Beyond the Lenses։ Sketching the Human Portrait of Physics

Այս համատեքստում ֆիզիկան կերպավորելիս հավանաբար կտեղափոխվեք 16-17-րդ դարեր, երբ որպես գիտաճյուղ այն նոր էր սկսել զարգանալ, բայց… Փոխվում են ժամանակները, և այս մարդ-գիտությունն էլ ձեռք է բերում նոր դեմք ու դիմագիծ:

Ո՛չ, սա տելեպորտացիայի կամ ժամանակի մեքենաների մասին հեքիաթ չէ, այլ իրականություն, որտեղ ԵՊՀ ֆիզիկայի ինստիտուտի ուսանող Հրաչյա Ասատրյանին կտեսնենք որպես «Ֆիզիկա» գիտության մարմնավորում: Հրաչյայի գրանցած հաջողությունները հիմք են դառնում դրանք որպես քրոնիկոն ներկայացնելու, ինչպես նաև անձնավորելու բնության հիմնարար խնդիրներն ուսումնասիրող այս գիտությունը:

Ֆիզիկան իր ինտելեկտն ու մտածողությունը ժառանգել է գենետիկորեն…

Մասնագիտության ընտրությունը Հրաչյայի համար դեռ վաղ տարիքից նախորոշված է եղել. նրա մայրն ու հայրը ԵՊՀ ֆիզիկայի ֆակուլտետի (այժմ՝ ինստիտուտ) շրջանավարտներ են, իսկ պապիկը՝ տեսաբան, ֆիզիկոս, Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտի նախկին տնօրեն Հրաչյա Ասատրյանն է: Ժառանգելով ոչ միայն մեծանուն ֆիզիկոսի անունը, այլև մասնագիտության հանդեպ սերը՝ Հրաչյան ընդունվել է Ա. Շահինյանի անվան ֆիզմաթ դպրոց, գերազանցությամբ ավարտել այն, ապա կրթագիտական ճանապարհորդություն սկսել Երևանի պետական համալսարանի ֆիզիկայի ինստիտուտում:

Ֆիզիկան բնույթով մաքսիմալիստ է, աշխատասեր ու հայրենասեր…

ԵՊՀ ֆիզիկայի ինստիտուտում սովորելիս Հրաչյայի մոտ ձևավորվել է մշտապես առավելագույնի հասնելու ձգտումը: Ասվածի ամենավառ ապացույցը համալսարանական վեց տարիների ընթացքում հանձնած քննությունների գերազանց արդյունքներն են:

Խոսելով համալսարանական ակտիվությունից՝ նա նշում է, որ թեպետ բակալավրիատական տարիներն ընդմիջվել են համավարակով, այնուամենայնիվ, վարել է ակտիվ կյանք և հաճախ նախաձեռնել այնպիսի հանդիպում-քննարկումներ, որոնք ունեցել են և՛ իրազեկող, և՛ կրթագիտական նշանակություն:

Անդրադառնալով ոլորտի հանդեպ հետաքրքրության մեծացմանն ուղղված նախաձեռնություններում իր մասնակցությանը՝ Հրաչյան մատնանշում է ֆակուլտետում ՀՀ տարբեր դպրոցների աշակերտների համար կազմակերպված ֆիզիկայի անվճար դասընթացները, որտեղ նա եղել է դասավանդողի դերում:

«Կարծում եմ՝ ֆիզիկային առնչվող տարաբնույթ ծրագրերին իմ մասնակցությունը նաև հայրենիքը շատ սիրելու արդյունք է: Լիահույս եմ, որ ֆիզիկայի զարգացմանն ուղղված ծրագրերը կնպաստեն ոլորտով հետաքրքրվողների թվի մեծացմանը, քանի որ այս բնագավառը խիստ կարևոր և արդիական նշանակություն ունի մեր երկրի զարգացման համար»,- փաստում է Հրաչյան:

Ֆիզիկան 21-րդ դարում ուսապարկով է, որի մեջ համակարգիչն է՝ նախատեսված բարդ կանխատեսումներ կատարելու համար: Նա շարժվում է ստեպ-ստեպ քայլերով և անմիջականորեն շփվում մաթեմատիկայի, արհեստական բանականության և մասնավորապես մեքենայական ուսուցման հետ:

Բակալավրիատում սովորելու տարիներին Հրաչյան նեղ մասնագիտական գիտելիքներ է ստացել նաև մեքենայական ուսուցման վերաբերյալ, որը ենթադրում է համակարգչային ալգորիթմների ուսումնասիրություն և դիտարկվում է որպես արհեստական բանականության մաս:

Անդրադառնալով ֆիզիկայի և մեքենայական ուսուցման միջև առկա կապերին՝ նա նշում է. «Ֆիզիկան և մեքենայական ուսուցումն ուղղակիորեն կապված չեն, բայց երկուսն էլ համարվում են փորձարարական գիտություններ, որոնց շրջանակում դիտարկվում են ճշմարիտ համարվող տվյալներ և ստեղծվում մոդելներ, որոք հնարավորություն են տալիս հետագայում կանխատեսումներ կատարելու»:

Հատկանշական է, որ Հրաչյան, կիրառելով մեքենայական ուսուցմանն ու ֆիզիկային առնչվող գիտելիքները, աշխատում է միջազգային կազմակերպությունում, որի նպատակն է թվային գյուղատնտեսության զարգացումը:

Նա նշում է. «Համալսարանում ստացած գիտելիքները հնարավորություն են տալիս գործնականում օգտագործելու գերժամանակակից տեխնոլոգիաներ և մշակելու արհեստական բանականության ու մեքենայական ուսուցման տարբեր մոդելներ։ Դրանով մենք գյուղատնտեսներին օգնում ենք իրենց աշխատանքը դարձնելու առավել կանխատեսելի և արդյունավետ` նպաստելով նաև բերքատվության բարձրացմանն ու նրանց եկամտի աճին»։

Մի քանի լեզուների տիրապետող Ֆիզիկան արժանացել է մի շարք կրթամրցանակների ու պատվավոր կոչումների, բայց նրա գլխավոր նպատակը դուրս է մասնագիտական ուղեծրից:

Կրթական ոլորտում ակտիվություն ցուցաբերելուց զատ՝ Հրաչյան հեղինակում է նաև գիտական հոդվածներ: Նա ունի  երկու ռուսալեզու և մեկ անգլիալեզու հոդվածներ, որոնք հրապարակված են ազդեցության բարձր գործակից ունեցող ամսագրերում:

«Եթե ձգտում ես ֆիզիկան հասկանալու, ապա անհրաժեշտ է սովորել մաթեմատիկայի այբուբենը. միայն դրա շնորհիվ է հնարավոր գիտական ուսումնասիրություններ կատարել: Իսկ երբ նպատակ ես սահմանում այդ ուսումնասիրությունը ներկայացնելու միջազգային գիտական հանրույթին, ապա պետք է գրել միջազգային լեզվով՝ անգլերենով»,- ասում է Հրաչյան:

Հատկանշական է, որ ուսանողական տարիներին դրսևորած ակտիվության համար Հրաչյան արժանացել է «ԵՊՀ ֆիզիկայի ֆակուլտետի լավագույն բակալավր», «Ոսկի սերմեր. հարգանքի և երախտիքի կրթամրցանակներ», «ՏՏ ոլորտում լավագույն ուսանողների ամենամյա կրթական պարգև» կրթամրցանակներին, ինչպես նաև Հայ ֆիզիկոսների միջազգային միության կրթաթոշակին: Վերջերս ճանաչվել է նաև «ԵՊՀ լավագույն ուսանող-2023» մրցույթի հաղթող:

Թեպետ Հրաչյան նպատակ ունի շարունակելու իր գործունեությունը կրթագիտական ոլորտում, այնուամենայնիվ, նրա գերնպատակը դուրս է մասնագիտական ոլորտից:

«Նախ և առաջ ցանկանում եմ ապագա երեխաներիս համար լինել այնպիսի հայր, ինչպիսին իմն է...»,- ասում է նա: