլյուցիան (սնկեր, ջրիմուռներ և բարձրակարգ բույսեր), · զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ սնկերի, ջրիմուռների և բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ, · ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում սնկերի և բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · լուսաբանելու սնկերի, բույսերի տարբեր կարգաբանական խմբերի դասակարգման ժամանակակից սկզբունքները ելնելով էուկարիոտների մորֆոանատոմիական կառուցվածքի առանձնահատկություններից, · վերլուծելու էուկարիոտների (սնկերի, բույսերի) կառուցվածքների բազմազանությունը և էվոլյուցիան, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կողմնորոշվելու բուսական օրգանիզմների բազմազանության մեջ, · կիրառելու սնկերի և բույսերի հավաքի, չորացման և պահպանման ժամանակակից մեթոդները, մշակելու և վերլուծելու դաշտային հետազոտությունների արդյունքները, · ճանաչելու և որոշելու Հայաստանում հանդիպող և առավել տարածված սնկերի և բույսերի ընտանիքները և ցեղերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Կիրառելու սնկերի, բույսերի նույնականացման և դասակարգման ժամանակակից մեթոդները տեսակների նույնականացման հմտությունները: 3. Описание · ներկայացնել էուկարիոտների բազմազանությունը և էվոլյուցիան (սնկեր, ջրիմուռներ և բարձրակարգ բույսեր), · զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ սնկերի, ջրիմուռների և բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ, · ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում սնկերի և բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ: 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. Դասախոսություններ 2. Լաբորատոր աշխատանքներ 3. Բանավոր հարցումներ 4. Դիդակտիկ նյութեր 5. էլեկտրոնային որոշիչներ 5. Методы и критерии оценки 1. 1-ին ընթացիկ քննություն 4 միավոր առավելագույն արժեքով:. 2. 2-րդ ընթացիկ քննություն. 4 միավոր առավելագույն արժեքով: 3. Մասնակցություն. 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Եզրափակիչ քննություն. 9 միավոր առավելագույն արժեքով: 6. Список основной литературы Նանագյուլյան Ս.Գ., Շահազիզյան Ի.Վ., Էլոյան Ի.Մ., Պողոսյան Ա.Վ., Զաքարյան Ն.Հ., Ադամյան Ռ.Գ., Մարգարյան Լ.Վ. Սնկաբանության, ջրիմուռաբանության և բուսաբանության հիմունքներ: (ուսումնական ձեռնարկ), Եր., ԵՊՀ հրատ., 2024, 242 էջ: Коровкин О.А. Ботаника: учебник. Москва, Кнорус, 2023, 436с. Хромова Т.М. Ботаника с основами физиологии растений: учебник для вузов. Санкт- Петербург, 2022, 380с. Ботаника: Курс альгологии и микологии. Под ред. Ю. Т. Дьякова. 2007. Шарова И.Х. Зоология беспозвоночных, 2004г. Шалапенок Е.С. Практиум по зоологии беспозвоночных, Исд. “Белорусский Дом пичати”, Минск, 2002г. Догель В. А. Зоология беспозвоночных. М., “Высшая школа”, 559 стр., 1975. Матвеев Б.С. Зоология беспозвоночных. Изд М. 1966. Фролова Е.Н. Практикум по зоологии беспозвоночный, Москва, “Просвещение”, 1985 Зоология позвоночных, Дзержинский Ф.Я., Васильев Б.Д., Малахов В.В., 2013. Наумов Н.К., Карташев Н- Зоология животных-1,2 том - 1979 Константинов, В.М. Зоология позвоночных: Учебник для ВУЗов. 7-е издание / В.М. Константинов, С.П. Наумов, С.П. Шаталова. - М.: Академия, 2011. - 448 с 7. Основная часть курса Թեմա 1. Algae- Ջրիմուռները որպես ստորակարգ ֆոտոավտոտրոֆ օրգանիզմների էկոլոգիական խումբ: Ջրիմուռների մորֆոլոգիական կառուցվածքային ձևերը: Բաժին Chlorophyta: ԹԵՄԱ 2. - Բաժիններ՝Xanthophyta, Heterocontae; Bacillariophyta, Diatomeae; Phaeophyta: ԹԵՄԱ 3. Mycota -Սնկեր: Սնկերի բջջի կառուցվածքը, ձևափոխությունները, բազմացման ձևերը: ԹԵՄԱ 4. Սնկեր բաժիններ՝ Oomycota, Zycomycota, Ascomycota, Basidiomycota: Թեմա 5. Բարձրակարգ բույսերի ընդհանուր բնութագիր: Հասկացություն սպորավոր և սերմնավոր արքեգոնիալ և ծաղկավոր բույսերի մասին: Թեմա 6. Բարձրակարգ բույսերի կարգաբանություն (արքեգոնիալ բույսերի բաժինները, կարևորագույն ներկայացուցիչները): Թեմա 7. Ծաղկավոր բույսեր: Ընդհանուր բնութագիր և դասակարգում: Կարևորագույն ընտանիքներ և հիմնական ներկայացուցիչներ: Թեմա 8. Միաբջջավորների ենթաթագավորություն. Բազմազանությունը, կառուցվածքային և ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները: Սնման և բազմացման առանձնահատկությունները: Կենսական շրջանները: Տիպերի, ենթատիպերի, դասերի, կարգերի և նրանց ներկայացուցիչների կառուցվածքը, կենսաշրջանն ու կենսակերպը: Մակաբույծ ձևեր: Թեմա 9. Բազմաբջջավորներ, նրանց ծագումը: Ճառագայթային համաչափություն. սպունգներ, աղեխորշավորներ, սանրակիրներ, նրանց ձևաբանությունը, կենսաշրջանը, տարածվածությունը: Երկկողմ համաչափ կենդանիներ. հելմինթներ՝ պարենքիմատոզ, առաջնախոռոչային, երկրորդախոռոչային: Օրգան-համակարգերի կառուցվածքը, կենսաշրջանը: Թեմա 10. Հոդվածոտանիների տիպի առանձնահատկությունները: Թեմա 11. Փափկամարմիններ. փորոտանիների, թերթախռիկավորների և գլխոտանիների ներկայացուցիչների օրգան-համակարգերի համեմատական էվոլյուցիան, նրանց ներկայացուցիչների գործնական նշանակությունը: Փշամորթները՝ որպես երկրորդաբերանային ջրային կենդանիներ: Թեմա 12. Քորդավորների տիպի բնութագիրը, Ենթատիպ Անգանգեր(Acrania), թրթուրաքորդայավորներ կամ թաղանթայիններ(Tunicata), Ձկների (Pisces), վերնադասի դասերի բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը, կենսակերպն ու նշանակությունը: Ոսկրային ձկների ադապտացիաները: Ձկների էվոլյուցիան, վարքը, տնտեսական նշանակությունն ու պաշտպանությունը: Թեմա 13. Երկկենցաղների դասի (Amphibia) բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը և կենսակերպը: Ողնաշարավոր կենդանիների ցամաք դուրս գալը, երկեկնցաղների էվոլյուցիան: Անամնիաներ և ամնիոտներ: Սողունների էվոլյուցիան: Թեմա 14. Թռչունների դասի (Aves), բնութագիրը, էկոլոգիա-ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Թռչունների էվոլյուցիան: Թեմա 15. Կաթնասունների դասի (Mammalia) բնութագիրը, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների նշանակություն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների էվոլյուցիան:
0703	Էուկարիոտների կենսաբազմազանությունը և էվոլյուցիան	9
1-ին կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. 3 ժամ/շաբ. դաս. - 3 ժամ/ շաբ. լաբ. Обязательный 0703, 0704/Բ44 1. Цель курса · ներկայացնել էուկարիոտների բազմազանությունը և էվոլյուցիան (սնկեր, ջրիմուռներ և բարձրակարգ բույսեր), · զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ սնկերի, ջրիմուռների և բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ, · ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում սնկերի և բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · լուսաբանելու սնկերի, բույսերի տարբեր կարգաբանական խմբերի դասակարգման ժամանակակից սկզբունքները ելնելով էուկարիոտների մորֆոանատոմիական կառուցվածքի առանձնահատկություններից, · վերլուծելու էուկարիոտների (սնկերի, բույսերի) կառուցվածքների բազմազանությունը և էվոլյուցիան, բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կողմնորոշվելու բուսական օրգանիզմների բազմազանության մեջ, · կիրառելու սնկերի և բույսերի հավաքի, չորացման և պահպանման ժամանակակից մեթոդները, մշակելու և վերլուծելու դաշտային հետազոտությունների արդյունքները, · ճանաչելու և որոշելու Հայաստանում հանդիպող և առավել տարածված սնկերի և բույսերի ընտանիքները և ցեղերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Կիրառելու սնկերի, բույսերի նույնականացման և դասակարգման ժամանակակից մեթոդները տեսակների նույնականացման հմտությունները: 3. Описание · ներկայացնել էուկարիոտների բազմազանությունը և էվոլյուցիան (սնկեր, ջրիմուռներ և բարձրակարգ բույսեր), · զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ սնկերի, ջրիմուռների և բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ, · ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում սնկերի և բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ: 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. Դասախոսություններ 2. Լաբորատոր աշխատանքներ 3. Բանավոր հարցումներ 4. Դիդակտիկ նյութեր 5. էլեկտրոնային որոշիչներ 5. Методы и критерии оценки 1. 1-ին ընթացիկ քննություն 4 միավոր առավելագույն արժեքով:. 2. 2-րդ ընթացիկ քննություն. 4 միավոր առավելագույն արժեքով: 3. Մասնակցություն. 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Եզրափակիչ քննություն. 9 միավոր առավելագույն արժեքով: 6. Список основной литературы Նանագյուլյան Ս.Գ., Շահազիզյան Ի.Վ., Էլոյան Ի.Մ., Պողոսյան Ա.Վ., Զաքարյան Ն.Հ., Ադամյան Ռ.Գ., Մարգարյան Լ.Վ. Սնկաբանության, ջրիմուռաբանության և բուսաբանության հիմունքներ: (ուսումնական ձեռնարկ), Եր., ԵՊՀ հրատ., 2024, 242 էջ: Коровкин О.А. Ботаника: учебник. Москва, Кнорус, 2023, 436с. Хромова Т.М. Ботаника с основами физиологии растений: учебник для вузов. Санкт- Петербург, 2022, 380с. Ботаника: Курс альгологии и микологии. Под ред. Ю. Т. Дьякова. 2007. Шарова И.Х. Зоология беспозвоночных, 2004г. Шалапенок Е.С. Практиум по зоологии беспозвоночных, Исд. “Белорусский Дом пичати”, Минск, 2002г. Догель В. А. Зоология беспозвоночных. М., “Высшая школа”, 559 стр., 1975. Матвеев Б.С. Зоология беспозвоночных. Изд М. 1966. Фролова Е.Н. Практикум по зоологии беспозвоночный, Москва, “Просвещение”, 1985 Зоология позвоночных, Дзержинский Ф.Я., Васильев Б.Д., Малахов В.В., 2013. Наумов Н.К., Карташев Н- Зоология животных-1,2 том - 1979 Константинов, В.М. Зоология позвоночных: Учебник для ВУЗов. 7-е издание / В.М. Константинов, С.П. Наумов, С.П. Шаталова. - М.: Академия, 2011. - 448 с 7. Основная часть курса Թեմա 1. Algae- Ջրիմուռները որպես ստորակարգ ֆոտոավտոտրոֆ օրգանիզմների էկոլոգիական խումբ: Ջրիմուռների մորֆոլոգիական կառուցվածքային ձևերը: Բաժին Chlorophyta: ԹԵՄԱ 2. - Բաժիններ՝Xanthophyta, Heterocontae; Bacillariophyta, Diatomeae; Phaeophyta: ԹԵՄԱ 3. Mycota -Սնկեր: Սնկերի բջջի կառուցվածքը, ձևափոխությունները, բազմացման ձևերը: ԹԵՄԱ 4. Սնկեր բաժիններ՝ Oomycota, Zycomycota, Ascomycota, Basidiomycota: Թեմա 5. Բարձրակարգ բույսերի ընդհանուր բնութագիր: Հասկացություն սպորավոր և սերմնավոր արքեգոնիալ և ծաղկավոր բույսերի մասին: Թեմա 6. Բարձրակարգ բույսերի կարգաբանություն (արքեգոնիալ բույսերի բաժինները, կարևորագույն ներկայացուցիչները): Թեմա 7. Ծաղկավոր բույսեր: Ընդհանուր բնութագիր և դասակարգում: Կարևորագույն ընտանիքներ և հիմնական ներկայացուցիչներ: Թեմա 8. Միաբջջավորների ենթաթագավորություն. Բազմազանությունը, կառուցվածքային և ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները: Սնման և բազմացման առանձնահատկությունները: Կենսական շրջանները: Տիպերի, ենթատիպերի, դասերի, կարգերի և նրանց ներկայացուցիչների կառուցվածքը, կենսաշրջանն ու կենսակերպը: Մակաբույծ ձևեր: Թեմա 9. Բազմաբջջավորներ, նրանց ծագումը: Ճառագայթային համաչափություն. սպունգներ, աղեխորշավորներ, սանրակիրներ, նրանց ձևաբանությունը, կենսաշրջանը, տարածվածությունը: Երկկողմ համաչափ կենդանիներ. հելմինթներ՝ պարենքիմատոզ, առաջնախոռոչային, երկրորդախոռոչային: Օրգան-համակարգերի կառուցվածքը, կենսաշրջանը: Թեմա 10. Հոդվածոտանիների տիպի առանձնահատկությունները: Թեմա 11. Փափկամարմիններ. փորոտանիների, թերթախռիկավորների և գլխոտանիների ներկայացուցիչների օրգան-համակարգերի համեմատական էվոլյուցիան, նրանց ներկայացուցիչների գործնական նշանակությունը: Փշամորթները՝ որպես երկրորդաբերանային ջրային կենդանիներ: Թեմա 12. Քորդավորների տիպի բնութագիրը, Ենթատիպ Անգանգեր(Acrania), թրթուրաքորդայավորներ կամ թաղանթայիններ(Tunicata), Ձկների (Pisces), վերնադասի դասերի բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը, կենսակերպն ու նշանակությունը: Ոսկրային ձկների ադապտացիաները: Ձկների էվոլյուցիան, վարքը, տնտեսական նշանակությունն ու պաշտպանությունը: Թեմա 13. Երկկենցաղների դասի (Amphibia) բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը և կենսակերպը: Ողնաշարավոր կենդանիների ցամաք դուրս գալը, երկեկնցաղների էվոլյուցիան: Անամնիաներ և ամնիոտներ: Սողունների էվոլյուցիան: Թեմա 14. Թռչունների դասի (Aves), բնութագիրը, էկոլոգիա-ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Թռչունների էվոլյուցիան: Թեմա 15. Կաթնասունների դասի (Mammalia) բնութագիրը, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների նշանակություն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների էվոլյուցիան:
0704	Կենսաանվտանգության հիմունքներ	3
4-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ. 2 ժամ/շաբ. դաս. Обязательный 0703, 0704/Բ41 1. Цель курса Ուսանողներին ծանոթացնել կենսաանվտանգության մակարդակների հետ, ինչպես նաև նության և լաբորատորիաներում տարբեր օրգանիզմների անվտնագ հետազոտության մեթոդներին։ Ներկայացնել տեր-ախտածին փոխհարաբերությունները։ Կողմնորոշվել և ճիշտ օգտագործել անհատական պաշտպանության միջոցներն, ինչպես դաշտային աշխատանքներում, այնպես էլ լաբորատորիաներում: Պատրաստ լինել անվտանգ հետազոտություններ անցկացնելու և կիրառելու գիտելիքները արտակարգ իրավիճակներում։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնելու տարբեր օրգազիմների դերը կենսավտանգությունում · թվարկելու մարդուն հարուցչի փոխանցման ուղիները, · գնահատելու PPE-ի ճիշտ օգտագործումը, լավագույն փորձը, կենսաբանական պարունակությունը և պատրաստ լինել անվտանգ հետազոտություն անցկացնելու: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · սահմանելու կենսաբանական ռիսկի գնահատման բաղադրիչները: · բացահայտելուկենսաանվտանգության մասնագետի դերը կենսաբժշկական հետազոտական լաբորատորիաներում · բացատրելու «վարակի շղթա» հասկացությունը և այդ շղթան կոտրելու հնարավոր միջոցները գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) Կիրառելու կենսանտվանգության վերաբերյալ ստացված գիտելիքները լաբորատոր, ինչպես նաև արտակարգ իրավիճակներում։ 3. Описание Ուսանողներին ծանոթացնել կենսաանվտանգության մակարդակների հետ, ինչպես նաև նության և լաբորատորիաներում տարբեր օրգանիզմների անվտնագ հետազոտության մեթոդներին։ Ներկայացնել տեր-ախտածին փոխհարաբերությունները։ Կողմնորոշվել և ճիշտ օգտագործել անհատական պաշտպանության միջոցներն, ինչպես դաշտային աշխատանքներում, այնպես էլ լաբորատորիաներում: Պատրաստ լինել անվտանգ հետազոտություններ անցկացնելու և կիրառելու գիտելիքները արտակարգ իրավիճակներում։ 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. Դասախոսություններ 3. Բանավոր հարցումներ 4. Իրավիճակային քննարկումներ 5. Методы и критерии оценки 1. 1-ին ընթացիկ գրավոր քննություն 4 միավոր առավելագույն արժեքով:. 2. 2-րդ ընթացիկ գրավոր քննություն. 4 միավոր առավելագույն արժեքով: 3. Մասնակցություն. 3 միավոր առավելագույն արժեքով: 4. Ինքնուրույն աշխատանք. 4 միավոր 5. Եզրափակիչ քննություն. 5 միավոր առավելագույն արժեքով: 6. Список основной литературы ● Biosafety in Microbiological and Biomedical Laboratories, 5th ed. ○ link: ● Biological Safety, Principles and Practices, 4th ed. (Fleming & Hunt) ○ ISBN: 978-1-55581-339-0 ● Guide For The Care and Use of Laboratory Animals, 8th ed. (National Research Council) ○ link: http://www.nap.edu/catalog/12910/guide-for-the-care-and-use-of-laborato…- animals-eighth ● Control of Communicable Diseases Manual, 20th Ed. (Heymann) ○ ISBN: 978-0-87553-018-5 ● Institutional Animal Care and Use Committee Guidebook, 2nd ed. ○ link: ● NIH Guidelines For Research Involving Recombinant or Synthetic Nucleic Acid Molecules (2013) ○ link: ● Laboratory Biosafety Manual, 3rd ed. (WHO) ○ link: http://www.who.int/csr/resources/publications/biosafety/WHO_CDS_CSR_LYO… 004_11/en/ ● EPA registered disinfectants ○ link: ● FDA registered disinfectants ○ link: http://www.fda.gov/medicaldevices/deviceregulationandguidance/reprocess… eusablemedicaldevices/ucm437347.htm ● BIOS Instant Notes in Molecular Biology, 4th ed. (2012) ISBN: 9780415684163 7. Основная часть курса Կենսաանվտանգության պատմություն, Լաբորատոր ուղեկցվող վարակներ, Կենսաանվտանգության մակարդակների ներածություն։ Կենսաբանական ինվազիաներ, կենսաբազմազանություն։ Կենսաանվտանգությունը մանրէաբանության, մոլեկուլային կենսաբանության, սնկաբանության, բակտերիաբանության, վիրուսաբանության, թունաբանության, մակաբուծաբանության, տեր-ախտածին փախհարաբերությունների, հիվանդությունների փոխանցման և համաճարակաբանության մեջ։ Անհատական պաշտպանության միջոցներ (PPE)։ Լաբորատոր սարքավորումներ և անվտանգության սարքավորումներ։ Ախտահանում, ախտահանում և ստերիլիզացում ։ Կանոնակարգերի համապատասխանություն։ Լաբորատորիաների անվտանգություն և արտակարգ իրավիճակների արձագանքում։
0709	Կենսաքիմիայի և կենսատեխնոլոգիայի ներածություն	3
1-ին կիսամյակ 3 ժամ/շաբաթ դաս. 2.4 ժամ/շաբաթ, ժամ, լաբ. 0.6 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ20 1. Цель курса · ծանոթացնել կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա մասնագիտությունների առանձնահատկություններին, նպաստել մասնագիտական հմտությունների զարգացմանը, որոնք թույլ կտան նրանց հետագայում իրականացնել մասնագիտական գործունեություն՝ ստացած գիտելիքներին համապատախան · բացատրել տարբեր կենսաբանական ակտիվ միացությունների դերն օրգանիզմում, նյութափոխանակային ուղիներում և կիրառական բնագավառներում գիտելիքներ հաղորդել մարդու տնտեսական գործունեության մեջ հիմնարար գիտությունների նվաճումների օգտագործման վերաբերյալ, որոնք կնպաստեն կենսատեխնոլոգիական խնդիրների լուծմանը, ձևավորել հասկացություն և ողջամիտ մոտեցումներ սննդային արդյունաբերության, գյուղատնտեսության, էկոլոգիայի և բժշկության բնագավառներում առաջացող բազմաթիվ սոցիալական և տնտեսական խնդիրների լուծման համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · թվարկել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող հիմնական քիմիական բաղադրամասերը (սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, նուկլեինաթթուներ, վիտամիններ, հորմոններ), ձևակերպել բջջում այդ միացությունների դերը և ֆունկցիաները · վերարտադրել կենսատեխնոլոգիա առարկայի խնդիրները, թվարկել դասական և ժամանակակից կենսատեխնոլոգիական ուղղությունները, նկարագրել օրգանիզմների ձևափոխության ժամանակակից մեթոդները, կենսատեխնոլոգիայի կիրառական ոլորտները, հիմնավորել ԳՁՕ կիրառման դրական և բացասական կողմերը բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Համեմատել կենդանի օրգանիզմների բաղադրամասերը, վերլուծել նրանց դերը և ֆունկցիաները օրգանիզմի կյանքում, փաստարկել նյութափոխանակության տարբեր ուղիների փոխկապվածությունը · դասակարգել կենսատեխնոլոգիական օբյեկտներն ու գործընթացները, կառուցել կենսատեխնոլոգիական համակարգերի և մոդելների գծապատկերներ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · աշխատել գրականության հետ, կատարել ընդհանրացումներ, քննարկել միացությունների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև եղած կապերը, բացատրել նյութափոխանակային հիվանդությունների ծագումը տարբերակել կենսատեխնոլոգիական տերմինաբանությունը և հասկացությունները, մեկնաբանել կենսատեխնոլոգիական հիմնական ժամանակակից փորձարարական և տեսական հետազոտությունների մեթոդները: 3. Описание · ծանոթացնել կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա մասնագիտությունների առանձնահատկություններին, նպաստել մասնագիտական հմտությունների զարգացմանը, որոնք թույլ կտան նրանց հետագայում իրականացնել մասնագիտական գործունեություն՝ ստացած գիտելիքներին համապատախան · բացատրել տարբեր կենսաբանական ակտիվ միացությունների դերն օրգանիզմում, նյութափոխանակային ուղիներում և կիրառական բնագավառներում գիտելիքներ հաղորդել մարդու տնտեսական գործունեության մեջ հիմնարար գիտությունների նվաճումների օգտագործման վերաբերյալ, որոնք կնպաստեն կենսատեխնոլոգիական խնդիրների լուծմանը, ձևավորել հասկացություն և ողջամիտ մոտեցումներ սննդային արդյունաբերության, գյուղատնտեսության, էկոլոգիայի և բժշկության բնագավառներում առաջացող բազմաթիվ սոցիալական և տնտեսական խնդիրների լուծման համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասական և ինտերակտիվ դասախոսություններ դասընթացի հիմնական տեսական դրույթների վերաբերյալ, քննարկումներ, բանավեճեր, ընտրված թեմաներով զեկուցումներ ուսանողների կողմից ·գործնական աշխատանք՝ ծանոթացում ամբիոնում առկա լաբորատորիաների և այնտեղ իրականացվող գիտահետազոտական աշխատանքների հիմնական ուղղությունների հետ, տեսաֆիլմերի դիտում 5. Методы и критерии оценки · Ընթացիկ ստուգում՝ 4 միավոր, · ինքնուրույն աշխատանք՝ 6 միավոր, · մասնակցություն՝ 2 միավոր, ·եզրափակիչ քննություն-՝ 8 միավոր: 6. Список основной литературы Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр. Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p. Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2013, Freeman and Comp., 1198p Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում http://cbio.ru/page/47/ 7. Основная часть курса Կենսաքիմիայի առարկան, զարգացման պատմությունը, նրա տեղը և դերը բնագիտության համակարգում: Նյութերի փոխանակությունը, նյութի և էներգիայի շրջապտույտը կենդանի և անկենդան բնության միջև: Կենդանի օրգանիզմների քիմիական կազմը: Առաջնային կենսամոլեկուլներ (սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, նուկլեինաթթուներ), նրանց ծագումը, մասնագիտացումը և տարբերակումը: Հասկացություն ֆերմենտների մասին: Ընդհանուր պատկերացում հորմոնների և հորմոնային կարգավորման մասին: Հորմոնների դերը կենդանի օրգանիզմի ֆիզիոլոգիական ֆունկցիաների կարգավորման գործընթացում: Սթրես և ադապտացում: Կենսատեխնոլոգիա առարկան, նպատակը, խնդիրները և հեռանկարները: Կենսատեխնոլոգիական արտադրության տեխնոլոգիական հիմքերը: Ֆերմենտային փոխակերպումների տեխնոլոգիաներ: Արդյունաբերական մանրէաբանության հիմքերը: Գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի մեթոդները: Կենսատեխնոլոգիական նորագույն մեթոդներ, դրանց կիրառության հնարավորությունները բժշկության և դեղագործության մեջ:
0709	Կենսաքիմիական մեթոդներ	9
6-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 4 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ42 1. Цель курса · փոխանցել հիմնավոր գիտելիքներ կենսաքիմիական հետազոտություններում ժամանակակից ֆիզիկաքիմիական մեթոդների դերի վերաբերյալ, ծանոթացնել էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիայի, ֆլյուորեսցենցիայի, էլեկտրոֆորեզի, ուլտրացենտրիֆուգման և քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներին և կենսաքիմիայում նրանց կիրառելիությանը, ծանոթացնել քիմիական լուծույթների պատրաստման եղանակներին և աջակցել հաշվարկների կատարմանը, ձևավորել բուսական հումքից լուծամզվածքների ստացման հմտություններ, տեղեկացնել կենդանական տարբեր օրգաններից և հյուսվածքներից հոմոգենատների ստացման մեթոդներին, նախապատրաստել ինչպես բուսական հումքում, այնպես էլ՝ կենդանական օբյեկտներում ֆերմենտների ակտիվության որոշման և մաքրման մեթոդներին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրել հետազոտության մի շարք ժամանակակից կենսաքիմիական մեթոդներ, բացատրել դրանց էությունը, կիրառման առանձնահատկությունները, · կիրառել հետազոտության կենսաքիմիական մեթոդները, դասակարգելու քիմիական լուծույթների հաշվարկման և պատրաստման մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · նախագծել և գործնականում ինքնուրույն իրականացնել փորձնական ուսումնասիրություններ մոլեկուլային մակարդակով, · կիրառել նորագույն սարքավորումներ առաջադրվող գործնական խնդրի լուծման ժամանակ` ուլտրացենտրիֆուգներ, սպեկտրոֆոտոմետրեր, ֆլյուրեսցենտային սպեկտրոմետր և այլն, գործնականում կիրառելու ժամանակակից սարքավորումների հետ աշխատանքի հմտությունները, վերջնական արդյունքների հիման վրա մշակելու փորձարարական աշխատանքի հաջորդ փուլերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · ինքնուրույն նախագծել կենսաքիմիական խնդրի լուծման հաջորդականությունը, համադրել հետազոտության արդյունքում ստացված տվյաները, քննարկել և վերլուծել իր կողմից իրականացված հետազոտական աշխատանքի արդյունքները և արժևորել դրանք, համադրել ստացված արդյունքները գրական աղբյուրներում առկա տվյալների հետ: 3. Описание · փոխանցել հիմնավոր գիտելիքներ կենսաքիմիական հետազոտություններում ժամանակակից ֆիզիկաքիմիական մեթոդների դերի վերաբերյալ, ծանոթացնել էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիայի, ֆլյուորեսցենցիայի, էլեկտրոֆորեզի, ուլտրացենտրիֆուգման և քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներին և կենսաքիմիայում նրանց կիրառելիությանը, ծանոթացնել քիմիական լուծույթների պատրաստման եղանակներին և աջակցել հաշվարկների կատարմանը, ձևավորել բուսական հումքից լուծամզվածքների ստացման հմտություններ, տեղեկացնել կենդանական տարբեր օրգաններից և հյուսվածքներից հոմոգենատների ստացման մեթոդներին, նախապատրաստել ինչպես բուսական հումքում, այնպես էլ՝ կենդանական օբյեկտներում ֆերմենտների ակտիվության որոշման և մաքրման մեթոդներին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · տեսական գիտելիքների հաղորդում ուսանողներին՝ օգտագործելով դիտակտիկ նյութեր աղյուսակների, սխեմաների, դրվագների տեսքով, · լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում՝ հետազոտության կենսաքիմիական մեթոդների գործնական կիրառմամբ, ուսանողների ինքնուրույն աշխատանքի կազմակերպում՝ օգտագործելով ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ, գիտական զեկուցումների և ռեֆերատների քննարկումներ 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով, · 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր · Մասնակցություն՝ 3 միավոր · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 3 միավոր 6. Список основной литературы Дмитриевич И.И., Пругло Г.Ф., Федорова О.В., Комисаренко А.А. Физико-химические методы анализа. Хроматографические методы анализа. 2017, 59с. Колесов Б.А. Прикладная КР-спектроскопия, 2018, 389с. Северин Е.С и др. Биологическая химия, Москва, Мед. Информ.агентство, 2014, 709стр. Hana K. DNA electrophoresis. 2020, 228p. Robert M. Silverstejn, Francis X. Webster, David j.Kiemle et al. Spectrometric identification of organic compound, 8th edition, book, 2014, 464p. Gunter Gauglitz, Moore David S. Handbook of Spectroscopy, Wiley-VCH, Weinheim, 2014, 1993p 7. Основная часть курса Հետազոտության ժամանակակից կենսաքիմիական մեթոդների կիրառման անհրաժեշտությունը և ընձեռած հնարավորությունները: Հետազոտության ֆիզիկական մեթոդները՝ էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիա, ֆլյուորեսցենտային սպեկտրոսկոպիա, ուլտրացենտրիֆուգում: Էլեկտրոֆորեզի էությունը, ԴՆԹ-ի և սպիտակուցների անջատման և մաքրման գործընթացում, մեթոդի կիրառման առանձնահատկությունները: Քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներ:
0709	Կենսատեխնոլոգիական մեթոդներ	6
7-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 1.33 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2.6 Обязательный 0709/Բ48 1. Цель курса · ծանոթացնել ժամանակակից կենսատեխնոլոգիայում կիրառվող մեթոդներին, հիմնավորել արդի կենսատեխնոլոգիական մեթոդների դերը գիտահետազոտական աշխատանքներում, գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը, · փոխանցել հետազոտության ճիշտ օբյեկտի ընտրության և վերջնանպատակին հասնելու համար մեթոդների ճիշտ հերթականություն ընտրության, ինչպես նաև քրոմատոգրաֆիայի տարբեր եղանակների կիրառմամբ ֆերմենտների անջատման և մաքրման եղանակների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ, փոխանցել հմտություններ վերլուծելու և գնահատելու ստացված արդյունքները, նկարագրել ֆերմենտների կենսաքիմիական հատկությունները կենսատեխնոոգիական ժամանակակից մեթոդներով: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրելու կենսատեխնոլոգիական համապատասխան մեթոդների ընտրության սկզբունքները, · գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը · գործնականում կիրառել ֆերմենտների անջատման և մաքրման, բույսերի մերիսթեմային հյուսվածքների աճեցման, անհրաժեշտ մանրէների շտամների մեկուսացման, մանրէներից և բույսերից ԴՆԹ-ի անջատման, մանրէների և բույսերի տրանսֆորմացման, որոշ ֆերմենտային ակտիվության և կենսաբանական ակտիվության ուսումնասիրման մեթոդներ։ բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ինքնուրույն նախագծել և կիրառել անհրաժեշտ մեթոդները, · օգտագործելով ժամանակակից տեխնիկական հնարավորություններ՝ լուսաբանել ստացված վերջնարդյունքները, ցուցաբերել պատասխանատվություն կատարած աշխատանքի և արդյունքների հավաստիության վերաբերյալ։ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · կողմնորոշվել կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից ուղղությունների և մեթոդների ընտրության մեջ, համակարգել ստացված հետազոտական աշխատանքի արդյունքները: 3. Описание · ծանոթացնել ժամանակակից կենսատեխնոլոգիայում կիրառվող մեթոդներին, հիմնավորել արդի կենսատեխնոլոգիական մեթոդների դերը գիտահետազոտական աշխատանքներում, գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը, · փոխանցել հետազոտության ճիշտ օբյեկտի ընտրության և վերջնանպատակին հասնելու համար մեթոդների ճիշտ հերթականություն ընտրության, ինչպես նաև քրոմատոգրաֆիայի տարբեր եղանակների կիրառմամբ ֆերմենտների անջատման և մաքրման եղանակների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ, փոխանցել հմտություններ վերլուծելու և գնահատելու ստացված արդյունքները, նկարագրել ֆերմենտների կենսաքիմիական հատկությունները կենսատեխնոոգիական ժամանակակից մեթոդներով: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում, · Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում, · Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, · Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։ Լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում ժամանակակից սարքավորումների և կենսատեխնոլոգիական մեթոդների կիրառմամբ համադրելով գիտական աղբյուրների և ստացված տվյալների արդյունքները վերլուծություն կատարել: 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով, · 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր · Ներկայություն՝ 3 միավոր · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 3 միավոր 6. Список основной литературы Թռչունյան Ա.Հ, Փանոսյան Հ., Բազուկյան Ի., Մարգարյան Ա., Պոպով Յու. Մանրէաբանական լաբորատոր աշխատանքներ. Մեթոդական ձեռնարկ, ԵՊՀ, 315 էջ։ Основы генетической инженерии и биотехнологии: учеб.-метод. 0-75 пособие ∕ А.В. Вишневец [и др.]. УО «ВГАВМ», : 2010. - 76. Alane B. Vermelho, Sonia Couri. Methods to Determine Enzymatic Activity. 2013. Arie Altman Paul Hasegawa. Plant Biotechnology and Agriculture. 1st dition. Prospects for the 21st Century, Elsewier, 2011. Bisswanger H. Practical Enzymology, 2015.- 328 pp 7. Основная часть курса Բույսերի մերիսթեմային հյուսվածքների ստացման պայմանների մշակում։ Agrobacterium ցեղին պատկանող մանրէների անջատում։ Ագրոբակտերիաների տրանսֆորմացում։ Ընդհանուր սպիտակուցների քանակական որոշում։ Բույսերից քրոմոսոմային ԴՆԹ-ի անջատում։ Տրանսֆորմացված բույսերից ստացված լուծամզվածքների ազդեցությունը մանրէների ադհեզիայի և կոհեզիայի վրա։ Բուսական լուծամզվածքներում սուպերօքսիդ դիսմուտազ և պերօքսիդազ ֆերմենտների ակտիվության որոշում։ Բուսական լուծամզվածքների մետաղ խելատացնող ակտիվության ուսումնասիրում։ Ֆերմենտների անջատում և մաքրում: Ճագարի կմախքային մկանների լակտատդեհիդրոգենազի բյուրեղային պատրաստուկի ստացում աղայնացման մեթոդով: Ալկոհոլդեհիդրոգենազի անջատումը և մաքրումը ցորենի սերմերից ժել-քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով և նրա մաքրման աստիճանի ակտիվության որոշում: Առնետի լյարդի արգինազի անջատում և մաքրում իոնափոխանակային քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով և նրա ակտիվության և մաքրման աստիճանի որոշում: Ուրեազի ակտիվության որոշում բակլայի սերմերում և որոշ մանրէներում: Բակտերիաների և խմորասնկերի ԱԵՖ-ային ակտիվության որոշում:
0608	Անօրգանական և վերլուծական քիմիա	6
2-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. դաս. 3 ժամ/շաբ., լաբ. 3 ժամ/շաբ. Обязательный 0608/Բ42 1. Цель курса ·Ուսուցանելու ուսանողներին ընդհանուր և անօրգանական քիմիա առարկայի հիմնական գիտելիքներ ·Ծանոթացնել քիմիայի և կենսաբանության միջառարկայական կապին ·Ուսուցանել անալիտիկ քիմիա առարկայի հիմնական տեսական գիտելիքները, որակական և քանակական անալիզին գործնական հմտությունները։ ·Պարզել վերլուծության համար ներկայացված փորձանմուշների բաղադրությունները և առաջարկել դրանց քանակները որոշելու անալիզի սխեմաներ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել քիմիայի հիմնական օրենքները և օրինաչափությունները ·ներկայացնել անօրգանական քիմիայի և կենսաբանության միջև տեսական և փորձնական կապը ·Մեկնաբանել որակական անալիզի հիմնական սկզբունքները, կատիոնների և անիոնների անալիտիկական խմբերի բաժանելու օրինաչափությունները ·Վերլուծել քիմիական անալիզում կիրառվող հավասարակշռությունների քանակական հաստատունների իմաստը և կարողանալ դրանք գրագետ օգտագործել բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Կատարել ինքնուրույն փորձարարական աշխատանքներ ·մշակել փորձարարական աշխատանքների տվյալները և կատարել համապատասխան եզրակացություններ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Օգտվել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից ·Վերլուծել առաջացած խնդիրները և գտնել լուծման ուղիները։ 3. Описание ·Ուսուցանելու ուսանողներին ընդհանուր և անօրգանական քիմիա առարկայի հիմնական գիտելիքներ ·Ծանոթացնել քիմիայի և կենսաբանության միջառարկայական կապին ·Ուսուցանել անալիտիկ քիմիա առարկայի հիմնական տեսական գիտելիքները, որակական և քանակական անալիզին գործնական հմտությունները։ ·Պարզել վերլուծության համար ներկայացված փորձանմուշների բաղադրությունները և առաջարկել դրանց քանակները որոշելու անալիզի սխեմաներ: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասավանդում սլայդների ցուցադրմամբ և պասսիվ ունկնդրում, ընթացքում` հարց ու պատասխան, դասախոսության վերջում` կարդացվածի ամփոփում, քննարկումներ ·Ինքնուրույն թեմատիկ աշխատանքներ (ցուցադրական նյութերի պատրաստում և զեկուցումներ) ·Գործնական աշխատանքներ, սեմինարներ, քննարկումներ, լաբորատոր աշխատանքներ։ 5. Методы и критерии оценки ·1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.25: ·2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.25: ·Ընթացիկ ստուգումներ՝ 6 միավոր։ · Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: 6. Список основной литературы D. F Shriver, Mark T Weller, Tina Overton, Jonathan Rourke, F. A Armstrong // Inorganic Chemistry. Sixth edition, 2014, United Kingdom: OUP Oxford. P. 901 [rus. Эткинс Питер, Шрайвер Д. //Неорганическая химия, В 2 томах. Том 1, Мир, 2015, с. 680. (Лучший зарубежный учебник)] Housecroft C.E., Sharpe A.G.// Inorganic Chemistry 4th Edition. - Pearson Education, 2012. - 1257 p. կամ Catherine E. Housecroft, Edwin C. Constable // Chemistry: an introduction to organic, inorganic, and physical chemistry. 4th Edition. - Pearson Education, 2010. - 1553 p. [rus. Хаускрофт К., Констебл Э. //Современный курс общей химии, Том 1, М.: Мир, 2002. - 540 с. (Лучший зарубежный учебник)]. Գրիգորյան Ս. Կ. // Ընդհանուր քիմիա։ Ուսումնական ձեռնարկ «Զանգակ» հրատ., Երևան, 2002։ 399 էջ Ադամյան Ռոբերտ // Անօրգանական քիմիա, Գիրք 1 (հատոր 1, հատոր 2, 2018) Գիրք 2 (հատոր 1` 2020, հատոր 2, 2021) Եր., ԵՊՀ հրատ. Аналитическая химия. Методы идентификации и определения веществ. Учебник для вузов, 2-е изд., стер. Лань, 2020. G.D. Christian, P.K. Dasgupta, K.A. Schug, Analytical Chemistry, 7th ed., John Wiley & Sons Inc., 2014, p. 826. Г.Кристиан. Аналитическая химия в 2 томах. М., БИНОМ, Лаборатория знаний. 2009 М.Отто. Современные методы аналитической химии. М., Техносфера, 2008, 544 с. В.П.Васильев. Аналитическая химия. В 2 ч. - М.: Высшая школа, 1989. А.Т.Пилипенко, И.В.Пятницкий. Аналитическая химия. Т.1.- М: Химия, 1990. В.Н.Алексеев. Курс качественного химического полумикроанализа М., Химия, 1972 В.Д.Пономарев. Аналитическая химия.ч.1, М.,Высшая школа , 1982. Д.Скуг, Д..Уэст. Основы аналитической хими, в 2-х тօмах, М., Мир, 1979. Ա.Գ.Քանքանյան. Որակական քիմիական անալիզի տեսական հիմունքները. Երևան, ԵՊՀ, 1979: Ա.Գ.Քանքանյան. Որակական քիմիական անալիզի գործնական աշխատանքներ. Երևան, ԵՊՀ, 1977: 7. Основная часть курса Ատոմի կառուցվածքի ժամանակակից մոդելը։ Քիմիական կապի տեսակները։ Քիմիական հավասարակշռություն։ Լուծույթներ և դրանց հատկությունները։ Քիմիական ռեակցիայի արագություն։ Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներ։ Կոմպլեքս միացություններ։ s տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։ p տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։ d տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։ Վերլուծական քիմիայի հիմնական բաժինները՝ որակական և քանակական անալիզ: Կատիոնների և անիոնների դասակարգումն ըստ անալիտիկական խմբերի: Հոմոգեն հավասարակշռություն: Թթվահիմնային հավասարակշռություն: Թթուների և հիմքերի ժամանակակից տեսությունները: Հետերոգեն հավասարակշռություն: Կոմպլեքսագոյացման հավասարակշռություն: Կայունության (գոյացման) հաստատուն: Օքսիդացման-վերականգնման հավասարակշռություն: Ստանդարտ վերօքս պոտենցիալ, Ներնստի հավասարումը: Ծավալաչափական անալիզ: Տիտրման վերջակետ և համարժեքության կետ: Ծավալաչափական վերօքս եղանակների հիմունքները: Ծավալաչափական նստվածքագոյացման և կոմպլեքսագոյացման եղանակներ:
0709	Կենսաքիմիա - 1	9
3-րդ կիսամյակ 9 ժամ/շաբաթ Դաս. 4.53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 4.47 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ43 1. Цель курса ·տրամադրել հիմնարար գիտելիքներ բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների, նրանց կառուցվածքի մեջ մտնող ամինաթթուների կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ, ·ծանոթացնել այդ միացությունների որակական և քանակական որոշման սկզբունքներին, հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման մեթոդներին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների և ամինաթթուների կառուցվածքը, նկարագրելու սպիտակուցների կառուցվածքի կապը նրանց գործառույթի հետ, ·բացատրել նուկլեինաթթուների գործառութային և կառուցվածքային առանձնահատկությունները, ·պարզաբանելու կենդանի օրգանիզմների հյուսվածքներից սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների անջատման և մաքրման մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ .գործնականում իրականացնել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների և ամինաթթուների որակական ու քանակական որոշում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ, ·իրականացնել ինքնուրույն գիտական հետազոտություններ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների քանակական և որակական որոշման բնագավառում, .աշխատել գրականության հետ, կատարել ընդհանրացումներ, որոշակի կապեր հաստատել սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև: 3. Описание ·տրամադրել հիմնարար գիտելիքներ բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների, նրանց կառուցվածքի մեջ մտնող ամինաթթուների կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ, ·ծանոթացնել այդ միացությունների որակական և քանակական որոշման սկզբունքներին, հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման մեթոդներին: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում նախորդ և տվյալ դասախոսությունների վերաբերյալ: ·աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում: 5. Методы и критерии оценки ·1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է գրավոր, առավելագույնը՝ 3 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր: ·2-րդ ընթացիկ քննություն կազմակերպվում է բանավոր, գնահատվում է առավելագույնը 3 միավոր արժեքով: Եզրափակիչ քննություն - բանավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր, 8 միավոր առավելագույն արժեքով: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր: ·Ընթացիկ հարցում - առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի մասնակցությունը ընթացիկ ստուգումներին, սեմինարներին, կոլոքվիումներին: ·Մասնակցություն՝ առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր): 6. Список основной литературы Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр. Нельсон Д. Кокс М. Основы биохимии Ленинджера, 2020г. Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p. Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2021, Freeman and Comp., 1198p Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում: 7. Основная часть курса Ներածություն: Ամինաթթուների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, կառուցվածքը: Սպիտակուցների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, նրանց կառուցվածքը: Սպիտակուցների դասակարգումը, պարզ և բարդ սպիտակուցներ: Կենդանի հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման հիմնական մեթոդները:
0709	Կենսաքիմիա-2	6
4-րդ կիսամյակ 5 ժամ/շաբաթ դաս. 2.53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2.47 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ31 1. Цель курса ·փոխանցել պատշաճ գիտելիք կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքի մեջ մտնող բաղադրամասերի՝ ածխաջրերի, լիպիդների ճարպերի, ֆերմենտների վիտամինների, հորմոնների քիմիական կառուցվածքի առանձնահատկությունների, նրանց կենսաքիմիական դերի, ֆունկցիաների վերաբերյալ համապարփակ գիտելիք , ·բացատրել կենսաբանական օքսիդացման մոլեկուլային մեխանիզմը, մեկնաբանել օքսիդային ֆոսֆորիլացման տեսությունը, ·փոխանցել տարբեր լաբորատոր հետազոտությունների իրականացման հմտություններ՝ կապված ֆերմենտների, ածխաջրերի և Ճարպերի քանակական և որակական որոշման հետ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·բացատրել կենսաբանական օքսիդացման մոլեկուլային մեխանիզմը, մեկնաբանել օքսիդային ֆոսֆորիլացման տեսությունը, մատնանշել ֆերմենտների դերը կենսաքիմիական գործընթացներում, վերարտադրել կենդանի բջիջներում առկա կարևոր կենսաբանական մոլեկուլների՝ լիպիդների և ճարպերի, ածխաջրերի կառուցվածքը, ·մեկնաբանել հորմոնների և վիտամինների դերը կենսաքիմիական գործընթացներում, ներկայացնել դրանց կառուցվածքը, լուսաբանել կենսաբանական ֆունկցիաները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Կատարել տարբեր հետազոտություններ՝ կապված ֆերմենտների, ածխաջրերի և Ճարպերի քանակական և որակական որոշման հետ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ ·իրականացնել ինքնուրույն գիտական հետազոտություններ ֆերմենտների, ածխաջրերի, Ճարպերի, և լիպիդների քանակական և որակական որոշման բնագավառում ·աշխատել գրականության հետ, կատարել ընդհանրացումներ, որոշակի կապեր հաստատել միացությունների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև: 3. Описание ·փոխանցել պատշաճ գիտելիք կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքի մեջ մտնող բաղադրամասերի՝ ածխաջրերի, լիպիդների ճարպերի, ֆերմենտների վիտամինների, հորմոնների քիմիական կառուցվածքի առանձնահատկությունների, նրանց կենսաքիմիական դերի, ֆունկցիաների վերաբերյալ համապարփակ գիտելիք , ·բացատրել կենսաբանական օքսիդացման մոլեկուլային մեխանիզմը, մեկնաբանել օքսիդային ֆոսֆորիլացման տեսությունը, ·փոխանցել տարբեր լաբորատոր հետազոտությունների իրականացման հմտություններ՝ կապված ֆերմենտների, ածխաջրերի և Ճարպերի քանակական և որակական որոշման հետ: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում նախորդ և տվյալ դասախոսությունների վերաբերյալ, ·աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում, ·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, ·հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում, ·ինքնուրույն կամ խմբային հետազոտական աշխատանքի արդյունքում ստացված տվյալների հիման վրա գիտական զեկուցման ներկայացում, քննարկում լսարանում, ստացված տվյալների մեկնաբանում: 5. Методы и критерии оценки ·1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է բանավոր, առավելագույնը՝ 3 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5 միավոր: ·2-րդ ընթացիկ քննություն - հետազոտական բաղադրիչ - գնահատվում է առավելագույնը 4 միավոր արժեքով: Հետազոտական աշխատանքը գնահատվում է ինչպես անհատական, այնպես էլ խմբային աշխատանքների կատարման արդյունքում՝ հետևյալ չափանիշներով և համամասնությամբ. 1) հետազոտական թեմայի արդիականության հիմնավորում և կատարման ինքնուրույնություն՝ առավելագույնը 0,5 միավոր: 2) ստացված արդյունքների հիմնավորվածություն և հավաստիություն` առավելագույնը 1 միավոր, 3) ստացված արդյունքների որակական և/կամ քանակական վերլուծություն` առավելագույնը 1միավոր, 4) աշխատանքի բանավոր ներկայացում` առավելագույնը 1 միավոր, եթե աշխատանքը կատարվել և տրվել է դասախոսին, բայց բանավոր ներկայացում տեղի չի ունեցել, ապա այս չափանիշը գնահատվում է 0 միավոր, 5) համապատասխան եզրակացությունների առկայություն` առավելագույնը 0,5 միավոր, 6) հետազոտական աշխատանքում գրագողության հայտնաբերման դեպքում աշխատանքը գնահատվում է «անբավարար»։ ·Եզրափակիչ քննություն - բանավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր, 8 միավոր առավելագույն արժեքով: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր: ·Ընթացիկ հարցում - առավելագույնը 2 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի մասնակցությունը ընթացիկ ստուգումներին, սեմինարներին, կոլոքվիումներին: ·Մասնակցություն՝ առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր): 6. Список основной литературы Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр. Нельсон Д. Кокс М. Основы биохимии Ленинджера, 2020г. Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p. Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2021, Freeman and Comp., 1198p Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում 7. Основная часть курса Ֆերմենտներ, նրանց կառուցվածքը, ակտիվության վրա ազդող գործոնները, կենսաբանական դերը: Ածխաջրերի ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, նրանց դասակարգումը: Մոնոսախարիդներ, ստերեոիզոմերիա: Դիսախարիդների և պոլիսախարիդների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները և կառուցվածքը: Լիպիդների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, դասակարգումը և կառուցվածքը: Վիտամինների և հորմոնների կառուցվածքը, կենսաբանական ֆունկցիաները: Էլեկտրոնների փոխանցման միտոքոնդրիալ շղթան և օքսիդացիոն ֆոսֆորիլացում: Թթվածնային ազատ ռադիկալների առաջացումը և չեզոքացումը:
0709	Կենսաքիմիա-3	3
5-րդ կիսամյակ 3 ժամ/շաբաթ դաս. 1.33 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.67 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ34 1. Цель курса ·հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ կենսաբանական օքսիդացման գործընթացի մոլեկուլային հիմքերի, բջիջների էներգետիկ փոխանակության գործընթացում օքսիդային ֆոսֆորիլացման առանձնահատկությունների վերաբերյալ, ·փոխանցել տեսական գիտելիքներ ածխաջրերի և լիպիդների փոխանակության առանձնահատկությունների և նրանց փոխանակության հիմնական ուղիների մասին, ·փոխանցել ազոտ պարունակող միացությունների (սպիտակուցների, առանձին ամինաթթուների, նուկլեինաթթուների) փոխանակության ասպարեզում ինքնուրույն հետազոտություններ կատարելու գործնական ունակություններ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել բջիջներում ածխաջրերի էներգիական դերը, քննարկելու ածխաջրերի և լիպիդների փոխանակության հիմնական սկզբունքները, մատնանշելու նրանց փոխանակության հիմնական ուղիները, ·վերարտադրել ամինաթթուների և այլ ազոտ պարունակող միացությունների նյութափոխանակության հիմնական մեխանիզմները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·ընտրել և գործածել սպիտակուցների, ամինաթթուների, ֆերմենտների և նուկլեինաթթուների փոխանակության ուսումնասիրման համապատասխան մեթոդները, գործնականում կիրառելու սպիտակուցների և ամինաթթուների փոխանակության ուսումնասիրության մեթոդները: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ ·տարանջատել նյութափոխանակության ասպարեզում կենսաքիմիայի խնդիրները, ·նախագծել ինքնուրույն գիտական հետազոտություններ ածխաջրերի, Ճարպերի, լիպիդների և ազոտ պարունակող միացությունների փոխանակության ասպարեզում, · կարգավորել գրականության տվյալները, ամփոփել և եզրահանգել, մասնավորապես՝ որոշակի կապեր հաստատել միացությունների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև: 3. Описание ·հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ կենսաբանական օքսիդացման գործընթացի մոլեկուլային հիմքերի, բջիջների էներգետիկ փոխանակության գործընթացում օքսիդային ֆոսֆորիլացման առանձնահատկությունների վերաբերյալ, ·փոխանցել տեսական գիտելիքներ ածխաջրերի և լիպիդների փոխանակության առանձնահատկությունների և նրանց փոխանակության հիմնական ուղիների մասին, ·փոխանցել ազոտ պարունակող միացությունների (սպիտակուցների, առանձին ամինաթթուների, նուկլեինաթթուների) փոխանակության ասպարեզում ինքնուրույն հետազոտություններ կատարելու գործնական ունակություններ: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում նախորդ և տվյալ դասախոսությունների վերաբերյալ, ·աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում, ·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում: 5. Методы и критерии оценки ·1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է գրավոր, առավելագույնը՝ 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր: ·2-րդ ընթացիկ քննություն կազմակերպվում է բանավոր, առավելագույնը՝ 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր: ·Ինքնուրույն աշխատանք - 5 միավոր: ·Ընթացիկ ստուգումներ - առավելագույնը՝ 4 միավոր: Գնահատվում է ուսանողի մասնակցույունը սեմինարներին, ընթացիկ հարցումներին: · Մասնակցություն - առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր): 6. Список основной литературы Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр. Нельсон Д. Кокс М. Основы биохимии Ленинджера, 2020г. Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p. Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2021, Freeman and Comp., 1198p Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում 7. Основная часть курса Ածխաջրերի մարսողությունը: Գլիկոգենի կենսասինթեզը և կատաբոլիզմը: Գլիկոլիզ: Գլիկոնեոգենեզ: Լիմոնաթթվային (Կրեբսի) ցիկլ: Պենտոզային ցիկլ: Ճարպերի և լիպիդների մարսողությունը: Արյան լիպոպրոտեինները: Ճարպերի և լիպիդների սինթեզն ու կատաբոլիզմը, ճարպաթթուների β-օքսիդացում, ճարպաթթուների կենսասինթեզ: Կետոնային մարմինների սինթեզը և փոխանակությունը: Ածխաջրերի և լիպիդների նյութափոխանակության կարգավորումը և խանգարումները:Սպիտակուցների մարսողությունը: Պարզ սպիտակուցների փոխանակությունը: Ամինաթթուների փոխանակության հիմնական ուղիները՝ դեզամինացումը, տրանսամինացումը, դեկարբօքսիլացումը: Առանձին ամինաթթուների փոխանակությունը: Բարդ սպիտակուցների փոխանակությունը: Ամոնիակի առաջացման և չեզոքացման ուղիները, օրնիթինային ցիկլ: Նյութափոխանակության կարգավորումը և խանգարումները:
0709	Բույսերի ֆիզիոլոգիա և կենսաքիմիա	9
5-րդ կիսամյակ 8 ժամ/շաբաթ դաս. 4 ժամ/շաբաթ, լաբ․4 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ45 1. Цель курса ·ձևավորել բուսական օրգանիզում ընթացող ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունների վերաբերյալ խոր մասնագիտական գիտելիքներ, ·հաղորդել բույսում ընթացող մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունների վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական պատկերացումներ, ·փոխանցել հմտություններ իրականացնելու բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունները և դրանց կենսաբանական նշանակությունը և կարգավորման մեխանիզմները, ·նկարագրել բույսերում, նյութափոխանակության, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության կարգավորման հիմքում ընկած մեխանիզմների սկզբունքները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·իրականացնել բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում, ·գնահատել բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքների կենսաբանական ակտիվությունը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ ·օգտագործել մասնագիտական գործունեության ընթացքում ստացած գիտելիքները, ·օգտագործել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներ, օգտագործելու ժամանակակից լաբորատոր սարքավորումները։ 3. Описание ·ձևավորել բուսական օրգանիզում ընթացող ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունների վերաբերյալ խոր մասնագիտական գիտելիքներ, ·հաղորդել բույսում ընթացող մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունների վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական պատկերացումներ, ·փոխանցել հմտություններ իրականացնելու բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում։ 4. Стили и методы преподавания и обучения ·ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր), ·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, ·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ զրույց, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, հարցեր և պատասխաններ), ·աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում, ·անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում, ·լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։ 5. Методы и критерии оценки ·Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ 2 ընթացիկ քննություն, ընթացիկ ստուգումներ և մասնակցություն։ ·Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներնե են․ ·1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը 3: ·2-րդ ընթացիկ քննություն, գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը` 3: ·Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր: ·Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 3։ · Մասնակցություն․ առավելագույն միավորը՝ 3, միավորների քայլը 1 (91-100%` 3. 81-90%` 2, 71-80%`1, ≤ 70 %` 0 ): 6. Список основной литературы Պետրոսյան Մ․, Ազարյան Կ․, Թռչունյան Ա․ Բույսերի ֆիզիոլոգիա, Լաբորատոր աշխատանքների ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, 2013, 125 էջ․ Физиология и биохимия растений: Учебное пособие / Н.А. Ильина, И.В. Сергеева, А.И. Перетятко - Ульяновск-Саратов, 2013. - 335 с. "Физиология растений", Под ред. Ермакова И.П., М., "Академия", 2007. 640 Taiz L., Zeiger E., Moller L.M., Murphy A. Plant Physiology and Development, Sixth Edition, Oxford University press, 2017. Nelson, David L., and Michael M. Cox. "Lehninger Principles of Biochemistry seventh edition." (2017). Biochemistry of Plant Secondary Metabolism. edited by Michael Wink, 2010. 481p. 7. Основная часть курса Առարկան, խնդիրները, ուսումնասիրության մեթոդները: Բուսական բջջի ֆիզիոլոգիան և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Բջջի կառուցվածքային կազմավորումը որպես նրա գործառույթային ակտիվության հիմքը, հիմնական ներբջջային կոմպարտմենտները, պլազմալեմի և բջջապատի կառուցվածքային և գործառույթային առանձնահատկությունները: Բուսական բջջում սպիտակուցների տեսակավորման և տեղափոխման ուղիները: Ցիտոզոլը որպես սպիտակուցային կոլոիդ համակարգ: Բուսական օրգանիզմի ֆոտոլիթոավտոտրոֆ սննդառությունը։ Ֆոտոսինթեզի հիմնական ռեակցիաների բնույթը և ֆիզիկաքիմիական հիմքերը: Ֆոտոսինթեզային ապարատի կառուցվածքային և կենսաքիմիական կազմավորումը, գրանալամելային ապարատի քիմիական կառուցվածքը: Առաջնային ֆոտոռեցեպտորներ: Քլորոֆիլ a-ի կենսասինթեզը: Քլորոպլաստների գրանալամելային կառուցվածքը, էլեկտրոնատրասպորտային շղթայի կառուցվածքա- գործառույթային կազմավորումը, և էլեկտրոնների փոխանցման ուղիները, ֆոտոֆոսֆորիլացման տիպերը: Վերականգնողական կարբոքսիլացման ուղիները, դրանց կենսաքիմիական բնույթն ու կենսաբանական նշանակությունը։ Բուսերում շնչառական մետաբոլիզմի ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Շնչառության և խմորման գենետիկական կապը: Բուսական բջիջներում գլիկոլիզի առանձնահատկությունները, օքսիդային ուղիների բազմազանությունը և կենսաբանական նշանակությունը, մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածությունը։ Ջրափոխանակության ֆիզիոլոգիան: Բջիջը որպես օսմոսային համակարգ: Բջջում ջրի վիճակը: Բջջի կողմից ջրի կլանման հիմնական օրինաչափությունները և տրանսպիրացիայի կարգավորման մեխանիզմները: Հանքային սննդառությունը, ազոտի մետաբոլիզմը, իոնների ներթափանցումը և տրանսպորտի ուղիներն ու մեխանիզմները։ Բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Բջջում գերզգայունության ռեակցիան: Երկրորդային արգասիքների դասակարգումը. կառուցվածքային օրինաչափությունները, հիմնական խմբերը, ֆիտոքիմիան: Երկրորդային արգասիքների գործառույթային առանձնահատկությունները և կիրառման հեռանկարները:
0709	Բույսերի ֆիզիոլոգիա և կենսաքիմիա	9
5-րդ կիսամյակ 8 ժամ/շաբաթ դաս. 4 ժամ/շաբաթ, լաբ․4 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ45 1. Цель курса ·ձևավորել բուսական օրգանիզում ընթացող ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունների վերաբերյալ խոր մասնագիտական գիտելիքներ, ·հաղորդել բույսում ընթացող մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունների վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական պատկերացումներ, ·փոխանցել հմտություններ իրականացնելու բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունները և դրանց կենսաբանական նշանակությունը և կարգավորման մեխանիզմները, ·նկարագրել բույսերում, նյութափոխանակության, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության կարգավորման հիմքում ընկած մեխանիզմների սկզբունքները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·իրականացնել բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում, ·գնահատել բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքների կենսաբանական ակտիվությունը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ ·օգտագործել մասնագիտական գործունեության ընթացքում ստացած գիտելիքները, ·օգտագործել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներ, օգտագործելու ժամանակակից լաբորատոր սարքավորումները։ 3. Описание ·ձևավորել բուսական օրգանիզում ընթացող ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունների վերաբերյալ խոր մասնագիտական գիտելիքներ, ·հաղորդել բույսում ընթացող մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունների վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական պատկերացումներ, ·փոխանցել հմտություններ իրականացնելու բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում։ 4. Стили и методы преподавания и обучения ·ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր), ·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, ·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ զրույց, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, հարցեր և պատասխաններ), ·աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում, ·անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում, ·լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։ 5. Методы и критерии оценки ·Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ 2 ընթացիկ քննություն, ընթացիկ ստուգումներ և մասնակցություն։ ·Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներնե են․ ·1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը 3: ·2-րդ ընթացիկ քննություն, գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը` 3: ·Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր: ·Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 3։ · Մասնակցություն․ առավելագույն միավորը՝ 3, միավորների քայլը 1 (91-100%` 3. 81-90%` 2, 71-80%`1, ≤ 70 %` 0 ): 6. Список основной литературы Պետրոսյան Մ․, Ազարյան Կ․, Թռչունյան Ա․ Բույսերի ֆիզիոլոգիա, Լաբորատոր աշխատանքների ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, 2013, 125 էջ․ Физиология и биохимия растений: Учебное пособие / Н.А. Ильина, И.В. Сергеева, А.И. Перетятко - Ульяновск-Саратов, 2013. - 335 с. "Физиология растений", Под ред. Ермакова И.П., М., "Академия", 2007. 640 Taiz L., Zeiger E., Moller L.M., Murphy A. Plant Physiology and Development, Sixth Edition, Oxford University press, 2017. Nelson, David L., and Michael M. Cox. "Lehninger Principles of Biochemistry seventh edition." (2017). Biochemistry of Plant Secondary Metabolism. edited by Michael Wink, 2010. 481p. 7. Основная часть курса Առարկան, խնդիրները, ուսումնասիրության մեթոդները: Բուսական բջջի ֆիզիոլոգիան և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Բջջի կառուցվածքային կազմավորումը որպես նրա գործառույթային ակտիվության հիմքը, հիմնական ներբջջային կոմպարտմենտները, պլազմալեմի և բջջապատի կառուցվածքային և գործառույթային առանձնահատկությունները: Բուսական բջջում սպիտակուցների տեսակավորման և տեղափոխման ուղիները: Ցիտոզոլը որպես սպիտակուցային կոլոիդ համակարգ: Բուսական օրգանիզմի ֆոտոլիթոավտոտրոֆ սննդառությունը։ Ֆոտոսինթեզի հիմնական ռեակցիաների բնույթը և ֆիզիկաքիմիական հիմքերը: Ֆոտոսինթեզային ապարատի կառուցվածքային և կենսաքիմիական կազմավորումը, գրանալամելային ապարատի քիմիական կառուցվածքը: Առաջնային ֆոտոռեցեպտորներ: Քլորոֆիլ a-ի կենսասինթեզը: Քլորոպլաստների գրանալամելային կառուցվածքը, էլեկտրոնատրասպորտային շղթայի կառուցվածքա- գործառույթային կազմավորումը, և էլեկտրոնների փոխանցման ուղիները, ֆոտոֆոսֆորիլացման տիպերը: Վերականգնողական կարբոքսիլացման ուղիները, դրանց կենսաքիմիական բնույթն ու կենսաբանական նշանակությունը։ Բուսերում շնչառական մետաբոլիզմի ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Շնչառության և խմորման գենետիկական կապը: Բուսական բջիջներում գլիկոլիզի առանձնահատկությունները, օքսիդային ուղիների բազմազանությունը և կենսաբանական նշանակությունը, մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածությունը։ Ջրափոխանակության ֆիզիոլոգիան: Բջիջը որպես օսմոսային համակարգ: Բջջում ջրի վիճակը: Բջջի կողմից ջրի կլանման հիմնական օրինաչափությունները և տրանսպիրացիայի կարգավորման մեխանիզմները: Հանքային սննդառությունը, ազոտի մետաբոլիզմը, իոնների ներթափանցումը և տրանսպորտի ուղիներն ու մեխանիզմները։ Բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Բջջում գերզգայունության ռեակցիան: Երկրորդային արգասիքների դասակարգումը. կառուցվածքային օրինաչափությունները, հիմնական խմբերը, ֆիտոքիմիան: Երկրորդային արգասիքների գործառույթային առանձնահատկությունները և կիրառման հեռանկարները:
0102	Մաթեմատիկա	7
1- ին կիսամյակ 7 ժամ/շաբ. դաս. – 3,6 ժամ/շաբ., գործ. – 3,4 ժամ/շաբ. Обязательный 0102/Բ13 1. Цель курса Ներկայացնել վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի և մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ վեկտորներ, մատրիցներ, որոշիչներ, գծային համակարգեր, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները։ Հաջորդ նպատակը՝ ծանոթացնել պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումների լուծման եղանակների հետ, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն. · Ներկայացնելու վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի, մաթեմատիկական անալիզի և դիֆերենցիալ հավասարումների տեսության գաղափարներն ու մեթոդները; բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ. · կատարելու գործողություններ վեկտորների, մատրիցների, որոշիչների հետ, լուծելու գծային համակարգեր; · գտնելու ֆունկցիայի սահմանը, ածանցյալը, հետազոտելու ֆունկցիան ածանցյալի միջոցով, հաշվելու որոշյալ և անորոշ ինտեգրալներ, մակերեսներ; · լուծելու պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ; · ցույց տալու մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների հատկությունները, հաշվելու նրանց մասնակի ածանցյալները, գտնելու էքստրեմումները։ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ. Յուրացված մեթոդների կիրառումը այլ տեսություններում: 3. Описание Ներկայացնել վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի և մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ վեկտորներ, մատրիցներ, որոշիչներ, գծային համակարգեր, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները։ Հաջորդ նպատակը՝ ծանոթացնել պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումների լուծման եղանակների հետ, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։ 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ, · Գործնական աշխատանքներ։ 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · Դասընթացին մասնակցության համար՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`1: · Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից: 6. Список основной литературы Լ. Գալստյան, Բարձրագույն մաթեմատիկա, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ., 2012, 2017, Գ.Հակոբյան, Ա.Դավթյան, Ռ.Սահակյան, Վերլուծական երկրաչափության և գծային հանրահաշվի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, ԵՊՀ հրատ., 2005, Ս.Հովհաննիսյան, Ա. Թասլաքյան, Մաթեմատիկական անալիզի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ., 2016, 2013, Գ. Միքայելյան, Զ. Միքայելյան, Մաթեմատիկական մեթոդներ բնագիտության մեջ, Երևան, 2011, Ն.Ս. Պիսկունով, Դիֆերենցիալ և ինտեգրալ հաշիվներ, ԲՏՈւՀ-ների համար, հ. 1,2, Երևան, 1979, J.R. Chasnov, Mathematical Biology, The Hong Kong Univ. of Sci. Technology, 2012, A. Cunningham, R. Whelan, Maths for Chemists, UK, 2014, J.E. Parker, Introductory Maths for Chemists, Chemistry Maths, Vols 1-3, UK, 2013, С. Гроссман, Дж. Тернер, Математика для биологов, Высшая школа, М. 1983, И.И. Баврин, Краткий курс высшей математики для химико-биологических и медицинских специальностей, 2003. 7. Основная часть курса Թեմա 1 . Վերլուծական երկրաչափության տարրեր՝ կոորդինատային հարթություն, ուղիղ գիծ, երկրորդ կարգի կորեր, վեկտորներ, գործողություններ վեկտորների հետ։ Թեմա 2. Գծային հանրահաշվի տարրեր՝ մատրիցներ և որոշիչներ, գծային հավասարումների համակարգեր։ Թեմա 3. Հաջորդականու-թյան և ֆունկցիայի սահման, անընդհատ ֆունկցիաներ, հատկությունները։ Թեմա 4. Ֆունկցիայի ածանցյալ, ածանցման կանոնները, դիֆերենցիալ։ Բարձր կարգի ածանցյալներ։ Թեմա 5 . Դիֆերենցիալ հաշվի հիմնական թեորեմները։ Ֆունկցիայի հետազոտումն ածանցյալի միջոցով, ֆունկցիայի գրաֆիկի կառուցումը։ Թեմա 6 . Նախնական ֆունկցիա, անորոշ ինտեգրալ։ Թեմա 7. Որոշյալ ինտեգրալ, հատկությունները, կիրառությունները, մակերեսի հաշվում։ Թեմա 8. Պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ։ Գծային դիֆերենցիալ հավասարումներ և համակարգեր։ Թեմա 9. Մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաներ, սահմանը, անընդհատությունը, մասնակի ածանցյալներ, բարձր կարգի ածանցյալներ և էքստրեմումներ։
0410	Ֆիզիկա	6
3-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2 ժամ/շաբաթ Обязательный 0410/Բ25 1. Цель курса · Ուսանողներին հաղորդել գիտելիքներ կինեմատիկայի և դինամիկայի, մեխանիկայի պահպանման օրենքների, պինդ մարմնի, հեղուկների մեխանիկայի, ինչպես նաև՝ ոչ իներցիալ համակարգերի և հարաբերականության տեսության մասին, գիտելիքներ հաղորդել գազերի կինետիկ տեսության, ջերմադինամիկայի ակզբունքների, վիճակագրական ֆիզիկայի հիմունքների, ջերմոդինամիկական պրոցեսների, ռեալ գազերի, Վան-դեր-Վալսի հավասարման, ինչպես նաև՝ էլեկտրական դաշտի և Էլեկտրական հոսանքի հատկությունների: · ուսանողներին ծանոթացնելու օպտիկայի և ատոմի ֆիզիկայի օրենքների հայտնագործմանը, դրանց առնչվող հիմնական փորձերին, ներկայացնել այդ օրենքները ինտեգրալային և դիֆերենցիալ տեսքերով, · գաղափար տալ նրանց հիմնական կիրառությունների մասին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնել մեխանիկայի , մոլեկուլյար ֆիզիկայի և ջերմոդինամիկայի, էլեկտրաստատիկայի հիմնական օրենքները, դրանց առնչվող կարևորագույն փորձերը, երևույթները, · ներկահյացնելու այդ երևույթների, փորձերի, օրենքների կապը, օրենքների համակարգի ներքին տրամաբանությունը, այդ համակարգից բխող հիմնական հետևությունները և արդյունքները: · նկարագրել այդ երևույթների, փորձերի, օրենքների կապը, օրենքների համակարգի ներքին տրամաբանությունը, այդ համակարգից բխող հիմնական հետևությունները և արդյունքները բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կիրառել ստացած գիտելիքները կոնկրետ բնույթ կրող հարցերի վերլուծության, խնդիրների լուծման համար: · ցուցադրել մագնիսականության, օպտիկայի, ատոմի և միջուկիֆիզիկայի հիմնարար օրինաչափություններ մեկնաբանող փորձեր ուսումնական լաբորատորսարքերի վրա: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · Օգտագործելտեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներ (ինտերնետ ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ և հաշվետվություններ), գնահատել և ընդհանրացնել հետազոտությունների ժամանակ ստացված արդյունքները 3. Описание · Ուսանողներին հաղորդել գիտելիքներ կինեմատիկայի և դինամիկայի, մեխանիկայի պահպանման օրենքների, պինդ մարմնի, հեղուկների մեխանիկայի, ինչպես նաև՝ ոչ իներցիալ համակարգերի և հարաբերականության տեսության մասին, գիտելիքներ հաղորդել գազերի կինետիկ տեսության, ջերմադինամիկայի ակզբունքների, վիճակագրական ֆիզիկայի հիմունքների, ջերմոդինամիկական պրոցեսների, ռեալ գազերի, Վան-դեր-Վալսի հավասարման, ինչպես նաև՝ էլեկտրական դաշտի և Էլեկտրական հոսանքի հատկությունների: · ուսանողներին ծանոթացնելու օպտիկայի և ատոմի ֆիզիկայի օրենքների հայտնագործմանը, դրանց առնչվող հիմնական փորձերին, ներկայացնել այդ օրենքները ինտեգրալային և դիֆերենցիալ տեսքերով, · գաղափար տալ նրանց հիմնական կիրառությունների մասին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություն, · լաբորատոր պարապմունք: 5. Методы и критерии оценки · Նախատեսված են 2 ընթացիկ քննություններ՝ յուրաքանչյուրը, առավելագույնը 4 միավոր, ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 2 միավոր, մասնակցություն՝ առավելագույնը 2 միավոր։ · Երկու ընթացիկ քննությունները գրավոր են, յուրաքանչյուրը՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը` 1 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է: · Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, 8միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը` 2 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է: · Ընթացիկ ստուգումները իրականացվում են դասխոսության և լաբորատոր աշխատանքների ընթացքում, գնահատման միավորի քայլը ընդունելով 0.5: Մասնակցությունը գնահատվում է ըստ սանդղակի՝£ 60 % դեպքում-0, 61-80 % դեպքում -1, 81-100 % դեպքում - 2 միավոր: 6. Список основной литературы Սավելև Ի. Վ. ≪Ընդհանուր ֆիզիկայի դասընթաց≫1, 2,3“Լույս” Երևան 1982. Савельев И. В. Курс физики, том 1,2 Москва 2016 H. C. Ohanian, J.T. Markert. Physics for Engineers and Scientists. Vol. 1,2,3 2007 by W.W. Norton & Company, Inc., New York-London. Մ. Աբրահամյան, Ռ.Գաբրիելյան և այլոք. Լաբորատոր պարապմունքների ուղեցույց, Մեխանիկա, ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2018: Ա.Մուրադյան, Դ. Բադալյան և այլոք. Լաբորատոր պարապմունքների ուղեցույց, Մոլեկուլային ֆիզիկա, ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2019: Ա.Մուրադիան, Պ.Պետրոսյան և այլոք. Լաբորատոր պարապմունքների ուղեցույց, Էլեկտրականություն և մագնիսականություն, ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2019: Ա. Մուրադյան,Հ.Բադալյան և այլոք. Լաբորատոր պարապմունքների ուղեգույց Օպտիկա և ատոմային ֆիզիկա Երևան 2018 7. Основная часть курса Կինեմատիկա: Նյութական կետի և պինդ մարմնի համընթաց շարժման դինամիկա: Պահպանման օրենքները մեխանիկայում: Պինդ մարմնի պտտական շարժման դինամիկա: Մեխանիկական տատանումներ և ալիքներ: Մոլեկուլային- կինետիկ տեսությունը: Իդեալական գազի օրենքները: Ջերմոդինամիկա: Աշխատանքը տարբեր պրոցեսներում: Էլեկտրաստատիկ դաշտը վակուումում: Էլեկտրաստատիկ դաշտը միջավայրի առկայության դեպքում: Հաստատուն էլեկտրական հոսանք: Մագնիսական դաշտը վակուումում։Մագնիսական դաշտի ազդեցությունը լիցքերի և հոսանքների վրա։Մագնիսական դաշտը միջավայրում։ Մագնետիկներ։Էլեկտրամագնիսկան մակածում: Մաքսվելի հավասարումների համակարգը:Ալիքային հավասարում։Երկրաչափական օպտիկա։Լույսի ինտերֆերենցիա։Լույսի դիֆրակցիա։ Լուսի բևեռացում։ Ֆոտոնիկ բյուրեղներ։ Բիոֆոտոնիկա։Լույսի դիսպերսիա։Ջերմային ճառագայթում։ Ֆոտոններ։Ատոմի Բորի տեսություն։ Ատոմների քվանտամեխանիկական տեսություն։Ատոմի միջուկ։ Ռադիոակտիվություն։ Տարրական մասնիկներ
0608	Անօրգանական և վերլուծական քիմիա	6
2-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. դաս. 3 ժամ/շաբ., լաբ. 3 ժամ/շաբ. Обязательный 0608/Բ42 1. Цель курса ·Ուսուցանելու ուսանողներին ընդհանուր և անօրգանական քիմիա առարկայի հիմնական գիտելիքներ ·Ծանոթացնել քիմիայի և կենսաբանության միջառարկայական կապին ·Ուսուցանել անալիտիկ քիմիա առարկայի հիմնական տեսական գիտելիքները, որակական և քանակական անալիզին գործնական հմտությունները։ ·Պարզել վերլուծության համար ներկայացված փորձանմուշների բաղադրությունները և առաջարկել դրանց քանակները որոշելու անալիզի սխեմաներ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել քիմիայի հիմնական օրենքները և օրինաչափությունները ·ներկայացնել անօրգանական քիմիայի և կենսաբանության միջև տեսական և փորձնական կապը ·Մեկնաբանել որակական անալիզի հիմնական սկզբունքները, կատիոնների և անիոնների անալիտիկական խմբերի բաժանելու օրինաչափությունները ·Վերլուծել քիմիական անալիզում կիրառվող հավասարակշռությունների քանակական հաստատունների իմաստը և կարողանալ դրանք գրագետ օգտագործել բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ ·Կատարել ինքնուրույն փորձարարական աշխատանքներ ·մշակել փորձարարական աշխատանքների տվյալները և կատարել համապատասխան եզրակացություններ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) ·Օգտվել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից ·Վերլուծել առաջացած խնդիրները և գտնել լուծման ուղիները։ 3. Описание ·Ուսուցանելու ուսանողներին ընդհանուր և անօրգանական քիմիա առարկայի հիմնական գիտելիքներ ·Ծանոթացնել քիմիայի և կենսաբանության միջառարկայական կապին ·Ուսուցանել անալիտիկ քիմիա առարկայի հիմնական տեսական գիտելիքները, որակական և քանակական անալիզին գործնական հմտությունները։ ·Պարզել վերլուծության համար ներկայացված փորձանմուշների բաղադրությունները և առաջարկել դրանց քանակները որոշելու անալիզի սխեմաներ: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Դասավանդում սլայդների ցուցադրմամբ և պասսիվ ունկնդրում, ընթացքում` հարց ու պատասխան, դասախոսության վերջում` կարդացվածի ամփոփում, քննարկումներ ·Ինքնուրույն թեմատիկ աշխատանքներ (ցուցադրական նյութերի պատրաստում և զեկուցումներ) ·Գործնական աշխատանքներ, սեմինարներ, քննարկումներ, լաբորատոր աշխատանքներ։ 5. Методы и критерии оценки ·1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.25: ·2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.25: ·Ընթացիկ ստուգումներ՝ 6 միավոր։ · Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: 6. Список основной литературы D. F Shriver, Mark T Weller, Tina Overton, Jonathan Rourke, F. A Armstrong // Inorganic Chemistry. Sixth edition, 2014, United Kingdom: OUP Oxford. P. 901 [rus. Эткинс Питер, Шрайвер Д. //Неорганическая химия, В 2 томах. Том 1, Мир, 2015, с. 680. (Лучший зарубежный учебник)] Housecroft C.E., Sharpe A.G.// Inorganic Chemistry 4th Edition. - Pearson Education, 2012. - 1257 p. կամ Catherine E. Housecroft, Edwin C. Constable // Chemistry: an introduction to organic, inorganic, and physical chemistry. 4th Edition. - Pearson Education, 2010. - 1553 p. [rus. Хаускрофт К., Констебл Э. //Современный курс общей химии, Том 1, М.: Мир, 2002. - 540 с. (Лучший зарубежный учебник)]. Գրիգորյան Ս. Կ. // Ընդհանուր քիմիա։ Ուսումնական ձեռնարկ «Զանգակ» հրատ., Երևան, 2002։ 399 էջ Ադամյան Ռոբերտ // Անօրգանական քիմիա, Գիրք 1 (հատոր 1, հատոր 2, 2018) Գիրք 2 (հատոր 1` 2020, հատոր 2, 2021) Եր., ԵՊՀ հրատ. Аналитическая химия. Методы идентификации и определения веществ. Учебник для вузов, 2-е изд., стер. Лань, 2020. G.D. Christian, P.K. Dasgupta, K.A. Schug, Analytical Chemistry, 7th ed., John Wiley & Sons Inc., 2014, p. 826. Г.Кристиан. Аналитическая химия в 2 томах. М., БИНОМ, Лаборатория знаний. 2009 М.Отто. Современные методы аналитической химии. М., Техносфера, 2008, 544 с. В.П.Васильев. Аналитическая химия. В 2 ч. - М.: Высшая школа, 1989. А.Т.Пилипенко, И.В.Пятницкий. Аналитическая химия. Т.1.- М: Химия, 1990. В.Н.Алексеев. Курс качественного химического полумикроанализа М., Химия, 1972 В.Д.Пономарев. Аналитическая химия.ч.1, М.,Высшая школа , 1982. Д.Скуг, Д..Уэст. Основы аналитической хими, в 2-х тօмах, М., Мир, 1979. Ա.Գ.Քանքանյան. Որակական քիմիական անալիզի տեսական հիմունքները. Երևան, ԵՊՀ, 1979: Ա.Գ.Քանքանյան. Որակական քիմիական անալիզի գործնական աշխատանքներ. Երևան, ԵՊՀ, 1977: 7. Основная часть курса Ատոմի կառուցվածքի ժամանակակից մոդելը։ Քիմիական կապի տեսակները։ Քիմիական հավասարակշռություն։ Լուծույթներ և դրանց հատկությունները։ Քիմիական ռեակցիայի արագություն։ Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներ։ Կոմպլեքս միացություններ։ s տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։ p տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։ d տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։ Վերլուծական քիմիայի հիմնական բաժինները՝ որակական և քանակական անալիզ: Կատիոնների և անիոնների դասակարգումն ըստ անալիտիկական խմբերի: Հոմոգեն հավասարակշռություն: Թթվահիմնային հավասարակշռություն: Թթուների և հիմքերի ժամանակակից տեսությունները: Հետերոգեն հավասարակշռություն: Կոմպլեքսագոյացման հավասարակշռություն: Կայունության (գոյացման) հաստատուն: Օքսիդացման-վերականգնման հավասարակշռություն: Ստանդարտ վերօքս պոտենցիալ, Ներնստի հավասարումը: Ծավալաչափական անալիզ: Տիտրման վերջակետ և համարժեքության կետ: Ծավալաչափական վերօքս եղանակների հիմունքները: Ծավալաչափական նստվածքագոյացման և կոմպլեքսագոյացման եղանակներ:
0709	Կենսաքիմիա - 1	9
3-րդ կիսամյակ 9 ժամ/շաբաթ Դաս. 4.53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 4.47 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ43 1. Цель курса ·տրամադրել հիմնարար գիտելիքներ բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների, նրանց կառուցվածքի մեջ մտնող ամինաթթուների կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ, ·ծանոթացնել այդ միացությունների որակական և քանակական որոշման սկզբունքներին, հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման մեթոդներին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն ·ներկայացնել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների և ամինաթթուների կառուցվածքը, նկարագրելու սպիտակուցների կառուցվածքի կապը նրանց գործառույթի հետ, ·բացատրել նուկլեինաթթուների գործառութային և կառուցվածքային առանձնահատկությունները, ·պարզաբանելու կենդանի օրգանիզմների հյուսվածքներից սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների անջատման և մաքրման մեթոդները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ .գործնականում իրականացնել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների և ամինաթթուների որակական ու քանակական որոշում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ, ·իրականացնել ինքնուրույն գիտական հետազոտություններ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների քանակական և որակական որոշման բնագավառում, .աշխատել գրականության հետ, կատարել ընդհանրացումներ, որոշակի կապեր հաստատել սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև: 3. Описание ·տրամադրել հիմնարար գիտելիքներ բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների, նրանց կառուցվածքի մեջ մտնող ամինաթթուների կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ, ·ծանոթացնել այդ միացությունների որակական և քանակական որոշման սկզբունքներին, հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման մեթոդներին: 4. Стили и методы преподавания и обучения ·Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում նախորդ և տվյալ դասախոսությունների վերաբերյալ: ·աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում: 5. Методы и критерии оценки ·1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է գրավոր, առավելագույնը՝ 3 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր: ·2-րդ ընթացիկ քննություն կազմակերպվում է բանավոր, գնահատվում է առավելագույնը 3 միավոր արժեքով: Եզրափակիչ քննություն - բանավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր, 8 միավոր առավելագույն արժեքով: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր: ·Ընթացիկ հարցում - առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի մասնակցությունը ընթացիկ ստուգումներին, սեմինարներին, կոլոքվիումներին: ·Մասնակցություն՝ առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր): 6. Список основной литературы Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр. Нельсон Д. Кокс М. Основы биохимии Ленинджера, 2020г. Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p. Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2021, Freeman and Comp., 1198p Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում: 7. Основная часть курса Ներածություն: Ամինաթթուների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, կառուցվածքը: Սպիտակուցների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, նրանց կառուցվածքը: Սպիտակուցների դասակարգումը, պարզ և բարդ սպիտակուցներ: Կենդանի հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման հիմնական մեթոդները:
0709	Կենսաքիմիայի և կենսատեխնոլոգիայի ներածություն	3
1-ին կիսամյակ 3 ժամ/շաբաթ դաս. 2.4 ժամ/շաբաթ, ժամ, լաբ. 0.6 ժամ/շաբաթ Обязательный 0709/Բ20 1. Цель курса · ծանոթացնել կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա մասնագիտությունների առանձնահատկություններին, նպաստել մասնագիտական հմտությունների զարգացմանը, որոնք թույլ կտան նրանց հետագայում իրականացնել մասնագիտական գործունեություն՝ ստացած գիտելիքներին համապատախան · բացատրել տարբեր կենսաբանական ակտիվ միացությունների դերն օրգանիզմում, նյութափոխանակային ուղիներում և կիրառական բնագավառներում գիտելիքներ հաղորդել մարդու տնտեսական գործունեության մեջ հիմնարար գիտությունների նվաճումների օգտագործման վերաբերյալ, որոնք կնպաստեն կենսատեխնոլոգիական խնդիրների լուծմանը, ձևավորել հասկացություն և ողջամիտ մոտեցումներ սննդային արդյունաբերության, գյուղատնտեսության, էկոլոգիայի և բժշկության բնագավառներում առաջացող բազմաթիվ սոցիալական և տնտեսական խնդիրների լուծման համար: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · թվարկել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող հիմնական քիմիական բաղադրամասերը (սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, նուկլեինաթթուներ, վիտամիններ, հորմոններ), ձևակերպել բջջում այդ միացությունների դերը և ֆունկցիաները · վերարտադրել կենսատեխնոլոգիա առարկայի խնդիրները, թվարկել դասական և ժամանակակից կենսատեխնոլոգիական ուղղությունները, նկարագրել օրգանիզմների ձևափոխության ժամանակակից մեթոդները, կենսատեխնոլոգիայի կիրառական ոլորտները, հիմնավորել ԳՁՕ կիրառման դրական և բացասական կողմերը բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · Համեմատել կենդանի օրգանիզմների բաղադրամասերը, վերլուծել նրանց դերը և ֆունկցիաները օրգանիզմի կյանքում, փաստարկել նյութափոխանակության տարբեր ուղիների փոխկապվածությունը · դասակարգել կենսատեխնոլոգիական օբյեկտներն ու գործընթացները, կառուցել կենսատեխնոլոգիական համակարգերի և մոդելների գծապատկերներ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · աշխատել գրականության հետ, կատարել ընդհանրացումներ, քննարկել միացությունների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև եղած կապերը, բացատրել նյութափոխանակային հիվանդությունների ծագումը տարբերակել կենսատեխնոլոգիական տերմինաբանությունը և հասկացությունները, մեկնաբանել կենսատեխնոլոգիական հիմնական ժամանակակից փորձարարական և տեսական հետազոտությունների մեթոդները: 3. Описание · ծանոթացնել կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա մասնագիտությունների առանձնահատկություններին, նպաստել մասնագիտական հմտությունների զարգացմանը, որոնք թույլ կտան նրանց հետագայում իրականացնել մասնագիտական գործունեություն՝ ստացած գիտելիքներին համապատախան · բացատրել տարբեր կենսաբանական ակտիվ միացությունների դերն օրգանիզմում, նյութափոխանակային ուղիներում և կիրառական բնագավառներում գիտելիքներ հաղորդել մարդու տնտեսական գործունեության մեջ հիմնարար գիտությունների նվաճումների օգտագործման վերաբերյալ, որոնք կնպաստեն կենսատեխնոլոգիական խնդիրների լուծմանը, ձևավորել հասկացություն և ողջամիտ մոտեցումներ սննդային արդյունաբերության, գյուղատնտեսության, էկոլոգիայի և բժշկության բնագավառներում առաջացող բազմաթիվ սոցիալական և տնտեսական խնդիրների լուծման համար: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասական և ինտերակտիվ դասախոսություններ դասընթացի հիմնական տեսական դրույթների վերաբերյալ, քննարկումներ, բանավեճեր, ընտրված թեմաներով զեկուցումներ ուսանողների կողմից ·գործնական աշխատանք՝ ծանոթացում ամբիոնում առկա լաբորատորիաների և այնտեղ իրականացվող գիտահետազոտական աշխատանքների հիմնական ուղղությունների հետ, տեսաֆիլմերի դիտում 5. Методы и критерии оценки · Ընթացիկ ստուգում՝ 4 միավոր, · ինքնուրույն աշխատանք՝ 6 միավոր, · մասնակցություն՝ 2 միավոր, ·եզրափակիչ քննություն-՝ 8 միավոր: 6. Список основной литературы Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр. Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p. Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2013, Freeman and Comp., 1198p Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում http://cbio.ru/page/47/ 7. Основная часть курса Կենսաքիմիայի առարկան, զարգացման պատմությունը, նրա տեղը և դերը բնագիտության համակարգում: Նյութերի փոխանակությունը, նյութի և էներգիայի շրջապտույտը կենդանի և անկենդան բնության միջև: Կենդանի օրգանիզմների քիմիական կազմը: Առաջնային կենսամոլեկուլներ (սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, նուկլեինաթթուներ), նրանց ծագումը, մասնագիտացումը և տարբերակումը: Հասկացություն ֆերմենտների մասին: Ընդհանուր պատկերացում հորմոնների և հորմոնային կարգավորման մասին: Հորմոնների դերը կենդանի օրգանիզմի ֆիզիոլոգիական ֆունկցիաների կարգավորման գործընթացում: Սթրես և ադապտացում: Կենսատեխնոլոգիա առարկան, նպատակը, խնդիրները և հեռանկարները: Կենսատեխնոլոգիական արտադրության տեխնոլոգիական հիմքերը: Ֆերմենտային փոխակերպումների տեխնոլոգիաներ: Արդյունաբերական մանրէաբանության հիմքերը: Գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի մեթոդները: Կենսատեխնոլոգիական նորագույն մեթոդներ, դրանց կիրառության հնարավորությունները բժշկության և դեղագործության մեջ:
0603	Օրգանական քիմիա	3
2-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբաթ դաս. 0.66 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.33 ժամ/շաբաթ Обязательный 0603/Բ15 1. Цель курса Ծանոթացնել “Օրգանական քիմիա” առարկայի դերին և նշանակությանը կենսաքիմիա ուսումնասիրող ուսանողների պատրաստման գործում: Պարզաբանել առարկայի դերը տարաբնույթ քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների ուսումնասիրման, նրանց մեխանիզմների պարզաբանման ոլորտում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · քննարկել օրգանական միացությունների հիմնական դասերը, նրանց ստացման եղանակները և հատկությունները: · ներկայացնել կիրառվող ռեագենտների առանձնահատկությունները: · իրականացնել ստացված գիտելիքները օրգանական սինթեզի տարբեր ոլորտներում: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ներկայացնել պարզագույն սինթեզներ · վերծանել համեմատաբար պարզ միացությունների կարուցվածքը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · Վերլուծել փաստերը և անել համապատասխան եզրահանգումներ: Աշխատել թիմում և լուծել առաջադրված պրոբլեմները: 3. Описание Ծանոթացնել “Օրգանական քիմիա” առարկայի դերին և նշանակությանը կենսաքիմիա ուսումնասիրող ուսանողների պատրաստման գործում: Պարզաբանել առարկայի դերը տարաբնույթ քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների ուսումնասիրման, նրանց մեխանիզմների պարզաբանման ոլորտում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ, ցուցադրություններ և պասիվ ունկնդրում, · Առաջադրված պրոբլեմների լուծման եղանակների ընտրություն և քննարկումներ: 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հար-ցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից, յուրաքանչյուրը 1 միավոր, միավորների քայլը` 0.5: · 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր՝ 5 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից, յուրաքանչյուրը 1 միավոր, միավորների քայլը` 0.5: · Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`0.5: Դասընթացին մասնակցության համար՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`1: 6. Список основной литературы Моррисон Р., Р. Бойд. Органическая химия, “Мир”, Москва, 2002. Несмеянов А.Н., Н.А. Несмеянов. Начала органической химии, тт.1 и 2, “Химия”, Москва, 1999. Реутов О.А., А.Л.Курц, К.П.Будин, Органическая химия в 4-х частях, Москва, Бином 2004 Травень В.Ф., Органическая химия, тт.1 и 2, ИКЦ “Академкнига”, Москва, 2005. 7. Основная часть курса Ընդհանուր ծանոթություն առարկայի, օրգանական միացությունների անվանակարգման և իզոմերիայի հետ: Ալկաններ, ցիկլոալկաններ, ալկեններ, ալկիններ, ալկադիեններ (կառուցվածք, ստացման եղանակներ, հատկություններ): Արոմատիկ ածխաջրածիններ (արոմատիկություն, կառուցվածքային առանձնահատկություններ, ստացման եղանակներ, հատկությունները): Հալոգենածանցյալներ (հագեցած, չհագեցած), ստացման եղանակներ, հատկությունները: Սպիրտներ (մեկատոմանի, բազմատոմանի), ֆենոլներ (կառուցվածք, ստացման եղանակներ, հատկություններ): Ալդեհիդներ, կետոններ (հագեցած, չհագեցած): Միահիմն և երկհիմն հագեցած կարբոնաթթուներ: Միահիմն և երկհիմն չհագեցած կարբոնաթթուներ: Ճարպեր և լիպիդներ: Օքսի- և օքսոթթուներ, օպտիկական իզոմերիա:Շաքարներ: Ալիֆատիկ և արոմատիկ ամիններ (դասակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները), նիտրոմիացություններ: Ամինոթթուներ (դասակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները), սպիտակուցներ:
0707	Մոլեկուլային բջջաբանություն և գենետիկա	9
2-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. դաս. 2.66 ժամ/շաբաթ, լաբ. 3.33 ժամ/շաբաթ Обязательный 0707/Բ40 1. Цель курса · ձևավորել պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆիզիոլոգիական գործընթացների մասին, · ծանոթացնել բջջային ցիկլի կարգավորման, բջիջների բաժանման, ծրագրավորված մահվան և ծերացման մոլեկուլային մեխանիզմներին, · ստեղծել պատկերացում ժամանակակից գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումների մասին · ձևավորել գիտելիքներ մոլեկուլային կլոնավորման, ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ստացման և գենոմի խմբագրման տեխնոլոգիաների մասին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · քննարկելու բջջի կենսաբանության և գենետիկայի արդի հիմնահարցերը, · ներկայացնելու բջջի բաղադրիչների կառուցվածքը և բջջում կատարվող կենսաքիմիական գործընթացների մոլեկուլային մեխանզիմները, · բացատրելու ԴՆԹ-ի կառուցվածքի, ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի, տրանսլյացիայի, և ռեպարացիայի մեխանիզմները պրո- և էուկարիոտներում, · քննարկելու գենետիկական ճարտարագիտության ոլորտում օգտագործվող տարբեր մոլեկուլային «գործիքները» և դրանց օգտագործման համար անհրաժեշտ պայմանները, · լուսաբանելու գենետիկական ճարտարագիտության, մոլեկուլային կլոնավորման և գենոմի CRISPR/Cas9 տեխնոլոգիայով խմբագրման վերաբերյալ մոլեկուլային կենսաբանության նվաճումները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · աշխատելու բջջային կուլտուրաների հետ, · կատարելու էուկարիոտ բջիջներից կորիզային և արտաբջջային ԴՆԹ-ի, իսկ պրոկարիոտներից՝ պլազմիդային ԴՆԹ-ի անջատում և ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի կառուցում, · գնահատելու ԴՆԹ-ի մոլեկուլների չափսերը և քանակը գել-էլեկտրոֆորեզի կիրառմամբ, · իրականացնելու մետաֆազային պատրաստուկների ստացում և գենետիկական ու մոլեկուլային բջջագենետիկական վերլուծություն: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում, · օգտագործելու ժամանակակից տեխնիկան և լաբորատոր սարքավորումները: 3. Описание · ձևավորել պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆիզիոլոգիական գործընթացների մասին, · ծանոթացնել բջջային ցիկլի կարգավորման, բջիջների բաժանման, ծրագրավորված մահվան և ծերացման մոլեկուլային մեխանիզմներին, · ստեղծել պատկերացում ժամանակակից գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումների մասին · ձևավորել գիտելիքներ մոլեկուլային կլոնավորման, ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ստացման և գենոմի խմբագրման տեխնոլոգիաների մասին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություններ, · լաբորատոր աշխատանքներ, · գործնական աշխատանքներ · տեսասահիկների, աուդիո և տեսանյութերի ցուցադրումներ: 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով: · 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով: · Մասնակցություն՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով։ · Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է: 6. Список основной литературы Լիր Թ., Հարությունյան Տ., Հովհաննիսյան Գ., Մարդու գենետիկայի հիմունքները։ Խմբագիր՝ Ռ. Հարությունյան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2020։ Հովհաննիսյան Գ., Գևորգյան Ա., Մարդու մոլեկուլային բջջագենետիկա։ Խմբագիր՝ Ռ. Հարությունյան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2008։ Альбертс Б., Джонсон А. и др. - Молекулярная биология клетки. Изд. Москва - Ижевск, 2013, в 3-хтомах. Джеральд М. Фаллер, Деннис Шилдс - Молекулярная биология клетки. Изд. БИНОМ, 2017. Закиян С.М., Медведев С.П., Дементьева Е.В., Покушалов Е. А., Власов В. В. Редактирование генов и геномов. Том 1 и 2, 2018. Корженевская М.А. и др. Молекулярная биология и патология клетки: Курс лекций для студентов медицинских вузов. - В 4-х ч. - С-ПБ., 2011. 7. Основная часть курса · Բջջի կենսաբանության ուսումնասիրության օբյեկտներ և մեթոդներ: · Բջջի օրգանոիդների կառուցվածքը և գործառույթները` բջջաթաղանթ, ռիբոսոմներ, ԷՊՑ: · Բջջի օրգանոիդների կառուցվածքը և գործառույթները` Գոլջիի համալիր: Լիզոսոմներ: Պերօքսիսոմներ: Միտոքոնդրիումներ: Բջջակմախք: · Բջջակորիզի և կորիզաթաղանթի կառուցվածքը։ · Կորիզային տրանսպորտի սպիտակուցներն ու իրականացման մեխանիզմները։ Իմպորտինային և էքսպորտինային ցիկլեր։ · Կորիզակմախքի և բջջակմախքի բաղադրիչների միջև փոխազդեցության մեխանիզմները՝ KASH և SUN կոմպլեքսներ։ · Բջջային ցիկլի կարգավորման մեխանիզմները։ Ցիկլիններ, ցիկլին-կախյալ կինազներ, APC/C կոմպլեքս։ Բջջային ցիկլի չեքփոինթները (G1, G2 և M չեքփոինթներ)։ · Քրոմոսոմներ: Կինետոխոր, կոհեզին, սեպարազա, սեկուրին և APC/C կոմպլեքս։ Քրոմատիդների տարամիտում։ · Բջջի ծրագրավորված մահվան ուղիները։ Ապոպտոզ, կասպազներ, ապոպտոզի ներբջջային և արտաբջջային ուղիները։ Նետոզի, պիրոպտոզի, ֆերոպտոզի և աուտոֆագիայի մոլեկուլային մեխանիզմները։ · Բջիջների կենսունակության գնահատման մեթոդները, տրիպան կապույտի բացառման թեստ։ · Բնային բջիջների դասակարգումը և առանձնահատկությունները։ · Մոլեկուլային գենետիկայի ուսումնասիրության օբյեկտները, մեթոդները և զարգացման ուղիները: · ԴՆԹ-ի կառուցվածքը և կենսաբանական նշանակությունը։ · ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիայի մոլեկուլային մեխանիզմը։ · ԴՆԹ-ի ռեպարացիա, տեսակները և ուղիները պրոկարիոտներում և էուկարիոտներում։ · Ռեպարացիա և ժառանգական հիվանդություններ: · Տրանսկրիպցիան և տրանսլյացիան պրոկարիոտներում և էուկարիոտներում։ Սփլայսինգ։ · Մոլեկուլային կլոնավորում։ Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի մոլեկուլների in vitro կառուցման սկզբունքները: Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ներմուծում պրոկարիոտների և էուկարիոտների բջիջների մեջ: Կլոնավորված գեների էքսպրեսիա: · Բույսերի և կենդանիների գենետիկական ճարտարագիտություն: · Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ և գենոթերապիա: · Գենոմի խմբագրման CRISPR/Cas9 տեխնոլոգիան և կլինիկայում կիրառման հեռանկարները։ · «Մարդու գենոմ» ծրագիրը: Համեմատական գենոմիկա: Հետգենոմային տեխնոլոգիաներ: · Օրգանիզմների շտրիխ-կոդավորում: · Կյանքի մոլեկուլային էվոլյուցիա: Մարդու էվոլյուցիոն գենետիկա: · Հիվանդությունների գենետիկական ախտորոշում: FISH մեթոդ և FISH զոնդեր։ Քրոնիկ միելոիդ լեյկոզ (ֆիլադելֆյան քրոմոսոմ), ախտորոշումը։ · Գենետիկական թունաբանություն: Մարդու էկոլոգիական գենետիկայի հիմունքները: · Հայ ժողովրդի գենետիկա: Պարբերական հիվանդության գենետիկա: · Քաղցկեղի առաջացման գենետիկական մեխանիզմներ: Օնկոգեները, գեներ քաղցկեղի սուպրեսորներ: · Ֆարմակոգենետիկա և ֆարմակեգենոմիկա: · Վարքագծի գենետիկա: Գենետիկա և ինտելեկտի գործակիցը:
0707	Մոլեկուլային բջջաբանություն և գենետիկա	9
2-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. դաս. 2.66 ժամ/շաբաթ, լաբ. 3.33 ժամ/շաբաթ Обязательный 0707/Բ40 1. Цель курса · ձևավորել պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆիզիոլոգիական գործընթացների մասին, · ծանոթացնել բջջային ցիկլի կարգավորման, բջիջների բաժանման, ծրագրավորված մահվան և ծերացման մոլեկուլային մեխանիզմներին, · ստեղծել պատկերացում ժամանակակից գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումների մասին · ձևավորել գիտելիքներ մոլեկուլային կլոնավորման, ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ստացման և գենոմի խմբագրման տեխնոլոգիաների մասին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · քննարկելու բջջի կենսաբանության և գենետիկայի արդի հիմնահարցերը, · ներկայացնելու բջջի բաղադրիչների կառուցվածքը և բջջում կատարվող կենսաքիմիական գործընթացների մոլեկուլային մեխանզիմները, · բացատրելու ԴՆԹ-ի կառուցվածքի, ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի, տրանսլյացիայի, և ռեպարացիայի մեխանիզմները պրո- և էուկարիոտներում, · քննարկելու գենետիկական ճարտարագիտության ոլորտում օգտագործվող տարբեր մոլեկուլային «գործիքները» և դրանց օգտագործման համար անհրաժեշտ պայմանները, · լուսաբանելու գենետիկական ճարտարագիտության, մոլեկուլային կլոնավորման և գենոմի CRISPR/Cas9 տեխնոլոգիայով խմբագրման վերաբերյալ մոլեկուլային կենսաբանության նվաճումները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · աշխատելու բջջային կուլտուրաների հետ, · կատարելու էուկարիոտ բջիջներից կորիզային և արտաբջջային ԴՆԹ-ի, իսկ պրոկարիոտներից՝ պլազմիդային ԴՆԹ-ի անջատում և ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի կառուցում, · գնահատելու ԴՆԹ-ի մոլեկուլների չափսերը և քանակը գել-էլեկտրոֆորեզի կիրառմամբ, · իրականացնելու մետաֆազային պատրաստուկների ստացում և գենետիկական ու մոլեկուլային բջջագենետիկական վերլուծություն: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում, · օգտագործելու ժամանակակից տեխնիկան և լաբորատոր սարքավորումները: 3. Описание · ձևավորել պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆիզիոլոգիական գործընթացների մասին, · ծանոթացնել բջջային ցիկլի կարգավորման, բջիջների բաժանման, ծրագրավորված մահվան և ծերացման մոլեկուլային մեխանիզմներին, · ստեղծել պատկերացում ժամանակակից գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումների մասին · ձևավորել գիտելիքներ մոլեկուլային կլոնավորման, ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ստացման և գենոմի խմբագրման տեխնոլոգիաների մասին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություններ, · լաբորատոր աշխատանքներ, · գործնական աշխատանքներ · տեսասահիկների, աուդիո և տեսանյութերի ցուցադրումներ: 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով: · 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով: · Մասնակցություն՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով։ · Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է: 6. Список основной литературы Լիր Թ., Հարությունյան Տ., Հովհաննիսյան Գ., Մարդու գենետիկայի հիմունքները։ Խմբագիր՝ Ռ. Հարությունյան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2020։ Հովհաննիսյան Գ., Գևորգյան Ա., Մարդու մոլեկուլային բջջագենետիկա։ Խմբագիր՝ Ռ. Հարությունյան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2008։ Альбертс Б., Джонсон А. и др. - Молекулярная биология клетки. Изд. Москва - Ижевск, 2013, в 3-хтомах. Джеральд М. Фаллер, Деннис Шилдс - Молекулярная биология клетки. Изд. БИНОМ, 2017. Закиян С.М., Медведев С.П., Дементьева Е.В., Покушалов Е. А., Власов В. В. Редактирование генов и геномов. Том 1 и 2, 2018. Корженевская М.А. и др. Молекулярная биология и патология клетки: Курс лекций для студентов медицинских вузов. - В 4-х ч. - С-ПБ., 2011. 7. Основная часть курса · Բջջի կենսաբանության ուսումնասիրության օբյեկտներ և մեթոդներ: · Բջջի օրգանոիդների կառուցվածքը և գործառույթները` բջջաթաղանթ, ռիբոսոմներ, ԷՊՑ: · Բջջի օրգանոիդների կառուցվածքը և գործառույթները` Գոլջիի համալիր: Լիզոսոմներ: Պերօքսիսոմներ: Միտոքոնդրիումներ: Բջջակմախք: · Բջջակորիզի և կորիզաթաղանթի կառուցվածքը։ · Կորիզային տրանսպորտի սպիտակուցներն ու իրականացման մեխանիզմները։ Իմպորտինային և էքսպորտինային ցիկլեր։ · Կորիզակմախքի և բջջակմախքի բաղադրիչների միջև փոխազդեցության մեխանիզմները՝ KASH և SUN կոմպլեքսներ։ · Բջջային ցիկլի կարգավորման մեխանիզմները։ Ցիկլիններ, ցիկլին-կախյալ կինազներ, APC/C կոմպլեքս։ Բջջային ցիկլի չեքփոինթները (G1, G2 և M չեքփոինթներ)։ · Քրոմոսոմներ: Կինետոխոր, կոհեզին, սեպարազա, սեկուրին և APC/C կոմպլեքս։ Քրոմատիդների տարամիտում։ · Բջջի ծրագրավորված մահվան ուղիները։ Ապոպտոզ, կասպազներ, ապոպտոզի ներբջջային և արտաբջջային ուղիները։ Նետոզի, պիրոպտոզի, ֆերոպտոզի և աուտոֆագիայի մոլեկուլային մեխանիզմները։ · Բջիջների կենսունակության գնահատման մեթոդները, տրիպան կապույտի բացառման թեստ։ · Բնային բջիջների դասակարգումը և առանձնահատկությունները։ · Մոլեկուլային գենետիկայի ուսումնասիրության օբյեկտները, մեթոդները և զարգացման ուղիները: · ԴՆԹ-ի կառուցվածքը և կենսաբանական նշանակությունը։ · ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիայի մոլեկուլային մեխանիզմը։ · ԴՆԹ-ի ռեպարացիա, տեսակները և ուղիները պրոկարիոտներում և էուկարիոտներում։ · Ռեպարացիա և ժառանգական հիվանդություններ: · Տրանսկրիպցիան և տրանսլյացիան պրոկարիոտներում և էուկարիոտներում։ Սփլայսինգ։ · Մոլեկուլային կլոնավորում։ Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի մոլեկուլների in vitro կառուցման սկզբունքները: Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ներմուծում պրոկարիոտների և էուկարիոտների բջիջների մեջ: Կլոնավորված գեների էքսպրեսիա: · Բույսերի և կենդանիների գենետիկական ճարտարագիտություն: · Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ և գենոթերապիա: · Գենոմի խմբագրման CRISPR/Cas9 տեխնոլոգիան և կլինիկայում կիրառման հեռանկարները։ · «Մարդու գենոմ» ծրագիրը: Համեմատական գենոմիկա: Հետգենոմային տեխնոլոգիաներ: · Օրգանիզմների շտրիխ-կոդավորում: · Կյանքի մոլեկուլային էվոլյուցիա: Մարդու էվոլյուցիոն գենետիկա: · Հիվանդությունների գենետիկական ախտորոշում: FISH մեթոդ և FISH զոնդեր։ Քրոնիկ միելոիդ լեյկոզ (ֆիլադելֆյան քրոմոսոմ), ախտորոշումը։ · Գենետիկական թունաբանություն: Մարդու էկոլոգիական գենետիկայի հիմունքները: · Հայ ժողովրդի գենետիկա: Պարբերական հիվանդության գենետիկա: · Քաղցկեղի առաջացման գենետիկական մեխանիզմներ: Օնկոգեները, գեներ քաղցկեղի սուպրեսորներ: · Ֆարմակոգենետիկա և ֆարմակեգենոմիկա: · Վարքագծի գենետիկա: Գենետիկա և ինտելեկտի գործակիցը:
0707	Մոլեկուլային բջջաբանություն և գենետիկա	9
2-րդ կիսամյակ 6 ժամ/շաբ. դաս. 2.66 ժամ/շաբաթ, լաբ. 3.33 ժամ/շաբաթ Обязательный 0707/Բ40 1. Цель курса · ձևավորել պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆիզիոլոգիական գործընթացների մասին, · ծանոթացնել բջջային ցիկլի կարգավորման, բջիջների բաժանման, ծրագրավորված մահվան և ծերացման մոլեկուլային մեխանիզմներին, · ստեղծել պատկերացում ժամանակակից գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումների մասին · ձևավորել գիտելիքներ մոլեկուլային կլոնավորման, ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ստացման և գենոմի խմբագրման տեխնոլոգիաների մասին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · քննարկելու բջջի կենսաբանության և գենետիկայի արդի հիմնահարցերը, · ներկայացնելու բջջի բաղադրիչների կառուցվածքը և բջջում կատարվող կենսաքիմիական գործընթացների մոլեկուլային մեխանզիմները, · բացատրելու ԴՆԹ-ի կառուցվածքի, ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի, տրանսլյացիայի, և ռեպարացիայի մեխանիզմները պրո- և էուկարիոտներում, · քննարկելու գենետիկական ճարտարագիտության ոլորտում օգտագործվող տարբեր մոլեկուլային «գործիքները» և դրանց օգտագործման համար անհրաժեշտ պայմանները, · լուսաբանելու գենետիկական ճարտարագիտության, մոլեկուլային կլոնավորման և գենոմի CRISPR/Cas9 տեխնոլոգիայով խմբագրման վերաբերյալ մոլեկուլային կենսաբանության նվաճումները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · աշխատելու բջջային կուլտուրաների հետ, · կատարելու էուկարիոտ բջիջներից կորիզային և արտաբջջային ԴՆԹ-ի, իսկ պրոկարիոտներից՝ պլազմիդային ԴՆԹ-ի անջատում և ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի կառուցում, · գնահատելու ԴՆԹ-ի մոլեկուլների չափսերը և քանակը գել-էլեկտրոֆորեզի կիրառմամբ, · իրականացնելու մետաֆազային պատրաստուկների ստացում և գենետիկական ու մոլեկուլային բջջագենետիկական վերլուծություն: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում, · օգտագործելու ժամանակակից տեխնիկան և լաբորատոր սարքավորումները: 3. Описание · ձևավորել պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆիզիոլոգիական գործընթացների մասին, · ծանոթացնել բջջային ցիկլի կարգավորման, բջիջների բաժանման, ծրագրավորված մահվան և ծերացման մոլեկուլային մեխանիզմներին, · ստեղծել պատկերացում ժամանակակից գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումների մասին · ձևավորել գիտելիքներ մոլեկուլային կլոնավորման, ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ստացման և գենոմի խմբագրման տեխնոլոգիաների մասին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություններ, · լաբորատոր աշխատանքներ, · գործնական աշխատանքներ · տեսասահիկների, աուդիո և տեսանյութերի ցուցադրումներ: 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով: · 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով: · Մասնակցություն՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով։ · Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է: 6. Список основной литературы Լիր Թ., Հարությունյան Տ., Հովհաննիսյան Գ., Մարդու գենետիկայի հիմունքները։ Խմբագիր՝ Ռ. Հարությունյան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2020։ Հովհաննիսյան Գ., Գևորգյան Ա., Մարդու մոլեկուլային բջջագենետիկա։ Խմբագիր՝ Ռ. Հարությունյան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2008։ Альбертс Б., Джонсон А. и др. - Молекулярная биология клетки. Изд. Москва - Ижевск, 2013, в 3-хтомах. Джеральд М. Фаллер, Деннис Шилдс - Молекулярная биология клетки. Изд. БИНОМ, 2017. Закиян С.М., Медведев С.П., Дементьева Е.В., Покушалов Е. А., Власов В. В. Редактирование генов и геномов. Том 1 и 2, 2018. Корженевская М.А. и др. Молекулярная биология и патология клетки: Курс лекций для студентов медицинских вузов. - В 4-х ч. - С-ПБ., 2011. 7. Основная часть курса · Բջջի կենսաբանության ուսումնասիրության օբյեկտներ և մեթոդներ: · Բջջի օրգանոիդների կառուցվածքը և գործառույթները` բջջաթաղանթ, ռիբոսոմներ, ԷՊՑ: · Բջջի օրգանոիդների կառուցվածքը և գործառույթները` Գոլջիի համալիր: Լիզոսոմներ: Պերօքսիսոմներ: Միտոքոնդրիումներ: Բջջակմախք: · Բջջակորիզի և կորիզաթաղանթի կառուցվածքը։ · Կորիզային տրանսպորտի սպիտակուցներն ու իրականացման մեխանիզմները։ Իմպորտինային և էքսպորտինային ցիկլեր։ · Կորիզակմախքի և բջջակմախքի բաղադրիչների միջև փոխազդեցության մեխանիզմները՝ KASH և SUN կոմպլեքսներ։ · Բջջային ցիկլի կարգավորման մեխանիզմները։ Ցիկլիններ, ցիկլին-կախյալ կինազներ, APC/C կոմպլեքս։ Բջջային ցիկլի չեքփոինթները (G1, G2 և M չեքփոինթներ)։ · Քրոմոսոմներ: Կինետոխոր, կոհեզին, սեպարազա, սեկուրին և APC/C կոմպլեքս։ Քրոմատիդների տարամիտում։ · Բջջի ծրագրավորված մահվան ուղիները։ Ապոպտոզ, կասպազներ, ապոպտոզի ներբջջային և արտաբջջային ուղիները։ Նետոզի, պիրոպտոզի, ֆերոպտոզի և աուտոֆագիայի մոլեկուլային մեխանիզմները։ · Բջիջների կենսունակության գնահատման մեթոդները, տրիպան կապույտի բացառման թեստ։ · Բնային բջիջների դասակարգումը և առանձնահատկությունները։ · Մոլեկուլային գենետիկայի ուսումնասիրության օբյեկտները, մեթոդները և զարգացման ուղիները: · ԴՆԹ-ի կառուցվածքը և կենսաբանական նշանակությունը։ · ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիայի մոլեկուլային մեխանիզմը։ · ԴՆԹ-ի ռեպարացիա, տեսակները և ուղիները պրոկարիոտներում և էուկարիոտներում։ · Ռեպարացիա և ժառանգական հիվանդություններ: · Տրանսկրիպցիան և տրանսլյացիան պրոկարիոտներում և էուկարիոտներում։ Սփլայսինգ։ · Մոլեկուլային կլոնավորում։ Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի մոլեկուլների in vitro կառուցման սկզբունքները: Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի ներմուծում պրոկարիոտների և էուկարիոտների բջիջների մեջ: Կլոնավորված գեների էքսպրեսիա: · Բույսերի և կենդանիների գենետիկական ճարտարագիտություն: · Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ և գենոթերապիա: · Գենոմի խմբագրման CRISPR/Cas9 տեխնոլոգիան և կլինիկայում կիրառման հեռանկարները։ · «Մարդու գենոմ» ծրագիրը: Համեմատական գենոմիկա: Հետգենոմային տեխնոլոգիաներ: · Օրգանիզմների շտրիխ-կոդավորում: · Կյանքի մոլեկուլային էվոլյուցիա: Մարդու էվոլյուցիոն գենետիկա: · Հիվանդությունների գենետիկական ախտորոշում: FISH մեթոդ և FISH զոնդեր։ Քրոնիկ միելոիդ լեյկոզ (ֆիլադելֆյան քրոմոսոմ), ախտորոշումը։ · Գենետիկական թունաբանություն: Մարդու էկոլոգիական գենետիկայի հիմունքները: · Հայ ժողովրդի գենետիկա: Պարբերական հիվանդության գենետիկա: · Քաղցկեղի առաջացման գենետիկական մեխանիզմներ: Օնկոգեները, գեներ քաղցկեղի սուպրեսորներ: · Ֆարմակոգենետիկա և ֆարմակեգենոմիկա: · Վարքագծի գենետիկա: Գենետիկա և ինտելեկտի գործակիցը:
0604	Ֆիզիկական քիմիա	6
3-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2 ժամ/շաբաթ Обязательный 0604/Բ20 1. Цель курса Ուսանողների մոտ ձևավորել ֆիզիկական քիմիայի տեսական մոտեցումների, կենսաբանական համակարգերում յուրահատուկ քիմիական փոխազդեցությունների հետազոտման ֆիզիկական մեթոդների տեսական և փորձարարական տեխնիկայի վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական գիտելիքներ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնել քիմիական թերմոդինամիկայի հիմնական օրենքները, դրանցից բխող հետևությունները և կիրառման հնարավորությունները, · նկարագրել ոչ էլեկտրոլիտների և էլեկտրոլիտների լուծույթների հատկությունները, էլեկտրաքիմիայի կիրառական ասպարեզները, · մեկնաբանել քիմիական և կենսաքիմիական ռեակցիաների կինետիկայի և կատալիզի տեսական hիմունքները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կիրառել քիմիական թերմոդինամիկայի և կինետիկայի հիմնադրույթները, դրանցից բխող հետևությունները և հնարավորությունները կենսաքիմիական ռեակցիաների մեխանիզմի պարզաբանման և դրա վրա ազդող գործոնների կարգավորման համար: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ մշակել քիմիական ռեակցիայի արագության, կարգի, ակտիվացման էներգիայի, ինչպես նաև թերմոդինամիկական պարամետրերի (ներքին էներգիա, Գիբսի էներգիա) փորձնական տվյալները` ելնելով ֆիզիկական քիմիայի տեսական մոտեցումներից: 3. Описание Ուսանողների մոտ ձևավորել ֆիզիկական քիմիայի տեսական մոտեցումների, կենսաբանական համակարգերում յուրահատուկ քիմիական փոխազդեցությունների հետազոտման ֆիզիկական մեթոդների տեսական և փորձարարական տեխնիկայի վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական գիտելիքներ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ, · Գործնական աշխատանքներ, · Սեմինարներ, քննարկումներ, · Լաբորատոր աշխատանքներ 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ գրավոր քննություն՝ առավելագույնը 4 միավոր: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · 2-րդ ընթացիկ գրավոր քննություն՝ առավելագույնը 4 միավոր: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · Լաբորատոր աշխատանքների ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 1 միավոր: · Եզրափակիչ բանավոր քննություն՝ առավելագույնը 9 միավոր։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 5 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5: · Մասնակցություն՝ առավելագույնը 2 միավոր 90% և ավելի մասնակցության դեպքում: 6. Список основной литературы R. Chang, Physical Chemistry for Chemical and Biological Sciences, 3rd ed., USA, University Science Books, 2000, 1018p. K.J. Laidler, J.H. Meiser, B.C. Sanctuary, Physical Chemistry, New York: Houghtan Mifflin Company, 4th ed, 2003. В.В. Еремин, С.И. Каргов и др., Задачи по физической химии, Учебное пособие, Москва: Экзамен, 2005, 320 с. И. Пригожин, Д. Кандепуди, Современная термодинамика, Москва: Мир, 2002, 461 с. Շ.Ա. Մարգարյան, Ա.Գ. Խաչատրյան, Փորձարարական ֆիզիկական քիմիա, ԵՊՀ հրատ, 2009, 188 էջ: 7. Основная часть курса Գազային հիմնական օրենքները: Իդեալական և գազ ռեալ գազեր, վիճակի հավասարումները: Քիմիական թերմոդինամիկայի հիմնական հասկացությունները: Թերմոդինամիկայի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ օրենքները, նրանց կիրառումն ու հետևությունները: Գիբսի և Հելմհոլցի էներգիաները: Քիմիական պոտենցիալ: Ֆազային հավասարակշռություն, Կլաուզիուս-Կլապեյրոնի հավասարումը: Քիմիական հավասարակշռություն: Հավասարակշռության հաստատունի կախվածությունը ջերմաստիճանից: Ֆազային դիագրամներ: Լուծույթներ. կոլիգատիվ հատկությունները: Օսմոտիկ ճնշում: Պարցիալ մոլային մեծություններ: Էլեկտրոլիտների լուծույթների հատկությունները: Էլեկտրահաղորդականություն: Էլեկտրաքիմիա: Գալվանական էլեմենտի թերմոդինամիկան, Ներստի հավասարումը: Մեմբրանային պոտենցիալ, ակտիվ տրանսպորտ: Քիմիական կինետիկայի հիմնադրույթները: Ռեակցիայի արագության չափման էքսպերիմենտալ մեթոդները: Պարզ ռեակցիաների կինետիկա: Ռեակցիայի կարգի և արագության հաստատունների որոշման մեթոդներ: Ակտիվացման էներգիա: Կատալիզ: Ֆերմենտատիվ ռեակցիաների կինետիկա: Միխայելիս-Մենտենի հավասարումը:
0706	Մարդու անատոմիա	3
3-րդ կիսամյակ 4. 2 ժամ/շաբ. Դաս. –1 ժամ/շաբ, լաբ. – 3 ժամ/շաբ Обязательный 0706/Բ24 1. Цель курса Ուսանողներին անհրաժեշտ գիտելիքներ տալ մարդու օրգանիզմի և օրգան-համակարգերի կառուցվածքի մասին, բացատրել օրգանների և օրգան-համակարգերի ձևավորման օրինաչափությունները ժամանակակից ֆունկցիոնալ անատոմիայի տեսանկյունից: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնելու մարդու օրգանիզմի, նրա առանձին օրգանների, օրգան-համակարգերի կառուցվածքի առանձնահատկությունները, · նկարագրելու օրգանների տեղագրությունը, · մեկնաբանելու տարբեր օրգանների և օրգան- համակարգերի փոխառնչությունը միմյանց հետ, · ճանաչելու անատոմիայի կապը հարակից մի շարք գիտությունների` մասնավորապես ֆիզիոլոգիայի հետ բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ 5. օգտագործելու կազմաբանական ատլասները և գործածել անատոմիական եզրույթները 6. տարբերակելու, զննելու անատոմիական մոդելները և պատրաստուկները գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ 7. կիրառելու ձեռք բերած տեսական գիտելիքները կենսաբանական տարբեր ոլորտներում: 3. Описание Ուսանողներին անհրաժեշտ գիտելիքներ տալ մարդու օրգանիզմի և օրգան-համակարգերի կառուցվածքի մասին, բացատրել օրգանների և օրգան-համակարգերի ձևավորման օրինաչափությունները ժամանակակից ֆունկցիոնալ անատոմիայի տեսանկյունից: 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. Դասախոսություն 2. Լաբորատոր պարապմունքներ ( աշխատանք կազմաբանական ատլասներով, մոդելներով և պատրաստուկներով) 3. Սեմինար պարապմունքներ 5. Методы и критерии оценки 1. 1-ին ընթացիկ քննություն-առավելագույնը 4 միավոր, 2. 2-րդ ընթացիկ քննություն-առավելագույնը 4 միավոր, 3. ընթացիկ ստուգում` 4 միավոր, 4. մասնակցություն՝ 3 միավոր, 5. ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր առավելագույն առժեքով: 6. Список основной литературы Բորզյակ Է.Ի., Դոբրովոլսկայա Ե.Ա., Ռևազով Վ.Ս., Սապին Մ.Ռ. Մարդու անատոմիա: Դասագիրք բժշկական ինստիտուտների ուսանողների համար, Երևան, Լույս, 1992թ. Սարաֆյան Ա.Ա., Քյալյան Գ.Պ. - Մարդու անատոմիա: Երևան, 1995թ. Синельников Р.Д. - Атлас анатомии человека, учебник, том 3, Москва, 2000г. Сапин М.Р., Швецов Э.В. - Анатомия человека, Москва, ''Феникс'', 2008г. Human Anatomy and Physiology// 5th edition. Elaine N. Marieb, 2001. Pearson Education, Inc., publishing as Benjamin Cummings 7. Основная часть курса Մարդու անատոմիան՝ որպես գիտություն, ուսումնասիրության մեթոդներըև խնդիրները: Հենաշարժական համակարգի կազմաբանություն: Սիրտ-անոթային համակարգի կազմաբանություն: Շնչառական համակարգի կազմաբանություն: Նյարդաբանություն: Մարսողական համակարգի կազմաբանություն: Միզաին համակարգի կազմաբանություն: Զգայարանների կազմաբանություն:
0706	Հյուսվածաբանություն և զարգացման կենսաբանություն	6
3-րդ կիսամյակ աշնանային 4 ժամ/շաբ. Դաս. –1.33 ժամ/շաբ, լաբ. – 2.66 ժամ/շաբ Обязательный 0706/Բ25 1. Цель курса · ուսանողներին ծանոթացնել հյուսվածքաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրների, · ուսանողներին ներկայացնել մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների հյուսվածքային և բջջային կազմավորվածության օրինաչափությունների և մեխանիզմների, զարգացման կենսաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրների մասին` կենդանիների և մարդու անհատական զարգացման պրոցեսների էվոլյուցիոն բարդացման, սաղմնային զարգացման և օրգանոգենեզի օրինաչափությունների և մեխանիզմների մասին: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · գիտակցելու հյուսվածքի, որպես օրգանիզմի կազմավորվածության որոշակի մակարդակի և որպես ուրույն համակարգի տեղը և դերը, · լուսաբանելու օրգանային, հյուսվածքային և բջջային կառույցների միջև պատճառային և ենթակայական կապերի նշանակությունը, · ներկայացնելու կենդանիների և մարդու անհատական զարգացման բոլոր փուլերում ձևագոյացման օրինաչափությունները և դրանց իրականացման մեխանիզմները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ճանաչելու մանրադիտակի տակ հյուսվածքները և նրանց բաղադրիչ տարրերը, · վերլուծելու հյուսվածքներում առաջացած փոփոխությունների մեխանիզմները, · ճանաչելու մանրադիտակի տակ կենդանիների սաղմնային զարգացման որոշակի փուլերը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները, · իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում: 3. Описание · ուսանողներին ծանոթացնել հյուսվածքաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրների, · ուսանողներին ներկայացնել մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների հյուսվածքային և բջջային կազմավորվածության օրինաչափությունների և մեխանիզմների, զարգացման կենսաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրների մասին` կենդանիների և մարդու անհատական զարգացման պրոցեսների էվոլյուցիոն բարդացման, սաղմնային զարգացման և օրգանոգենեզի օրինաչափությունների և մեխանիզմների մասին: 4. Стили и методы преподавания и обучения · դասախոսություններ, · լաբորատոր աշխատանքներ, · գործնական աշխատանքներ, · սեմինարներ, · իրավիճակային խնդիրների քննարկում, · առաջադրանքների կատարման ստուգում: 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր` առավելագույնը 3 միավոր: · 2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր` առավելագույնը 3 միավոր: · ընթացիկ ստուգում` 5 հարցում՝ յուրաքանչյուրը 1 միավոր, ընդհանուր՝ 5 միավոր, · դասընթացի մասնակցություն՝ 2 միավոր: · Եզրափակիչ քննություն. բանավոր` առավելագույնը 7 միավոր: 6. Список основной литературы Ջիվանյան Կ.Ա., Կարապետյան Ա.Ֆ. Հյուսվածաբանություն: Մաս առաջին: ԵՊՀ, 2012. Быков В.Л. Цитология и общая гистология. Санкт-Петербург, Сотис, 2004 . Данилов Р.К., Клишов А.А., Боровая Т.Г. Гистология. Санкт-Петербург. ЭЛБИ-СПБ, 2004. Белоусов Л.В. Основы общей эмбриологии. МГУ, 2005. Валькович Э.И. Общая и медицинская эмбриология. Санкт-Петербург. Фолиант, 2003. Петренко Л.К. Эмбриология человека. Санкт-Петербург. Фолиант, 2005. Gartner L. Jan Textbook of histology, 2016. Stacey Mills Histology for Pathologists. Philadelphia, United States 2019 1344p. Anthony L. Mescher Junqueira’s Basic Histology, 2016. Э.Клатт Атлас патологии Роббинса и Котрана. Москва “Логосфера”, 2010, 531 с. 7. Основная часть курса · Հյուսվածքների կառուցվածքա-գործառական տարրերը: · Հյուսվածքների էվոլյուցիայի և հիստոգենեզի հիմնական ուղենիշները, հյուսվածքների բջջա-դիֆերոնային կազմավորվածությունը: · Էպիթելային հյուսվածքներ: · Բջիջների ձևաբանական առանձնահատկությունները, միացման ձևերը: · Կենդանիների տարբեր խմբերի ծածկույթային էպիթելների բջջայիկազմը և գործառույթները: · Գեղձային էպիթել: · Շարակցական հյուսվածքներ: · Արյուն, ավիշ, արյունաստեղծում: Արյունաստեղծ հյուսվածքներ: · Բուն շարակցական հյուսվածքների կազմավորվածությունը և գործառույթները: · Կմախքային հյուսվածքներ: Մկանային հյուսվածքներ: · Ողնաշարավորների միջաձիգ-զոլավոր մկանային հյուսվածքի կառուցվածքա-գործառական կազմավորվածությունը: · Ողնաշարավորների - անողնաշարների հարթ մկանային հյուսվածքները: · Նյարդային հյուսվածք: Նեյրոնները և նեյրոգլիան: · Նյարթաթելեր, սինապսներ և նյարդայի ծայրապարատներ: · Պրոգենեզ, գամետոգենեզի մոլեկուլային-կենսաբանական և բջջաբանական էությունը: · Բեղմնավորման բջջագենետիկակական, սաղմնաբանական և ֆիզիոլոգիական էությունը և ընթացքը: · Տրոհման տիպերը, տրոհման փորձարարական հետազոտությունը: Ռեգուլացում և դետերմինացում: · Կլոնավորում: · Գաստրուլացում, սաղմնաթերթեր: Նեյրուլացում: · Տարբեր ողնաշարավորների արտասաղմնայինօրգանները: · Սաղմնային ինդուկցիա: · Տարբեր ողնաշարավորների օրգանների համակարգերի զարգացումը, դրա ձևաբանությունը և պատճառային մեծանիզմները:

Код кафедры	Название необязательного курса	Кредиты
0709	Գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիա	6
5-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.33 ժամ/շաբաբաթ, գործնական 0.66 ժամ/շաբաբաթ Факультативный 0709/Բ51 1. Цель курса · փոխանցել գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի արդի հիմնախնդիրների, զարգացման ժամանակակից ուղղությունների, կիրառման հեռանկարների, գյուղատնտեսական արտադրանքների վերաբերյալ մասնագիտական պատկերացում, · փոխանցել գիտելիքներ բույսերի, կենդանիների և մանրէների կենսատեխնոլոգիայի, գենային ճարտարագիտության և մոլեկուլային կենսաբանության վերաբերյալ՝ միտված գյուղատնտեսական արդյունաբերության կայուն զարգացմանը, էկոլոգիապես մաքուր և որակյալ սննդամթերքի արտադրությանը, բույս-մանրէ փոխազդեցության առանձնահատկությունների, սթրեսային պայմաններում բույսերի աճի ու զարգացման կայունության պահպանմանը: փոխանցել հմտություններ բուսական հորմոնների և բույսերի աճի բնական և արհեստական կարգավորիչների կիրառման, օրգանական թափոնների վերամշակման, հողի բերրիության վերականգնման, գյուղատնտեսության մեջ կիրառվող կենսապատրաստուկների ստացման վերաբերյալ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · բացատրել գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի տարբեր ճյուղերի ժամանակակից վիճակը, · ներկայացնել գենային և բջջային ինժեներիայի հիմնական հասկացություններն ու մեթոդները և կենսաբանական նյութի հետ աշխատանքի կենսաանվտանգության հիմունքները, · կիրառել մանրէաբանական արտադրություններում կիրառվող մանրէների վերբերյալ գիտելիքները, կենսատեխնոլոգիայի հիմնական սկզբունքները՝ լուծելու համար շրջակա միջավայրի խնդիրները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · վերլուծել գյուղատնտեսության, սննդի, վերամշակող և էկոլոգիական կենսատեխնոլոգիայի ոլորտի տնտեսական վիճակը, կենսատեխնոլոգիական արտադրության շուկայի առաջարկն ու պահանջարկը, · կիրառել նորագույն սարքեր և սարքավորումներ՝ օգտագործելով տարաբնույթ մեթոդական մոտեցումներ՝ նպատակային արտադրանքի ստացման և պարենային անվտանգության խնդիրների լուծման համար: · զարգացնել բույսերի կայունությունը բարձրացնող մոդելներ առաջադրելու ունակություն գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · ձեռք բերված հմտությունները կիրառել նոր առաջարկների մշակման համար: օգտվել տեղեկատվական տարբեր հարթակներից: 3. Описание · փոխանցել գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի արդի հիմնախնդիրների, զարգացման ժամանակակից ուղղությունների, կիրառման հեռանկարների, գյուղատնտեսական արտադրանքների վերաբերյալ մասնագիտական պատկերացում, · փոխանցել գիտելիքներ բույսերի, կենդանիների և մանրէների կենսատեխնոլոգիայի, գենային ճարտարագիտության և մոլեկուլային կենսաբանության վերաբերյալ՝ միտված գյուղատնտեսական արդյունաբերության կայուն զարգացմանը, էկոլոգիապես մաքուր և որակյալ սննդամթերքի արտադրությանը, բույս-մանրէ փոխազդեցության առանձնահատկությունների, սթրեսային պայմաններում բույսերի աճի ու զարգացման կայունության պահպանմանը: փոխանցել հմտություններ բուսական հորմոնների և բույսերի աճի բնական և արհեստական կարգավորիչների կիրառման, օրգանական թափոնների վերամշակման, հողի բերրիության վերականգնման, գյուղատնտեսության մեջ կիրառվող կենսապատրաստուկների ստացման վերաբերյալ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր) · ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում · ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց · աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում: 5. Методы и критерии оценки · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր: · Առաջին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Երկրորդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Մասնակցություն՝ 2 միավոր: · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր: 6. Список основной литературы Нетрусов А.И. “Введение в биотехнологию” Академия, 2014, 288 с. «Сельскохозяйственная биотехнология» Под редакцией В.С. Шевелухи, Москва, 1998, 416 с.Егорова Т.А., Клунова С.М., Живухина Е.А.. Основы биотехнологии. М. Academia, 2003, 208 с. Physicochemical and Environmental Plant Physiology, 4th Edition, P. S. Nobel, 2009.350 Plants under stress - Biochemistry, Physiology and Ecology and their Application to Plant Improvement, H. G. Jones, T.J. Flowers, M.B. Jones, 2008, 257. Physiology and Biotechnology Integration for Plant Breeding, H. T. Nguyen and A. Blum, 2004, 700. Vidya Venkataram, Kathleen Hefferon. Agricultural Biotechnology Genetic Engineering for a Food Cause 1st Edition - April 19, 2023 7. Основная часть курса Բջջային և հյուսվածքային կենսատեխնոլոգիան բուսաբուծությունում։ Մոլեկուլային կենսաբանության և գենային ճարտարագիտության հիմունքները։ Կենսատեխնոլոգիան անասնաբուծությունում։ Գյուղատնտեսական կենդանիների համար կերային պատրաստուկների կենսատեխնոլոգիա։ Օրգանական թափոնների վերամշակման, հողի բերրիության վերականգնման կենսատեխնոլոգիա։ Բույսերի կայունության և պաշտպանական մեխանիզմները տարբեր սթրեսորների նկատմամբ։ Բույս-մանրէ փոխազդեցության առանձնահատկությունները։ Բույսերում ջրի անբավարարվածության և աղային սթրեսի դիմակայման մեխանիզմները: Ջրային անբավարարությամբ մակածված գեների կարգավորումը: Ջրային անբավարարվածության և աղի բարձր խտությունների նկատմամբ կայունության բջջային մեխանիզմի ինտեգրումը ամբողջական բույսի պաշտպանական համակարգում: Ջերմաստիճանի տատանումների նկատմամբ բույսերի հարմարվողականության ստրատեգիան: Բույսերի կայունությունը ցրտահարությունների նկատմամբ: Սպիտակուցների դերը ցրտահարությունների նկատմամբ հարմարվելուն: Ջերմակարգավորման մեխանիզմները: Ֆիտոհորմենները և բույսերի աճի և զարգացման սինթետիկ կարգավորիչները կենսատեխնոլոգիայում և բուսաբուծությունում։ Ժամանակակից կենսատեխնոլոգիայի նվաճումների կիրառումը ագրոարդյունաբերական արտադրությունում։
0709	Էնզիմոլոգիա	6
5-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.34 ժամ/շաբաթ/ Факультативный 0709/Բ51 1. Цель курса · ներկայացնել կենսաքիմիական գործընթացներին մասնակցող սպիտակուցային բնույթի կենսաբանական կատալիզատորների՝ ֆերմենտների նշանակության և կարևորության մասին, ինչպես նաև դիտարկել նրանց դերը կենդանի բջիջների նյութափոխանակության գործընթացում և թաղանթային փոխադրման մեջ, · ներկայացնել հիմնական նյութափոխանակային ուղիներում ֆերմենտների ներգրավումը և ազդեցության մեխանիզմները, ֆերմենտային ռեակցիաների կինետիկայի հիմունքները, նյութափոխանակային գործընթացների կարգավորման սկզբունքները, պարզաբանել ֆերմենտների կիրառական նշանակությունը կենսատեխնոլոգիայի և բժշկության ոլորտներում, դրանց կիրառումը որպես դեղամիջոցներ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնել ֆերմենտների դասակարգումը, կառուցվածքը և ազդեցության մեխանիզմների ընդհանուր սկզբունքները, · բացատրել ֆերմենտների դերը տարբեր նյութափոխանակային գործընթացներում և ֆերմենտների կատալիտիկ ակտիվության կարգավորման հիմնական ուղիները, · նկարագրել և հիմնավորել ֆերմենտային ռեակցիաների կինետիկայի հիմնական օրենքները, · ներկայացնել ֆերմենտային ակտիվության խթանման և արգելակման գործընթացները, ֆերմենտների արգելակիչները որպես դեղորայքային պրեպարատներ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · իրականացնել ֆերմենտների ֆիզիկաքիմիական, կինետիկական և կառուցվածքային առանձնահատկությունների ուսումնասիրություն, · գործնականում կիրառել ժամանակակից սարքավորումներ: Վերլուծել ստացված արդյունքները: Գիտելիքները կիրառել գիտահետազոտական աշխատանքներ իրականացնելիս: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) գնահատել ֆերմենտների դերը և նշանակությաւնը կենսատեխնոլոգիայի և բժշկության ոլորտներում: 3. Описание · ներկայացնել կենսաքիմիական գործընթացներին մասնակցող սպիտակուցային բնույթի կենսաբանական կատալիզատորների՝ ֆերմենտների նշանակության և կարևորության մասին, ինչպես նաև դիտարկել նրանց դերը կենդանի բջիջների նյութափոխանակության գործընթացում և թաղանթային փոխադրման մեջ, · ներկայացնել հիմնական նյութափոխանակային ուղիներում ֆերմենտների ներգրավումը և ազդեցության մեխանիզմները, ֆերմենտային ռեակցիաների կինետիկայի հիմունքները, նյութափոխանակային գործընթացների կարգավորման սկզբունքները, պարզաբանել ֆերմենտների կիրառական նշանակությունը կենսատեխնոլոգիայի և բժշկության ոլորտներում, դրանց կիրառումը որպես դեղամիջոցներ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ ուղեկցվող նյութի ցուցադրմամբ (Power Point) · ուսանողի հետ թեմային առնչվող հարցերի քննարկում (ուսանող- դասախոս, և հակառակը)` ուսուցման տարբեր գործիքների կիրառմամբ (Google search, Power Point և այլն) · տեսական նյութի ամրապնդում գործնական եղանակով, խմբակային աշխատանք · ուսանողի կողմից ուսուցողական նյութի կիրառման մեթոդի նախընտրություն (տեսանյութ, ձեռնարկ) հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում: 5. Методы и критерии оценки · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր: · Առաջին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Երկրորդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Մասնակցություն՝ 2 միավոր: Ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր: 6. Список основной литературы David L. Nelson, Michael M. Cox. Lehninger, Principles of Biochemistry, 4th Edition Freeman and Comp., 2017, 1130 p Биссвангер Х. Х., Практическая энзимология. Перев. с англ. М. Бином. Лаборатория знаний, 2015, 328 с. Комов В.П., Шведова В.Н. Биохимия. 2004, 638 с. Северин Е. С. и др. Биологическая химия. 5-е издание 2019, 768 с. Կարապետյան Հ., Բարսեղյան Է. Էնզիմոլոգիայի ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, ԵՊՀ հրատ., 2016, 142 էջ 7. Основная часть курса Ֆերմենտները և նյութափոխանակային գործընթացները: Ֆերմենտային կատալիզի սկզբունքները: Ֆերմենտների կառուցվածքը և դասակարգումը: Կոֆակտորներ և կոֆերմենտներ: Ֆերմենտների կատալիտիկ և սուբստրատային սպեցիֆիկությունը: Ֆերմենտային կինետիկայի հիմունքները: Օրգանոսպեցիֆիկ ֆերմենտներ: Ֆերմենտների ներբջջային տեղակայումը: Ալլոստերիկ ֆերմենտներ: Բազմաֆերմենտային համակարգեր: Ֆերմենտային կատալիզի փուլերը: Հետերոգեն կատալիզի հիմունքները: Ֆերմենտների ազդեցության մեխանիզմները: Իզոֆերմենտներ, հակաֆերմենտներ, ռիբոզիմներ, սինզիմներ, աբզիմներ: Ֆերմենտների ակտիվության խթանումը և արգելակումը: Դեղամիջոցները որպես մրցակցային արգելակիչներ: Կենսաքիմիական գործընթացների սպիտակուցային միջնորդների ակտիվության կարգավորման եղանակները: Բժշկական էնզիմոլոգիայի հիմնախնդիրները՝ ֆերմենտների կիրառությունը բժշկության ոլորտում: Պրոտեոլիտիկ ֆերմենտների ակտիվությունը տարբեր pH-ի պայմաններում: Պրոտեոլիտիկ ֆերմենտների ակտիվության կախումը սուբստրատի կոնցենտրացիայից: Ալլոստերիկ ֆերմենտների ակտիվության կախումը սուբստրատի կոնցենտրացիայից: Հակաօքսիդանտային համակարգի ֆերմենտների արձագանքը բնականոն և սթրեսային պայմաններին: Ֆերմենտների ազդեցության մեխանիզմները կենդանական և բուսական օբյեկտնեևում:
0709	Մանրէների և բույսերի երկրորդային նյութափոխանակություն	6
7-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.33 ժամ/շաբաթ, գործ. 0.66 Факультативный 07009/Բ45 1. Цель курса · ուսանողներին հաղորդել մանրէների և բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության արդի հիմնախնդիրների և դրանց լուծման, երկրորդային արգասիքների հիմնական խմբերի, դրանց կենսասինթեզի, կենսաբանական ակտիվության դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև այս բնագավառում կիրառվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ խոր մասնագիական գիտելիքներ, · պարզաբանել երկրորդային արգասիքների սինթեզի վրա ազդելու ժամանակակից մոտեցումները և հնարավորությունները, ներկայացնել կենսաբանական ակտիվությամբ երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքների թերապևտիկ նշանակությունը, մշակել երկրորդային արգասիքների կիրառման մոդելներ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն 1. նկարագրել երկրորդային արգասիքների տարածվածությունը մանրէներում և բույսերում, դրանց սինթեզի ուղիները 2. ներկայացնել բույսերում երկրոդային արգասիքների դասակարգման սկզբունքները, դրանց բնորոշ հատկանիշները, կառուցվածքի օրինաչափությունները, հյուսվածքներում տեղակայումը։ բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ 3. բնութագրել բույսերի և մանրէների երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքների թերապևտիկ նշանակությունը 4.մեկնաբանել երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքների կիրառման բնագավառներն ու հեռանկարները, կենսաբանական ազդեցության որոշ առանձնահատկությունները։ 5. վերլուծել գործնականում մանրէների կողմից սինթեզի սպեկտրի բազմազանությունը, որոնք կարևորվում են գլոբալ սոցիալ խնդիրների լուծման մեջ գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) 6. կիրառել գիտելիքները պրակտիկայում` խնդիրներ ձևակերպելու և լուծելու համար 3. Описание · ուսանողներին հաղորդել մանրէների և բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության արդի հիմնախնդիրների և դրանց լուծման, երկրորդային արգասիքների հիմնական խմբերի, դրանց կենսասինթեզի, կենսաբանական ակտիվության դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև այս բնագավառում կիրառվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ խոր մասնագիական գիտելիքներ, · պարզաբանել երկրորդային արգասիքների սինթեզի վրա ազդելու ժամանակակից մոտեցումները և հնարավորությունները, ներկայացնել կենսաբանական ակտիվությամբ երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքների թերապևտիկ նշանակությունը, մշակել երկրորդային արգասիքների կիրառման մոդելներ: 4. Стили и методы преподавания и обучения 1. Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ /էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ/ և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր): 2. Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում: 3. Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց 4. Աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում: 5. Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում: 5. Методы и критерии оценки · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր: · Առաջին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Երկրորդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Մասնակցություն՝ 2 միավոր: · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր: 6. Список основной литературы Физиология растений /Под ред. И.П. Ермакова, Н.Д. Алехина, Ю.В. Балнокин, В.Ф. Гавриленко и др./ Москва: И-во Академия, 2007. -с 588- 614. Trchounian A, Petrosyan M, Sahakyan N. Plant Cell Redox Homeostasis and Reactive Oxygen Species. In: Gupta DK, Palma JM, Corpas FJ, editors. Redox State as a Central Regulator of Plant-Cell Stress Responses. Cham: Springer International Publishing.2016;25-50. Медицинская микробиология, вирусология и иммунология: том 1 : учебник / Под ред. В.В. Зверева, М.Н. Бойченко, 2010. Микробиология: учеб. пособие / Лысак В.В. - Минск: БГУ, 2007. Freestone, P. P., and M. Lyte. 2008. Adv. Appl. Microbiol. 64: 75-105. Северин Е.С., Биологическая химия, Мед.инф.агентство, Москва, 2014,759 с Березов Т.Г., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия, 3-е изд. перераб. и доп., М.: Медицина, 2007, 704с. Николаев А.Я. Биологическая химия // Москва, Медицинское информационное агентство 2004, 565 с. Joanne Willey et al., Prescotts Microbiology (11th Edition), 2020թ 0. Tortora et al., Microbiology - An Introduction (13th Edition), 2021թ 7. Основная часть курса Բույսերի և մանրէների երկրորդային նյութափոխանակությունը առարկան և խնդիրները, նվաճումները և հեռանկարները: Մանրէների և բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքները, կենսաբանական ակտիվությամբ օժտված և տնտեսական նշանակության միացությունների խմբերը և դրանց առանձնահատկությունները: Բակտերիական և սնկային ծագման գունակները որպես լայն կիրառությամբ երկրորդային արգասիքներ։ Մանրէնեական ծագման արգասիքների կիրառման շրջանակները։ Հակաբակտերիական և հակաօքսիդանտային ազդեցության գունակները և կիրառման ուղղությունները։ Երկրորդային արգասիքների տարածվածությունը բույսերում, սինթեզի ուղիները, դասակարգման սկզբունքները, երկրորդային մետաբոլիտների կառուցվածքի օրինաչափությունները։ Բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքների թերապևտիկ նշանակությունը և կիրառման բնագավառներն ու հեռանկարները։ Բուսական ծագմամբ միացությունների ազդեցության որոշ առանձնահատկությունները։ Կենսաբանորեն ակտիվ միացությունները դեղագործության մեջ։ Երկորդային մետաբոլիտների հիմնական խմբերը, ալկալոիդներ, իզոպրենոիդներ (տերպենոիդներ) ֆենոլային միացություններ: Երկրորդային մետաբոլիտների մինորային խմբերը։ Երկրորդային մետաբոլիտների ֆիզիոլոգիան։ Երկրորդային մետաբոլիտների կենսաբանական ակտիվությունը՝ հակաբիոտիկ հակաօքսիդանտային հատկությունները։ Հակակենսաթաղանթային ազդեցությունը։Բջջային ճարտարագիտության ձևերը։ Հակաբիոտիկներ, դրանց ազդեցության մոլեկուլային մեխանիզմները:
0709	Մոլեկուլային կենսաբանություն	6
7-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.33 ժամ/շաբաթ, գործ. 0.66 Факультативный 0709/Բ48 1. Цель курса · հաղորդել հիմնարար գիտելիքներ նուկլեինաթթուների, սպիտակուցների և բջիջների գենետիկական ապարատի կառուցվածքի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի առանձնահատկությունների, ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի և ռեպարացիայի գործընթացների օրինաչափությունների վերաբերյալ, նախապատրաստել գենոմի և պրոտեոմի կառուցվածքի և գործառույթների վերաբերյալ ժամանակակից գիտելիքների գործնական կիրառումը 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · քննարկել ոչ պարբերական կենսապոլիմերների կառուցվածքի և ֆունկցիաների հիմնական օրինաչափությունները, թվարկելու քրոմոսոմների կառուցվածքին և ֆունկցիաներին վերաբերող հիմնական դրույթները, նկարագրելու ԴՆԹ-ի փաթեթավորման տարբեր աստիճանները · բացատրել տարբեր օրգանիզմների գենոմի կառուցվածքը, շարժուն գենետիկական տարրերի կառուցվածքը և ֆունկցիաները · քննարկել պրոկարիոտների և էուկարիոտների ժառանգական տեղեկատվության պահպանման և ճշգրիտ փոխանցման մեխանիզմները բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կիրառել ստացած գիտելիքները՝ մոլեկուլային կենսաբանության և հարակից բնագավառների խնդիրներ լուծելու համար · համակարգել և գործնականում կիրառել մոլեկուլային կենսաբանության վերաբերյալ գիտական գրականությունը · փորձարկել ժամանակակից մոլեկուլային կենսաբանության մեթոդները և դրանց օգտագործմամբ գործնականում իրականացնելու ինքնուրույն գիտահետազոտական աշխատանք: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · մեկնաբանել մոլեկուլային կենսաբանության հիմնական հասկացությունները և տերմինները, քննարկել և վերլուծել ժամանակակից գիտական նվաճումները մոլեկուլային կենսաբանության բնագավառում արժևորել ստացած տվյալները՝ համադրելով դրանք հարակից բնագավառների գիտական տվյալների հետ, կազմակերպել բանավեճեր մոլեկուլային կենսաբանության հիմնադրույթների և զարգացման հնարավոր ուղիների շուրջ: 3. Описание · հաղորդել հիմնարար գիտելիքներ նուկլեինաթթուների, սպիտակուցների և բջիջների գենետիկական ապարատի կառուցվածքի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի առանձնահատկությունների, ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի և ռեպարացիայի գործընթացների օրինաչափությունների վերաբերյալ, նախապատրաստել գենոմի և պրոտեոմի կառուցվածքի և գործառույթների վերաբերյալ ժամանակակից գիտելիքների գործնական կիրառումը 4. Стили и методы преподавания и обучения · ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց, ընտրված թեմաներով ուսանողների զեկուցումներ · լաբորատոր աշխատանքներում սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների ֆիզիկաքիմիական հատկությունների ուսումնասիրում աջակցվող ինքնուրույն ուսում, ինքնուրույն տեսական և գործնական աշխատանք՝ ստացած գիտելիքներն ամրապնդելու և խորացնելու նպատակով՝ օգտագործելով առաջարկված հիմնական և լրացուցիչ գրական աղբյուրները, համացանցի աղբյուրները, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում 5. Методы и критерии оценки · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր: · Առաջին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Երկրորդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Մասնակցություն՝ 2 միավոր: Ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր: 6. Список основной литературы Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология, 2012 Мушкамбаров Н., Кузнецов С. Молекулярная биология. Введение в молекулярную цитологию и гистологию. Учебное пособие, 2016, 616 стр. Ригден Д. Дж. Структура и функционирование белков, Изд. Ленанд, Едиториал УРСС, 2014, 424стр. Спирин А.С. Молекулярная биология: рибосомы и биосинтез белка, 2011, Изд.центр “Академия”, 496с. Weaver F.R. Molecular Biology, 5th edition, Mcgraw Hill Higher Education, 2011, 914p 7. Основная часть курса Ակնարկ մոլեկուլային կենսաբանության զարգացման պատմությունից, “մոլեկուլային կենսաբանություն” հասկացությունը: Մոլեկուլային կենսաբանության հիմքերը՝ սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ։ Սպիտակուցների կառուցվածքային մակարդակների ձևավորումը՝ a-պարույրի և b-ծալքի առկայությունը սպիտակուցներում։ Գերերկրորդային կառուցվածքը, որպես պոլիպեպտիդային շղթայի ձևավորման գերադասելի եղանակ։ Սպիտակուցների դասակարգումը ըստ կառուցվածքային առանձնահատկությունների՝ գլոբուլային, ֆիբրիլային, թաղանթային։ Դոմեններ։ Սպիտակուցային ինժեներիա - կատալիտիկ ակտիվ հակամարմիններ՝ աբզիմներ։ Սպիտակուցների տարածական կառուցվածքի ձևավորման շապերոնային տեսություն։ Սպիտակուցների տրանսլոկացիա սինթեզից հետո։ Սպիտակուցների դեգրադագման ուղիները։ Ժառանգական տեղեկատվության փոխանցման մեխանիզմները: Նուկլեինաթթուների հետազոտման մեթոդները։ ԴՆԹ-ի կառուցվածքային առանձնահատկությունները՝ պոլիմորֆիզմ։ Պոլիմորֆիզմի կիրառումը գենետիկայում, բժշկությունում։ ԴՆԹ-ի բնափոխում, վերականգնում։ Նուկլեոսոմների ձևավորում։ Պրոկարիոտ և էուկարիոտ գեների կառուցվածքը, բակտերիալ պլազմիդներ: Շարժուն գենետիկական տարրերը, գեների հորիզոնական փոխանցման մեխանիզմները։ Տրանսպոզոնները էուկարիոտներում, պրոկարիոտներում։ Բակտերիաների IS-տարրեր, տրանսպոզոններ։ Էուկարիոտների գենոմի կառուցվածքը։ Տանդեմային կրկնություններ։ Մինի, միկրոսատելիտներ։ ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիա։ Ռեպլիկացիայի ֆերմենտների նկարագիրը։ Ծերացման թելոմերային տեսություն, թելոմերազ։ Թելոմերազներով պայմանավորված հիվանդություններ։ Տրանսկրիպցիա, դրա կարգավորումը պրոկարիոտներում, էուկարիոտներում: ՌՆԹ պրոցեսինգ։ Տրանսլյացիա՝ փուլերը, կարգավորումը: ԴՆԹ ռեպարացիա՝ պարզ, էքսցիզիոն։ Հետռեպլիկացիոն ռեպարացիա, SOS ռեպարացիա։
0709	Կենսաթաղանթների կենսաքիմիա	6
8-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբաթ դաս.- 2 ժամ/շաբաթ, լաբ.- 1,33 ժամ/շաբաթ, գործ. – 0,66 ժամ/շաբաթ Факультативный 0709/Բ49 1. Цель курса ներկայացնել և բացատրել թաղանթների կենսաքիմիայի, կենսաբանական թաղանթների բազմազանության, բջջաթաղանթի կառուցվածքի և հատկությունների հիմնարար սկզբունքները, իոնների և քիմիական միացությունների՝ թաղանթով տեղափոխման մեխանիզմները, կենսաբանական համակարգերում էներգիայի ձևափոխությունը: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · բացատրել թաղանթների կենսաքիմիայի հիմնական հասկացությունները, · ներկայացնել կենսաբանական թաղանթների մոլեկուլային կառուցվածքը, իոնային անցքուղիների մոլեկուլային կառուցվածքը և գործողության մեխանիզմները, · բացատրել կենսաբանական թաղանթներով իոնների և քիմիական միացությունների տեղափոխության գործընթացը, · ներկայացնել էներգիայի ձևափոխության սկզբունքները կենսաբանական թաղանթներում: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · վերլուծել կենսաբանական թաղանթների ուսումնասիրման ժամանակակից մեթոդները, · գնահատել կենսաբանական թաղանթներով ակտիվ և պասիվ տեղափոխության մեխանիղմները, · իրականացնել դասավանդվող թեմաներին առնչվող լաբորատոր փորձարկումներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ վերլուծել մասնագիտական նոր գաղափարներ և գործնականում կիրառել դրանք: 3. Описание ներկայացնել և բացատրել թաղանթների կենսաքիմիայի, կենսաբանական թաղանթների բազմազանության, բջջաթաղանթի կառուցվածքի և հատկությունների հիմնարար սկզբունքները, իոնների և քիմիական միացությունների՝ թաղանթով տեղափոխման մեխանիզմները, կենսաբանական համակարգերում էներգիայի ձևափոխությունը: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, խնդիրների լուծում, հարցեր և պատասխաններ, զրույց) · Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր) · Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում) Անհատական խորհրդատվություն: 5. Методы и критерии оценки · Ընթացիկ ստուգում՝ 4 միավոր, · ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր, · մասնակցություն՝ 2 միավոր, · եզրափակիչ քննություն-՝ 9 միավոր: 6. Список основной литературы Թռչունյան Ա. Կենսաէներգետիկա: Երևան, ԵՊՀ հրատ. 2019, 292 էջ: Թռչունյան Ա. Կենսաբանական թաղանթներ։ Երևան, Զաիգակ, 2001, 175 էջ։ Болдырев А.А., Кяйвяряйнен Е.И., Илюха В.А. Биомембранология: Учебное пособие. Петрозаводск: Изд-во Кар НЦ РАН, 2006, 226 с. Biochemistry of Lipids, Lipoproteins and Membranes. Ridgway ND. and McLeod RS. (Eds.), Elsevier, 2016, 600 p. ISBN: 978-0-444-63438-2. Borrell JH, Domènech Ò, Keough KMW. Membrane Protein-Lipid Interactions: Physics and Chemistry in the Bilayer. Springer, Switzerland, 2016, 126 p., ISBN 978-3-319-30275-1. Lehninger Principles of Biochemistry. 2021, 8th edition, David L. Nelson, Michael M. Cox (ed.), Macmillan Learning, 4893 p. ISBN: 9781319381493. Membrane Hydration: The Role of Water in the Structure and Function of Biological Membranes. Disalvo EA. (Ed.), Springer, Switzerland, 2015, 284 p, ISBN 978-3-319-19059-4. Membrane Transport Mechanism: 3D Structure and Beyond. Krämer R. and Ziegler C. (Eds.), Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2014, 282 p., ISBN 978-3-642-53838-4. 7. Основная часть курса Կենսաբանական թաղանթները որպես կենդանի համակարգերի ունիվերսալ կառուցվածքագործառական կազմավորումներ: Կենսաթաղանթների դասակարգումը և բազմազանությունը: Թաղանթների հեղուկախճանկարային մոդելը և հիմնադրույթները: Կենսաթաղանթների կազմը, ջուրը որպես թաղանթների բաղադրամաս: Թաղանթային լիպիդների և սպիտակուցների ընդհանուր բնութագիրը: Լիպիդների ու սպիտակուցների շարժունակությունը թաղանթային կառույցներում: Արհեստական լիպիդային կառույցներ. միաշերտեր, երկշերտեր: Լիպոսոմներ, պրոտեոլիպոսոմներ. հատկությունները և կիրառման հեռանկարները: Փուլային անցումները լիպիդային կառույցներում: Կենսաթաղանթների կազմավորումը, լիպիդների և սպիտակուցների տեղափոխությունը և դիրքավորումը թաղանթներում: Կենսաթաղանթներով նյութերի տեղափոխման գործընթացների ընդհանուր բնութագիրը և դասակարգումը, նշանակությունը բջջի կենսագործունեության համար: Կենսաթաղանթներով նյութերի պասիվ տեղափոխության չափանիշները և տեսակները: Պարզ ու միջնորդված դիֆուզիա, օսմոս: Իոնաֆորներ, բնական և արհեստական անցքուղիներ: Կենսաթաղանթներով նյութերի ակտիվ տեղափոխություն. չափանիշները և տեսակները: Առաջնային տեղափոխիչների տեսակները և ընդհանուր բնութագիրը: ԱԵՖազների բազմազանությունը և դասակարգումը: Պրոտոնային, կալցիումական և Na/K-ական ԱԵՖազներ: Բակտերիառոդոպսինը որպես լուսապոմպ: Նութերի երկրորդային ակտիվ և ուղղորդված տեղափոխություն: Երկրորդային ակտիվ տեղափոխություն. կալիումի իոնների և լակտոզի տեղափոխությունը բակտերիաներում: Ուղղորդված տեղափոխիչներ, գլյուկոզի տեղափոխությունը բակտերիաներում: Էներգիայի ձևափոխության առանձնահատկությունները կենսաթաղանթներում: Միտոքոնդրիումներում էլեկտրոնների տեղափոխությունը ու էներգիայի ձևափոխումը: Էլեկտրոնների տեղափոխման և էներգիայի ձևափոխման առանձնահատկությունները ֆոտոսինթեզի ընթացքում:
0709	Ռադիացիոն կենսաքիմիա	6
8-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ./շաբ., լաբ. 1.33 ժամ/շաբաթ, գործ. 0.66 ժամ/շաբաթ Факультативный 0709/Բ49 1. Цель курса · Ուսանողների մոտ ձևավորել հստակ պատկերացում ռադիացիոն կենսաքիմիայի առարկայի և խնդիրների մասին, ծանոթացնել ռադիոկենսաբանության զարգացման հիմնական ուղղությունների շարքում ռադիացիոն կենսաբանության տեղին և դերին, · ուսանողներին ապահովել կենսաբանական օբյեկտների վրա իոնացնող ճառագայթների ունեցած ազդեցության, ինչպես նաև այդ ազդեցության հետևանքով կենսաբանական մակրոմոլեկուլներում տեղի ունեցող ռադիացիոն-կենսաքիմիական փոփոխությունների մասին հիմնարար գիտելիքներով, նշել ճառագայթային վնասվածքների վերացման հնարավոր միջոցառումները և դրանց զարգացման ուղիներն ու կիրառման հնարավորությունները 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · անվանել ճառագայթային վնասման կենսաքիմիական ցուցանիշները, ներկայացնելու նրանց նշանակությունը ճառագայթման ազդեցության տեսանելի կենսաբանական դրսևորումների զարգացման գործընթացում, · թվարկել կենսաբանական կարևոր մոլեկուլների ճառագայթային վնասման տիպերը, կենաբանական օբյեկտների վրա ճառագայթման ուղղակի և անուղղակի ազդեցության մեխանիզմները, · բացատրել ճառագայթահարված օրգանիզմի հյուսվածքներում և բջիջներում նյութափոխանակության փոփոխության մոլեկուլային մեխանիզմները, ձևակերպել օրգանիզմները ճառագայթային վնասվածներից պաշտպանելու կամ առաջացած վնասվածքների շտկմանն ուղղված միջոցառումները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ինքնուրույն հաշվարկել և մշակել օրգանիզմների վրա ճառագայթային ազդեցության հետազոտման նպատակները, քննարկել օրգանիզմի վրա ճառագայթային գործոնի կենսաբանական ազդեցության ձևավորման մեխանիզմները՝ ստացած գիտելիքների հիման վրա, · կիրառել համապատասխան հետազոտական մեթոդներ` առաջադրված խնդիրների լուծման համար: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ · ինքնուրույն ձևակերպելու ֆերմենտների ակտիվության վրա իոնացնող ճառագայթների ազդեցության ուսումնասիրման խնդիրները և անհրաժեշտ սարքավորումների առկայության դեպքում գոործնականում իրականացնելու նման ուսումնասիրություններ, վերլուծել և քննարկել կենսահամակարգերում ազատ ռադիկալների վնասակար դերի և դրանց հետ ընթացող պրոցեսների կարգավորման միջոցների կարևորությունը 3. Описание · Ուսանողների մոտ ձևավորել հստակ պատկերացում ռադիացիոն կենսաքիմիայի առարկայի և խնդիրների մասին, ծանոթացնել ռադիոկենսաբանության զարգացման հիմնական ուղղությունների շարքում ռադիացիոն կենսաբանության տեղին և դերին, · ուսանողներին ապահովել կենսաբանական օբյեկտների վրա իոնացնող ճառագայթների ունեցած ազդեցության, ինչպես նաև այդ ազդեցության հետևանքով կենսաբանական մակրոմոլեկուլներում տեղի ունեցող ռադիացիոն-կենսաքիմիական փոփոխությունների մասին հիմնարար գիտելիքներով, նշել ճառագայթային վնասվածքների վերացման հնարավոր միջոցառումները և դրանց զարգացման ուղիներն ու կիրառման հնարավորությունները 4. Стили и методы преподавания и обучения · ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց · ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատների պատրաստում) գնահատում · լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում՝ կենսաբանական համակարգերի վրա իոնացնող ճառագայթման վնասակար ազդեցության բացահայտման ուղղությամբ, ուսանողների մոտ ռադիացիոն-կենսաքիմիական հետազոտությունների իրականացման հմտությունների մշակում, ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում: 5. Методы и критерии оценки · Բանավոր քննություն 9 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Քննական տոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 3 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր: · Ընթացիկ ստուգումներ՝ 6 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի կողմից պատրաստվածությունը սեմինար պարապմունքներին, հարցումներին, կոլոքվիումներին: · Ինքնուրույն աշխատանք - 2 միավոր, գնահատվելու է ուսանողի կողմից ինքնուրույն տեսական աշխատանքի կատարումը, զեկուցումով հանդես գալը: Մասնակցություն՝ 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր): 6. Список основной литературы Василенко И. Я., Василенко О. И. Биологическое действие продуктов ядерного деления, М., Бином, 2011, 384 с. Г. В. Верещако, А. М. Ходасовская Радиобиология: термины и понятия. Энциклопедический справочник, электронная книга, 2016г., 342 стр. Кудряшов Ю.Б., Перов Ю.Ф., Рубин А.Б. Радиационная биофизика: радиочастотные и микроволновые электромагнитные излучения 2008Кулаков В.Н., Липенгольц А.А., Шимановский Х.Л., Григорьева Е.Ю., Усенко А.Х. Общая и медицинская радиология, 21-е изд., Москва, Юрайт, 2022 Belloni J., Douki T., Mostafavi M., Spotheim-Maurizot M. Radiation Chemistry. From Basics to Applications in Material and Life Sciences, 2008. 7. Основная часть курса Ռադիացիոն կենսաքիմիայի հիմնական հասկացությունների ներածություն, իոնացնող ճառագայթների տեսակները, ճառագայթման և նյութի փոխազդեցության մեխանիզմները, տարբեր ճառագայթումների հարաբերական կենսաբանական արդյունավետությունը: Ճառագայթման էքսպոզիցիոն և կլանված դոզա, միավորները: Ռադիոակտիվ տրոհման օրենքը: Թիրախի տեսությունը: Դոզա-կենսաբանական էֆեկտ օրինաչափությունները: Կենսամոլեկուլների ինակտիվացումը իոնացնող ճառագայթների ուղղակի ազդեցությամբ: Ճառագայթման անուղղակի ազդեցությունը կենսաբանական համակարգերի վրա:
0709	Մասնագիտական պրակտիկա	6
8-րդ կիսամյակ 6 շաբաթ 180 ժամ Факультативный 0709/Բ54 1. Цель курса Ներկայացնել կենսաքիմիական, կենսաբժշկական, մանրէաբանական և կենսատեխնոլոգիական հետազոտությունների, ախտաբանական և արդյունաբերական լաբորատորիաներում իրականացվող հետազոտությունների անցկացման տեսական և գործնական հմտությունները: 2. Результаты обучения по программе բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ձեռք բերել ժամանակակից կենսաբանական փորձարարական մեթոդներ մշակելու և սարքերի հետ աշխատելու հմտություններ, · կիրառել կենսաքիմիական, մանրէաբանական և կենսատեխնոլոգիական գործընթացների մոլեկուլային մեխանիզմների ուսումնասիրման մեթոդներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · իրականացնել աշխատանքի անվտանգության ճշգրիտ վերլուծություն, միկրոօրգանիզմների և այլ կենդանի օրգանիզմների հետ աշխատանքի առանձնահատկությունները, կենսատեխնոլոգիական և կենսաբժշկական արտադրանքի կենսաանվտանգության գնահատում, · կատարել հետազոտության արդյունքների ամփոփում, վերլուծություն և ձևակերպում, կատարել անհրաժեշտ եզրակացություններ: 3. Описание Ներկայացնել կենսաքիմիական, կենսաբժշկական, մանրէաբանական և կենսատեխնոլոգիական հետազոտությունների, ախտաբանական և արդյունաբերական լաբորատորիաներում իրականացվող հետազոտությունների անցկացման տեսական և գործնական հմտությունները: 4. Стили и методы преподавания и обучения · ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) · գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ, · բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ 5. Методы и критерии оценки · Ուսանողի տեսական պատրաստվածություն · Պրակտիկայի ընթացքում հանձնարարված գործնական աշխատանքը կատարելու կարողություն · Կատարված աշխատանքի և գործունեության դրսևորման նկատմամբ հետաքրքրություն · Հաղորդակցման հմտություններ, թիմում աշխատելու կարողություն Պրակտիկայի ընթացքում համապատասխան հաստատության ներքին կարգի և աշխատանքային գրաֆիկի պահպանում 6. Список основной литературы ISO/IEC 17025 and ISO 15189, ԳՈՍՏ Ռ 52354-2005, ԳՈՍՏ Ռ 52557-2020, ISO R 52483-2020, ԳՈՍՏ 21102-97, ԳՈՍՏ 7500-85, ԳՈՍՏ 21148-2013, ISO 22149-2013, ԳՈՍՏ 21148-2013, ISO 28566-90, ԳՈՍՏ 21148-2013, ISO 16212-2011, “Life Scienses” and the latest issues of a local magazine on the topics indicated. 7. Основная часть курса Ընդհանուր արյան անալիզ, որոշ կենսաքիմիական թեստեր (ալբումիններ, գլոբուլիններ, գլյուկոզ, միզանյութ և այլն), միկրոտարրերի որոշման մեթոդներ, լիպիդային նյութափոխանակության ուսումնասիրության մեթոդներ (խոլեստերին, բարձր և ցածր խտության լիպոպրոտեիններ և այլն), տարբեր նյութափոխանակության մարկերների որոշում (ինսուլին, հեմոգլոբին և այլն), հորմոնների քանակի որոշման մեթոդներ, ՊՇՌ հետազոտություններ, մանրադիտակային հետազոտություններ։ ISO/IEC 17025 ստանդարտների դրույթներին, որոնք սահմանում են փորձարարական լաբորատորիաներին ներկայացվող պահանջները, ELISA-ով կենդանական և բուսական ծագման արտադրանքներում հակաբիոտիկների և աֆլատոքսինների մնացորդային քանակի որոշում, գազային քրոմատագրաֆիայով բուսական յուղի առկայության որոշում, որակի ցուցիչների որոշում: Կաթնամթերքի, ձեթի և ճարպային մթերքների պահպանման ցուցանիշների որոշում, բուսական մթերքներում թունաքիմիկատների մնացորդային քանակությունների որոշում: Մեղրի որակական ցուցանիշների որոշում, ալկոհոլային արտադրանքի որակի և անվտանգության ցուցանիշների որոշում, տարբեր սննդամթերքի և սննդի հումքի մանրէաբանական ցուցիչների որոշում աճեցմամբ և ՊՇՌ-ով, ԳՁՕ-ների որոշում, տարբեր անալիտիկ սարքավորումների շահագործման սկզբունքը, սարքավորումների օգտագործումը տարբեր ոլորտներում, գործնականում կիրառվող կենսաքիմիական լաբորատոր սարքավորումների շահագործում:
0704	Ուսումնական պրակտիկա	2
2-րդ կիսամյակ 2 շաբ. Պրակտիկ 30 ժամ/շաբաթ Факультативный 0704/Բ53 1. Цель курса · ծանոթացնել բարձրակարգ և ստորակարգ բույսերի և սնկերի հետ, · պարզաբանել լանդշաֆտային գոտիների և բարձունքային գոտիականության ազդեցությունը բույսերի, սնկերի, կենդանիների տարածվածության և հարմարողականության վրա դիտարկել և նույնականացնել տարբեր լանդշաֆտային գոտիներին բնորոշ բույսերի, սնկերի, միջատների, սողունների, երկկենցաղների, թռչունների և կաթնասունների տեսակները: 2. Результаты обучения по программе գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · տիրապետել ստորակարգ և բարձրակարգ բույսերի տարբեր տաքսոնոմիկ խմբերին պատկանող տեսակների բաշխման ձևերին: · իրականացնել բրախիոպոդների հետազոտություն և տեսակների նույնականացում ժամանակակից մեթոդներով: Կիրառել ուլտրաձայնային դետեկտոր, գերբարակ ցանցեր։ · ուսումնասիրել և նույնականացնել սողունների, երկկենցաղների և թռչունների տեսակները: · ուսումնասիրել անտառային գոտում ապրող մանր կաթնասուններին թակարդների օգնությամբ։ Օգտագործել տեսախցիկի թակարդներ՝ դաշտում միջին և մեծ կաթնասուններին հայտնաբերելու համար: ընդհանրացնել ստացված տվյալները, կատարել եզրակացություններ: 3. Описание · ծանոթացնել բարձրակարգ և ստորակարգ բույսերի և սնկերի հետ, · պարզաբանել լանդշաֆտային գոտիների և բարձունքային գոտիականության ազդեցությունը բույսերի, սնկերի, կենդանիների տարածվածության և հարմարողականության վրա դիտարկել և նույնականացնել տարբեր լանդշաֆտային գոտիներին բնորոշ բույսերի, սնկերի, միջատների, սողունների, երկկենցաղների, թռչունների և կաթնասունների տեսակները: 4. Стили и методы преподавания и обучения · ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) · գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ, · բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ 5. Методы и критерии оценки Ուսումնական պրակտիկան գնահատվում է թեստով։ Պրակտիկայի օրագրերի ներկայացում: 6. Список основной литературы Araqelyan M.S., Danielyan F.D., «Ցամաքային Ողնաշարավոր կենդանիների դաշտային հետազոտման մեթոդիկա», ԵՊՀ հրատարակչություն, Երևան, 2012 Danielyan F.D., Araqelyan M.S., «ՀՀ և ԼՂ երկենցաղները և սողունները Էդիտ հրատարակչություն», Երևան, 2016 Eghiazaryan E. «Թռչուններ». Համառոտ դաշտային ուղեցույց. ԵՊՀ հրատարակչություն,., Երևան, 2017 Vardanyan L.K., Eghiazaryan E.M., «Միջատներ». ԵՊՀ հրատարակչություն, 2009: Hayrapetyan T., Aslanyan A., Papov G., Ghazaryan A., «Հայաստանի ողնաշարավորների անվանումների լատիներեն-հայերեն-ռուսերեն-անգլերեն բառարան», ԵՊՀ հրատ, 2018 էջ 135 Adamyan M., Klem D. «Հայաստանի թռչյունները» Երևան 1997 թ.: Пипоян С.Х., Ихтиофауна Армении. “Palmarium academic publishing” 2012. Иванов А.И., Штегман Б.К. Краткий определитель птиц СССР. “Наука” 1978. Громов И.М., Ербаева М.А. Млекопитающие фауны России и сопредельных территорий. ЗИН РАН 1995. 7. Основная часть курса Ստորակարգ և բարձրակարգ բույսերի տարբեր տաքսոնոմիկ խմբերին պատկանող տեսակների նույնականացում, ամենատարածված տեսակների տարածման օրինաչափությունների, դրանց էկոլոգիայի դիտարկում և ծանոթացում: Գլխարկավոր սնկերով, գաստերոմիցետներով, դիսկոմիցետներով, դրանց էկոլոգիան, սննդային հարաբերությունները, մորֆոլոգիան, ինչպես նաև բարձրագույն բույսերի ցողունների, տերևների, ծաղիկների և ծաղկաբույլերի բազմազանությունը, ձևաբանական առանձնահատկություններիը, ուսումնասիրել, հավաքել և ճանաչել տեսակների լեռնատափաստանային, անտառային և մարգագետնային տարածքներում բնակվող անողնաշարավորներ և ողնաշարավորներ, հավաքածուների մշակում և ստացված տվյալների վերլուծություն։ Ծանոթություն թանգարանային հավաքածուների հետ:
0709	Մանրէների նյութափոխանակության ներածություն	6
5-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.33 ժամ/շաբաթ, գործ. 0.66 ժամ/շաբաթ Факультативный 0709/Բ46 1. Цель курса · հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ միկրոօրգանիզմների նյութափոխանակության առանձնահատկությունների, նրանց բջիջներում ընթացող անաբոլիզմի և կատաբոլիզմի հիմնական ուղիների վերաբերյալ ներկայացնել միկրոօրգանիզմների դերը նյութերի շրջապտույտի մեջ, նկարագրել այն գործընթացները, որոնց հաշվին սինթեզվում են օգտակար նշանակություն ունեցող միացություններ։ 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրել միկրոօրգանզիմներում ընթացող խմորման գործընթացների ընդհանուր բնութագրերը, · ներկայացնել քեմոօրգանոտրոֆ և քեմոլիտոավտոտրոֆ միկրոօրգանիզմների շնչառության առանձնահատկությունները, · նկարագրել ֆոտոֆոսֆորիլացման հաշվին գոյատևող կյանքի ձևերը, բացատրելու նրանց կողմից իրականացվող ֆոտոֆիզիկական և ֆոտոքիմիական գործընթացներ: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · համեմատել էներգիայի առաջացման հնարավորությունները աերոբ և անաերոբ միկրոօրգանիզմներում, · վերլուծել միկրոօրգանիզմների բջիջներում ընթացող տարբեր միացությունների կենսասինթեզի գործընթացները և դրանց կարգավորման հնարավորությունները: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · գնահատել միկրոօրգանիզմների դերն ու նշանակությունը կենսածին տարրերի շրջապտույտի գործընթացներում, · կիրառել ստացած գիտելիքները մասնագիտական տարբեր խնդիրներ լուծելու համար, իրականացնել հետազոտություններ ակադեմիական, կլինիկական ոլորտներում, համատեղ վերլուծել տեսական նյութը ստացված արդյունքների հետ: 3. Описание · հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ միկրոօրգանիզմների նյութափոխանակության առանձնահատկությունների, նրանց բջիջներում ընթացող անաբոլիզմի և կատաբոլիզմի հիմնական ուղիների վերաբերյալ ներկայացնել միկրոօրգանիզմների դերը նյութերի շրջապտույտի մեջ, նկարագրել այն գործընթացները, որոնց հաշվին սինթեզվում են օգտակար նշանակություն ունեցող միացություններ։ 4. Стили и методы преподавания и обучения · Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում, · Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց · Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, · Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։ Հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում: 5. Методы и критерии оценки · Նախատեսված են 2 ընթացիկ քննություններ՝ յուրաքանչյուրը, առավելագույնը 4 միավոր, ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 2 միավոր, մասնակցություն՝ առավելագույնը 2 միավոր։ · Երկու ընթացիկ քննությունները գրավոր են, յուրաքանչյուրը՝ 4 միավոր առավելագույն ար¬ժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքան¬չյուրը` 1 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է: · Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, 8 միավոր առավելագույն ար¬ժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքան¬չյուրը` 2 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է: · Ընթացիկ ստուգումների ձևաչափը որոշում է դասախոսը՝ դասընթացի պլանում զետեղելով և տեղեկացնում է ուսանողներին կիսամյակի սկզբում ։ Մասնակցությունը գնահատվում է ըստ սանդղակի՝ 60 % դեպքում 0, 61-80 % դեպքում 1, 81-100 % դեպքում 2: 6. Список основной литературы Թռչունյան Ա. Կենսաէներգետիկա, 2019, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 292 էջ: Brock Biology of Microorganisms. Madigan M.T., Martinko J.M., Dunlap P.V., Clark D.P., 13th ed., Pearson, 2012, 1152 p. G.N. Cohen Microbial Biochemistry // 3rd ed. - Paris, Springer, 2014. - 618 p. Гидранович В.И. Биохимия. Учебное пособие / В.И. Гидранович, А. В. Гидранович-Минск: ТетраСистемс, 2010 -528 с. Нетрусов А.И., Микробиология /А. Нетрусов, И.Б. Котова М. Академия, 2009, 252 с. 7. Основная часть курса Միկրոօրգանիզմների դասակարգումն ըստ ածխածնի և էներգիայի աղբյուրի: Էլեկտրոնների դոնորների բնույթը: Սուբստրատային ֆոսֆորիլացման հաշվին գոյատևող կյանքի ձևեր: Սպիրտային խմորում: Պաստյորի էֆֆեկտը: Հետերո և հոմոֆերմենտատային կաթնաթթվային խմորումներ: Խառը թթվային խմորումներ և դրանց հարուցիչները: Շնչառական շղթա և էներգիայի առաջացումը աէրոբ միկրոօրգանիզմներում: Միկրոօրգանիզմների կողմից օրգանական ելանյութերի ոչ լրիվ օքսիդացում: Քեմոօրգանոտրոֆ միկրոօրգանիզմների շնչառության առանձնահատկությունները: Քեմոլիտոավտոտրոֆների շնչառության առանձնահատկությունները: Միկրոօրգանիզմների ֆոտոսինթեզի ընդհանուր բնութագիրը: Էլեկտրոնային տրանսպորտի ուղիները՝ ցիկլիկ և ոչ ցիկլիկ ֆոտոսինթեզ: Եռկարբոնատային ցիկլի և գլիօքսալատային շունտի դերը կառուցողական նյութափոխանակության մեջ: Միկրոօրգանիզմների կողմից ածխաթթվի ասիմիլյացման ուղիները: Միաածխածնային միացությունների ասիմիլացման ուղիները: Ազոտի կապումն ազատ ապրող և սիմբիոտիկ միկրոօրգանիզմների կողմից: Միկրոօրգանիզմների բջիջներում ընթացող ամինաթթուների կենսասինթեզը, լիպիդների կենսասինթեզը, բջջապատի բաղադրամասերի կենսասինթեզը:
0709	Բժշկագիտության ներածություն	9
5-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 0.66 ժամ/շաբաթ, գործ. 1.33 ժամ/շաբաթ Факультативный 0709/Բ46 1. Цель курса · ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ փոխանցել մարդու առողջության պահպանմանն ուղղված միջոցառումների մասին, · ծանոթացնել տարբեր ավիտամինոզների, էնզիմոպաթիաների և ներզատական հիվանդությունների առաջացման կենսաքիմիական մեխազիմներին, ձևավորել այդ հիվանդությունների արդյունավետ բուժման մեթոդների իմացություն, տեղեկացնել հիվանդությունները կանխարգելող միջոցառումներին, օժտել տարբեր տարբեր հիվանդությունների դեպքում կենսաբանական նմուշների կենսաքիմիական և մանրէաբանական վերլուծություն կատարելու ունակությամբ: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · թվարկել բժշկագիտության զարգացման հիմնական փուլերը՝ քիմիական նյութերի բացահայտումը դեղորայք ստեղծելու նպատակով, մի շարք հիվանդությունների մանրէաբանական պատճառների բացահայտումը, հիգիենայի զարգացումը, մոլեկուլային և նանոբժշկության զարգացումը, · բացատրել մարդու առողջության պահպանման հիմնական դրույթները, պարզաբանելու կենսաքիմիական պրոցեսների կարգավորման խանգարումների սկզբունքային կողմերը, սահմանելու միջգիտակարգային կապերը: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · գործնականում իրականացնելու տարբեր կենսաբանական օբյեկտների կենսաբանական նյութի պատրաստուկների հետազոտություններ՝ օգտագործելով լաբորատոր սարքավորումներ, · լուծել խնդիրներ բժշկական կենսաքիմիայի բնագավառում: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · համակարգել և վերլուծել լաբորատոր հետազոտույունների տվյալները, համադրել գործնականում ստացված և գրականությունից հայտնի տվյալները: 3. Описание · ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ փոխանցել մարդու առողջության պահպանմանն ուղղված միջոցառումների մասին, · ծանոթացնել տարբեր ավիտամինոզների, էնզիմոպաթիաների և ներզատական հիվանդությունների առաջացման կենսաքիմիական մեխազիմներին, ձևավորել այդ հիվանդությունների արդյունավետ բուժման մեթոդների իմացություն, տեղեկացնել հիվանդությունները կանխարգելող միջոցառումներին, օժտել տարբեր տարբեր հիվանդությունների դեպքում կենսաբանական նմուշների կենսաքիմիական և մանրէաբանական վերլուծություն կատարելու ունակությամբ: 4. Стили и методы преподавания и обучения · 1. ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, բաց հարցերով քննարկում. · 2. Ինտերակտիվ զրույց, հանձնարարված նյութի քննարկում տեղում · 3. լաբորատոր աշխատանքների իրականացում արդի կենսաքիմիական մեթոդներով 4. աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում 5. Методы и критерии оценки · 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով, · 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր · Ներկայություն՝ 3 միավոր Ինքնուրույն աշխատանք՝ 3 միավոր 6. Список основной литературы Сабирова Р.А., Юлдашев Н.М., Иноятова Ф.Х. Медицинская биохимия (учебник), 2020. Карпищенко А.И. Медицинская лабораторная диагностика, программы и алгоритмы. // 2014. Кличханов Н.К., Исмаилова Ж.Г., Астаева М.Д. Биохимия крови: лабораторный практикум., 2020. Ա.Թռչունյան. Կենսաէներգետիկա. Երևան, 2019. Gerahard Maisenberg., William H Simmons. Medical biochemistry (fourth edition). // 2016 William J Marshall, Marta Lapsley, Ardrew P Day, Ruth M Ayling. Clinical biochemistry: metabolic and clinical aspects (3rd edition), 2014. Murray R.K, Granner D.K, Mayes P.A, Rodwell V.W. Harper’s Biochemistry, 2018. Lehninger, «Principles of Biochemistry”, 2017.. 7. Основная часть курса Ֆերմենտների կիրառումը բժշկության մեջ: Բժշկական էնզիմոլոգիայի խնդիրները: Նյութափոխանակության կենսաբժշկական նշանակությունը: Ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի տեխնոլոգիա: Գլիկոգենոզներ։ Համեմատաբար կարևոր հեքսոզների փոխանակությունը։ Ներզատիչ համակարգի բնութագիրը: Վիտամիններ և ավիտամինոզներ: Օրգանիզմի հակաօքսիդանտային համակարգ։ β-լիպոպրոտեինների որոշումը արյան շիճուկում: Արյան կատալազի ակտիվության որոշումը (Բախի մեթոդ): Կետոնային մարմինների որակական որոշում: Պանկրեատիկ լիպազի որոշում արյան շիճուկում։ Բիլիռուբինի որոշումը մեզում: Լեցիտինի հիդրոլիզը և հիդրոլիզի արգասիքների հայտնաբերումը: Ընդհանուր ֆոսֆոլիպիդների որոշումը արյան շիճուկում։
0709	Պրոկարիոտների կարգաբանություն	6
7-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.33 ժամ/շաբաթ, գործն. 0.66 ժամ/շաբաթ Факультативный 0709/Բ47 1. Цель курса Ներկայացնել պրոկարիոտ օրգանիզմների կարգաբանության հիմնական սկզբունքները, դասակարգման համակարգերը (ֆենոտիպական և ֆիլոգենետիկական), նույնականացման անվանակարգման սկզբունքները, և հիմնական կարգաբանական խմբերին առնչվող պատշաճ մասնագիտական պատկերացում: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնել բակտերիաների և արքեաների դասակարգման, անվանակարգման և նույնականացման հիմնական սկզբունքները, · ներկայացնել և տարբերակել բակտերիաների և արքեաների ֆիլոգենետիկական խմբերը՝ ըստ իրենց ֆենոտիպական առանձնահատկություններից: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կիրառել ֆենոտիպական և ֆիլոգենետիկական մոտեցումները իրականացնել պրոկարիոտների կարգաբանական տարբեր խմբերին պատկանող մանրէների նույնականացում · ներկայացնել պրոկարիոտների նույնականացման համար կիրառվող որոշիչներից և GeneBank-ում առկա տվյալների բազայից օգտվելու տեխնիկային և ծրագրերին գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · կիրառել մանրէների դասակարգման և նույնականացման ամենատարածված մեթոդները, օգտագործել տարբեր ինտերնետային որոնման գիտական հարթակներ և արդյունքների մշակման (վիճակագրական) ծրագրեր: 3. Описание Ներկայացնել պրոկարիոտ օրգանիզմների կարգաբանության հիմնական սկզբունքները, դասակարգման համակարգերը (ֆենոտիպական և ֆիլոգենետիկական), նույնականացման անվանակարգման սկզբունքները, և հիմնական կարգաբանական խմբերին առնչվող պատշաճ մասնագիտական պատկերացում: 4. Стили и методы преподавания и обучения · ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր) · ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում · ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց · աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում 5. Методы и критерии оценки · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր: · Առաջին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Երկրորդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Մասնակցություն՝ 2 միավոր: Ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր: 6. Список основной литературы Нетрусов А.И., Микробиология /А. Нетрусов, И.Б. Котова М. Академия, 2018, 252 с. Madigan M.T. Martinko J.M., Stahl D.A., Clark D.P. (2021). Brock Biology of Microorganisms. 16th ed. San Francisco: Pearson/Benjamin Cummings. Taxonomy of Prokaryotes. Ed. By Rainey F. & Oren A. 2011. Elsevier Ltd. London, p.465 The Prokaryotes. Editors: Edward F. DeLong, Stephen Lory, Erko Stackebrandt, Fabiano Thompson. 2014. Book series (1-11 volumes). Prescott H. K., Lansing M.P., John P.H., Donald A.K., (2005), Microbiology, Sixth edition, McGraw-Hill Companies, New York, 1088 p. 7. Основная часть курса Պրոկարիոտների առանձնահատկությունները, տեղը կենդանի էակների համակարգում, դրանց դասակարգումը, անվանակարգումը և նույնականացումը: Պրոկարիոտային տեսակի սահմանման դժվարությունները: Հասկացություն շտամի, կլոնի և տիպային տեսակի մասին: Պրոկարիոտների էկոֆիզիոլոգիական խմբերը: Պրոկարիոտների նույնականացման համար կիրառվող հիմնական թեստերը և դրանց կիրառման տեխնիկան ֆենոտիպական դասակարգման ժամանակ: Նումերիկ դասակարգում և դրա սկզբունքները: Պրոկարիոտների դասակարգման արդի հիմնախնդիրներ: Մոլեկուլային կենսաբանական մոտեցումներ (քեմոտաքսոնոմիա, գենոսիստեմատիկա): Պրոկարիոտների ֆիլոգենետիկական դասակարգում, ֆիլոգենետիկական մարկերներ: Պրոկարիոտների 2 հիմնական դոմենները` Bacteria և Archaea: Պոլիֆազային տաքսոնոմիա Պրոկարիոտների կուլտուրաների հավաքածուներ, տվյալների բազա և գենադարաններ (GenBank): Մանրէների չկուլտիվացող ձևեր (ֆանտոմային ֆիլոտիպեր), դրանց հայտնաբերման, դասակարգման, նույնականացման և անվանակարգման դժվարությունները: Պրոկարիոտների հիմնական խմբերի բնութագրերը (ըստ Բերգեի IX հրատարակչության), առանձին դասերի և ընտանիքների ներկայացուցիչները:
0709	Նյութափախանակության կարգավորում	6
7-րդ կիսամյակ 4 ժամ/շաբաթ դաս.-2 ժամ/շաբաթ, լաբ.- 1.33 ժամ/շաբաթ, գործ.- 0.66 ժամ/շաբաթ Факультативный 0709/Բ47 1. Цель курса · հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ պրոկարիոտ և էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունների և հիմնախնդիրների վերաբերյալ, · ստեղծել հիմնարար և համակարգված մասնագիտական պատկերացում օգտագործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների և դրանց կիրառման մասին, զարգացնել գիտական հետազոտություններ կատարելու և գիտական արդյունքները կիրառելու ունակություն: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · նկարագրել նյութափոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունների ժամանակակից մոտեցումները և տեսական հիմնահարցերը, · բացատրել օգտագործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդները և դրանց կիրառումը բժշկության մեջ և կենսատեխնոլոգիայում, · որոշել տարբեր գործոններից կախված նյութափոխանակության կարգավորման հիմնական գործընթացները : բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · գնահատել տարբեր նյութափոխանակային գործընթացների կարգավորման մեխանիզմները, · վերլուծել նյութափոխանակության կարգավորման հիմնահարցերի լուծման տրամաբանությունը: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) · իրականացնել փորձնական արդյունքների և տեսական նյութի համակողմանի վերլուծություն · օգտագործել ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում տարբեր հարցեր լուծելու համար իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական, կլինիկական արդյունաբերական և այլ ոլորտներում 3. Описание · հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ պրոկարիոտ և էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունների և հիմնախնդիրների վերաբերյալ, · ստեղծել հիմնարար և համակարգված մասնագիտական պատկերացում օգտագործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների և դրանց կիրառման մասին, զարգացնել գիտական հետազոտություններ կատարելու և գիտական արդյունքները կիրառելու ունակություն: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում, · Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց · Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում, · Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։ 5. Методы и критерии оценки · Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր: · Առաջին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Երկրորդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր · Մասնակցություն՝ 2 միավոր: Ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր: 6. Список основной литературы Cohen, Georges N. (2016) Microbial Biochemistry, Springer, ISBN 978-94-017-8908-0, pp 755. Frayn K (2010) Metabolic Regulation: A Human Perspective, 3rd Edition; John Wiley & Sons ISBN: 978-1-405-18359-8, pp 384. Бессолицына Е. А. (2016) Биохимия метаболизма. Учебное пособие - 9785448336638 стр. 310. Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Biomass and Bioenergy”, “Current Opinions”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում: 7. Основная часть курса Նյութափոխանակության կարգավորման հիմնական հասկացություները։ Պրոկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման հիմնական մեխանիզմները։ Էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման հիմնական մեխանիզմները։ Էներգիայի ստացման եղանակները և դրանց կարգավորումը։ Պրոկարիոտ և էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման համեմատական վերլուծություն։ Ֆիզիկաքիմիական օրինաչափությունների դերը նյութափոխանակության կարգավորման գործընթացներում: Բջջի կոմպարտմենտալիզացիան և նրա կարգավորումը: Երկրորդային նյութափոխանակություն: Մետաբոլիտների փոխադրումը բջջում: Տրանսթաղանթային փոխադրման կարգավորումը: Շնչառության և խմորման առանձնահատկությունները ու դրանց կարգավորման մեխանիզմները։ Պենտոզաֆոսֆատային ուղու կարգավորումը։ Արտաքին գործոնների ազդեցությունը նյութափոխանակության կարգավորման վրա։ Էուկարիոտներում տարբեր նյութերի փոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունները։ Նյութափոխանակության կարգավորման սկզբունքների կիրառումն բժշկության մեջ։ Նյութափոխանակության կարգավորման սկզբունքների կիրառումն արտադրության մեջ։
0709	Բժշկական մանրէաբանություն	6
8-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.33 ժամ/շաբաթ, գործ. 0.66 Факультативный 0709/Բ50 1. Цель курса · ձևավորել ախտածին մանրէներով հարուցվող վարակային գործընթացների փուլերի, տարատեսակների վերաբերյալ գիտելիքներ, ներկայացնել ախտածին մանրէների ձևաբանության, ֆիզիոլոգիայի և էկոլոգիայի, ինչպես նաև կլինիկական մանրէաբանության հիմնահարցերը: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · ներկայացնել վարակային գործընթացները, · վերարտադրել ախտածին մանրէների թունաբանության հիմունքները, · նկարագրել հիվանդությունների հարուցիչների ազդման գործոնները, մեխանիզմները և փոխանցման ուղիները: · կարևորել հիվանդությունների կանխարգելման միջոցները բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · կիրառել հիվանդության զարգացումը կանխարգելելու միջոցներ · լուսաբանել և իրարից տարանջատել համաճարակային, յուրահատուկ էնդեմիկ, կոնվենցիոն սուր վարակիչ, ռեգիոնար և համաշխարհային հիվանդությունները գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) կիրառել ստացված գիտելիքները կարողանալ աշխատել ինչպես ախտորոշիչ մանրէաբանական, այդպես էլ կենսաքիմիական լաբորատորիաներում: 3. Описание · ձևավորել ախտածին մանրէներով հարուցվող վարակային գործընթացների փուլերի, տարատեսակների վերաբերյալ գիտելիքներ, ներկայացնել ախտածին մանրէների ձևաբանության, ֆիզիոլոգիայի և էկոլոգիայի, ինչպես նաև կլինիկական մանրէաբանության հիմնահարցերը: 4. Стили и методы преподавания и обучения · Ինտերակտիվ և դասական ոճի դասախոսություններ՝ հարց պատասխան մեթոդի կիրառմամբ: · Տեսաֆիլմերի դիտում: · Ինքնուրույն, զույգերով և խմբակային հանձնարարականների կատարում լաբորատոր պարապմունքների ընթացքում: · Ինքնուրույն աշխատանքի հիման վրա պատրաստված ռեֆերատների զեկուցում: · Սեմինարների ընթացքում անհասկանալի և բարդ հիմնահարցերի քննարկում: Հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն: ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում: 5. Методы и критерии оценки Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները. 2 միջանկյալ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք և եզրափակիչ քննություն։ Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներն են. · Ընթացիկ ստուգում՝6 միավոր առավելագույն արժեքով։ · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր առավելագույն արժեքով։ Եզրափակիչ քննություն - բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով։ Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը 3 միավոր։ Միավորների քայլը 0.5 է։ 6. Список основной литературы Поздеев О.К. “Медицинская микробиология”, Москва, ГЕОТАР-МЕД, 2001г., 765 с. “Микробиология и иммунология”, под/ред Воробьева А.А., Москва, Медицина, 1999г., 464 с. Geo. F. Brooks, Karen C. Carroll, Janet S. Butel, Stephen A. Morse, Timothy A. Mietzner “Jawetz, Melnick, & Adelberg’s “Medical Microbiology”” McGrawHill Medical, 26th Edition, 2013, 877 p. Miettinen O.S. (2011) Epidemiological research: Terms and concepts. Springer, New York, 175 p. Chamberlain N.R. (2009) The big pictures: Medical Microbiology. Mc Graw Hill Lange Companies Inc., 445 p. Forbes B.A., Sahm D.F., Weissfeld A.S. (2007) Diagnostic Microbiology, 12th Ed., Bailey and Scot’s. 1031p. https://www.worldbank.org/en/topic/health/publication/drug-resistant-in… 7. Основная часть курса Ներածություն. գիտության սահմանումը, կապը այլ գիտությունների հետ, ժամանակակից բաժինները: Հիվանդածին մանրէներ, դրանց դասակարգումը, նկարագրությունը՝ ձևաբանությունն ու ֆիզիոլոգիան: Մարդու նորմաֆլորա և դրա դերը մարդու առողջության գործում: Վարակի ախտածնության և վիրուլենտություն, պաթոգենության գործոնները: Վարակային գործընթաց, վարակային հիվանդությունների ձևերը և դասակարգումը: Ախտածին մանրէների ախտորոշման մեթոդներ՝ ախտորոշիչ լաբորատորիաների կառուցվածքը, ախտածին նյութի անջատումն ու ախտածին մանրէների ախտորոշման էքսպրես մեթոդները: Վիրուսների, սնկերի և ախտածին նախակենդանիների հայտնաբերման մեթոդներ: Ախտահարման յուրահատուկ դեպքերը և դրանց կլինիկան: Հակագոնիզմի հասկացությունը բնությունում։ Հայտնի հակաբիոտիկների ազդեցության մեխանիզմները, դասակարգումը։ Հակասնկային ակտիվությամբ օժտված միացությունների յուրահատկությունները։ Ախտածին մանրէների դեմ պայքարի միջոցներ՝ կանխարգելում. Պատվաստանյութեր, դրանց տեսակներ, նորագույն պատվաստանյութերի ստեղծման միջոցներ, մոնոկլոնալ հակամարմիններ: Հիվանդությունների բուժման այլընտրանքային մեթոդներ։ Պրո- և պրեբիոտիկներ։ Գործնական դասերը նախատեսում են “Պրոմթեստ” ախտորոշիչ կենտրոնի այցելությունը: Լաբորատոր աշխատանքների ընթացքում, ուսանողները կատարելու են Enterobacteriaceae, Streptococcus, Staphylococcus, Enterococcus, Pseudomonas, Candida, Bacillus ցեղերի ներկայացուցիչների աճը ախտորոշիչ սննդամիջավայրերի վրա, ուսումնասիրելու են սինթեզված նյութերի հակաբակտերիական ակտիվությունը, դիտելու են հայտնի Հեքսիլոկ և Նիստատին հակասնկային պատրաստուկների հակասնկային ակտիվությունը, իրականացնելու են բրուցելյոզի սերոլոգիական էքսպրես թեստավորում: Սեմինարների ընթացքում քննարկվելու են բոլոր հայտնի ախտածին մանրէների խմբերը:
0709	Նուկլեինաթթուների կենսաքիմիա	6
8 –րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբաթ դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.33 ժամ/շաբաթ, գործ. 0.66 ժամ/շաբաթ Факультативный 0709/Բ50 1. Цель курса Ներկայացնել նուկլեինաթթուների կառուցվածքը, դրանց կառուցվածքային միավորները, պիրիմիդինային և պուրինային նուկլեոտիդները (ռիբո- և դեզօքսիռիբոնուկլեոտիդներ) նուկլեինաթթուների կենսասինթեզը փ փոխանակությունը: 2. Результаты обучения по программе ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն · վերարտադրել պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կենսասինթեզի ուղիները, դրանց կարգավորման մեխանիզմները, ռիբոնուկլեոտիդներից դեզօքսիռիբոնուկլեոտիդների սինթեզի մեխանիզմը, · բացատրել պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կատաբոլիզմի մեխանիզմները, թվարկել և բնութագրել պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կատաբոլիզմը կարգավորող ֆերմենտները: բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ · ինքնուրույն ձևակերպել և իրականացնել պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների սինթեզի ուսումնասիրման խնդիրներ և գտնելու այդ խնդիրների լուծման հնարավոր ուղիներ: գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ քննարկելու և վերլուծելու լաբորատոր հետազոտության արդյունքները, ստացված արդյունքները համադրեոլու գրականության տվյալնեերի հետ, կատարելու եզրահանգումներ: 3. Описание Ներկայացնել նուկլեինաթթուների կառուցվածքը, դրանց կառուցվածքային միավորները, պիրիմիդինային և պուրինային նուկլեոտիդները (ռիբո- և դեզօքսիռիբոնուկլեոտիդներ) նուկլեինաթթուների կենսասինթեզը փ փոխանակությունը: 4. Стили и методы преподавания и обучения · ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց · լաբորատոր աշխատանքներ՝ ստացած գիտելիքների ամրապնդման և գործնականում դրանք կիրառելու նպատակով: աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում 5. Методы и критерии оценки · Բանավոր քննություն 9 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Քննական տոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 3 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր: · Ընթացիկ ստուգումներ՝ 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի կողմից պատրաստվածությունը սեմինար պարապմունքներին, հարցումներին, կոլոքվիումներին: · Ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ինքնուրույն կատարած տեսական աշխատանքը, ներկայացրած զեկուցումը, հարցերին պատասխանները, մասնակցությունը այլ ուսանողների զեկուցումների քննարկմանը: Մասնակցություն՝ 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր): 6. Список основной литературы Abramowa Z.I. Investigation of proteins and nucleic acids, Kazan 2006, 127p. (Russ.) Severin E.S. Biological Chemistry, 5th edition, 2014, Moscow, 709p. (Russ.) Spirin А.S. Molecular biology: the ribosomes and biosynthesis of protein, 2011, “Academia”, 496p. (Russ.) Razin S.W., Bistritski A.A. Chromatin: the packed genome, Moscow, BINOM, 2015, 189p. (Russ.) Karp G. Cell and Molecular Biology: Concepts and Experiments, 2013 Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2013, Freeman and Comp., 1198p Review articles in recent years in journals “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” and ”Science”. 7. Основная часть курса ԴՆԹ-ի կառուցվածքը, նրա կառուցվածքային ձևերը: ԴՆԹ-ի երկշղթա կառուցվածքի հայտնաբերումը: Պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կենսասինթեզը, կենսասինթեզի կարգավորումը: Ռիբո- և դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթուների կենսասինթեզը, կենսասինթեզին մասնակցող ֆերմենտները: ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիան, ի-ՌՆԹ-ի մասին կոնցեպցիան (Ժակոբ և Մոնո), նրա փորձարարական հաստատումը: ԴՆԹ-ի կառուցվածքային վնասվածքները, ռեպարացիայի ուղիները: Պոլինուկլեոտիդային շղթայի քայքայումը: Պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կատաբոլիզմը, կատաբոլիզմն իրականացնող ֆերմենտները:

Биохимия и биотехнологии

Программа бакалавриата

Учебный план

Общеобразовательный модуль

Специализированный модуль

Другие образовательные модули