Սնկերի, բույսերի բազմազանության և կենսաակտիվության գնահատման լաբորատորիա

ԵՊՀ բուսաբանության ամբիոնին կից 1981 թ․ գիտության և տեխնիկայի գծով ԽՍՀՄ պետական կոմիտեի ֆինանսավորմամբ ստեղծվել էր լաբորատոր գիտական խումբ, որը 2025 թ․ վերանվանվել է Սնկերի, բույսերի բազմազանության և կենսաակտիվության գնահատման լաբորատորիա:

Լաբորատորիայի հետազոտությունների ոլորտը ընդգրկում է․

• սնկերի և բույսերի բազմազանություն,
• բուսական լուծամզվածքների հակասնկային ազդեցություն,
• բժշկական սնկաբանություն,
• կենսատեխնոլոգիա,
• դեղագործական կենսաքիմիա,
• ֆիտոպաթոլոգիա,
• սնկադիմացկունություն,
• օդի միկոբիոտա,
• կենսաքայքայում,
• կարիոլոգիա։

Լաբորատորիայում գործող հիմնական գիտական ուղղություններն են.

1. Իրականացվում են սնկերի և բույսերի բազմազանության ուսումնասիրություններ և մոնիթորինգ ՀՀ տարածքում, մասնավորապես՝ հատուկ պահպանվող տարածքներում: ՀՀ Կարմիր գրքում գրանցված մակրոսկոպիկ սնկերի և բույսերի բազմակողմանի մոնիթորինգային ուսումնասիրությունները թույլ են տալիս վերանայել գրքում ընդգրկված տեսակների վտանգի կատեգորիաները և նախատեսվող նոր հրատարակվող ՀՀ Կարմիր գրքում կատարել փոփոխություներ: 

2. Հետազոտվում են Հայաստանում լայն տարածում և պոտենցիալ դեղաբանական ակտիվություն ունեցող սնկատեսակներ և բուսատեսակներ, որոնք հավաքվում են ՀՀ տարբեր ֆլորիստիկ շրջաններից։ Գնահատվում է սնկերի և բույսերի երկրորդային մետաբոլիտների հակասնկային, հակաօքսիդանտային ակտիվությունները: Կատարվում է ֆենոլային միացությունների և կարոտինոիդների քանակական և որակական բաղադրության գնահատում: 

3. Իրականացվում է աշխարհում բժշկության մեջ լայնորեն օգտագործվող և կիրառական մեծ նշանակությամբ որոշ դեղասնկերի արհեստական աճեցում:

4. Վնասակար ինֆեկցիոն և ոչ ինֆեկցիոն հիվանդությունների տարածումը վերահսկելու համար իրականացվում են համակարգված հետազոտություններ, ինչը թույլ է տալիս ժամանակին հայտնաբերել մարդու, կենդանիների և բույսերի սնկային հիվանդությունները և ձեռնարկել անհրաժեշտ պայքարի ու բուժման միջոցներ: 

5. Հետազոտվում են Հայաստանում աճող բույսերի տարբեր ցեղերի կարիոլոգիական ուսումնասիրություններ, ինչը թույլ է տալիս ավելի լայն պատկերացում կազմել տեսակների էվոլյուցիոն զարգացման և կարգաբանական պատկանելության վերաբերյալ՝ ըստ աշխարհագրական դիրքի:

6. Իրականացվում են տարբեր ծագում ունեցող պոլիմերային թափոնների սնկադիմացկունության գնահատում և կենսաքայքայմանը նպաստող գործոնների ուսումնասիրում: Բացահայտվում են բարձր կենսաքայքայող ակտիվությամբ օժտված միկրոմիցետները: 

7. Մարդուն շրջապատող միջավայրում բորբոսասնկերի առկայությունը կարող է ցուցաբերել տոքսիկ ազդեցություն և պատճառ հանդիսանալ տարբեր ալերգիկ ռեակցիաների զարգացմանը, ինչպես նաև նպաստել միկոզների առաջացմանը՝ բարձրացնելով մարդկանց մոտ արդեն իսկ գոյություն ունեցող տարբեր սոմատիկ հիվանդություններ: Կանխարգելման նպատակով կատարվում են տարբեր նշանակության փակ տարածքների օդի միկոբիոտայի ուսումնասիրություն և վերլուծություն: 

Համագործակցություններ

• Վիեննայի համալսարան, Ավստրիա

• Գրացի Կառլի և Ֆրանցի համալսարան, Ավստրիա

• Չեխիայի գիտությունների ակադեմիա, Կենսաբանության կենտրոնի Մակաբուծաբանության ինստիտուտ

• ՀՀ ԳԱԱ Ա.Լ. Թախտաջյանի անվան բուսաբանության ինստիտուտ

• ՀՀ ԳԱԱ «Հայկենսատեխնոլոգիա» գիտաարտադրական կենտրոն

• ՀՀ ԳԱԱ կենդանաբանության և հիդրոէկոլոգիայի գիտական կենտրոն

• ՀՀ ԳԱԱ Հր. Բունիաթյանի անվան կենսաքիմիայի ինստիտուտ

• ՀՀ ԳԱԱ Գ.Ս. Դավթյանի անվան հիդրոպոնիկայի պրոբլեմների ինստիտուտ

• Մեսրոպ Մաշտոցի անվան Մատենադարան

• Հայաստան ծառատունկ ծրագիր (Armenian Tree Project)

Աշխատակիցներ

1. Նանագյուլյան Սիրանուշ Գերասիմի        

2. Մարգարյան Լուսինե Վահանի     

3. Շահազիզյան Իրեն Վաչագանի     

4. Զաքարյան Նարինե Հմայակի        

5. Պողոսյան Աստղիկ Վիկտորի        

6. Ադամյան Ռուզաննա Գեորգիի     

7. Մաթևոսյան Ռուզաննա Էդուարդի           

8. Գևորգյան Վահագն Սմբաթի         

9. Բոյաջյան Էմմա Սերգեյի                

10. Մկրտումյան Մարգարիտա Գևորգի        

11. Բաղդասարյան Աստղիկ Տիգրանի         

12. Խաչատրյան Էլեն Էդուարդի       

13. Առաքելյան Իլոնա Արտյոմի       

Թոփ 5 Հրապարակումներ (Scopus, Web of Science 2019-2024)

1. Siranush Nanagulyan, Narine Zakaryan, Nune Kartashyan, Renata Piwowarczyk, Łukasz Łuczaj Wild plants and fungi sold in the markets of Yerevan (Armenia) // Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 2020, 16 (1), 1-27.

2. George Fayvush, Lusine Hambaryan, Iren Shahazizyan, Arsen Gasparyan, Astghik Poghosyan, Siranush Nanagulyan, Anahit Ghukasyan, Alla Aleksanyan, Jacob Koopman & Helena Więcław. Flora of Armenia. In: Fayvush, G. (eds) Biodiversity of Armenia. Springer, Cham. - 2023. -  93–142. https://doi.org/10.1007/978-3-031-34332-2_3 

3. Nanagulyan, S., Margaryan, L. Mycobiota of Armenia. In: Fayvush, G. (eds) Biodiversity of Armenia. Springer, Cham. - 2023. - 143-164.  https://doi.org/10.1007/978-3-031-34332-2_4 - 

4. George Fayvush, Karen Aghababyan, Alla Aleksanyan, Marine Arakelyan, Arsen Gasparyan, Mark Kalashian, Lusine Margaryan & Siranush Nanagulyan. Biodiversity Conservation Problems. In: Fayvush, G. (eds) Biodiversity of Armenia. Springer, Cham. - 2023. -  283–321. https://doi.org/10.1007/978-3-031-34332-2_6 

5. Ginovyan M., Hovhannisyan S., Javrushyan H., Sevoyan G., Karabekian Z., Zakaryan N., Sahakyan N., Avtandilyan N. Screening revealed the strong cytotoxic activity of Alchemilla smirnovii and Hypericum alpestre ethanol extracts on different cancer cell lines // AIMS Biophysics, 2023. 10(1):12–22. DOI:10.3934/biophy.2023002