April 04, 2024 | 16:30
Science
Education
International cooperation
Research conducted at YSU is on agenda of international conference
In the Scientific Laboratory of Physics of Superdense Stars at the YSU Institute of Physics, scientists conduct many research studies. Researchers periodically publish articles about the findings in high-ranking journals, as well as prepare reports, presenting the research findings at international conferences.
Գերխիտ աստղերի ֆիզիկայի գիտական լաբորատորիայում կատարվում են գերխիտ նյութի վիճակի հավասարման ուսումնասիրություններ և դրանց հիման վրա աստղաֆիզիկական օբյեկտների պարամետրերի հաշվարկներ: Աստղի կառուցվածքը, զանգվածը, շառավիղը և բազմաթիվ այլ պարամետրեր կարելի է պարզել, երբ հայտնի է, թե այն ինչ հատկանիշներով է օժտված: Լաբորատորիայի գիտաշխատողները (Գևորգ Հաջյան, Գրիգոր Ալավերդյան, Հասմիկ Շահինյան, Անի Ալավերդյան) ուսումնասիրում են գերխիտ նյութի ջերմադինամիկական հատկությունները և դրանց հիման վրա հաշվարկում աստղի կառուցվածքը:
ԵՊՀ ֆիզիկայի ինստիտուտի կիրառական էլեկտրադինամիկայի և մոդելավորման ամբիոնի դոցենտ, ֆ.մ.գ.թ. Գրիգոր Ալավերդյանը մասնակցել է Իտալիայի Ֆլորենցիա քաղաքում անցկացված «Գրավիտացիա, աստղաֆիզիկա և տիեզերագիտություն» միջազգային 2-րդ գագաթնաժողովին («2nd International Summit on Gravitation, Astrophysics and Cosmology» (ISGAC2024))։ Նա գիտաժողովին հանդես է եկել զեկուցմամբ՝ ներկայացնելով գիտական խմբի կատարած հետազոտական աշխատանքների արդյունքների հիման վրա պատրաստած իր աշխատանքը:
Գրիգոր Ալավերդյանի հետ զրուցել ենք մարտի 18-20-ը Իտալիայում տեղի ունեցած միջազգային գիտաժողովի կարևորության, ընտրված խորագրի, ինչպես նաև ԵՊՀ գիտական լաբորատորիայում կատարած հետազոտությունների մանրամասների մասին: Դոցենտը գիտաժողովին զեկուցում է ներկայացրել տաք գերխիտ հադրոնային և քվարկային աստղանյութի հատկությունների մասին, գիտական կարևոր քննարկումներ ունեցել գիտնականների հետ:
- Պարո՛ն Ալավերդյան, ինչպե՞ս ստացաք հենց այս թեմայով միջազգային գիտաժողովին մասնակցելու հրավեր:
- Մեր գիտական խմբի կատարած հետազոտությունների արդյունքների մասին պարբերաբար հոդվածներ են տպագրվում Եվրոպայում լույս տեսնող բարձր վարկանիշ ունեցող «Symmetry» ամսագրում, ինչպես նաև մի շարք տարբեր պարբերականներում:
Գիտաժողովի կազմակերպիչները տեսել են այս թեմայով հրապարակված իմ գիտահետազոտական աշխատանքները և հրավիրել՝ մասնակցելու գիտաժողովին:
Գիտաժողովին ներկա էին 12 երկրներից մասնագետներ, գիտնականներ։ Ի դեպ, Ֆրանսիայի ներկայացուցիչը՝ Սուրեն Պողոսյանը, ԵՊՀ շրջանավարտ է, որի հետ ծանոթացա այս գիտաժողովի ժամանակ: (Նրան կուղարկենք նաև ԵՊՀ շրջանավարտների ցանցի անդամակցության հրավեր:)
- Կպատմե՞ք Ձեր ներկայացրած զեկուցման մասին, ի՞նչ հետազոտություն եք կատարել:
- Միջազգային գիտաժողովի թեմատիկան հետևյալն էր՝ ձգողականության տեսություն, աստղաֆիզիկա, տիեզերաբանություն. թեմաները բաշխված էին՝ ըստ այս ասպարեզների: «Ջերմ, բետտա-հավասարակշիռ հադրոնային նյութի և քվարկային նյութի թերմոդինամիկական հատկությունները նեյտրինո-թակարդման ռեժիմում» («Thermodynamic Properties of Hot Beta-Equilibrium Hadronic and Quark Matter in the Neutrino-Trapped Regime») թեմայով իմ զեկուցումը վերաբերում էր աստղաֆիզիկային՝ նեյտրոնային աստղերի ֆիզիկային: Նեյտրոնային աստղերը գերխիտ աստղեր են, որոնց կենտրոնում նյութի խտությունը այնքան է մեծանում, որ միջուկները իրար են խառնվում և վերանում: Ավելի մեծ խտությունների դեպքում նուկլոնները ևս միախառնվում են, և նրանց բովանդակության կազմում առկա մասնիկները, որոնք կոչվում են քվարկներ, ազատականացվում են, և արդյունքում առաջանում է քվարկային նյութ: Սակայն հարց է առաջանում․ բնության մեջ գոյություն ունի՞ քվարկային նյութ: Բանն այն է, որ երկրային լաբորատոր պայմաններում այդպիսի գերխիտ նյութ ստանալը, ինչպես նաև երկարաժամկետ ուսումնասիրությունը, անհնար է: Երկրային պայմաններում նման հարցի պատասխան կարելի է ստանալ շատ կարճատև բախումների ժամանակ: Մեծ էներգիայի ծանր իոնների բախման ժամանակ հարյուրավոր նուկլոնների բախումից կարճ ժամանակահատվածում կարող է առաջանալ այդպիսի խիտ և տաք նյութ, և նուկլոնների բաղադրամասնիկ քվարկները կարող են ազատականացվել: Քվարկային նյութի գոյության մասին տեղեկություններ ստանալու մեկ այլ հնարավորություն է կոմպակտ աստղերի կառուցվածքի և դիտողական դրսևորումների ուսումնասիրությունը:
Զեկուցման շրջանակում ներկայացրել եմ սովորական, ատոմամոլեկուլային կազմություն ունեցող նյութի կառուցվածքի վերաբերյալ այժմ հայտնի պատկերացումը, ինչպես նաև այն, թե այդ նյութն ինչպիսին կարող է դառնալ մեծ խտությունների դեպքում:
- Ի՞նչ արձագանքներ ստացավ Ձեր աշխատանքը:
- Նախ նշեմ, որ գիտությամբ զբաղվող, ոլորտի խնդիրներին ծանոթ գիտնականների հետ շփման արդյունքում, անկասկած, նոր գաղափարներ ծնվեցին: Զեկուցումս բավականին լավ ընդունվեց․ ելույթիս հաջորդեցին հարցուպատասխան և ակտիվ քննարկումներ: Ինձ մի քանի օր առաջ տեղեկացրին, որ բանակցություններ են վարում գիտաժողովի նյութերը հրապարակելու ուղղությամբ: Տպագրության է նախատեսված նաև իմ աշխատանքը:
- Պարո՛ն Ալավերդյան, ինչո՞վ էր տարբերվում միջազգային այս գիտաժողովը մյուսներից:
- Խորհրդային տարիներից մասնակցել եմ տարբեր երկրներում անցկացված գիտաժողովների, և յուրաքանչյուր երկրում անցկացված գիտաժողովը յուրովի է տվյալ երկրին, մշակութային արժեքներին ծանոթանալու տեսանկյունից: Գիտական զեկուցումներից հետո մենք հնարավորություն ունեցանք նաև թանգարաններ այցելելու, ինչը, գիտական շփումներից զատ, նույնպես շատ կարևոր է: Իհարկե, ժամանակ գտնվեց նաև Ֆլորենցիայի հայտնի թանգարաններում և պատկերասրահներում լինելու համար: Տպավորիչ էր Գալիլեո Գալիլեյի գիտական թանգարանը, որտեղ ցուցադրվում էին այն ժամանակներում ստեղծված լաբորատոր հետազոտության սարքերը: Այստեղ ցուցադրվող 1457-1459 թթ․ աշխարհի քարտեզի վրա գտա մեր երկիրը:
- Բավական երկար ժամանակ է, ինչ աշխատում եք ԵՊՀ-ում։ Ի՞նչն է Ձեզ պահում այստեղ:
- Ես՝ որպես ուսանող, մտել եմ ԵՊՀ և դուրս չեմ եկել․ ինչո՞ւ, չգիտեմ, անբացատրելի է … Հավանաբար, կրթական ոլորտի հանդեպ սերն ու հետաքրքրությունը, վարպետությունը ժառանգել եմ ծնողներիցս. հայրս եղել է ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի ուսուցիչ: Պատահական չէ, որ երեք եղբայրներով ավարտել ենք ԵՊՀ-ն և երեքս էլ մնացել ենք համալսարանում ...
Նշենք, որ ԵՊՀ-ն գործուն քայլեր է ձեռնարկում՝ վերանորոգելով, կահավորելով և անհրաժեշտ սարքավորումներով վերազինելով լաբորատորիաները, որոնց պարբերաբար անդրադառնում ենք:
