Հնագիտություն և ազգագրություն

Բակալավրի կրթական ծրագիր

Ուսումնական պլան

Կրթական մակարդակը՝
Բակալավր
Մասնագիտություն՝
022202.01.6 - Հնագիտություն
Մասնագիտացումը՝
022202.01.6 - Հնագիտություն և ազգագրություն
Շնորհվող որակավորումը՝
Պատմություն
Ծրագրի ուստարին՝
2024/2025
Ուսուցման ձևը՝
Առկա
Ուսումնառության լեզուն՝
Հայերեն

Ընդհանուր կրթական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1205/Բ15-5
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել չինարենի լեզվական, հանրալեզվաբանական, գործաբանական իրազեկության բաղադրիչներին,
· ուսանողներին ներկայացնել ժամանակակից չինարենի հնչյունաբանական, ձևաբանական, շարահյուսական և տիպաբանական առանձնահատկությունները,
· ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիքներ չինարենով ակտիվ հաղորդակցման և հետագա լեզվական հմտությունների զարգացման համար,
· ուսանողների մոտ դասընթացի շրջանակներում ստեղծել պատկերացումներ այդ երկրի մշակույթի և քաղաքակրթության մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ձևակերպելու գրագետ խոսք, ինչպես նաև մեկնաբանելու չինարենով հնչող խոսքը,
2. նկարագրելու չինարենի քերականական համակարգին բնորոշ հիմնական օրինաչափությունները (պատմողական, ժխտական, հարցական, հրամայական նախադասությունների ռիթմը, արտասանության և ընթերցանության առանձնահատկությունները),
3. մեկնաբանելու չինարենի ընդհանուր և եզրույթային լեզվական միավորները (ըստ կիրառման ոլորտի, բառակազմական առանձնահատկությունների՝ կենցաղային, պաշտոնական և այլն)։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կառուցելու կապակցված խոսք,
5. գործնականում իրականացնելու պարզ իրավիճակներում օտար լեզվով հաղորդակցում,
6. գործածելու հաղորդակցական տարբեր ոլորտներում բանավոր խոսքի տարրական հմտություններ,
7. վերլուծելու և հակիրճ վերարտադրելու դյուրին մասնագիտական տեքստեր։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. քննարկելու անցած կամ դասախոսի կողմից առաջարկած թեմաները,
9. կառուցելու երկխոսություն,
10. թարգմանելու պարզ տեքստեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել չինարենի լեզվական, հանրալեզվաբանական, գործաբանական իրազեկության բաղադրիչներին,
· ուսանողներին ներկայացնել ժամանակակից չինարենի հնչյունաբանական, ձևաբանական, շարահյուսական և տիպաբանական առանձնահատկությունները,
· ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիքներ չինարենով ակտիվ հաղորդակցման և հետագա լեզվական հմտությունների զարգացման համար,
· ուսանողների մոտ դասընթացի շրջանակներում ստեղծել պատկերացումներ այդ երկրի մշակույթի և քաղաքակրթության մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասընթացի ընթացքում ուսանողները հանդես են գալիս համառոտ գրավոր աշխատանքով՝ հանձնարարված թեմաների շուրջ,
· կատարում են հակիրճ թարգմանություններ համապատասխան թեմաներով,
· հանդես են գալիս բանավոր ներկայացմամբ հանձնարարված թեմայի մասին փոքր ելույթով,
· հանձնարարվում է գրել նամակ՝ ըստ հանձնարարված տարբերակի,
· ուսանողները հանդես են գալիս թեմայի շուրջ կարծիքների փոխանակմամբ և ելույթներով,
· գրում են թեմային համապատասխանող փոքր ծավալի զեկույց,
· կատարում են հանձնարարված տնային ընթերցանության շուրջ քննարկումներ,
· հանձնարարվում է գտնել դիվանագիտական նամակագրության նմուշներ՝ բառապաշարը յուրացնելու նպատակով,
· հանդես են գալիս ելույթներով՝ ամրապտդելով անցած բառապաշարը,
· թեմայի շրջանակներում զուգահեռներ են անցկացնում իրենց երկրի՝ Հայաստանի, և Չինաստանի տոների առանձնահատկությունների վերաբերյալ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ստուգարք։
2. Ստուգման մեթոդը՝ գրավոր, բանավոր և լսողական հարցում, որն իրականացվում է թեստային առաջադրանքների ձևով: Առաջադրանքները 3-ն են, որոնցից առաջինը՝ գրավոր, երկրորդը՝ բանավոր և երրորդը՝ լսողական։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1练习册， 北京语言大学出版社，2015年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》2学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》2练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》2学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》2练习册， 北京语言大学出版社，2015年
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Թեմա 1：第十二课 你在干什么呢（正在……呢，每……都……，星期的表达法）
Թեմա 2：第十三课 我去图书馆借书 （连动词，A不A/V不V）
Թեմա 3：第十四课 我喜欢浅颜色的（挺+adj，有点儿）
Թեմա 4：第十五课 明天是我朋友的生日（单元语言点小结）
Թեմա 5：第十六课 周末你干什么（太……了，动词中叠，地点状语）
Թեմա 6：第十七课 做客（（是）A还是B，就是，会）
Թեմա 7：第十八课 做客（得，反问句，如果……，就……）
Թեմա 8：第十九课 现在习惯了（了，还，年龄表达法）
Թեմա 9：第二十课 看病人（单元语言点小结）
Թեմա 10：第二十一课 我喝了半斤白酒（又，了，好像）
Թեմա 11：第二十二课 他感冒了（能，，最好，日期表达法）
Թեմա 12：第二十三课 你学了多长时间汉语（了，“就”的小结）
Թեմա 13：第二十四课 你吃了早饭来找我（反问句，了，时间状语、地点状语的语序）
5-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
24 ժամ դասախոսություն, 6 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1302/Բ12
1. Դասընթացի նպատակ
· տալ ելակետային գիտելիքներ մարդ-աշխարհ փոխհարաբերությունների փիլիսոփայական ըմբռնման և փիլիսոփայական մտածողության առանձնահատկությունների մասին,
· ծանոթացնել փիլիսոփայական հիմնական հայեցակարգերի գիտական ու աշխարհայացքային հիմնախնդիրներին,
· սովորեցնել գրագետ ձևակերպել և ներկայացնել սեփական աշխարհայացքի սկզբունքները և արժեքային կողմնորոշիչները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. դասակարգել փիլիսոփայության գիտական - մեթոդաբանական, աշխարհայացքային և արժեքաբանական գործառույթները,
2. բացատրել ճշմարտության և մոլորության, գիտելիքի և հավատի, ռացիոնալի և իռացիոնալի սահմանազատման սկզբունքները,
3. մեկնաբանել քաղաքակրթական զարգացումների օրինաչափություններն ու արդի միտումները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. հարցադրումներ կատարել էութենականի մասին, էականը տարանջատել երևութականից, առաջնայինը՝ երկրորդայինից,
5. համադրել երևույթների իմացաբանական և արժեքաբանական մոտեցումները,
6. վերլուծել հասարակության բնութենական և սոցիոմշակութային հիմունքները։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. կատարել ընդհանրացումներ՝ կիրառելով մտածողության համապատասխան մեթոդները,
8. իմաստավորել աշխարհի ամբողջական պատկերը և այս համատեքստում մարդու կոչումն ու կյանքի իմաստը,
9. ակտիվացնել քննադատական մտածողությունը, դրսևորել ինքնավերլուծության հմտություններ։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· տալ ելակետային գիտելիքներ մարդ-աշխարհ փոխհարաբերությունների փիլիսոփայական ըմբռնման և փիլիսոփայական մտածողության առանձնահատկությունների մասին,
· ծանոթացնել փիլիսոփայական հիմնական հայեցակարգերի գիտական ու աշխարհայացքային հիմնախնդիրներին,
· սովորեցնել գրագետ ձևակերպել և ներկայացնել սեփական աշխարհայացքի սկզբունքները և արժեքային կողմնորոշիչները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ, տեսական առաջադրանքներ և քննարկումներ,
2. տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն,
3. տարբեր մոտեցումների համադրման առաջադրանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով։

Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի:
Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճան, պատասխանների հիմնավորվածություն և ամբողջականություն, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բալայան Ա., Փիլիսոփայություն. դասախոսությունների համառոտագրեր, Եր. 2016։
  • Введение в философию, под ред. Фролов И.Т., М. 2012.
  • Канке В. А., Основы философии, М., 2014.
  • Губин В. Д. Философия, М., 2013.
  • Бучило Н. Ф., Философия, М., 2013.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Փիլիսոփայությունը որպես մարդու և աշխարհի միջև մշակութային միջնորդ:
2. Փիլիսոփայական մշակույթի առանձնահատկությունները:
3. Պատմափիլիսոփայական ակնարկ:
4. Կեցության փիլիսոփայական ըմբռնումը:
5. Մարդկային կեցության առանձնահատկությունները:
6. Հոգեկանի ծագման վարկածները:
7. Իմացության էությունը և կառուցվածքը:
8. Ճշմարտություն, մոլորություն, հավատ:
9. Գիտական ճանաչողության մեթոդները:
10. Գիտություն և բարոյականություն:
11. Մարդու և հասարակության ծագման վարկածները:
12. Հասարակությունը որպես ինքնապարտադրող համակարգ:
13. Պատմության փիլիսոփայական ըմբռնումը :
14. Մշակույթ և քաղաքակրթություն:
15. Հասարակական կյանքի ոլորտները:
16. Սոցիալական առաջադիմությունը և մարդկության ապագան:
4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
2104/Բ10
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել համակարգված գիտելիքներ <<Հայ եկեղեցու պատմություն>> առարկայի վերաբերյալ:
· ձևավորել հայոց եկեղեցու պատմությունն իմացող մասնագետներ, որոնք կօգտագործեն իրենց իմացությունները հայագիտության/սերվիսային գործունեության բնագավառում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու հայ եկեղեցու պատմությունը,
2. քննարկելու առավել հայտնի հոգևորականների գործունեությունը,
3. ներկայացնելու հայկական եկեղեցիները՝ որպես ճարտարապետական կոթողներ,

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծելու եկեղեցու պատմության առանցքային նշանակություն ունեցող իրադարձությունները,
5. առանձնացնելու եկեղեցական կյանքի կառուցվածքային տարրերը,

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
քննարկելու Հայոց եկեղեցու պատմությունը
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել համակարգված գիտելիքներ <<Հայ եկեղեցու պատմություն>> առարկայի վերաբերյալ:
· ձևավորել հայոց եկեղեցու պատմությունն իմացող մասնագետներ, որոնք կօգտագործեն իրենց իմացությունները հայագիտության/սերվիսային գործունեության բնագավառում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. հարցադրումներով սեմինար-քննարկումներ,
3. powerpoint-ով ներկայացումներ,
4. հանձնարարված գրականության ընթերցում և քննարկում,
5. ինքնուրույն հետազոտական աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք. հանձնարարված գրականության վերլուծություն, ինքնուրույն հետազոտության հիման վրա ռեֆերատի ներկայացում:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Օրմանյան Մ., Ազգապատում, Ա, Ս.Էջմիածին,2001
  • Օրմանյան Մ., Ազգապատում, Բ, Ս.Էջմիածին,2001
  • Վրեժ Վարդանյան, Հայոց եկեղեցին վաղ միջնադարի քաղաքական խաչուղիներում,Վաղարշապատ, 2004
  • Հայ Սփյուռք հանրագիտարան, Երևան, 2003,
  • Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայոց եկեղեցին հին շրջանում
2. Հայոց եկեղեցին միջնադարում
3. Հայոց եկեղեցին նոր շրջանում
4. Հայոց եկեղեցին նորագույն շրջանում
5. Հայ եկեղեցու ճարտարապետություն
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
15 ժամ դասախոսություն, 15 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ07
1. Դասընթացի նպատակ
· սովորեցնել ուսանողին ինքնուրույն կազմել հետազոտության նախագիծ՝ ընտրելով համապատասխան գործիքակազմ.
· Կարողանալ աշխատել գրավոր աղբյուրների հետ՝ ծանոթանալու ընտրված թեմային առնչվող գրավոր հետազոտություններին և աղբյուրներին
· Կողմնորոշվել գիտական հարազցոյցների ընտրության հարցում:
· Տեղայնացնել և կազմել հիմնավորված և իրատեսական հետազոտական նախագիծ:
· Զարգացնել ուսանողների մասնագիտական կարողությունները գիտահետազոտական ​​աշխատանքի նախագծման և կազմակերպման, հետազոտության արդյունքների վերլուծության, ընդհանրացման և մոդելավորման բնագավառում,
· գիտական ​​հետազոտությունների ոլորտում (հասրակական գիտություններ) ժամանակակից սկզբունքների, միտումների յուրացումը, կիրառվող մեթոդների ուսումնասիրությունը,
· ուսանողներին ծանոթացնել հնագիտության զարգացման ուղղություններին, հնագիտական ​​մշակումների օգնությամբ անցյալի վերակազմության տարաբնույթ խնդիրների լուծմանը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիքն ու իմացությունը.
1. Կճանաչի և կկողմնորոշվի սոցիալական գիտություններում արդի գիտական հարացույցների կիրառության հնարավոր դաշտերին
2. Կյուրացնի գիտական դիրքավորման պահանջներն ու դրանց համապատասխան հետազոտության ծրագրավորումը
3. Մարդաբանական և հնագիտական հետազոտության նախագծեր կազմելու ձևերն ու մոտեցումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Կտիրապետի գիտական ապարատի հետ աշխատելու սկզբունքներին
5. Կկարողանա կազմել հոդվածների անոտացիա և գիտական աշխատանքների գրախոսություն
6. Ի վիճակի կլինի հաշվարկել հետազոտական ծրագրի բյուջեն և կազմել համապատասխան ժամանակացույցեր:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· սովորեցնել ուսանողին ինքնուրույն կազմել հետազոտության նախագիծ՝ ընտրելով համապատասխան գործիքակազմ.
· Կարողանալ աշխատել գրավոր աղբյուրների հետ՝ ծանոթանալու ընտրված թեմային առնչվող գրավոր հետազոտություններին և աղբյուրներին
· Կողմնորոշվել գիտական հարազցոյցների ընտրության հարցում:
· Տեղայնացնել և կազմել հիմնավորված և իրատեսական հետազոտական նախագիծ:
· Զարգացնել ուսանողների մասնագիտական կարողությունները գիտահետազոտական ​​աշխատանքի նախագծման և կազմակերպման, հետազոտության արդյունքների վերլուծության, ընդհանրացման և մոդելավորման բնագավառում,
· գիտական ​​հետազոտությունների ոլորտում (հասրակական գիտություններ) ժամանակակից սկզբունքների, միտումների յուրացումը, կիրառվող մեթոդների ուսումնասիրությունը,
· ուսանողներին ծանոթացնել հնագիտության զարգացման ուղղություններին, հնագիտական ​​մշակումների օգնությամբ անցյալի վերակազմության տարաբնույթ խնդիրների լուծմանը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Ինտերակտիվ դասավանդում
2. Ինքնուրույն գրավոր աշխատանքներ՝ հոդվածների մշակում ըստ հանձնարարված ձևաչափի, գիտական էսսե, հոդվածի անոտացիա, հոդվածների և գրքերի գրախոսություն
3. Աշխատանք զույգերով՝ միմյանց հետազոտությունների նախագծերի գնահատում և գրախոսություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք. հանձնարարված գրականության վերլուծություն, ինքնուրույն հետազոտության հիման վրա ռեֆերատի ներկայացում:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բրուտյան Գ. Ա. Գիտական աշխատանքի տեխնոլոգիան: Ինչպես գրել կուրսային, դիպլոմային աշխատանք, թեկնածուական, դոկտորական ատենախասություն և այլ գիտական աշխատություններ հասարակագիտական և հումանիտար հետազոտությունների բնագավառում / Փիլիսոփայության միջազգային ակադեմիայի հրատ. Երևան, 2010, 296 էջ:
  • Գիտահետազոտական աշխատանք կատարելու հիմնական սկզբունքները, մեթոդական ցուցումներ /Հովհաննիսյան Գ., Գալստյան Ն., Սողոմոնյան Մ., Մալխասյան Մ./, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2014, 72 էջ:
  • В.В. Семенова, Качественные методы: введение в гуманистическую социологию, М.: Добросвет, 1998
  • Селетков С.Г. , Теоретические положения в диссертационном исследовании: монография. - Ижевск: Изд. ИжГТУ, 2011, 344 с.
  • Эко У. Как написать дипломную работу, Москва, Изд. Книжный дом «Университет» 2003, 240 с.Abutabenjeh S., Jaradat R. Clarification of research design, research methods, and research methodology: A guide for public administration researchers and practitioners /Teaching Public Administration, 2018, Т36(3), 237-258.
  • Ashby M. How to write a paper. - University of Cambridge, 2004. 30 p.
  • Margaret D. LeCompte, Jean J. Schensul, Desighning & Conducting Ethnographic research. An Introduction, Ethnographers’s Toolkit book 1, second edition, University of Colorado, 2010
  • Stephen L. Schensul, Jean J. Schensul, Margaret D. LeCompte, Initiating Ethnographic Research: A Mixed Methods Approach, Altamira press, 2013
  • P. Leavy, Research Design, Quantitative, Qualitative, Mixed Methods, Arts-Based, and Community-Based Participatory Research Approaches, Gulford Press, NY, London, 2023
  • 0. Joseph A. Maxwell, Qualitative Research Design: An Interactive Approach Applied Social Research Methods Series; V. 41, Sage Publications, Inc., 1996
  • J.W. Creswell, Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches, SAGE, 2014
  • Bernard, H. Russell (Harvey Russell), Research methods in anthropology: qualitative and quantitative approaches, Altamira, 2006
  • Bourke, B. (2014). Positionality: Reflecting on the Research Process.The Qualitative Report, 19(33), 1-9. Retrieved from pp.
  • Evans D. Gruba P., Zobel J., How to Write a Better Thesis, Springer International Publishing Switzerland, 2014, 167 p.
  • Murray R., How to Write a Thesis, Open University Press, 2011, 325 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Սոցիալական գիտությունների մեթոդների պատմական ակնարկ՝ էվոլյուցիոնիզմից հետարդիականություն
2. Գիտական հարացույցներ սոցիալական գիտություններում
3. Որակական և քանակական հետազոտություններ. պոզիտիվիստական և մեկնողական մոտեցումներ
4. Հետազոտական հարց, աշխատանքի վերնագիր
5. Հետազոտական նախագծերի տեսակներ և ձևաչափեր. հետազոտոկան ծրագիր (proposal), գիտական էսսե, հոդված, դիպլոմային աշխատանք, պրոսպեկտուս, գիրք ևն
6. Հղումների ապարատ, ինչպես կազմել փաստարկների բուրգ
7. Հոդվածի անոտացիա
8. Գրախոսություն և աշխատանք խմբագրի հետ
9. Գիտական դիրքավորում:
10. Գիտական հետազոտությունների հիմունքները։
11. Գիտական հետազոտությունների դասակարգումը։
12. Տեսական հետազոտությունների մեթոդաբանությունը։
13. Փորձարարական հետազոտությունների մեթոդաբանությունը։
14. Հետազոտության գիտական ուղղության, թեմայի ընտրություն. հետազոտության արդիականություն և նորույթ։
15. Հետազոտության հայեցակարգային մոդել և հետազոտության դիզայն։
16. Հետազոտական ​​աշխատանքների պլանավորման մեթոդիկա. Հիմնական փուլերը. կատարման հաջորդականությունը։
17. Գիտական տվյալ և գիտական ինֆորմացիա.որոնում, հավաք, մշակում։
18. Գիտական ​​աշխատանքի արդյունքների մշակում և գրանցում։
19. Գիտական հետազոտության կառուցվածքը։
20. Հետազոտական հարցադրում և գիտական պնդում. գիտական նորույթից գիտական նոր արդյունք։
4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Բ09
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ ձևավորել աշխարհայացք և գիտելիք էկոլոգիայի` որպես գիտության, բնապահպանության, բնական համակարգերի գործունեության հիմունքների, համաշխարհային և Հայաստանի բնապահպանական խնդիրների մասին,
· ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ բնություն-հասարակություն համակարգում էկոլոգիայի հիմնախնդիրների, բնության հետ հասարակության համահունչ զարգացման մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրել էկոլոգիայի` որպես գիտության ձևավորման պատմությունը, բացատրել սոցիալական էկոլոգիայի հիմունքները և առանձնահատկությունները,
2. ձևակերպել էկոհամակարգի, կենսացենոզի և նոոսֆերայի ուսմունքները,
3. նկարագրել մարդկության կայուն զարգացման սկզբունքները,
4. լուսաբանել աշխարհում և Հայաստանում օդային, հողային և ջրային ռեսուրսների հիմնական էկոլոգիական խնդիրները,
5. բացատրել բնական և անթրոպոգեն էկոհամակարգերի զարգացման ընդհանուր սկզբունքները և օրինաչափությունները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. կիրառել և գործնականում իրականացնել ՀՀ կլիմայի փոփոխության, կենսաբազմազանության և անապատացման դեմ պայքարի մասին ազգային զեկույցները,
7. մասնագիտական առանձնահատկություններից ելնելով՝ կիրառել բնապահպանական և էկոլոգիական գիտելիքները հասարակության կայուն զարգացման տարբեր ծրագրերում,
8. վերլուծել էկոլոգիական վիճակը և անել համապատասխան եզրակացություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
9. վերլուծել փաստերը և կատարել հետևություններ,
10. կազմակերպել տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ ձևավորել աշխարհայացք և գիտելիք էկոլոգիայի` որպես գիտության, բնապահպանության, բնական համակարգերի գործունեության հիմունքների, համաշխարհային և Հայաստանի բնապահպանական խնդիրների մասին,
· ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ բնություն-հասարակություն համակարգում էկոլոգիայի հիմնախնդիրների, բնության հետ հասարակության համահունչ զարգացման մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասավանդման ձևեր՝
համակցված դասեր՝ հեռահար դասընթացներ /Moodle համակարգով/ և դասախոսություններ:
Ուսումնառության ձևեր՝
ինքնուրույն աշխատանք` գրականության ընթերցում, Moodle համակարգում զետեղված դասախոսությունների ընթերցում, առաջադրանքների կատարում և խմբային քննարկումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք. Ստուգարքն անցկացվում է թեստային համակարգով, on-line, տրվում է առավելագույնը 32 հարց, նախապես կազմված հարցաշարից:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գրիգորյան Կ.Վ., Եսայան Ա.Հ., Ժամհարյան Հ.Գ., Խոյեցյան Ա.Վ., Մովսեսյան Հ.Ս., Փիրումյան Գ.Պ. «Էկոլոգիայի և բնության պահպանության հիմունքներ»: Ուսումնական ձեռնարկ, Զանգակ-97, Երևան, 2010, 224 Էջ:
  • Հովհաննիսյան Ն., Մելիքյան Ա., Դանիելյան Ա. «Ագրոկենսաբազմազանություն», Երևան: «ԹԱՍԿ» ՍՊԸ, 2014, 136 էջ.
  • Եդոյան Ռ.Հ., Հովակիմյան Ժ.Հ. «Բնապահպանության դասավանդման մեթոդիկայի և լաբորատոր-գործնական պարապմունքների ձեռնարկ», Երևան, Իրավունք, 2010թ., 222 էջ:
  • Մելքումյան Լ.Ս., Գալստյան Մ.Հ. «Բնապահպանության հիմունքներ», Երևան, 2010թ., 311 էջ:
  • Գրիգորյան Կ.Վ., Եսայան Ա.Հ. Տեր Մինաս քահանա Մարտիրոսյան «Բնապահպանություն և Աստվածաբանություն», Վաղարշապատ, 2007, 215 էջ:
  • Հայրապետյան Է.Մ. և ուրիշներ «Շրջակա միջավայրի պահպանություն», Երևան, 2005թ.:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ներածություն: Էկոլոգիայի համառոտ պատմություն, կառուցվածքը, առարկան և օբյեկտը:
2. Օրգանիզմների գոյության միջավայրը և պայմաններին հարմարվելը:
3. Կյանքի գոյատեվման հիմնական միջավայրերը:
4. Պոպուլյացիաների էկոլոգիա: Կենսացենոզներ: Էկոհամակարգեր:
5. Նյութերի շրջանառությունը էկոհամակարգերում: էկոհամակարգերի ինքնազարգացում: Կենսոլորտ:
6. Մարդու փոխազդեցությունը բնության հետ:
7. Մթնոլորտի պահպանությունը: Երկրի կլիմայի փոփոխության և անապատացման հիմնախնդիրները:
8. Ջրային պաշարների պահպանությունը: Հողային պաշարների պահպանությունը:
9. Երկրի կենսաբանական բազմազանությունը: Կենսաբազմազանության պահպանությունը:
10. Շրջակա միջավայրը և մարդու առողջությունը:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1702/Բ06
1. Դասընթացի նպատակ
· լեզվական և խոսքային կոմպետենցիաների մակարդակի բարձրացում՝ արդյունավետ հաղորդակցման համար,
· ուսանողների մոտ լեզվական փաստերը գնահատելու, վերլուծելու և լեզվական միջոցները ընտրելու կարողության ձևավորում՝ ըստ հաղորդակցման բովանդակության, ոլորտի և պայմանների,
· տարբեր խոսքային իրավիճակներում լեզվի միջոցները օպտիմալ օգտագործելու կարողության ձևավորում,
խոսքի ընդհանուր մշակույթի զարգացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրել գրավոր և բանավոր խոսքը՝ հիմնական նորմատիվ, հաղորդակցական, էթիկական տեսանկյուններից,
2. ձևակերպել ռուս գրական լեզվի հիմնական նորմերը,
1. բացատրել պարբերանշված լեզվական միջոցների կիրառումը տարբեր հաղորդակցական իրավիճակներում:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կիրառել գրական լեզվի ժամանակակից նորմերը,
2. կառուցել խոսքը լեզվական, հաղորդակցական և էթիկական նորմերին համապատասխան,
3. վերհանել և վերացնել սխալները և վրիպումները լեզվի տարբեր մակարդակներում

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. ստեղծագործաբար կիրառել ունեցած գիտելիքները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· լեզվական և խոսքային կոմպետենցիաների մակարդակի բարձրացում՝ արդյունավետ հաղորդակցման համար,
· ուսանողների մոտ լեզվական փաստերը գնահատելու, վերլուծելու և լեզվական միջոցները ընտրելու կարողության ձևավորում՝ ըստ հաղորդակցման բովանդակության, ոլորտի և պայմանների,
· տարբեր խոսքային իրավիճակներում լեզվի միջոցները օպտիմալ օգտագործելու կարողության ձևավորում,
խոսքի ընդհանուր մշակույթի զարգացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունքներ
2. բանավոր խոսքի զարգացմանն ուղղված վարժություններ, քննարկումներ,
3. ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքը բաղկացած է 2 մասից՝ բանավոր և գրավոր: Ստուգարքը անցկացվում է ուսանողներին նախապես տրված հարցաշարով: Ուսանողներին տրվելու են վերլուծության համար տարբեր ժանրերի տեքստեր, որտեղ պետք էէ վերհանվեն և ուղղվեն սխալները՝ ըստ գրական լեզվի ժամանակակից նորմերի (լեզվական, հաղորդակցական և էթիկական):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Введенская Л.А. Русский язык и культура речи. Москва, 2002.
  • Воронцова Т.А. Культура речи. Ижевск, 2011.
  • Голуб И.Б. Риторика: учитесь говорить правильно и красиво. Москва, 2013.
  • Розенталь, Д.Э. Большой справочник по русскому языку. Москва, 2017.
  • Розенталь, Д.Э. Словарь трудностей русского языка. 20000 слов: 20 000 слов. Москва, 2012
  • Розенталь Д.Э. Справочник по правописанию и литературной правке. Москва, 2003.
  • Розенталь, Д.Э. Справочник по русскому языку. Практическая стилистика. Москва, 2011
  • Розенталь, Д.Э. Русский язык. Орфография. Пунктуация. Орфографический словарь. (Классический справочник). Москва, 2011.
  • Русский язык и культура речи. По ред. Максимова В.И., Голубевой А.В. Санкт-Петербург, 2010.
  • 0. www.cultrechi.narod.ru - «Грамотная речь, или Учимся говорить по-русски». Словари.
  • www.gramota.ru - Справочно-информационный Интернет-портал «Русский язык».
  • www.slovari.ru - Электронная библиотека словарей русского языка.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ձևաբանական նորմեր:
2. Շարահյուսական նորմեր:
3. Խոսքային գործունեության տեսակները:
4. Հաղորդակցական նորմեր:
5. Խոսքային էթիկետ (խոսքի մշակույթի էթիկական նորմերը):
1-ին կիսամյակ
6 ժամ/շաբ.
10 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0002/Բ14
1. Դասընթացի նպատակ
ուսանողների մոտ ձևավորել ընդհանուր պատկերացում արտակարգ իրավիճակների մասին, արտակարգ իրավիճակներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. գնահատել տարաբնույթ ԱԻ-ը և ցուցաբերել նախընտրելի վարքագիծ,
2. ներկայացնել ԱԻ-ի և պատերազմի ժամանակ բնակչության պաշտպանությանն ուղղված միջոցառումները և քաղաքացիների գործառույթները,
3. գնահատել տուժածի վիճակը (առաջնային և երկրորդային զննում), վնասվածքի տեսակն ու ծանրությունը և ներկայացնել առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու հմտությունները,
4. մեկնաբանել համաճարակային իրավիճակներում վարակի տարածման հնարավոր ուղիները և պաշտպանության ձևերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. կիրառել անհրաժեշտ հմտություններ, տարաբնույթ ԱԻ-ներում նախընտրելի վարքագիծ դրսևորելու ուղղությամբ,
6. ցուցաբերել առաջին բուժօգնություն տարաբնույթ վնասվածքների և ախտահարումների դեպքերում,
7. օգտագործել ձեռք բերված կարողություները ԱԻ և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների ընթացքում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
8. կիրառել ձեռք բերված տեսական գիտելիքները գործնականում,
9. վերլուծել իրավիճակը և կատարել անհրաժեշտ գործողություններ իր և շրջապատի համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
ուսանողների մոտ ձևավորել ընդհանուր պատկերացում արտակարգ իրավիճակների մասին, արտակարգ իրավիճակներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն, մեթոդական և գործնական պարապմունք:
2. Անհատական և ինքնուրույն աշխատանքներ:
3. Թեմատիկ ուսումնական խաղեր, ուսումնական տեսաֆիլմերի ցուցադրում:
4. Ուսումնամեթոդական վարժանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք. անց է կացվում թեստային եղանակով (ուսումնառության արդյունքների համար նախատեսված կատարման չափանիշների բավարար մակարդակի ապահովում):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մարկարյան Ռ.Վ., Ջանջուղազյան Ն.Ա., Օհանջանյան Մ.Մ.,Հարությունյան Ա.Ա., Հարությունյան Վ.Ս., Բաղդասարյան Լ.Լ., Հասրաթյան Ռ.Ց., Վարդանյան Ջ.Հ. «Քաղպաշտպանության և արտակարգ իրավիճակների հիմնահարցեր», Երևանի համալս. հրատ., 2006, 238 էջ:
  • Հեղինակների կոլեկտիվ, «Մինչբժշկական օգնությունը բնակչությանը արտակարգ իրավիճակներում», ուսումնական ձեռնարիկ, Երևանի համալս. հրատ., 2007, 224 էջ:
  • Կ.Ա.Մանասյան, «Սիրտ-թոքային վերակենդանացման մինչբժշկական մեթոդների ուսուցումը» (ուսումնամեթոդական աշխատանք), Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2007, 44 էջ:
  • Մ.Խ.Ադամյան, «Փոխադրական անշարժացում», ուսումնամեթոդական աշխատանք, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2011, 36 էջ:
  • Ս.Ա.Մանուկյան, Գ.Հ.Ճաղարյան «Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության հիմնահարցեր», ուսումնական ձեռնարկ, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2017։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Արտակարգ իրավիճակներ ու պատահարներ:
2. Քաղաքացիական պաշտպանություն:
3. ԱԻ-ում բնակչության առաջին բուժօգնություն:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1702/Բ04
1. Դասընթացի նպատակ
· լեզվական և խոսքային կոմպետենցիաների մակարդակի բարձրացում՝ արդյունավետ հաղորդակցման համար,
· ուսանողների մոտ լեզվական փաստերը գնահատելու, վերլուծելու և լեզվական միջոցները ընտրելու կարողության ձևավորում՝ ըստ հաղորդակցման բովանդակության, ոլորտի և պայմանների,
· տարբեր խոսքային իրավիճակներում լեզվի միջոցներն օպտիմալ օգտագործելու կարողության ձևավորում,
խոսքի ընդհանուր մշակույթի զարգացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրել գրավոր և բանավոր խոսքը՝ հիմնական նորմատիվ, հաղորդակցական, էթիկական տեսանկյուններից,
2. ձևակերպել ռուս գրական լեզվի հիմնական նորմերը,
3. նկարագրել պարբերանշված լեզվական միջոցների կիրառումը տարբեր հաղորդակցական իրավիճակներում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կիրառել գրական լեզվի ժամանակակից նորմերը,
5. կառուցել խոսքը լեզվական, հաղորդակցական և էթիկական նորմերին համապատասխան,
6. վերհանել և վերացնել սխալները և վրիպումները՝ լեզվի տարբեր մակարդակներում։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
ստեղծագործաբար կիրառել ձեռք բերած գիտելիքները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· լեզվական և խոսքային կոմպետենցիաների մակարդակի բարձրացում՝ արդյունավետ հաղորդակցման համար,
· ուսանողների մոտ լեզվական փաստերը գնահատելու, վերլուծելու և լեզվական միջոցները ընտրելու կարողության ձևավորում՝ ըստ հաղորդակցման բովանդակության, ոլորտի և պայմանների,
· տարբեր խոսքային իրավիճակներում լեզվի միջոցներն օպտիմալ օգտագործելու կարողության ձևավորում,
խոսքի ընդհանուր մշակույթի զարգացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունքներ,
2. բանավոր խոսքի զարգացմանն ուղղված վարժություններ, քննարկումներ,
3. ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքը բաղկացած է 2 մասից՝ բանավոր և գրավոր: Ստուգարքն անցկացվում է ուսանողներին նախապես տրված հարցաշարով: Ուսանողներին տրվելու են վերլուծության համար տարբեր ժանրերի տեքստեր, որտեղ պետք է վերհանվեն և ուղղվեն սխալները՝ ըստ գրական լեզվի ժամանակակից նորմերի (լեզվական, հաղորդակցական և էթիկական):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Введенская Л.А. Русский язык и культура речи. Москва, 2002.
  • Введенская Л.А. Словарь ударений для работников радио и телевидения. Ростов-на-Дону, 2012.
  • Вербицкая Л.А. и др. Давайте говорить правильно! Трудности современного русского произношения и ударения: Краткий словарь-справочник. Москва, 2003.
  • Воронцова Т.А. Культура речи. Ижевск, 2011.
  • Голуб И.Б. Риторика: учитесь говорить правильно и красиво. Москва, 2013.
  • Розенталь, Д.Э. Большой справочник по русскому языку. Москва, 2017.
  • Розенталь, Д.Э. Словарь трудностей русского языка. 20000 слов: 20 000 слов. Москва, 2012
  • Розенталь Д.Э. Справочник по правописанию и литературной правке. Москва, 2003.
  • Розенталь, Д.Э. Справочник по русскому языку. Практическая стилистика. Москва, 2011
  • 0. Розенталь Д.Э. Русский язык. Орфография. Пунктуация. Орфографический словарь. (Классический справочник). Москва, 2011.
  • Русский язык и культура речи. Под ред. Максимова В.И., Голубевой А.В. Санкт-Петербург, 2010.
  • www.cultrechi.narod.ru - «Грамотная речь, или Учимся говорить по-русски». Словари.
  • www.gramota.ru - Справочно-информационный Интернет-портал «Русский язык».
  • www.slovari.ru - Электронная библиотека словарей русского языка.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Խոսքի մշակույթ որպես լեզվաբանական առարկա:
2. Լեզվի հասարակական դերը:
3. Գրավոր և բանավոր խոսքի առանձնահատկությունները:
4. Ռուս գրական լեզվի նորմերի համակարգը:
5. Հնչյունական (արտասանական) նորմեր: Բառագիտական նորմեր:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1401/Բ03
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել լեզվի պատկերավորման-արտահայտչական միջոցները,
· ծանոթացնել խոսքի գործառական տարբերակներին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա) մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կազմել արտահայտիչ խոսք,
2. ներկայացնել խոսքի գործառական ոճերի առանձնահատկությունները,
3. կազմել գրագրության տարբեր նմուշներ:
բ) գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. գործնականում կիրառել հրապարակային խոսքի կանոնները,
5. պահպանել խոսքի էթիկետը։
գ) ընդհանրական / փոխանցելի կարողություններ
կազմել բանավոր և գրավոր գեղեցիկ խոսք։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել լեզվի պատկերավորման-արտահայտչական միջոցները,
· ծանոթացնել խոսքի գործառական տարբերակներին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· գործնական աշխատանք,
·լուսապատկերի (սլայդի) ցուցադրում,
·ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքը բանավոր է: Ստուգարքն անցկացվում է ուսանողներին նախապես տրված հարցաշարով. յուրաքանչյուր ուսանողին տրվում է 4-5 հարց: Պատասխանին գումարվում է նաև ամբողջ կիսամյակի ընթացքում ուսանողի կատարած անհատական աշխատանքի (ռեֆերատներ, զեկուցումներ, տեսասահիկների պատրաստում և այլն) արդյունքը:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Յու., Սարգսյան Ա., Թելյան Լ. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, Եր., 2016:
  • Եզեկյան Լ., Հայոց լեզու,, Երևան, 2007:
  • Յու. Ավետիսյան և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ (Գործնական աշխատանքների ձեռնարկ հումանիտար ֆակուլտետների ուսանողների համար), Եր., 2016:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Խոսքի պատկերավորման-արտահայտչական միջոցները։
2. Խոսքի գործառական տարբերակները։
3. ԶԼՄ-ների և գովազդի լեզու։
4.Հրապարակային խոսք և բանավեճի արվեստ։
5.Խոսքի էթիկետ։
6.Գրագրության ձևեր։
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1401/Բ01
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել լեզվի առանձին բաժինների առանձնահատկությունները,
· ծանոթացնել լեզվական նորմի չափանիշներին,
· նկարագրել լեզվական մակարդակներում տեղի ունեցող տեղաշարժերն ու փոփո­խութ­յուն­նե­րը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա) մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. առանձնացնել լեզվական մակարդակների յուրահատկությունները,
2. սահմանել լեզվի հիմնական գործառույթներն ու դրանց նպատակները,
3. ընտրել լեզվական ճիշտ ձևերը:
բ) գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. գործնականում իրականացնել լեզվաոճական վերլուծություններ,
5. հիմնավորել լեզվական այս կամ այն միավորի ընտրությունը:
գ) ընդհանրական / փոխանցելի կարողություններ
6. ցույց տալ լեզվական նորմային համապատասխան լեզվական ձևերը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել լեզվի առանձին բաժինների առանձնահատկությունները,
· ծանոթացնել լեզվական նորմի չափանիշներին,
· նկարագրել լեզվական մակարդակներում տեղի ունեցող տեղաշարժերն ու փոփո­խութ­յուն­նե­րը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· գործնական աշխատանք,
· լուսապատկերի (սլայդի) ցուցադրում,
· ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքը բանավոր է: Ստուգարքը անցկացվում է ուսանողներին նախապես տրված հարցաշարով. յուրաքանչյուր ուսանողին տրվում է 4-5 հարց: Պատասխանին գումարվում է նաև ամբողջ կիսամյակի ընթացքում ուսանողի կատարած անհատական աշխատանքի (ռեֆերատներ, զեկուցումներ, տեսասահիկների պատրաստում և այլն) արդյունքը:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Յու., Սարգսյան Ա., Թելյան Լ. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, Եր., 2016:
  • Եզեկյան Լ., Հայոց լեզու,, Երևան, 2007:
  • Յու. Ավետիսյան և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ (Գործնական աշխատանքների ձեռնարկ հումանիտար ֆակուլտետների ուսանողների համար), Եր., 2016:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ուղղախոսական, հնչյունափոխական, տառադարձման յուրահատկությունները,
2. Բառապաշարային փոփոխություններն ու զարգացումները,
3. Ձևաբանական և շարահյուսական համակարգերի առանձնահատկությունները:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Բ13-1
1. Դասընթացի նպատակ
· ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունների զարգացում,
· մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում,
· հիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում,
· մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
1. բացատրել անգլերենի քերականության հիմունքները և ճիշտ կիրառել քերականական կառույցները,
2. ներկայացնլ մասնագիտական բառային ֆոնդի հիմնական հասկացությունները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ.

3. կիրառել գրավոր խոսքի հիմնական հմտությունները,
4. հաղորդակցվել ընդհանուր և մասնագիտական թեմաներով՝ կիրառելով բանավոր խոսքի
5. հիմնական հմտությունները,

գ . ընդհանրական փոխանցելի կարողություններ.
6. օգտվել մասնագիտությանն առնչվող տեղեկատվական աղբյուրներից:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունների զարգացում,
· մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում,
· հիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում,
· մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
2. անհատական և խմբային աշխատանք,
3. անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք,
4. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ:
1. Գրավոր ստուգում (թեստ անցած լեզվական նյութի հիման վերաբերյալ):
2. Բանավոր ստուգում (կարդալ, թարգմանել և վերատադրել մասնագիտական տեքստը):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Khasapetian S. “English for History Students” Yerevan 2009.
  • Cotton D., Falvey D., Kent S., “Language Leader (upper intermediate)” 2008.
  • Doff A. and Goldstein B. “English Unlilmited (advanced)” 2011.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. անգլերենի քերականական կառույցները
2. ընդհանուր բառապաշարի զարգացում
3. մասնագիտական անգլերենի հիմնական բառապաշարը
4. մասնագիտական անգլերեն լեզվով գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների ներմուծում
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1803/Բ15-4
1. Դասընթացի նպատակ
· սովորեցնել ժամանակակից գրական թուրքերեն,
· ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակություններ,
· զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու թուրքերենի տիպաբանական առանձնահատկությունները
2. սահմանելու թուրքերենի եղանակներն ու ժամանակաձևերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերարտադրելու թուրքերեն երկխոսություններ և պարզ տեքստեր,
4. թարգմանելու թուրքերենից հայերեն և հայերենից թուրքերեն միջին բարդության տեքստեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· սովորեցնել ժամանակակից գրական թուրքերեն,
· ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակություններ,
· զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. թուրքերեն տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն,
2. տեքստերի և երկխոսությունների վերարտադրում
3. բանավոր խոսքի զարգացում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ:
1.գրավոր ստուգում (թեստ՝ անցած լեզվական նյութի հիման վերաբերյալ),
2. բանավոր ստուգում (կարդալ, թարգմանել և վերատադրել մասնագիտական տեքստը):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Սաֆարյան Ա., Սողոմոնյան Ա., Լոքմագյոզյան Տ., Թուրքերենի դասագիրք, Գիրք Ա, Վեցերորդ լրամշակված հրատարակություն (երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ կողմից որպես դասագիրք բուհերի ուսանողների համար), Երևան, «Տիգրան Մեծ» հրատ., 2015:
  • Ergin M., Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1980.
  • Hengirmen M., Türkçe öğreniyoruz, c. 1-3, Ankara 1999.
  • Щека Ю. В., Интенсивный курс турецкого языка: Учебник, М., 1996.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ժամանակակից թուրքերենի հնչյունական համակարգը:
2. Գոյականի թիվը, հոլովը, պատկանելիության ածանցները թուրքերենում:
3. Հրամայական եղանակ, բայի անորոշ ձևը:
4. Անվանական ստորոգյալի կազմությունը թուրքերենում:
5. Ներկա-շարունակական ժամանակաձևը ժամանակակից թուրքերենում:
6. Գոյականների կապակցության առաջին ձևը:
7. Ներգոյական հոլովով դրված անվանական ստորոգյալն անցյալ ժամանակում;
8. Անցյալ կատարյալ ժամանակաձևը:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ շաբաթական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Բ15-3
1. Դասընթացի նպատակ
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռքբերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
· ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ցուցաբերել օտար լեզվի իմացություն միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան,
2. նկարագրել միջազգային թեստավորման և գնահատման սկզբունքները և պահանջները.
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. կատարել թեստային աշխատանքներ` կազմված համաեվրոպական չափանիշների մակարդակին համապատասխան,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
4. արտահայտել մասնագիտական (ակադեմիական) գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքով:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռքբերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
· ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
2. անհատական և խմբային աշխատանք,
3. ինքնուրույն աշխատանք,
4. գրավոր փորձնական միջազգային թեստի անցկացում և գնահատում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է թեստավորման միջոցով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Parizet, M.L., E. Grandef, M. Corsain Collection activités pour le cadre commun. Activités pour le cadre européen commun de référence. B. 2. ClE International, 2006.
  • Boulares, M., J.L. Frerot Grammaire progressive du francais Niveau avancé. ClE International, 2004.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ֆրանսերենի իմացության միջազգային թեստավորման յուրահատկությունները:
2. Ֆրանսերենի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և թեստավորման հիմանական սկզբունքները:
3. Ֆրանսերենի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
4. Միջազգային թեստերի առանձնահատկությունները:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Բ15-2
1. Դասընթացի նպատակ
· հարստացնել ուսանողների բառապաշարը,
· խորացնել և հնարավորինս կատարելագործել լսելու, հասկանալու, գրելու հմտությունները,
· ձևավորել գերմաներենով հաղորդակցվելու կարողությունները և ունակությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ճիշտ օգտագործելու ուսումնասիրվող լեզվի բառակազմական հիմնական կաղապարների ու միջոցների գործածման ձևերը,
2. ճիշտ օգտագործելու ուսումնասիրվող լեզվի ժողովրդի մշակույթին բնորոշ հաղորդակցման, բարեկիրթ խոսքի կաղապարներն ու վարքի նորմերը:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. կառուցելու բանավոր կապակցված խոսք՝ հիմնավորելով իր տեսակետը,
4. հանպատրաստից մասնակցելու երկխոսության՝ իրեն հետաքրքրող տեղեկություններ ստանալու նպատակով:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
5. արդյունավետ օգտվելու տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով և գիտակցելու օտար լեզվի իմացության կարևորությունն ուսման, ինքնակրթության ու ինքնակատարելագործման մեջ և ձգտի հարստացնել իր իմացությունը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հարստացնել ուսանողների բառապաշարը,
· խորացնել և հնարավորինս կատարելագործել լսելու, հասկանալու, գրելու հմտությունները,
· ձևավորել գերմաներենով հաղորդակցվելու կարողությունները և ունակությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
2. անհատական և խմբային աշխատանք,
3. անհատական և թիմային աշխատանք,
4. ինքնուրույն աշխատանք,
5. բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա (անհատական ինքնուրույն նախագծի իրականացում),
6. գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
7. իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով: Հարցեր.
1. Տարբեր բնույթի տեքստի ընթերցում, թարգմանություն և վերարտադրում:
2. Բառապաշարի ստուգում:
3. Զրույց թեմաների շուրջ:
4. Ներկայացում (պրեզենտացիա) տարբեր թեմաների շուրջ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Meltonjan G., Soghomonjan K., Diwanjan N. Deutsch (für Stufen A2-B1). Jerewan, Verlag der Universität Jerewan, 2022.
  • DaF kompakt neu A1 - B1. Klett Verlag Stuttgart, 2016.
  • Dreyer,R. Schmitt. Lehr - und Übungsbuch der deutschen Grammatik. München: Max Hueber Verlag für Deutsch, 2001. - 320 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Քերականություն. հիմնական ձևաբանական և շարահյուսական կառույցներն ու տիպերը, նրանց առանձնահատկությունները խոսքում:
2. Գերմաներենի բառապաշարային և ոճաբանական յուրահատկությունները:
3. Տեքստերի վերլուծությունը և դրանց իրացումը գերմաներենով /գրավոր ու բանավոր/:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Բ15-1
1. Դասընթացի նպատակ
1. լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվի որպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների իմացություն
2. հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
3. մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում,
4. մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ընկալել, հասկանալ, մեկնաբանել մասնագիտական տեքստերի բովանդակությունն ու կառուցվածքը,
2. կիրառել մասնագիտական և ընդհանուր բառապաշարի հենքային շերտերը՝ դրանց ճշգրիտ գործածության նպատակադրմամբ,
3. ցուցաբերել մասնագիտության ոլորտում անգլերեն լեզվով ինքնուրույն աշխատանք կատարելու սկզբունքների իմացություն։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. իրականացնել գրավոր և բանավոր մասնագիտական տեքստերի ընթերցում,
վերարտադրում և թարգմանություն,
2. ձևավորել և ներկայացնել բանավոր կապակցված խոսք՝ ուսումնասիրվող
մասնագիտական թեմաների վերաբերյալ,
3. արտահայտել և հիմնավորել կարծիք՝ երկխոսության մեջ մտնելով համակուրսեցիների հետ։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
4. արդյունավետ օգտվել անգլերեն տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
1. լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվի որպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների իմացություն
2. հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
3. մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում,
4. մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
2. անհատական և խմբային աշխատանք,
3. անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք,
4. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ:
1.Գրավոր ստուգում (թեստ՝ անցած լեզվական նյութի հիման վերաբերյալ),
2. բանավոր ստուգում (կարդալ, թարգմանել և վերատադրել մասնագիտական տեքստը):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Khasapetian S., Grigoryan A. “English for History students” Yerevan 2005.
  • Gasparyan S., Minasyan A. “Academic English for History Students” Yerevan 2002.
  • Doff A. and Goldstein B. “English Unlilmited (advanced)” 2011.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. մասնագիտական լեզվի բառապաշարարի առանձնահատկություններ,
2. անգլերենով մասնագիտական գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների վերլուծություն,
3. դասախոսության ընթացքում նյութի կարևոր առանցքային կետերի գրառում,
4. տարբեր աղբյուրներից մասնագիտական տեղեկատվության առանձին մասերի համադրում և շարադրում,
5. գրավոր տեքստերի վերաձևակերպում մասնագիտական բառապաշարի օգտագործմամբ:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1205/Բ13-5
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել չինարենի լեզվական, հանրալեզվաբանական, գործաբանական իրազեկության բաղադրիչներին,
· ուսանողներին ներկայացնել ժամանակակից չինարենի հնչյունաբանական, ձևաբանական, շարահյուսական և տիպաբանական առանձնահատկությունները,
· ուսանողների մոտ ձևավորել սկզբնական գիտելիքներ չինարենով ակտիվ հաղորդակցման և հետագա լեզվական հմտությունների զարգացման համար,
· ուսանողների մոտ դասընթացի շրջանակներում ստեղծել նախնական պատկերացումներ այդ երկրի մշակույթի և քաղաքակրթության մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ձևակերպելու գրագետ խոսք, ինչպես նաև մեկնաբանելու չինարենով հնչող խոսքը,
2. նկարագրելու չինարենի քերականական համակարգին բնորոշ հիմնական օրինաչափությունները (պատմողական, ժխտական, հարցական, հրամայական նախադասությունների ռիթմը, արտասանության և ընթերցանության առանձնահատկությունները),
3. մեկնաբանելու չինարենի ընդհանուր և եզրույթային լեզվական միավորները (ըստ կիրառման ոլորտի, բառակազմական առանձնահատկությունների՝ կենցաղային, պաշտոնական և այլն),

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կառուցելու կապակցված խոսք,
5. գործնականում իրականացնելու պարզ իրավիճակներում օտար լեզվով հաղորդակցում,
6. գործածելու հաղորդակցական տարբեր ոլորտներում բանավոր խոսքի տարրական հմտություններ,
7. վերլուծելու և հակիրճ վերարտադրելու դյուրին մասնագիտական տեքստեր,

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. քննարկելու անցած կամ դասախոսի կողմից առաջարկած թեմաները,
9. կառուցելու երկխոսություն,
10. թարգմանելու պարզ տեքստեր:
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ձևակերպելու գրագետ խոսք, ինչպես նաև մեկնաբանելու չինարենով հնչող խոսքը,
2. նկարագրելու չինարենի քերականական համակարգին բնորոշ հիմնական օրինաչափությունները (պատմողական, ժխտական, հարցական, հրամայական նախադասությունների ռիթմը, արտասանության և ընթերցանության առանձնահատկությունները),
3. մեկնաբանելու չինարենի ընդհանուր և եզրույթային լեզվական միավորները (ըստ կիրառման ոլորտի, բառակազմական առանձնահատկությունների՝ կենցաղային, պաշտոնական և այլն),

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կառուցելու կապակցված խոսք,
5. գործնականում իրականացնելու պարզ իրավիճակներում օտար լեզվով հաղորդակցում,
6. գործածելու հաղորդակցական տարբեր ոլորտներում բանավոր խոսքի տարրական հմտություններ,
7. վերլուծելու և հակիրճ վերարտադրելու դյուրին մասնագիտական տեքստեր,

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. քննարկելու անցած կամ դասախոսի կողմից առաջարկած թեմաները,
9. կառուցելու երկխոսություն,
10. թարգմանելու պարզ տեքստեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել չինարենի լեզվական, հանրալեզվաբանական, գործաբանական իրազեկության բաղադրիչներին,
· ուսանողներին ներկայացնել ժամանակակից չինարենի հնչյունաբանական, ձևաբանական, շարահյուսական և տիպաբանական առանձնահատկությունները,
· ուսանողների մոտ ձևավորել սկզբնական գիտելիքներ չինարենով ակտիվ հաղորդակցման և հետագա լեզվական հմտությունների զարգացման համար,
· ուսանողների մոտ դասընթացի շրջանակներում ստեղծել նախնական պատկերացումներ այդ երկրի մշակույթի և քաղաքակրթության մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասընթացի ընթացքում ուսանողները հանդես են գալիս համառոտ գրավոր աշխատանքով՝ հանձնարարված թեմաների շուրջ,
· կատարում են հակիրճ թարգմանություններ համապատասխան թեմաներով,
· հանդես են գալիս բանավոր ներկայացմամբ հանձնարարված թեմայի մասին փոքր ելույթով,
· հանձնարարվում է գրել նամակ՝ ըստ հանձնարարված տարբերակի,
· ուսանողները հանդես են գալիս թեմայի շուրջ կարծիքների փոխանակմամբ և ելույթներով,
· գրում են թեմային համապատասխանող փոքր ծավալի զեկույց,
· կատարում են հանձնարարված տնային ընթերցանության շուրջ քննարկումներ,
· հանձնարարվում է գտնել դիվանագիտական նամակագրության նմուշներ՝ բառապաշարը յուրացնելու նպատակով,
· հանդես են գալիս ելույթներով՝ ամրապտդելով անցած բառապաշարը,
· թեմայի շրջանակներում զուգահեռներ են անցկացնում իրենց երկրի՝ Հայաստանի, և Չինաստանի տոների առանձնահատկությունների վերաբերյալ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք։ Ստուգման մեթոդը՝ գրավոր, բանավոր և լսողական հարցում, որն իրականացվում է թեստային առաջադրանքների ձևով: Առաջադրանքները 3-ն են, որոնցից առաջինը՝ գրավոր, երկրորդը՝ բանավոր և երրորդը՝ լսողական։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1练习册， 北京语言大学出版社，2015年
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Թեմա 1：语音 （声母、韵母、声调）
Թեմա 2：语音 （声调、音变、拼写规则）
Թեմա 3：第一课 你好（“是”字句，“吗”疑问句）
Թեմա 4：第二课 你是哪国人（们、也、呢）
Թեմա 5：第三课 那是你的书吗（这、那，特殊疑问句，定语）
Թեմա 6：第四课 课图书馆在哪儿（在，是，哪儿，方位名词）
Թեմա 7：第五课 在北京大学的东边（语音点小结）
Թեմա 8：第六课 现在几点（钟点表达法，数字表达法）
Թեմա 9：第七课 明天你有课吗（“有”句子，吧，方位名词，时间名词做状语）
Թեմա 10：第八课 你的电话号码是多少（吧，呢，号码表达法，“几”和“多少”）
Թեմա 11：第九课 多少钱一瓶（“几”和“多少”，“二”和“两”，量词，钱数表达法）
Թեմա 12：第十课 你家有几口人（语音点小结）
Թեմա 13：第十一课 北京的冬天比较冷（怎么样，不A不B，形容词谓语）
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1803/Բ13-4
1. Դասընթացի նպատակ
· սովորեցնել ժամանակակից գրական թուրքերենի հնչյունական, քերականական, բառապաշարային առանձնահատկությունները,
· ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելո ունակություններ,
· զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու թուրքերենի հնչյունական համակարգը,
2. սահմանելու թուրքերենի քերականական առանձնահատկությունները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերարտադրելու թուրքերեն պարզ նախադասություններ,
4. թարգմանելու թուրքերենից հայերեն և հայերենից թուրքերեն պարզ տեքստեր:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· սովորեցնել ժամանակակից գրական թուրքերենի հնչյունական, քերականական, բառապաշարային առանձնահատկությունները,
· ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելո ունակություններ,
· զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. թուրքերեն տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն,
2. երկխոսությունների կազմում և բանավոր խոսք,
3. քերականական և բառապաշարային առանձնահատկությունների վերլուծություն և մեկնաբանություն։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ:
1.գրավոր ստուգում (թեստ՝ անցած լեզվական նյութի հիման վերաբերյալ),
2. բանավոր ստուգում (կարդալ, թարգմանել և վերատադրել մասնագիտական տեքստը):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Սաֆարյան Ա., Սողոմոնյան Ա., Լոքմագյոզյան Տ., Թուրքերենի դասագիրք, Գիրք Ա, Վեցերորդ լրամշակված հրատարակություն (երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ կողմից որպես դասագիրք բուհերի ուսանողների համար), Երևան, «Տիգրան Մեծ» հրատ., 2015:
  • Ergin M., Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1980.
  • Hengirmen M., Türkçe öğreniyoruz, c. 1-3, Ankara 1999.
  • Щека Ю. В., Интенсивный курс турецкого языка: Учебник, М., 1996.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ժամանակակից թուրքերենի հնչյունական համակարգը:
2. Գոյականի թիվը, հոլովը, պատկանելիության ածանցները թուրքերենում:
3. Հրամայական եղանակ, բայի անորոշ ձևը:
4. Անվանական ստորոգյալի կազմությունը թուրքերենում:
5. Ներկա-շարունակական ժամանակաձևը ժամանակակից թուրքերենում:
6. Գոյականների կապակցության առաջին ձևը:
7. Ներգոյական հոլովով դրված անվանական ստորոգյալն անցյալ ժամանակում;
8. Անցյալ կատարյալ ժամանակաձևը:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Բ13-3
1. Դասընթացի նպատակ
· զարգացնել գիտական տեքստերի ընկալման և մեկնաբանման ունակությունները,
· ծանոթացնել գիտական ֆրանսերենի տարբեր մակարդակներում (հնչյունական - հնչերանգային, բառային, ձևաբանական-շարահյուսական, ոճական) դրսևորվող առանձնահատկություններին,
· զարգացնել գիտական հաղորդակցման կարողություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. քննարկելու գիտական տարաբնույթ տեքստերի լեզվաոճական և կառուցվածքային առանձնահատկությունները,
2. մեկնաբանելու լեզվաբանական տերմինաբանությանն առնչվող տարբեր խնդիրներ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. կատարելու գիտական տեքստերի հաղորդակցական ներուժի վերլուծություն,
4. գործնականում կատարելու տարբեր գիտական տեքստերի ֆրանսերենից հայերեն և հայերենից ֆրանսերեն թարգմանություններ՝ այդ տեքստերի թարգմանության համարժեքության սկզբունքներին համապատասխան:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
5. օգտվելու տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետային ռեսուրսներ, գիտական հոդվածներ և այլն),
6. ձեռքբերված գիտելիքները կիրառելու նաև այլ՝ հարակից գիտակարգերի շրջանակներում կատարվելիք ուսումնասիրություններում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· զարգացնել գիտական տեքստերի ընկալման և մեկնաբանման ունակությունները,
· ծանոթացնել գիտական ֆրանսերենի տարբեր մակարդակներում (հնչյունական - հնչերանգային, բառային, ձևաբանական-շարահյուսական, ոճական) դրսևորվող առանձնահատկություններին,
· զարգացնել գիտական հաղորդակցման կարողություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունք,
2. հանձնարարված գրականության ընթերցում,
3. քննարկումներ,
4. ինքնուրույն հետազոտություն,
5. խմբային աշխատանք դասավանդման,
6. նորարարական մեթոդներ, ինտերակտիվ և այլն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքը բանավոր է: Ստուգարքն անցկացվում է ուսանողներին նախապես տրված հարցաշարով. յուրաքանչյուր ուսանողին տրվում է 4-5 հարց:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Parizet, M.L., E. Grandef, M. Corsain Collection activités pour le cadre commun. Activités pour le cadre européen commun de référence. B. 1. ClE International, 2006.
  • Boulares, M., J.L. Frerot Grammaire progressive du francais Niveau avancé. ClE International, 2004.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Գիտական ոճ (բնորոշ գծերը, ժանրային առանձնահատկությունները, ենթաոճերը:
2. Գիտական ֆրանսերենի ձևաբանական-շարահյուսական առանձնահատկությունները:
3. Գիտական լեզվի նորմայի օրինաչափությունները:
4. Բառապաշարի դասակարգման հիմնական սկզբունքները ֆրանսերենում:
5. Բառապաշարի հարստացման հիմնական ուղիները:
6. Տարաբնույթ տեքստերի գիտական շարադրանքի լեզվաոճական առանձնահատկությունների քննություն:
7. Դարձվածքի մեկնաբանությունները ֆրանսիական աղբյուրներում: Դարձվածքը որպես ժողովրդի լեզվամտածողության առանձնահատուկ տարր:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Բ13-2
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել գերմաներենի հնչյունաբանական և քերականական առանձնահատկություններին և ելակետային բառապաշարին (ըստ թիրախային խմբի` A1-A2 կամ A2-B1 մակարդակ),
· խորացնել և հնարավորինս կատարելագործել կարդալու, հասկանալու և վերարտադրելու հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կազմելու մենախոսական և երկխոսական ընդհանուր հաղորդակցական տեքստեր ճիշտ հնչերանգով,
2. ճիշտ օգտագործելու տարբեր իրավիճակներում բարեկիրթ խոսքի կաղապարները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. իրականացնելու տարբեր տեքստերի իմաստային, կառուցվածքային և ոճական վերլուծություն և թարգմանություն,
4. գրելու համառոտ տեքստեր՝ հիմնավորելով իր տեսակետը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. արդյունավետ օգտվելու տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով և գիտակցելու օտար լեզվի իմացության կարևորությունն ուսման, ինքնակրթության ու ինքնակատարելագործման մեջ և ձգտի հարստացնել իր իմացությունը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել գերմաներենի հնչյունաբանական և քերականական առանձնահատկություններին և ելակետային բառապաշարին (ըստ թիրախային խմբի` A1-A2 կամ A2-B1 մակարդակ),
· խորացնել և հնարավորինս կատարելագործել կարդալու, հասկանալու և վերարտադրելու հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները

1. գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
2. անհատական և խմբային աշխատանք,
3. անհատական և թիմային աշխատանք,
4. ինքնուրույն աշխատանք,
5. բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա (անհատական ինքնուրույն նախագծի իրականացում),
6. գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
7. իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով: Հարցեր.
1. Տարբեր բնույթի տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն և վերարտադրում:
2. Բառապաշարի ստուգում:
3. Զրույց թեմաների շուրջ:
4. Ներկայացում (պրեզենտացիա) տարբեր թեմաների շուրջ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Meltonjan G., Soghomonjan K., Diwanjan N. Deutsch (für Stufen A2-B1). Jerewan, Verlag der Universität Jerewan, 2022.
  • DaF kompakt neu A1 - B1. Klett Verlag Stuttgart, 2016.
  • Dreyer,R. Schmitt. Lehr - und Übungsbuch der deutschen Grammatik. München: Max Hueber Verlag für Deutsch, 2001. - 320 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Քերականություն. հիմնական ձևաբանական և շարահյուսական կառույցներն ու տիպերը, նրանց առանձնահատկությունները խոսքում:
2. Գերմաներենի բառապաշարային և ոճաբանական յուրահատկությունները:
3. Տեքստերի վերլուծությունը և դրանց իրացումը գերմաներենով /գրավոր ու բանավոր/:
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/ շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1501/Բ16, 17-10
1. Դասընթացի նպատակ
· մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում,
· մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն,
· թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները,
2. ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները,
3. ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները,
4. սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը,
5. ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները,
7. ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ,
8. բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն,
9. իրականացնել փաստերի ստուգում,
10. վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
11. կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները,
12. աշխատել գիտական գրականության հետ,
13. քննադատորեն վերլուծել:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում,
· մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն,
· թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· սեմինար պարապմունք,
· քննարկում,
· պրակտիկ աշխատանքներ,
· հետազոտական աշխատանքների իրականացում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով:
Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի։
Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017:
  • Bouchard Julie, Candel Étienne, Cardy Hélène, Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015.
  • Coutant Alexandre, Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. «Communication et civilisation», 2014.
  • Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016.
  • Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022. ...
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր:
2. Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը:
3. Փաստերի ստուգում:
4. Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ:
5. Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն:
6. Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1602/Բ16, 17-19
1. Դասընթացի նպատակ
· լեզվական իրազեկության զարգացում ՝ գիտելիքների և կարողությունների բառապաշարի, քերականության, և անգլերեն լեզվի՝ որպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին,
· հաղորդակցական գործընթացի և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
· մասնագիտական հասկացությունների և տերմինների ազատ կիրառում,
· մասնագիտական տեքստերի ընկալման և թարգմանության հմտությունների տիրապետում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. թարգմանել մասնագիտական տեքստը անգլերենից-հայերեն բառարանի օգնությամբ
2. զրուցել իր մասնագիտության ոլորտում. արտահայտել և հիմնավորել կարծիք մասնագիտական թեմաների վերաբերյալ
3. երկխոսության մեջ մտնել մասնագիտական թեմաներով։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ.
4. կիրառել գրավոր խոսքի հիմնական հմտությունները,
5. զրույց վարել մասնագիտական թեմաներով՝ կիրառելով բանավոր խոսքի հիմնական հմտությունները,
գ. ընդհանրական /փոխանցելի կարողությունները.
6. օգտվել մասնագիտությանը առնչվող տեղեկատվական աղբյուրներից,
7. դասակարգել և բաշխել ստացած տեղեկատվությունը՝ կիրառելով առցան միջոցները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· լեզվական իրազեկության զարգացում ՝ գիտելիքների և կարողությունների բառապաշարի, քերականության, և անգլերեն լեզվի՝ որպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին,
· հաղորդակցական գործընթացի և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
· մասնագիտական հասկացությունների և տերմինների ազատ կիրառում,
· մասնագիտական տեքստերի ընկալման և թարգմանության հմտությունների տիրապետում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ
2. անհատական և խմբային աշխատանք
3. անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք
4. ինքնուրույն աշխատանք
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ:
1. Գրավոր ստուգում (թեստ՝ անցած լեզվական նյութի հիման վերաբերյալ),
2. Բանավոր ստուգում (կարդալ, թարգմանել և վերատադրել մասնագիտական տեքստը):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Edward R. Kolevzon, John A. Heine “Our world and Its People” the USA 1977
  • М.А. Васильева “English for the students of Geography part II” Издательство
  • “Менеджер”, 2001.
  • Walker R. and Harding K ., Tourism 2. Oxford English for Careers, Oxford University
  • Press, 2007.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. անգլերենի քերականական կառույցների կիրառում մասնագիտական տեքստերում
2. մասնագիտական բառապաշարի օգտագործում
3. մասնագիտության ոլորտում գրավոր և բանավոր խոսքի զարգացում
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1311/Բ 16, 17-18
1. Դասընթացի նպատակ
ուսանողների մոտ ձևավորել և զարգացնել քննադատական մտածողության հմտություններ և գործիքներ, ինչի շնորհիվ նրանք ունակ կլինեն ակադեմիական, հասարակական և առօրյա կյանքում քննադատաբար գնահատել ապացույցներն ու փաստարկները, ճանաչել հաղորդակցմանը վերաբերող տրամաբանական և արտատրամաբանական սխալները, նույնականացնել ճանաչողական կողմնակալություններն ու խաբկանքները, խուսափել ճանաչողական մոլորություններից և կողմնակալություններից։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
1. ներկայացնելու անձի ճանաչողական գործընթացների աշխատանքի առանձնահատկությունները,
2. տարբերակելու մանիպուլյատիվ նարրատիվները, հայտնաբերելու դավադրապաշտական տեսությունները, օգտագործելու դրանց հակազդման միջոցները,
3. ձևակերպելու խոսքային և ոչ խոսքային հաղորդակցական «ալիքներով» եկող տեղեկատվության վերլուծության գործիքները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ.
4. վերլուծելու անձի ճանաչողական ոլորտի անհատական առանձնահատկությունները,պարզելու քննադատական մտածողության զարգացման մակարդակը,
5. բացահայտելու ճանաչողական կողմնակալությունները և արատները, նույնականացնելու հանրային կյանքի տարբեր ոլորտներում դրանց դրսևորումները,
6. գնահատելու տեղեկատվության աղբյուրների արժանահավատությունը, տեղեկության ստուգելիությունը, ճանաչելու փաստերը։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. քննադատաբար վերլուծելու և եզրահանգումներ կատարելու մտածողության ուսումնասիրությունների և կիրառական հիմնախնդիրների վերաբերյալ,
8. համակարգայնացնելու սոցիալական, քաղաքական, գիտական և գործնական կյանքի վերաբերյալ խնդիրները, այդ խնդիրների լուծման համար մշակելու համակարգային ռազմավարություններ։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
ուսանողների մոտ ձևավորել և զարգացնել քննադատական մտածողության հմտություններ և գործիքներ, ինչի շնորհիվ նրանք ունակ կլինեն ակադեմիական, հասարակական և առօրյա կյանքում քննադատաբար գնահատել ապացույցներն ու փաստարկները, ճանաչել հաղորդակցմանը վերաբերող տրամաբանական և արտատրամաբանական սխալները, նույնականացնել ճանաչողական կողմնակալություններն ու խաբկանքները, խուսափել ճանաչողական մոլորություններից և կողմնակալություններից։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. լսարանային քննարկում,
3. իրավիճակային վերլուծություն,
4. ներլսարանային խմբային բանավեճ,
5. իրական խնդիրների վերաբերյալ տեսանյութերի և այլ առցանց նյութերի դիտում և քննարկում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով։ Գիտելիքների ստուգման համար նախատեսվում է գործնական աշխատանքների կատարում՝ մատուցված նյութի հիման վրա։ Գործնական աշխա­տանքների կատարումը նախատեսվում է իրականացնել դասընթացի գործնական ժամերի ընթացքում։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Մտածողության առաջացումը և պատմական զարգացումը, մտածողության հիմնական տեսությունները։
2. Մտածողությունը իրական կյանքում, քննադատական մտածողության կարևորությունը որոշումների ընդունման գործընթացում։
3. Ճանաչողական կողմնակալություններ և աղճատումներ: Դրանց անխուսափելիությունը և պայքարը դրանց դեմ։
4. Ճշմարտություն և մոլորություն, փաստ և սահմանում, մտքի ձևեր։
5. Կանոնավոր կշռադատություն և փաստարկում։
6. Փաստարկմանը վերաբերող տրամաբանական սխալներ։
7. Փաստարկմանը վերաբերող արտատրամաբանական սխալներ։
8. Մտածողության «հիգիենա». նշանագիտություն և տրամաբանություն։
9. «Չհասկացման հերմենևտիկա». հուզական ինտելեկտը և միմիկրիան Մանիպուլյացիա-միմիկրիա-սուտ (II). Խոսքայինը և ոչ խոսքայինը։
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1207/Բ16, 17-17
1. Դասընթացի նպատակ
· ու­սա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ձևա­վոր­ման տե­սա­կան և ­գա­ղա­փա­րա­կան ա­կունք­նե­րին,
· ու­սա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել հիմ­նա­կան կա­տե­գո­րիա­նե­րի ու քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ու­սում­նա­սի­րութ­յան ա­ռար­կա­յա­կան տի­րույ­թին,
· ու­սա­նող­նե­րի մոտ ձևա­վո­րել քա­ղա­քա­կան ի­րա­կա­նութ­յան վեր­լու­ծութ­յան գործ­նա­կան հմտութ­յուն­ներ:

2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
1. ձևակերպել քաղաքագիտական հիմնական հասկացություններն ու սահմանումները, նրանց իմաստն ու նշանակությունը,
2. ներկայացնել քաղաքագիտության տեսական և կիրառական նշանակություն ունեցող հիմնահարցերի էությունը,
3. ներկայացնել քաղաքագիտական բովանդակության օտարալեզու մասնագիտական տեքստերը և կատարել թարգմանություններ։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ.
4. կատարել քաղաքագիտական վերլուծություններ,
5. կողմնորոշվել գործնական քաղաքականության առանձնահատկությունների մեկնաբանման հարցերում,
6. մատնանշել տեսական և կիրառական քաղաքագիտության արդի հիմնահարցերը։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ.
7. օգտվել մասնագիտական գրականությունից,
8. պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ու­սա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ձևա­վոր­ման տե­սա­կան և ­գա­ղա­փա­րա­կան ա­կունք­նե­րին,
· ու­սա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել հիմ­նա­կան կա­տե­գո­րիա­նե­րի ու քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ու­սում­նա­սի­րութ­յան ա­ռար­կա­յա­կան տի­րույ­թին,
· ու­սա­նող­նե­րի մոտ ձևա­վո­րել քա­ղա­քա­կան ի­րա­կա­նութ­յան վեր­լու­ծութ­յան գործ­նա­կան հմտութ­յուն­ներ:

4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություններ, այդ թվում երկխոսության բաղադրամասերի ընդգրկմամբ:
2. Արտալսարանային հաղորդակցություն դասախոսի հետ՝ քննարկումների համատեղ պատրաստում:
3. Սեմինար պարապմունքներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով:
Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի,
Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Քաղաքագիտություն: Ուսումնական ձեռնարկ, Երևանի պետ. համալս., Եր., 2006:
  • Միրումյան Կ. Ա., Քաղաքական ուսմունքների պատմություն: Ուս. ձեռնարկ բուհերի համար: Զանգակ-97:
  • Քաղաքական ուսմունքները նորագույն ժամանակներում։ Ուս. ձեռնարկ։ ԵՊՀ հրատարակչություն։
  • Антология мировой политической мысли в 5т. М., 1997.
  • Гаджиев К.С. Политическая философия. М., 1999.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Քաղաքագիտության ձևավորումը որպես գիտություն: Քաղա­քագիտության օբյեկտը և առարկան: Քաղաքականության ծագումը և էությունը։
2. Քաղաքական իշխանության էությունն, կառուցվածքը և լեգիտի­մու­թյունը։
3. Հասարակության քաղաքական համակարգը։ Պետությունը քաղաքական համակարգի գլխավոր ինստիտուտ։
4. Քաղաքական կուսակցությունները և կուսակցական համակարգեր։
5. Քաղաքական գործընթացներ: Ընտրություններ և ընտրական համակարգեր:
6. Քաղաքական գաղափարախոսություններ:
7. Քաղաքական ընտրանի և առաջնորդություն:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1311/Բ16, 17-16
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողի մոտ ձևավորել կանոնավոր մտածողության ձևական-տրամաբանական սկզբունքների վերաբերյալ համակարգված գիտելիքներ, տրամաբանական գործողությունների վերլուծության ու գնահատման կարողություններ,
· զարգացնել մասնագիտական գիտելիքների յուրացմանը նպաստող տրամաբանական որակներ,
· նպաստել ուսանողների քննական և վերլուծական մտածողության, հետազոտական կարողությունների զարգացմանը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել մտքի կառուցվածքը,
2. սահմանել-մեկնաբանել տրամաբանական ընդհանուր և մասնավոր օրենքները, որոնք ապահովում են կշռադատությունների կանոնավորությունը,
3. բացատրել տրամաբանական գիտելիքի ընդհանուր ճանաչողական և գործառնական տեսանկյունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. դրսևորել մասնագիտական գիտելիքների յուրացման և տեղեկատվության վերլուծության տրամաբանական պատշաճ հմտություններ,
5. ճիշտ կատարել և գնահատել հասկացությունների, դատողությունների, մտահանգումների հետ կապված, ինչպես նաև ապացուցման և հերքման տրամաբանական գործողությունները, նկատել ու շտկել սխալները,
6. պարզաբանել տրամաբանական գիտելիքի ու հմտությունների դերը գիտատեսական և գործնական ուսումնասիրությունների ժամանակ:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. դրսևորել տրամաբանական մտածողության անհրաժեշտ մշակույթ` պահպանելով կանոնավոր մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հիմնավորվածության և հետևողականության հիմնարար սկզբունքների ու դրանցից բխող մասնավոր նորմերի պահանջները:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողի մոտ ձևավորել կանոնավոր մտածողության ձևական-տրամաբանական սկզբունքների վերաբերյալ համակարգված գիտելիքներ, տրամաբանական գործողությունների վերլուծության ու գնահատման կարողություններ,
· զարգացնել մասնագիտական գիտելիքների յուրացմանը նպաստող տրամաբանական որակներ,
· նպաստել ուսանողների քննական և վերլուծական մտածողության, հետազոտական կարողությունների զարգացմանը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. քննարկում,
3. անհատական աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով
Գնահատման մեթոդները՝ առաջադրված հարցաշարի թեմաներով գրավոր աշխատանք՝ տեսական և գործնական կարողությունները վերհանող առաջադրանքերով,
Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բրուտյան Գ.Ա., Տրամաբանության դասընթաց: Եր., 1987:
  • Բրուտյան Գ.Ա., Տրամաբանություն: Եր., 1998:
  • Ивлев Ю.В., Логика. Учебник. 3-е издание. М., 2005.
  • Ивин А.А., Практическая логика. Учебное пособие. М.,2002.
  • Кириллов В.И., Орлов Г.А.,Фокина Н.И., Упражнения по логике. Учебное пособие. М., 2005.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տրամաբանության առարկան և նշանակությունը: Միտք և լեզու: Հասկացություն: Հասկացության ծավալը բովանդակությունը և տեսակները: Տրամաբանական գործողություններ հասկացությունների հետ: Հասկացության ծավալի բաժանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Սահմանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Դասակարգման էությունը տեսակներն ու կանոնները: Դատողության էությունը և կազմը: Պարզ և բարդ դատողություններ, դրանց տեսակները: Տրամաբանական մտածողության հիմնական օրենքները: Անհրաժեշտ մտահանգումներ, դրանց տեսակները և կանոնները. պայմանական, բաժանանարար, լեմատիկ և անմիջական մտահանգումներ: Սիլլոգիզմ: Կրճատ մտահանգումներ: Հավանական մտահանգումներ: Ինդուկցիա և դեդուկցիա: Ոչ լրիվ ինդուկցիայի տեսակները: Ինդուկտիվ հետազոտման մեթոդներ: Հմանմանություն: Առավել հաճախ հանդիպող սխալները հավանական մտահանգումների ընթացքում: Ապացուցում և հերքում, տարրերը և եղանակները: Առավել հաճախ հանդիպող սխալները ապացուցման և հերքման ընթացքում: Պարալոգիզմ, սոփեստություն, սրամտություն, պարադոքս:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1007/Բ16, 17-15
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին տրամադրել գիտելիքներ տնտեսագիտության տեսության միկրոտնտեսագիտական հիմնարար սկզբունքների վերաբերյալ
· Ուսանողներին ծանոթացնել տնտեսագիտության տեսության մակրոտնտեսական վերլուծության հիմնարար սկզբունքներին, որոնք և հիմք են հանդիսանում երկրի տնտեսական քաղաքականության մշակման համար
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել սպառողի և արտադրողի վարքի հիմքում ընկած հիմնական տեսական գործոնները
2. ներկայացնել շուկայի կառուցվածքը, տիպային մոդելները, հավասարակշռության և արդյունավետության պայմանները
3. ձևակերպել տնային տնտեսությունների, ձեռնարկությունների և կառավարության տնտեսական վարքագծի հիմնական սկզբունքները
4. ներկայացնել մակրոտնտեսական հիմնական ցուցանիշները և հավասարակշռության մոդելները
5. ձևակերպել մակրոտնտեսական մոդելների միջոցով տնտեսական տարբեր քաղաքականությունների իրականացման ընդհանրական հետևանքները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. լուծել միկրո և մակրոտնտեսագիտական պարզ խնդիրներ
7. կատարել տնտեսագիտական վերլուծություններ ու պարզ կանխատեսումներ, օգտագործել դրանց արդյունքները
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
8. օգտվել գիտական տարբեր աղբյուրներից (ինտերնետային ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ և հաշվետվություններ)
9. պատրաստել հետազոտություններ, ներկայացնել դրանց արդյունքները, վարել մասնագիտական բանավեճեր
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին տրամադրել գիտելիքներ տնտեսագիտության տեսության միկրոտնտեսագիտական հիմնարար սկզբունքների վերաբերյալ
· Ուսանողներին ծանոթացնել տնտեսագիտության տեսության մակրոտնտեսական վերլուծության հիմնարար սկզբունքներին, որոնք և հիմք են հանդիսանում երկրի տնտեսական քաղաքականության մշակման համար
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն
2. խմբային աշխատանք
3. ինքնուրույն աշխատանք
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր: Տրվում է 4 հարց նախապես տրամադրված հարցաշարից։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • McConnell, Economics, 2021.
  • Сидорович А.В.-Курс экономической теории-2001.
  • Հ. Սարգսյան, Հ. Մարգարյան, «Տնտեսագիտության տեսություն», Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2017թ.։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տնտեսագիտության տեսության առարկան և մեթոդը: Շուկայական տնտեսական համակարգ: Սպառողական վարքի տեսություն: Արտադրության տեսություն: Արտադրական գործոնների շուկաները: Շուկայի կառուցվածքը՚ մենաշնորհ, բազմաշնորհ, մենաշնորհային մրցակցություն: Մակրոտնտեսական ցուցանիշների սահմանումները և չափումը, համախառն եկամուտներ: Տնտեսական տատանումներ, զբաղվածություն և գործազրկություն: Ամբողջական պահանջարկ և առաջարկ: Փողը և վարկային շուկաները։ Ապրանքային և ֆինանսական շուկաները։
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2301/Բ16, 17-14
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին հաղորդել անհրաժեշտ գիտելիքներ հա­մա­կար­գիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման վերաբերյալ,
· ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կա­տարելու համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. աշխատել տեքստի, գրաֆիկական օբյեկտների, աղյուսակների հետ,
2. կատարել հաշվարկներ, կազմել դիագրամներ և գրաֆիկներ,
3. ինքնուրույն կատարել իր թղթավարությունը (կուրսային և ավարտական աշխատանքներ, հաշվարկների կատարում, զեկուցումների համար սլայդների պատրաստում և այլն)։

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին հաղորդել անհրաժեշտ գիտելիքներ հա­մա­կար­գիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման վերաբերյալ,
· ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կա­տարելու համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասերն անցկացվում են համակարգչի միջոցով, հանձնարարվում են խնդիրներ և ինքնուրույն առաջադրանքներ:
2. Ուսուցողական նյութերը և ինքնուրույն աշխատանքի առաջադրանքները տրամադրվում են ուսանողներին էլէկտրոնային տեսքով՝ փոխանցվում են էլեկտրոնային կրիչով կամ ուղարկում էլ. փոստին:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքն անցկացվում է համակարգչի միջոցով՝ ուսանողի ամփոփիչ աշխատանքի հիման վրա։ Առաջադրանքներն հիմնված են դասընթացի ընթացքում անցած թեմաների վրա։ Կամավորության սկզբունքով հնարավոր է ստուգարքը հանձնել առցանց եղանակով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Серогородский В., Сурин Д., Тихомиров А., Microsoft Office 2016 / Office 365, 2017 Наука и техника.
  • Katherine Murray, First Look Microsoft Office 2010, Microsoft Press.
  • Ю. Стоцкий, А. Васильев, И.Телина, Microsoft Office 2010, Питер.
  • Առաջադրանքներ՝ էլեկտրոնային կրիչով:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Համակարգչի կառուցվածքը և աշխատանքի հիմնական սկզբունքները։
2. Windows օպերացիոն համակարգի գրաֆիկական ինտերֆեյսի հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները:
3. Տեքստային փաստաթղթերի ստեղծման և մշակման տեխնոլոգիաներ:
4. Հաշվարկներ էլեկտրոնային աղյուսակներում, դիագրամներ, գրաֆիկներ։
5. Ներկայացման մուլտիմեդիա տեխնոլոգիաներ՝ ստեղծում և ցուցադրում:
3-ին կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2203/16, 17-13
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություն­ներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տարբերակելու սոցիոլոգիայի որպես գիտության կառուցվածքային մակարդակները,
2. ներկայացնելու սոցիոլոգիայի` որպես գիտության կայացման նախադրյալները, գիտությունների համակարգում սոցիոլոգիայի տեղն ու դերը, սոցիոլոգիայի աշխարհայացքային և էթիկական առանձնահատկությունները, ուսումնասիրության առարկան,
3. նկարագրելու հիմնական սոցիոլոգիական մոտեցումները, մշակույթի տարրերը, ինչպես նաև հասարակության մեջ տեղի ունեցող մի շարք սոցիալական գործընթացներ ու հրատապ սոցիալական հիմնախնդիրներ,
4. նկարագրելու սոցիալական գործողության և հասարակության սոցիալական կառուցվածքի փոխկապվածությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. օգտվելով սոցիոլոգիական հասկացութային գործիքակազմից` մեկնաբանելու հասարակական գործընթացներն ու հիմնախնդիրները:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություն­ներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասընթացը ենթադրում է դասախոսություններ, լսարանում ուսանողների թե´ պասիվ ունկնդրում, թե´ մասնակցություն քննարկումներին, ինչպես նաև՝ հանձնարարված գրականության արտալսարանային ընթերցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք՝ եզրափակիչ բանավոր ստուգման ձևաչափով: Բանավոր ստուգման հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Гидденс Э. “Социология”// 2-е изд., полн. перераб. и доп., М.: Эдиториал УРСС, 2005.
  • Миллс Ч. Р. “Социологическое воображение”// Пер. с англ. О. А. Оберемко. Под общей редакцией и с предисловием Г. С. Батыгина. - М.: Изда-тельский Дом NOTA BENE, 2001, 264 с.
  • Штомпка П. “Социология. Анализ современного общества” М.: Логос, 2005, 664 с.
  • Macionis J.J. “Sociology”// USA: Pearson Education, Inc., 14th ed., 2012.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Սոցիոլոգիան որպես գիտություն. կայացման առանձնահատկությունները
2. Սոցիոլոգիայի օբյեկտն ու առարկան. մոտեցումներ և տեսական պարադիգմաներ
3. Սոցիոլոգիան գիտությունների համակարգում
4. Սոցիոլոգիական աշխարհայացք և սոցիոլոգիական էթիկա
5. Սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքը
6. Ի՞նչ է հետազոտությունը, որո՞նք են հետազոտության տեսակները, ո՞վ է հետազոտողը
7. Մշակույթ, մշակույթի տարրեր
8. Հասարակությունը որպես սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկա
9. Հասարակության սոցիալական կառուցվածքը. սոցիալական ինստիտուտներ
10. Սոցիալական խմբեր և կազմակերպություններ
11. Հասարակություն և անձ. սոցիալական փոխազդեցություն և սոցիալականացում
12. Շեղվող վարք և սոցիալական վերահսկողություն
13. Սոցիալական անհավասարություն. շերտավորում և մոբիլություն
14. Ազգաբնակչություն, ուրբանիզացիա և միգրացիա
15. Սոցիալական փոփոխություններ, գործընթացներ և շարժումներ։
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1702/Բ16, 17-12
1. Դասընթացի նպատակ
· խորացնել ուսանողների լեզվական գիտելիքները և հաղորդակցական հմտությունները լեզվախոսքային բոլոր ոլորտներում,
· ապահովել ուսանողների արդեն ձեռք բերած լեզվական գիտելիքների և հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով,
· ապահովել գործարար նամակագրություն վարելու հիմնական սկզբունքների իմացություն։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. դրսևորել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի խորացված իմացություն,
2. ներկայացնել մասնագիտական տեքստի քերականական և ոճաբանական առանձնահատկությունները,
3. դրսևորել լեզվի պաշտոնական ոճի քերականական և կառուցվածքային առանձնահատկությունների իմացություն։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. նկարագրել մասնագիտական լեզվի տերմինաբանական համակարգը,
5. վերարտադրել (սեղմ և ընդարձակ) ունկնդրած/կարդացած մասնագիտական տեքստը և մեկնաբանել այն,
6. դրսևորել գործարար նամակագրության տարբեր ձևերի, մասնավորապես ինքնակենսագրություն, CV, դիմում, համառոտագրություն կազմելու ունակություններ,
7. հանդես գալ գիտական շրջանակներում հոդվածներով և զեկուցումներով։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
8. ընդարձակել տեղեկատվություն ստանալու հնարավորությունները՝ օգտվելով ռուսալեզու աղբյուրներից։

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· խորացնել ուսանողների լեզվական գիտելիքները և հաղորդակցական հմտությունները լեզվախոսքային բոլոր ոլորտներում,
· ապահովել ուսանողների արդեն ձեռք բերած լեզվական գիտելիքների և հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով,
· ապահովել գործարար նամակագրություն վարելու հիմնական սկզբունքների իմացություն։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունք
2. ինքնուրույն աշխատանք
3. թիմային աշխատանք
4. բանավոր ներկայացում
5. գրավոր և բանավոր հարցում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն անցկացվում է բանավոր և հիմնված է կիսամյակի ընթացքում երկու ստուգողական աշխատանքների տվյալների հիման վրա։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Беляева Е.А., Голосная Н.П., Ефимова Д.А., Кондрашова Н.В., Нечаева Т.В., Стукова Е.Г. Русский язык как иностранный. Научный стиль речи: Учебное пособие. - Санкт-Петербург: Университет ИТМО, 2019.
  • Буре Н.А., Волкова Л.Б., Косарева Е.В. Основы русской деловой речи. Учебное пособие для студентов высших учебных заведений, СПб, 2011.
  • Лалаян С., Айвазян М., Багдасарян А., Дпирян М., Мкртычян-Лалаян С. Грамматика в упражнениях - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 232с.
  • Лалаян С., Айвазян М., Багдасарян А., Дпирян М., Мкртычян-Лалаян С. Русский язык. Учебник для гуманитарных факультетов вузов Армении. Издание 2-е, перераб. и доп. - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 320с.
  • Лысакова И.П. Практическая стилистика русского языка. Учебное пособие, изд. 2-е, исправл., СПб, 1996.
  • Найденова Н.С., Сапрыкина О.А. Hаучный стиль речи. Теория, практика, компетенции. Учебное пособие. Издательство: ИНФРА-М, 2023 г.
  • Русский язык для делового человека: www.mylanguage.ru
  • Химик В.В. Практический синтаксис русского языка, СПб, 1995.
  • Шатилов А.С. Читаем тексты по специальности. Вып. 2, Гуманитарные науки: учебное пособие по языку специальности, СПб, 2011.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ոճաբանություն. Լեզվի պաշտոնական ոճի բառային, քերականական և ոճաբանական առանձնահատկությունները:
2. Գործարար նամակագրության որոշ ձևերի, մասնավորապես ինքնակենսագրության, դիմումի, CV, համառոտագրության շարադրման ձևերը և սկզբունքները:
3. Լեզվի գիտական ոճ, գիտական ոճին բնորոշ շարահյուսական կառուցվածքներ, գիտական կապակցված տեքստի կառուցման միջոցներ՝ բառային, ձևաբանական և շարահյուսական:
4. Մասնագիտական տեքստի թարգմանություն. գիտական տեքստի թարգմանության տեսության հիմնական խնդիրներ:
5. Գիտական զեկույցների և մասնագիտական ռեֆերատների կառուցման հիմնական սկզբունքներ:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1107/Բ16, 17-11
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին,
· ուսանողների մոտ ձևավորել ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին գիտելիքներ,
· ուսանողների մոտ գիտելիքներ ձևավորել հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. վերարտադրել «մշակույթ» հասկացության ամենատարածված սահմանումները,
մշակույթի առաջացման և զարգացման տեսությունները,
2. ներկայացնել մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, մշակույթի ծագման և
զարգացման հիմնական օրինաչափությունները,
3. քննարկել համաշխարհային և հայ մշակույթների պատմական զարգացումների օրինաչափությունները, նկարագրել ժամանակակից մշակութային գործընթացները։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. բացահայտել մշակութային երևույթների բաղադրիչներն ու դրսևորումները,
պատճառներն ու պայմանները,
5. զանազանել համաշախարհային մշակութային գործընթացի
պատմական և լոկալ դրսևորումները,
6. տարանջատել մերօրյա մշակութային երևույթները և գործընթացները։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ,
8. ստեղծագործաբար կիրառել մշակույթի մասին ստացած գիտելիքները մշակույթի տարբեր ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին,
· ուսանողների մոտ ձևավորել ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին գիտելիքներ,
· ուսանողների մոտ գիտելիքներ ձևավորել հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. գործնական պարապմունք,
3. դիդակտիկ նյութերի մատուցում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը գնահատվում է ստուգարքի միջոցով: Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր:
Տրվում է առավելագույնը 4 հարց`նախապես տրամադրված հարցաշարից:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գուրևիչ Պ. Մշակութաբանություն, Ե., 2002:
  • Арутюнов С. А., Рыжакова С. И. Культурная антропология, М., 2004:
  • Кравченко А. И. Культурология, М., 2003.
  • Розин В.М. Культурология. М., 1998.
  • Armenian Folk Arts, Culture and Identity. Bloomington and Indianapolis, Indiana Univ. Press,
  • 001.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Մշակութաբանության ուսումնասիրման օբյեկտը, առարկան և խնդիրները:
2. «Մշակույթ» հասկացության սահմանումները, մշակույթի բնույթի, ծագման և զարգացման վերաբերյալ տեսությունները:
3. Մշակույթն ուսումնասիրող գիտակարգերը:
4. Մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, գործառույթները և մեխանիզմները:
5. Մշակութային գործընթացներ:
6. Մշակութային նորմեր, պրակտիկաներ և մշակութային կապիտալ հասկացությունները:
7. Մշակութային ավանդույթը և նորույթը, ադապտացման, ինտեգրման և ձուլման հասկացությունները:
8. Մշակույթը և բնությունը, մշակութայինի և բնականի հարաբերակցութունը:
9. Մշակույթը «անհատ», «հասարակություն», «էթնոս», «քաղաքակրթություն» կատեգորիաների համատեքստում:
10. Մշակույթը և գենդերը:
11. Մշակույթը և սոցիալական կառուցվածքը:
12. Մշակույթի քաղաքական և տնտեսական չափումները:
13. Մշակույթը և լեզուն:
14. «Զանգվածային», «էլիտար», «քաղաքային» մշակույթ հասկացությունները։
15. Համաշխարհային մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ:
16. Հայ մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ:
17. Ժամանակակից մշակութային գործընթացները և գլոբալացման խնդիրը:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1302/Բ16, 17-1
1. Դասընթացի նպատակ
· վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները,
· կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները,
· ծանոթացնել սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմնահարցերին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել բարոյական հարաբերությունների հիմունքները և տիպաբանությունը,
2. ձևակերպել սիրո մետաֆիզիկայի, ընտանիքի պլանավորման և սիրո հոգեվերլուծության արդի մարտահրավերները,
3. մատնանշել բարոյական կոնֆլիկտների լուծման և հաղթահարման տեխնոլոգիաները, բիզնես էթիկայի և քաղաքական էթիկայի գործառնական սկզբունքները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. առանձնացնել բարոյական ընտրության գործընթացներում վճռորոշ գործոնները և մեխանիզմները,
5. ընտրել տարբեր միջավայրերում բարոյական կոնֆլիկտների հաղթահարման արդյունավետ մոդելները,
6. գնահատել բարոյականության դերը հասարակական կյանքի կազմակերպման ու կանոնակարգման գործում:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը,
8. վերլուծել արդի քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական տեսանկյունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները,
· կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները,
· ծանոթացնել սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմնահարցերին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ, տեսական առաջադրանքներ և քննարկումներ,
2. տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն,
3. տարբեր մոտեցումների համադրման առաջադրանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով:
Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի,
Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճան,
պատասխանների ամբողջականություն և հիմնավորվածություն, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Апресян Ю. Этика. М., 2004.
  • Бодрийяр Ж. Забыть Фуко. СПБ, 2011.
  • Матвеев П. Религиозная этика. М., 2014.
  • Фромм Э. Искусство любить. М., 2008.
  • Щвейцер А. Культура и этика. М., 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Բարոյականության էությունը և կառուցվածքը:
2. Բարոյական հարաբերությունների էությունը
3. Կրոնական էթիկա:
4. Բիոէթիկա:
5. Քաղաքական էթիկա:
6. Սիրո մետաֆիզիկա:
7. Կյանքի իմաստը:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0102/ Բ16, 17-9
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ներկայացնել հանրահաշվի և երկրաչափության հիմունքները դպրոցական դասընթացի շրջանակներում,
· ներկայացնել տեսության մատչելի մեթոդները,
· ծանոթացնել ներկայացվող տեսության ընդհանրացումներին և կիրառություններին՝ ըստ ուսանողների մասնագիտության։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. իմանա 2,3,4,5,9 թվերի վրա բաժանելիության հայտանիշները, ամբողջ ցուցիչով աստիճանի, քառակուսի արմատի հատկությունները, կրճատ բազմապատկման բանաձևերը,
2. իմանա բնական, ամբողջ, ռացիոնալ թվերը, բազմություններով գործողությունները, դրանց պատկերումը թվային առանցքի վրա,
3. իմանա թվի հակադիրը, հակադարձը, մասը, տոկոսը, բացարձակ արժեքը, գրելաձևերը,
4. գաղափար ունենա հիմնական երկրաչափական պատկերների, մակերեսի, ծավալի մասին,
5. գաղափար ունենա աստիճանային ֆունկցիայի, նրանց հիմնական հատկությունների և
գրաֆիկների մասին,

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. լուծելու տոկոսով և մասնաբաժնով խնդիրներ,
7. լուծելու գծային, քառակուսային հավասարումներ, անհավասարումներ,
8. կառուցելու աստիճանային ֆունկցիաների գրաֆիկներ, հասկանալու հիմնական հատկությունները, գտնելու նրանց մեծագույն և փոքրագույն արժեքները,
9. հաշվելու պարզագույն երկրաչափական պատկերների մակերեսները, ծավալները,
10. տարբերելու պրոգրեսիաները այլ հաջորդականություններից և հետազոտել դրանք,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
11. յուրացված մեթոդների կիրառումը այլ տեսություններում։ կիրառել յուրացված մեթոդներն այլ տեսություններում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ներկայացնել հանրահաշվի և երկրաչափության հիմունքները դպրոցական դասընթացի շրջանակներում,
· ներկայացնել տեսության մատչելի մեթոդները,
· ծանոթացնել ներկայացվող տեսության ընդհանրացումներին և կիրառություններին՝ ըստ ուսանողների մասնագիտության։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գործնական պարապմունքներ,
2. դասախոսություններ,
3. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ստուգարքը անցկացվում է հարցման միջոցով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բ. Նահապետյան, Ա.Աբրահամյան, Մաթեմատիկա-6, Հիմնական դպրոցի 6-րդ դասարանի
  • դասագիրք, Երևան, 2016։
  • Ս.Գոգյան, Վ.Դիլանյան, Հանրահաշիվ-7, «Մասնակցային դպրոց» ԿՀ, Երևան, 2023։
  • Ս. Նիկոլսկի և այլոք, Հանրահաշիվ-7,8,9, դպրոցի 7-9-րդ դասարանների դասագրքեր,
  • Երևան, 2016, 2017։
  • Գ.Գևորգյան, Ա. Սահակյան, Հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր-10, 11, 12,
  • Հանրակրթական դպրոցի 10-12-րդ դասարաններիի դասագրքեր (ընդհանուր և հումանիտար
  • հոսքերի համար), Երևան, 2017։
  • Ն.Պողոսյան, Սովորենք մաթեմատիկա, Օժանդակ ձեռնարկ V-IX դասարաններ, Երևան, 2011։
  • Ս.Փարվանյան, Մաթեմատիկա, 9-րդ դասարանի ավարտական քննության առաջադրանքներ,
  • Շտեմարան, Երևան, 2022։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Բնական թվեր, ամբողջ թվեր, ռացիոնալ թվեր, նրանց գրառումը, համեմատումը, կլորացումը, բաժանումը մնացորդով, բազմապատիկ, բաժանարար, բաժանելիության հայտանիշներ, պարզ և բաղադրյալ թվեր։
2. Թվի ամբողջ և կոտորակային մասերը, տասնորդական կոտորակներ։ Մեծության բաժանումը տրված հարաբերությամբ։ Ուղիղ, հակադիր և հակադարձ համեմատականություններ։ Թվի մասնաբաժին, տոկոս:
3. Երկրաչափության տարրեր՝ ուղիղ, հատված, բեկյալ, ճառագայթ, անկյուն, շրջան, շրջանագիծ, եռանկյուն, ուղղանկյուն, երկարություն, պարագիծ, մակերես։ Տարբեր չափման միավորներ։ Զուգահեռ, հատվող, փոխուղղահայաց ուղիղներ, համաչափություն:
4. Խորանարդ, ուղղանկյունանիստ, գունդ, սֆերա, գլան, կոն, բուրգ, մակերևույթի մակերես, ծավալ:
5. Տառային արտահայտություններ, մեկ անհայտով հավասարումներ և անհավասարումներ:
6. Բնական ցուցիչով աստիճան, հիմնական հատկությունները, կրճատ բազմապատկման բանաձևերը։ Ամբողջ ցուցիչով աստիճան։
7. Քառակուսի արմատ, գաղափար իռացիոնալ թվերի մասին, իրական թվեր, միջին թվաբանական և միջին երկրաչափական:
8. Բազմանդամներ, գծային երկանդամ, քառակուսի եռանդամ, նրանց նշանը, արմատները, քառակուսի եռանդամի տարբերիչը, վերլուծումը գծային արտադրիչների, մեծագույն և փոքրագույն արժեքները։
9. Գծային և քառակուսային հավասարումներ և անհավասարումներ: Համակարգ, համախումբ։
10. Կոորդինատային հարթություն։ Պարզագույն ֆունկցիաների գրաֆիկները (գծային, քառակուսային, արմատ), պարաբոլ, հիպերբոլ: Ֆունկցիայի մեծագույն և փոքրագույն արժեքները, ֆունկցիայի աճ և նվազում:
11. Թվաբանական և երկրաչափական պրոգրեսիաներ:
12. Կարգավորություններ, տեղափոխություններ, զուգորդություններ: Գաղափար պատահույթի, պատահույթի հավանականության մասին:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1306/Բ16, 17-8
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսումնասիրել մարդու հոգեկանի ծագման և զարգացման, կառուցվածքի առանցքային մեխանիզմները, օրինաչափությունները և առանձնահատկությունները,
· ծանոթացնել ժամանակակից հոգեբանության ուղղություններին, դրանց կիրառման ոլորտներին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. սահմանելու հոգեբանության, հոգեբանական երևույթների, գործընթացների, անձի հոգեկան առանձնահատկությունները,
2. ներկայացնելու անձի կառուցվածքային և անհատատիպաբանական առանձնահատկությունները, պահանջմունքների և դրդապատճառների հիերարխիան,
3. թվարկելու միջանձնային հարաբերությունների, դրանց տեսակների, միջանձնային ընկալման և դրանց դերի մասին կրթական միջավայրում,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծելու աշակերտների, աշակերտ-ուսուցիչ հարաբերությունների ձևավորման և զար­գացման վրա տարբեր ներքին և արտաքին հոգեբանական գոր­ծոն­­ների ազդեցության առանձնահատկությունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսումնասիրել մարդու հոգեկանի ծագման և զարգացման, կառուցվածքի առանցքային մեխանիզմները, օրինաչափությունները և առանձնահատկությունները,
· ծանոթացնել ժամանակակից հոգեբանության ուղղություններին, դրանց կիրառման ոլորտներին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. սեմինար պարապմունք,
3. քննարկում,
4. պրակտիկ աշխատանքներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով
Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր պատասխան,
Գնահատման չափանիշները՝ էսսե-ի ներկայացում:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Նալչաջյան Ա. Ընդհանուր հոգեբանության հիմունքներ Գիրք 1., Եր., Լույս. 1991, 512 էջ
  • Հոգեբանություն. դեմքեր, փաստեր / Ուսումնական ձեռնարկ., Ավանեսյան Հ. և համահեղ., Եր. ԵՊՀ հրատ. 2010, 204 էջ:
  • Հոգեբանության հիմունքներ. Դ. Ռ. Հայրապետյան/Դասընթացի ուսումնական ծրագիր. Եր: Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2008 թ., 64 էջ
  • Հովհաննիսյան Ս. Մասնագիտական կողմնորոշման հիմունքներ (գործնական հոգեբանություն). Ուս. ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2014 թ., 332 էջ
  • Տարիքային և մանկավարժական հոգեբանություն:/պրոֆ. Ա. Վ. Պետրովսկու խմբագրու­թյամբ. - Թարգմանիչ Ա. Ա. Նալչաջյան. - Երևան, «Լույս» հրատարակչություն. - 1977.
  • Немов Р. С. Психология. Книга 3. М.: ВЛАДОС ИМПЭ им. А. С. Грибоедова, 2002.
  • Психология личности. Хрестоматия в 2-х т. / Под. Ред. Д. Я. Райгородского. - Самара: “Бахрар-М”, 2002.
  • Introduction to Psychology//
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ժամանակակից հոգեբանության մարտահրավերները և ուղղությունները: Հոգեբանական հետազոտության մեթոդները և մեթոդիկաները: Հոգեբանության բնագիտական և սոցիալական հիմքերը:
2. Հոգեկանի կառուցվածքը՝ հոգեկան հատկություններ, վիճակներ, գործընթացներ: Հոգեկանի զարգացման շարժիչ ուժերն ու պայմանները:
3. Անձի կառուցվածքը: Անձի տեսությունները: Դպրոցական տարիքի հոգեբանություն:
4. Միջանձնային ընկալում, միջանձնային հարաբերությունների հոգեբանություն: Հաղորդակցում: Հաղորդակցման հոգեբանական յուրահատկությունները դպրոցում:
5. Մանկավարժի մասնագիտական գործունեության հոգեբանական առանձնահատկությունները:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
2 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1306 /Բ16, 17-7
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել հաղորդակցման առանձնահատկություններին, մեխանիզմներին և օրինաչափություններին
· ձևավորել հմտություններ հաղորդակցման արդյունավետությունը բարձրացնելու համար։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տարբերակել, անվանել հաղորդակցման հիմնական կատեգորիաները, սահմանել և համեմատել դրանք,
2. վերլուծել հաղորդակցման մեխանիզմները հոգեբանական գիտելիքի դիտանկյունից։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. ձևավորել և գնահատել հաղորդակցման ռազմավարություններ,
4. հոգեբանական մեթոդաբանությամբ վերլուծել և գնահատել ռիսկային պայմաններում իրագործվող հաղորդակցումը,
5. մշակել արդյունավետ հաղորդակցման առաջարկներ և իրագործել դրանք:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. կիրառել ընդհանրական գիտելիքներն արդյունավետ կառավարչական և կազմակերպչական գործունեություն իրականացնելու համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել հաղորդակցման առանձնահատկություններին, մեխանիզմներին և օրինաչափություններին
· ձևավորել հմտություններ հաղորդակցման արդյունավետությունը բարձրացնելու համար։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. խմբային աշխատանք՝ քննարկում:
3. ինքնուրույն աշխատանք
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով։
Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր պատասխան։
Գնահատման չափանիշները՝ ստուգարքն անցկացվում է նախապես տրված հարցաշարի հիման վրա, յուրաքանչյուր ուսանողի՝ 3-ական հարց։ Պատասխանին գումարվում է նաև ամբողջ կիսամյակին ընթացքում ուսանողի կատարած անհատական աշխատանքի (ռեֆերատների, զեկուցումների, տեսասահիկների պատրաստում և այլն) արդյունքը։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գրիգորյան Ա. Մարքեթինգը տնտեսության կառավարման համակարգում, Երևան, 2007 թ.։
  • Կառավարման հոգեբանություն/ կազմ. Սեդրակյան Ս., Եդիգարյան Վ., Ուսումնական ձեռնարկ, Երևան, 2004։
  • Կառավարման հոգեբանության մի քանի հարցեր/ կազմ. Սահակյան, Ուսումնական ուղեցույց, Երևան, 2015։
  • Аминов, И.И. Психология делового общения: Учебник / И.И. Аминов. - М.: Юнити, 2018. - 270 c.
  • Берн, Э. Игры, в которые играют люди. Психология человеческих взаимоотношений. Люди, которые играют в игры, Л.,2012.
  • Волков, Б.С. Психология педагогического общения: Учебник для бакалавров / Б.С. Волков, Н.В. Волкова, Е.А. Орлова. - Люберцы: Юрайт, 2016. - 335 c.
  • Ильин, Е.П. Психология общения и межличностных отношений / Е.П. Ильин. - СПб.: Питер, 2013. - 576 c.
  • Измайлова М. А. Деловое общение: Учебное пособие / М. А. Измай- лова. - 4-е изд. - М.: Издательско-торговая корпорация. «Дашков и К°», 2011. - 252 c.
  • Райгородский Д.Я. Психология менеджмента. Учебное посбие. Самара: Изд.дом «Бахран-М», 2005.-768с.
  • 0. Шеламова, Г.М. Деловая культура и психология общения: Учебник / Г.М. Шеламова. - М.: Academia, 2018. - 256 c.
  • S. Shyam Sundar ., (2015), The Handbook of the Psychology of Communication Technology.
  • The Business Communication Handbook Judith Dwyer 9th Edition//https://pdfgoal.com/downloads/the_business_communication_handbook_judit…
  • The Handbook of Communication. By Owen Hargie. Skills//
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բաժին 1՝ Արդյունավետ հաղորդակցում, հիմնական առանձնահատկությունները:
Բաժինը ներառում է հաղորդակցում հասկացության սահմանումը և վերլուծությունը սոցիալական հոգեբանության դիտանկյունից: Հաղորդակցումը քննարկվում է հոգեբանական դասական և ժամանակակից տեսությունների համատեքստում: Դիտարկվում են արդյունավետ հաղորդակցման հիմնական առանձնահատկությունները, օրինաչափությունները, մեխանիզմները:
Բաժին 2՝ Միջանձնային ընկալումը հաղորդակցման գործընթացում:
Բաժինը ներառում է սոցիալական պերցեպցիայի հիմնական օրինաչափություններն ու մեխանիզմները: Քննարկվում են ընկալման կարծրատիպերը և դրանց տեսակները, կարծրատիպային էֆեկտները: Ատրակցիայի և ատրիբուցիայի երևույթները դիտարկվում են հաղորդակցման համատեքստում:
Բաժին 3՝ Հաղորդակցումը սոցիալական տարբեր ոլորտներում:
Բաժինը ներառում է իմացության և հմտությունների ձևավորումը գործարար հաղորդակցման հիմնական օրինաչափությունների մասին: Վերբալ և ոչ վերբալ գործարար հաղորդակցում, գործարար իմիջ, գործարար էթիկա, բանակցությունների վարման առանձնահատկությունները:
Բաժին 4՝ Հեռավար հաղորդակցման առանձնահատկությունները և միտումները, հմտությունների դրսևորման ձևերը։
Բաժինը ներառում է հեռավար հաղորդակցման սահմանումը, ժամանակակաից ձևերի նկարագրությունը։
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2101/Բ16, 17-6
1. Դասընթացի նպատակ
· տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել ժամանակակից կրոնագիտության տեսական հիմունքներին ու հիմնախնդիրներին, աշխարհում գոյություն ունեցող կրոններին, դրանց դասակարգման սկզբունքներին, օրինաչափություններին ու առանձնահատկություններին,
· տալ ընդհանուր գիտելիքներ Հայոց եկեղեցու դավանաբանության, ծիսապաշտամունքային, կառուցվածքային առանձնահատկությունների և պատմության վերաբերյալ,
· ծանոթանացնել ժամանակակից առավել մեծ տարածում ունեցող կրոնների դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու կրոնի սահմանումը և կառուցվածքը, տեղն ու դերը հասարակության մեջ,
2. նկարագրելու ժամանակակից կրոնների և կրոնի պատմական ձևերի ձևավորման ու զարգացման պատմությունը, ազգային և համաշխարհային կրոնների բնութագիրը, գլխավոր առանձնահատկություններն ու հիմնական գծերը, ոչ ավանդական կրոնների առանձնահատկությունները և դասակարգումը,
3. լուսաբանելու Հայոց եկեղեցու պատմությունը, դավանաբանական առանձնահատկություններն ու ՀՀ արդի կրոնական իրավիճակը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծելու կրոնական ու կրոնագիտական գրականությունը,
5. դասակարգելու կրոնի բազմազան և տարատեսակ դրսևորումները, խմբավորելու և համեմատելու տարբեր կրոններ,
6. բացահայտելու և վերլուծելու ժամանակակից կրոնների աշխարհայացքային, ծիսապաշտամունքային, դավանաբանական առանձնահատկությունները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. արժևորելու ժամանակակից կրոնների աշխարհայացքային, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները,
8. կիրառելու ձեռք բերված գիտելիքները գործնականում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել ժամանակակից կրոնագիտության տեսական հիմունքներին ու հիմնախնդիրներին, աշխարհում գոյություն ունեցող կրոններին, դրանց դասակարգման սկզբունքներին, օրինաչափություններին ու առանձնահատկություններին,
· տալ ընդհանուր գիտելիքներ Հայոց եկեղեցու դավանաբանության, ծիսապաշտամունքային, կառուցվածքային առանձնահատկությունների և պատմության վերաբերյալ,
· ծանոթանացնել ժամանակակից առավել մեծ տարածում ունեցող կրոնների դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասավանդման ընթացքում դասախոսը կարդում է դասախոսություն, անց է կացնում քննարկում հանձնարարված թեմաների վերաբերյալ:
2. ուսանողները լսարանում ունկնդրում են դասախոսությունները և մասնակցում թեմատիկ քննարկումներին:
3. ուսանողներին հանձնարարվում է գրականության ընթերցում և ինքնուրույն աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք. ստուգարքն անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Կրոնագիտություն: Ուսումնական ձեռնարկ, Մաս 1, Կրոնագիտության ներածություն, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2020, (համահեղ.` Անուշավան եպս. Ժամկոչյան, Հովհաննես Հովհաննիսյան, Պարգև Բարսեղյան, Գոհար Սարգսյան):
  • Քրիս­տոնյա Հայաս­տան։ Հան­րա­գիտա­րան, Երևան, Հայկ. հան­րա­գիտ., 2002։
  • История религии (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) Т. 1-2. М., 2007.
  • Лебедев В. Ю. Религиоведение; учебник для бакалавров, М. 2013.
  • Основы религиоведения (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) М., 2005.
  • Религиоведение, (учеб. Под общ. Ред. М. М. Шахнович), СПб, 2012.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կրոնագիտությունն իբրև գիտություն: «Կրոնագիտության հիմունքներ» դասընթացի կառուցվածքը, բովանդակությունը, հիմնական հասկացությունների և կատեգորիաների հա­մա­կարգը։ «Կրոն» հասկացությունը, կառուցվածքը, գործառույթները, Կրոնի տի­պա­բանությունը և պատ­մա­կան ձևերի դա­սա­կարգման սկզ­բուն­քները։ Կրոնի վաղ ձևերը: Նախ­նա­դարյան (վաղ) հա­վա­տա­լիք­ներ. Դիցաբանություն և կրոն: Բազ­մաստվածություն և միաստվածություն։ Հայոց դիցաբանություն: Ազգային և համաշխարհային կրոնների սահմանումն ու համառոտ բնութագիրը: Ժամանակակից ազգային կրոններ: Կրոնը ժամանակակից աշխարհում: Հնդկաստանի ազգային կրոնները (հինդուրիզմ, ջայնիզմ, սիկհիզմ), Չինաստանի և ճապոնիայի ազգային կրոնները, (դաոսականություն, կոնֆուցիականություն, սինտո), Հուդայականության էու­թյունը և բնու­թագ­րիչ ա­ռանձնա­հատ­կու­թյուն­ները։ Բուդդայականության առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Քրիստոնեության առաջացումը և զարգացումը: Քրիստոնեության դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Ուղղափառություն. Կա­թո­լիկություն. Բո­ղո­քա­կանություն, բողոքական ավանդական և ոչ ավանդական հարանվանություններ, Հայոց եկեղեցու դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Իսլամի առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Հայաստանի Հանրապետությունում կրոնական իրավիճակի ընդհանուր բնութագիրը:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0105/Բ16, 17-5
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել կիրառական վիճակագրության հիմնական մեթոդների հետ,
· սովորեցնել ուսանողներին կիրառել վիճակագրության մեթոդները գործնական խնդիրներ լուծելու համար,
· ծանոթացնել ուսանողներին կիրառական վիճակագրության տարբեր բաժինների հետ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ձևակերպել վիճակագրական խնդիրներ,
2. կառուցել նմուշին համապատասխան հաճախությունների սյունապատկերը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլուծելով առկա տվյալները` կատարել վիճակագրական հետևություններ,
4. կարողանալ ստանալ տարբեր բնութագրիչների գնահատականներ,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. համակարգել և վերլուծել ստացած տեղեկատվությունը, անել հետևություններ։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել կիրառական վիճակագրության հիմնական մեթոդների հետ,
· սովորեցնել ուսանողներին կիրառել վիճակագրության մեթոդները գործնական խնդիրներ լուծելու համար,
· ծանոթացնել ուսանողներին կիրառական վիճակագրության տարբեր բաժինների հետ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. գործնական աշխատանք,
3. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գասպարյան Կ. Վ., <<Վիճակագրության խնդիրների ժողովածու>>, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2017,
  • Ивченко Г. И., Медведев Ю. И., “Математическая статистика’’, кн. дом “ Либроком’’, М., 2014,
  • Ն. Գ. Ահարոնյան, Ե. Լ. Իսրաելյան, <<Հավանականությունների տեսության խնդրագիրք>>, ԵՊՀ, 2016,
  • Ե. Հարությունյան և այլոք, Հավանականություն և կիրառական վիճակագրություն, 2000։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Նկարագրական վիճակագրություն:
2. Նմուշային եղանակ:
3. Գնահատման տեսություն:
4. Միջակայքային գնահատականներ։
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1901/Բ16, 17-4
1. Դասընթացի նպատակ
Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, ձևավորել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բնութագրել պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի արդի ձևերը, իրավական կարգավորման կառուցակարգը, իրավունքի համակարգի հիմնական ճյուղերը, դրանց կարգավորման հիմնական աղբյուրները,
2. տարբերել օրինականություն, իրավաչափ և իրավախախտ վարքագիծ, իրավական պատասխանատվություն հասկացությունները,

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. համեմատել և տարբերակել պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի աղբյուրները, դրանց աստիճանակարգությունը,
4. իրականացնել իրավական և սեփական իրավունքների պաշտպանության գործողություններ։
5. դրսևորել իրավական աշխարհայացք և իրավական մշակույթ:


գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
ինքնուրույն ուսումնասիրել իրավական կարգավորման աղբյուրները,
6. օգտվել իրավական տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետ ռեսուրսներ, օրենսգրքեր, օրենքներ),
7. օժանդակել օրինականության ապահովմանը, ցուցաբերել ակտիվություն, հարգել օրենքը և իրավական պետության արժեքները, ունենալ բարոյաիրավական պատշաճ գիտակցություն, պատասխանատվության զգացում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, ձևավորել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. ինքնուրույն աշխատանք,
2. գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
3. իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ստուգարք.

Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր կամ գրավոր: Տրվում է առավելագույնը 4 հարց` նախապես տրամադրված հարցաշարից:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • ՀՀ Սահմանադրություն, 2015 թ. խմբագրությամբ:
  • ՀՀ քաղաքացիական, քրեական, ընտանեկան, աշխատանքային, քրեական և քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերը:
  • Ա.Գ. Վաղարշյան ''Պետության և իրավունքի տեսություն -1'', Դասախոսություններ, Երևան, 2016:
  • Ա.Գ. Վաղարշյան Պետության և իրավունքի տեսություն-2, Դասախոսություններ, Երևան, 2016:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հասարակություն և պետություն: Իրավունք: Իրավական կարգավորման կառուցակարգը և իրավունքի կենսագործումը։ Իրավունքի ձևերը: Իրավունքի համակարգը: Օրինականություն, իրավաչափ վարքագիծ, իրավախախտում: Կոռուպցիայի դեմ պայքարի իրավական հիմնահարցերը: Սահմանադրական իրավունք: Դատական իշխանություն և դատական համակարգ: Քաղաքացիական իրավունք: Աշխատանքային իրավունք: Ընտանեկան իրավունք: Էկոլոգիական իրավունք: Քրեական իրավունք:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ /շաբ.
2 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1005/Բ16, 17-3
1. Դասընթացի նպատակ
· տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիք և իմացություն,
· ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական անհրաժեշտ հմտությունները,
· ձևավորել բիզնես պլանների մշակման կարողություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. սահմանել ձեռնարկատիրական գործունեության էությունը և հիմնական հասկացությունները, բնորոշիչները, գործարարության փուլային զարգացման առանձնահատկությունները,
2. ներկայացնել գործարարության տեսա-մեթոդական և տեսա-գործնական հենքերը,
3. լուսաբանել գործարարության կազմակերպման ձևերը, կառավարման սկզբունքները և մոտեցումները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծել և տարբերակել գործարարության համակարգերն ու տիպերը, գտնել բիզնեսի զարգացման համարժեք մոտեցումները, 5. գնահատել ՀՀ-ում գործարար միջավայրը, ներկայացնել գործարարության զարգացման հնարավորությունները, խնդիրներն ու ռիսկերը, կանխատեսել գործարարության զարգացման հնարավորություններն ու հեռանկարները, 6. օգտվել բիզնես-պլանների մշակման գործիքներից, կիրառել Պորտերի մրցակցային հինգ ուժերի և SWOT վերլուծական գործիքները, կատարել բիզնես նախագծի արդյունավետության գնահատում։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. օգտվել տեղեկատվական-վերլուծական տարատեսակ աղբյուրներից՝ ինտերնետային ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ, հաշվետվություններ, միջազգային կազմակերպությունների տարեկան զեկույցներ, կատարել անհրաժեշտ վերլուծություններ,
8. իրականացնել գործարարության իրավիճակային ներկայացումներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիք և իմացություն,
· ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական անհրաժեշտ հմտությունները,
· ձևավորել բիզնես պլանների մշակման կարողություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ
· ինքնուրույն աշխատանք՝ որպես դասընթացի նյութի յուրացման առավել արդյունավետ միջոց,
· անհատական և խմբային քննարկումներ,
· իրավիճակային խնդիրների լուծում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով: Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր եղանակով՝ համաձայն հաստատված հարցաշարի։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Դավոյան Ս., Բիզնեսի կառավարում, ուսումնական ձեռնարկ, Երևան, 2017 թ.։
  • Бекетова О.Н, В.И.Найденков, Бизнес-план, Уч.пособие для вузов, Теория и практика, М., 2009, 288с.
  • Буров В.Ю. “Основы предпринимательства” Уч.пособие Чита, 2011. - 441 с.
  • Питер Ф.Друкер, Бизнес и инновации, пер. с англ.-М: “И.Д.Вильямс”, 2009, 432с.
  • Business Management, L. loykie, M. Mushena, Robert A. Pierce, 2022
  • Principles of Business Management, Dr. S. C., Saksena, 2020.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Թեմա 1. Գործարարության էությունը և զարգացման փուլային բնորոշիչները
Թեմա 2. Ձեռներեցական որոշումների կայացման գործընթացը. ձեռներեցական հաշվարկներ
Թեմա 3. Ձեռնարկատիրական գործունեության ֆինանսավորման աղբյուրները և եղանակները։
Թեմա 4. Ձեռներեցի գործողությունների տրամաբանությունը և ձեռներեցական գործընթացը
Թեմա 5. Ձեռնարկատիրական գործունեության տեսակները և դրանց չափորոշիչները:
Թեմա 6. Ձեռներեցության ձևերը և մոդելները
Թեմա 7. Բիզնեսի ռազմավարական զարգացումը և բիզնես ռազմավարությունը:
Թեմա 8. Բիզնեսի ռազմավարական պլանավորումը և ռազմավարական կառավարումը.
իրագործման փուլային առանձնահատկությունները:
Թեմա 9. Բիզնեսի ռազմավարական պլանի մշակման և ռազմավարական կառավարման գործնական քննարկումներ՝ անհատական (խմբային) աշխատանքների շրջանակներում:
Թեմա 10. Ձեռնարկատիրական գործունեության կազմակերպումը. բիզնես պլան
Թեմա 11. Բիզնեսի իրավիճակային վերլուծություններ և խնդիրներ:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ16, 17-2
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում բնագիտության ժամանակակից
հիմնախնդիրների մասին:
· Ձևավորել պատկերացումներ բնական գիտությունների զարգացման
ժամանակակից օրինաչափությունների և հեռանկարների մասին:
· Ձևավորել որոշակի աշխարհահայացք մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների բացատրության համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
1. բացատրելու բնության համակարգերի կառուցվածքի, առաջացման և էվոլյուցիայի կոնցեպցիաները,
2. նկարագրելու մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների օրինաչափությունները,
3. հիմնավորելու ժամանակակից բնագիտության նվաճումների կիրառման
կարևորությունը և անհրաժեշտությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. լուսաբանելու մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթները,
5. օգտագործելու գիտելիքները բնության երևույթների օրինաչափությունները
մեկնաբանելու և գնահատելու համար:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. օգտագործելու ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում բնագիտության ժամանակակից
հիմնախնդիրների մասին:
· Ձևավորել պատկերացումներ բնական գիտությունների զարգացման
ժամանակակից օրինաչափությունների և հեռանկարների մասին:
· Ձևավորել որոշակի աշխարհահայացք մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների բացատրության համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. համակցված դասեր՝ հեռահար դասընթացներ (Moodle համակարգով) դասախոսություններ,
2. ինքնուրույն աշխատանք` գրականության ընթերցում, Moodle համակարգում զետեղված դասախոսությունների ընթերցում, առաջադրանքների կատարում և խմբային քննարկումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք, որն անցկացվում է թեստային համակարգով, on line, տրվում է առավելագույնը 60 հարց, նախապես կազմված հարցաշարից:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Горелов А. А. Концепции современного естествознания М., 2015, 355 с.
  • Найдышь В. Концепции современного естествознания: Учебник, М.,2016.
  • Рыбалов Л. Б. Садохин А. П. Концепции современного естествознания, М., 2012, 415 с.
  • Стрельник О.Н. Концепции современного естествознания. Краткий курслекций. Учебное пособие. М., 2012.
  • Ասլանյան Լ. Ս., Կարայան Հ. Ս. Ժամանակակից բնագիտության հայեցա-կարգերը, Մեթոդական աշխատանք, Ե., 2011, 115 էջ:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Բնագիտության ժամանակակից կոնցեպցիաների հիմնական խնդիրները:
2. Բնագիտության և հումանիտար գիտությունների կապը:
3. Գիտության և կրոնի փոխհարաբերությունները:
4. Բնագիտության զարգացման պատմությունը:
5. Գիտական հեղափոխությունները և դրանց դերը բնագիտության զարգացման գործում:
6. Աշխարհի գիտական նկարագիրը:
7. Դասական և ժամանակակից ֆիզիկայի հիմնադրույթները:
8. Դասական և ժամանակակից տիեզերագիտության հիմնադրույթները:
9. Դասական և ժամանակակից քիմիայի հիմնադրույթները:
10. Դասական և Ժամանակակից կենսաբանության հիմնադրույթները:
11. Համընդհանուր նշանակության աշխարհահայացքային 3 կարևորագույն պրոբլեմների՝ Տիեզերքի, կյանքի և մարդու ծագման վերաբերյալ ժամանակակից տեսությունները բնագիտության ոլորտում:

Մասնագիտական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
4-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դասախոսություն 40 ժամ, սեմինար 20 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ31
1. Դասընթացի նպատակ
· տալ դաշտային հետազոտության որակական մեթոդների ընդհանուր ճանաչողություն և համապատասխան գործնական ունակություններ.
· Կարողանալ ինքնուրույն մշակել դաշտային մարդաբանական աշխատանքների ռազմավարությունն ու հետազոտության ծրագիրը:
· Կիրառել դաշտային աշխատանքի մի քանի տեխնիկա, ներառյալ՝ դիտարկում, անհատական և խմբային հարցազրույցների մի քանի տեսակներ:
· Գրագետ վերծանել դաշտային նյութն ու ունենալ այն վերլուծելու առաջնային հմտություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Պատկերացում ունենալ դաշտային որակական մեթոդների կայացման պատմական ընթացքի մասին
2. Տեղեկացված լինել դաշտային մեթոդների գործիքակազմի ու դրանց կիրառման հնարավորությունների մասին
3. Գիտակցի մասնագիտական պատասխանատվությունն ու էթիկական սահմանափակումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. դաշտային պայմաններում կիրառել դասավանդված մեթոդները
5. ընդունված ստանդարտներին համապատասխան գրանցել դաշտային նյութերը
6. Կարողանալ ինքնուրույն դրանք վերլուծել՝ ըստ ձևակերպած հետազոտական խնդրի:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· տալ դաշտային հետազոտության որակական մեթոդների ընդհանուր ճանաչողություն և համապատասխան գործնական ունակություններ.
· Կարողանալ ինքնուրույն մշակել դաշտային մարդաբանական աշխատանքների ռազմավարությունն ու հետազոտության ծրագիրը:
· Կիրառել դաշտային աշխատանքի մի քանի տեխնիկա, ներառյալ՝ դիտարկում, անհատական և խմբային հարցազրույցների մի քանի տեսակներ:
· Գրագետ վերծանել դաշտային նյութն ու ունենալ այն վերլուծելու առաջնային հմտություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Ինտերակտիվ դասավանդում
2. Մեծ ծավալի ինքնուրույն աշխատանքներ՝ լսարանում դրանք համատել քննարկելու հնարավորությամբ
3. Խմբային ստեղծարար աշխատանքներ
4. Բոլոր թեմաները ենթադրում են պարտադիր գործնական աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Եզրափակիչ գնահատականը ձևավորվում է ի հաշիվ երկու ընթացիկ և մեկ եզրափակիչ քննությունների, ընթացիկ ստոգումների, ինքնուրույն աշխատանքի և մասնակցության: Ընթացիկ քննություններից առաջինը՝ 2 միավոր, երկրորդը՝ 2 միավոր, եզրափակիչը՝ 7 միավոր: 2 միավոր՝ ընթացիկ ստուգումների համար, 4 միավոր՝ ինքնուրույն աշխատանքի և 2 միավոր կկազմեն ներգրավված մասնակցության համար (1 միավոր՝ ֆիզիկական ներկայության, 1 միավոր՝ դասընթացին ցուցաբերած ներգրավվածության համար):
2. Ընթացիկ ստուգումների գնահատականը հաշվի է առնվելու մինչև առաջին միջանկյալ քննությունը (3 միավոր) և այդ քննության հետ միասին կկազմեն 6 միավոր:
3. Ինքնուրույն աշխատանքի գնահատականը կձևավորվոի առաջին միջանկյալ քննությունից մինչև երկրորդը ընկած ժամանակահատվածում և կկազմի 4 միավոր: Ինքնուրույն աշխատանքը բաղկացած է լինելու ուսանողի ընտրությամբ որևէ հետազոտական թեմայով անհատական և խմբային երկու հարցազրույցների անցկացում, դրանց վերծանություն, կոդավորում, հետազոտական խնդրի ձևակերպում, և ըստ դրա՝ թեմատիկ վերլուծություն: Գնահատականի հիմնական չափանիշներն են լինելու համապատասխան մեթոդների ճիշտ կիրառումը, էթիկական կանոններին հետևելը, վերծանության և վերլուծության որակը՝ ըստ նախապես ուղարկված ձևաչափի:
4. Ուսանողների ֆիզիկական ներկայությունը պարտադիր, բայց ոչ բավարար պայման է՝ մասնակցության համար առավելագույն 2 միավոր ստանալու համար: Ֆիզիկական մասնակցությունը կապահովի միայն 1 միավոր, իսկ երկրորդը կտրվի դասընթացում ցուցաբերած հետաքրքվածության, ներգրավված լսելու և մասնակցելու համար:
5. Դասախոսությանն ու սեմինարին բացակայելը հարգելի պայման չի կարող լինել՝ այդ թեմայով տնային աշխատանքը չանելու համար: Տնային աշխատանքները պետք է ուղարկել միայն նշված ժամկետում, ավելի ուշ ուղարկված աշխատանքները չեն ընդունվելու:
6. Եզրափակիչ քննությունն անցկացվելու է բանավոր՝ հարցատոմսը բաղկացած է լինելու երեք հարցերից, որից մեկը վերաբերելու է ուսանողի վերցրած հարցազրույցի թեմատիկ վերլուծությանն ու մեկնաբանություններին, մնացած երկու հարցերը վերաբերելու են նյութի տեսական իմացությանը: Յուրաքանչյուր հարց կազմելու է վերջնական գնահատականի 2-ական միավորը:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • И. Штейнберг, Т. Шанин, Е. Ковалев, А.Левинсон, Качественные методы. Полевые социологические исследования, СПб.: Алетейя, 2009
  • В.В. Семенова, Качественные методы: введение в гуманистическую социологию, М.: Добросвет, 1998
  • Bernard, H. Russell (Harvey Russell), Research methods in anthropology : qualitative and quantitative approaches, Altamira, 2006
  • Jean J. Schensul, Margaret D. LeCompte, Bonnei K. Nastasi, Stephen P. Borgatti, Enhanced Ethnographic Methods. Audiovisual Techniques, focused Group and Elisitation Techniques 3 (Ethnographer’s toolkit), Altamira press, 1999
  • В.И. Ильин, Драматургия качественного полевого иссле­дования. - СПб.: Интерсоцис, 2006
  • Fieldnotes. The Makings of Anthropology, ed. By Roger Sanjek, Cornell University Press, 1990.
  • М. Кудрявцева, «Вы когда-нибудь попрошайничали? - да, однажды…» // Уйти, чтобы остаться: социолог в поле, под ред. В. Воронкова, Е. Чикадзе, СПб.: Алетейя, 2009, с. 46-64.
  • Jean J. Schensul, Margaret D. LeCompte, Specialized Ethnographic Methods. A Mixed Methods Approach, Altamira press, 2013
  • Margaret D. LeCompte, Jean J. Schensul, Analysis & Interpretation of Ethnographic Data. A Mixed Methods Approach, Altamira press, 2013
  • 0. Margaret D. LeCompte, Jean J. Schensul, Ethics in Ethnography. A Mixed Methods Approach, Altamira press, 2015
  • Jean J. Schensul, Margaret D. LeCompte, Essential Ethnographic Methods. A mixed Methods Approach, Altamira press, 2013.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Մարդաբանական դաշտային աշխատանքներ դասընթացի ներածություն
2. Որակական հետազոտողի էթիկական խնդիրներն ու սահմանափակումները
3. Դաշտային աշխատանքի փուլեր
4. Հետազոտական ռազմավարություններ
5. Դիտարկում
6. Ներգրավված դիտարկում
7. Հարցազրույց՝ անհատական զրույցի տեսակներ
8. Բանավոր պատմության և խորացված հարցազրույցի գրանցման տեխնիկա
9. Հարցազրույցի վերծանություն
10. Հարցազրույցի կոդավորում և վերլուծության տեսակներ
11. Խմբային հարցազրույց, ֆոկուս-խմբեր
12. Խմբային հարցազրույցների գրանցման, վերծանության և վերլուծության առանձնահատկություններ
13. Մտային քարտեզ
14. Օրագրային նկարագրություն
15. Լուսանկարչային արձանագրություն
16. Լուսանկարը որպես հետազոտության աղբյուր և դաշտային աշխատանքի գործիքակազմ
17. Վիզուալ արձանագրում
18. Աուդիո-արձանագրում
19. Թվային դաշտային աշխատանք և էթիկական խնդիրների առանձահատկություններ
20. Որակական նյութերի մշակման թվային գործիքներ (Atlas.ti, NVIVO ևն)
8-րդ կիսամյակ
6 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ43
1. Դասընթացի նպատակ
· Տալ ընդհանուր գիտելիք պատերազմին վերաբերող հասարակագիտական ժառանգության մասին՝ ներառյալ ռազմի պատմությունը, որպես XIX-XX դդ. ձևավորված պատմագիտական օժանդակ բնագավառ:
· Նկատի ունենալով ազգագրության և հնագիտության հատուկ ներդրումը պատերազմների ու զենքի ուսումնասիրության ոլորտում, ուսանողներին մատուցել պատմության այս ճյուղերին առնչվող պատմագիտական, սոցիոլոգիական, հոգեբանական տեսությունների և մեթոդաբանության համառոտ ակնարկ:
· Նկարագրել պատերազմը, որպես մարդկության պատմության ժամանակավոր երևույթ, էվոլյուցիոն տեսության լույսի ներքո՝ բազմաթիվ դրսևորումներով և փոփոխություններով, որոնցից արդիական է համարվում “էթնիկ կոնֆլիկտ” անունով հայտնի տեսակը՝ կրկին XIX-XX դդ. դրսևորումներով:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ներկայացնել պատերազմի և զանգվածային բռնության դերն ու նշանակությունը մարդկության առանձին խմբերի և համամարդկային զարգացումներում, պատճառահետևանքային կապերը պատերազմի և քաղաքակրթության զարգացման միջև:
2. Ունենալ ընդհանուր գիտելիք և կանխատեսման կարողություններ տարածաշրջանային և միջազգային քաղաքական, տնտեսական, ժողովրդագրական զարգացումների մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. Ծանոթ լինել պատերազմը և էթնիկ կոնֆլիկտն ուսումնասիրող տարբեր գիտությունների (կենսաբանություն, սոցիոլոգիա, հոգեբանություն, ազգագրություն, հնագիտություն, ռազմի պատմություն, և այլն) մշակած մեթոդաբանությանը և հիմնական ներդրումներին, ներառյալ դրանց միջև բանավեճ հարուցած խնդիրները:
4. Քննական մոտեցում ունենալ տարածվող տարաբնույթ տեսակետերի և փորձագիտական կարծիքների նկատմամբ, մասնակցել Հայաստանի և սփյուռքի անվտանգային խնդիրների ընկալմանը, լուծմանը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Տալ ընդհանուր գիտելիք պատերազմին վերաբերող հասարակագիտական ժառանգության մասին՝ ներառյալ ռազմի պատմությունը, որպես XIX-XX դդ. ձևավորված պատմագիտական օժանդակ բնագավառ:
· Նկատի ունենալով ազգագրության և հնագիտության հատուկ ներդրումը պատերազմների ու զենքի ուսումնասիրության ոլորտում, ուսանողներին մատուցել պատմության այս ճյուղերին առնչվող պատմագիտական, սոցիոլոգիական, հոգեբանական տեսությունների և մեթոդաբանության համառոտ ակնարկ:
· Նկարագրել պատերազմը, որպես մարդկության պատմության ժամանակավոր երևույթ, էվոլյուցիոն տեսության լույսի ներքո՝ բազմաթիվ դրսևորումներով և փոփոխություններով, որոնցից արդիական է համարվում “էթնիկ կոնֆլիկտ” անունով հայտնի տեսակը՝ կրկին XIX-XX դդ. դրսևորումներով:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն
2. Խնդրահարույց այժմեական թեմաների քննարկում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց ընթացիկ քննությունների գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր
Նախատեսված եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Azar Gat, War in Human Civilization, Oxford University Press 2008.
  • Donald Horowitz, Ethnic Groups in Conflict. University of California Press 1985.
  • Ганс Дельбрюк, История военного искусства в рамках политической истории. С.-Пб., Наука, 2001.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Պատերազմի ծագման պատմափիլիսոփայական տեսությունները
2. Պատերազմի ծագման և պատճառների հիմնական գիտական տեսությունները
3. Պատերազմի և բռնության տարբերությունները
4. Պատերազմն ուսումնասիրող գիտակարգերը, ազգագրության և հնագիտության ներդրումը
5. Պատերազմը (ոչ թե բռնությունը) նախնադարում և վաղ պետական հասարակություններում
6. Պատերազմը ստրկատիրական և ֆեոդալական հասարակություններում՝ մինչև հրազենի գյուտը
7. Պատերազմը Վերածննդից մինչև Ֆրանսիական Մեծ հեղափոխություն
8. Արդյունաբերական հեղաշրջումը և առաջին տոտալ պատերազմները
9. Քսաներորդ դարի համաշխարհային պատերազմները, գաղութային կայսրությունների փլուզումը
10. Ազգային հարց (Հայկական հարցի օրինակով)
11. Էթնիկական կոնֆլիկտ - հասկացության կապը ուշ և հետգաղութային համաշխարհային քաղաքականության հետ
12. Ազգայնականության տեսությունը որպես քաղաքական և մշակութային տեսություն
13. Քաղաքակրթություն և “քաղաքակրթությունների բախում” հասկացությունը
14. Միջազգային մարմինների խաղաղարարական գործունեություն՝ ընդհանուր բնութագիր
15. Հետխորհրդային ազգամիջյան բախումներ և դրանց լուծման ծրագրեր
16. Ապագայի պատերազմներն ու դրանց նախապատրաստումը
7-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ42
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ծանոթանել մշակութային ժառանգություն հասկացությանը և ձևակերպումներին, մշակութային ժառանգության դերին ինքնության համատեքստում
· Ծանոթացնել մշակութային ժառանգության կառավարման մոդելներին և ձևերին
· Ծանոթացնել մշակութային ժառանգության ճանաչման և գրանցման գործիքներին՝ միջազգային և Հայաստանի Հանրապետության օրինակներով
· Ծանոթացնել մշակութային ժառանգության և հիշողության դերին, մշակութային ժառանգության հետազոտության մեթոդներին
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Իմանալ մշակութային ժառանգության դասակարգման մոտեցումները, սահմանումները
2. Իմանալ և բացատրել մշակութային ժառանգության կառավարման մոդելները
3. Իմանալ մշակութային ժառանգության ժառանգության ճանաչման և գրանցման գործիքները

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Ճանաչել մշակութային ժառանգության պահպանության ձևերը և ռիսկերը
5. Կիրառել մշակութային ժառանգության կառավարման գործիքակազմը
6. Հասկանալ և կանխարգելել մշակութային ժառանգության պահպանության վտանգները
7. Իրականացնել մշակութային ժառանգության շուրջ նախաձեռնություններ և ծրագրեր

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
8. Ակադեմիական գրագրության հմտություններ
9. Ակադեմիական հաղորդակցության հմտություններ
10. Համայնքային մասնակցայնության և գործելու կարողություններ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ծանոթանել մշակութային ժառանգություն հասկացությանը և ձևակերպումներին, մշակութային ժառանգության դերին ինքնության համատեքստում
· Ծանոթացնել մշակութային ժառանգության կառավարման մոդելներին և ձևերին
· Ծանոթացնել մշակութային ժառանգության ճանաչման և գրանցման գործիքներին՝ միջազգային և Հայաստանի Հանրապետության օրինակներով
· Ծանոթացնել մշակութային ժառանգության և հիշողության դերին, մշակութային ժառանգության հետազոտության մեթոդներին
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն
2. քննարկում
3.ինքնուրույն աշխատանք ՝հետազոտական հմտությունների կիրառմամբ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց է.
· ընթացիկ քննություններ- 8 միավոր
· մասնակցություն -2 միավոր
· Ինքնուրույն աշխատանք-4 միավոր
· եզրափակիչ քննություն- 6 միավոր
Նախատեսված է երկու գրավոր ընթացիկ քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը՝ 3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Հայաստանին առնչվող նյութեր՝ Համաշխարհային մշակութային ժառանգության տարածքներ, ոչ նյութական մշակութային ժառանգության տարրեր Rodney Harrison. Heritage: Critical approaches, Routledge, Year: 2012
  • Lynn Meskell: UNESCO World Heritage: A New Global Order of Things (video lecture):
  • Harrison, R. (2013). Forgetting to remember, remembering to forget: late modern heritage practices, sustainability and the ‘crisis’ of accumulation of the past. International Journal of Heritage Studies, 19(6), 579-595.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Մշակութային ժառանգություն. հասկացություն, ձրակերպումներ, տեսություններ
2. Մշակութային ժառանգություն. ոլորտները
3. Մշակութային ժառանգություն. ճանաչման և գրանցման գործիքները
4. Մշակութային ժառանգություն և ժամանակ. մոտեցումների տարբերություններ
5. Մշակութային ժառանգություն և հիշողություն՝
6. Մշակութային ժառանգության պահպանություն և ներկայացում. քաղաքականություն և նախաձեռնություններ
7. Մշակութային ժառանգություն և ճգնաժամեր. հնարավորությունները և ռիսկերը
7-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ
Դաս. - 40, սեմ.- 20
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ41
1. Դասընթացի նպատակ
· Հնագիտական ​​հուշարձանների որոնման, ուսումնասիրության և պահպանության գործում յուրաքանչյուր հետազոտողի դերի և բարձր պատասխանատվության ըմբռնման ձևավորում։
· Հնագիտական ​​վայրերի հիմնական տեսակների, դրանց ստեղծման կամ ձևավորման առանձնահատկությունների, գտնվելու վայրի , արտաքին տեսքի մասին գիտելիքի և հմտությունների յուրացում։
· Դաշտային հետազոտական ​​պրակտիկայի հիմնական ուղղությունների և առանձնահատկությունների մասին պատկերացումների ձևավորում, դաշտային հնագիտության ժամանակակից տեսություններին և հասկացություններին, հետազոտական մեթոդներին ծանոթություն։
· Դաշտային հետազոտությունների օրենսդրական (նորմատիվ) փաստաթղթերի, աշխատանքների կազմակերպման և թույլտվության անհրաժեշտ պայմանների իմացություն։
· Փաստաթղթերի կազմման և պահպանման հիմնական պահանջների, հետազոտության արդյունքների վավերագրման մեթոդների յուրացում, գիտական ​​հաշվետվությունների պատրաստման սկզբունքների և պահանջների մասին գիտելիքի ձեռք բերում։
· Հնագիտական ​​պեղումների առաջադրանքների, տեսակների և բնույթի, դրանց կազմակերպման կարգի, պլանավորման, նյութատեխնիկական ապահովման, սարքերի օգտագործման առանձնահատկությունների մասին պատկերացումների ձևավորում։
·
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. պատկերացում կազմել ոլորտում գիտական ​​հետազոտությունների ընթացակարգի և մեթոդների մասին
2. ձևավորել հմտություններ, որոնք անհրաժեշտ են հնագիտական հետազոտություն կատարողի առջև ծառացած խնդիրների արդյունավետ իրականացման համար:
3. տարբերակել գոյություն ունեցող հնագիտական ​​օբյեկտների հիմնական տիպերն ու տեսակները, դաշտային հնագիտության մեթոդների զարգացման հիմնական փուլերը։
4. Դաշտային հետախուզման և պեղումների աշխատանքների հիմնական սկզբունքները, հասկացությունները և տերմինաբանությունը, դաշտային հետազոտություններում օգտագործվող գործիքների, սարքավորումների և գործիքների կազմը և նպատակը։
5. Ուսումնամեթոդական և գիտական ​​գրականության, տարածքի քարտեզների և տեղագրական հատակագծերի, գիտական ​​հաշվետվությունների հետ աշխատելու կարգը։
6. Հնագիտական ​​վայրերում հետախուզական և պեղումների աշխատանքների կազմակերպման և անցկացման կարևորագույն առանձնահատկությունները։
7. Դաշտային փաստաթղթերի պահպանման, լուսանկարչության և տեսանկարահանման հիմնական պահանջները:
8. Պեղավայրի պահպանման, պատմամշակութային հուշարձանների պահպանության և օգտագործման վերաբերյալ աշխատանքի հիմնական սկզբունքները։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
9. Ոլորտի տերմինաբանությունն ու հասկացություների սահմանումներին։
10. Տեղանքի, հատակագծերի և հատվածների հետազոտման գործիքների հետ աշխատելու հմտություններին։
11. Դաշտային աշխատանքների իրականացման հիմնական ուղիներն ու մեթոդները։
12. Հնագիտական ​​գտածոների ցուցակագրման, փաթեթավորման, առաջնային պահպանման, տեղափոխման նախապատրաստման հիմնական մեթոդները։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան):
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Հնագիտական ​​հուշարձանների որոնման, ուսումնասիրության և պահպանության գործում յուրաքանչյուր հետազոտողի դերի և բարձր պատասխանատվության ըմբռնման ձևավորում։
· Հնագիտական ​​վայրերի հիմնական տեսակների, դրանց ստեղծման կամ ձևավորման առանձնահատկությունների, գտնվելու վայրի , արտաքին տեսքի մասին գիտելիքի և հմտությունների յուրացում։
· Դաշտային հետազոտական ​​պրակտիկայի հիմնական ուղղությունների և առանձնահատկությունների մասին պատկերացումների ձևավորում, դաշտային հնագիտության ժամանակակից տեսություններին և հասկացություններին, հետազոտական մեթոդներին ծանոթություն։
· Դաշտային հետազոտությունների օրենսդրական (նորմատիվ) փաստաթղթերի, աշխատանքների կազմակերպման և թույլտվության անհրաժեշտ պայմանների իմացություն։
· Փաստաթղթերի կազմման և պահպանման հիմնական պահանջների, հետազոտության արդյունքների վավերագրման մեթոդների յուրացում, գիտական ​​հաշվետվությունների պատրաստման սկզբունքների և պահանջների մասին գիտելիքի ձեռք բերում։
· Հնագիտական ​​պեղումների առաջադրանքների, տեսակների և բնույթի, դրանց կազմակերպման կարգի, պլանավորման, նյութատեխնիկական ապահովման, սարքերի օգտագործման առանձնահատկությունների մասին պատկերացումների ձևավորում։
·
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. սեմինար,
3. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· Ինքնուրույն աշխատանք- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
Ինքնուրույն աշխատանքը ենթադրում է հետազութայն իրականացում։ Գնահատվում է ԵՊՀ հետազոտական աշխատանքի չափորոշիչների համապատասխան։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Edited by Maschner H., Chippindale Chr, Handbook օf Archaeological Methods, Volume I-II, Altamira Press, Lanham, 2005
  • Higginbotham, Edward. "Excavation techniques in historical archaeology." The Australian Journal of Historical Archaeology, 1985, 3: 8-14.
  • Hester, Thomas R.,, Methods of Excavation, In: Hester, Thomas R., Harry J. Shafer, and Kenneth L. Feder. Field methods in archaeology. Routledge, 2016: 69-112.
  • Edited by N. P. STANLEY PRICE, Conservation on archaeological excavations: with particular reference to the Mediterranean area. Rome, 1995.
  • Renfrew, Colin, and Peter Bahn. Archaeology: theories, methods and practice. Thames and Hudson, 2012.
  • Методика полевых археологических исследований, отв. ред. Шелов Д., Москва, 1983
  • Авдусин Д.А., «Полевая археология СССР», Москва, 1980 г.
  • Шакиров З.Г., Методы фиксации в археологии, Казань - 2015
  • Мартынов, Анатолий Иванович, and Яков Абрамович Шер. Методы археологического исследования. Издательство" Высшая Школа", 2002.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. դաշտային հնագիտության առարկան, նպատակը և խնդիրները, դաշտային հնագիտության մեթոդաբանության ընդհանուր սկզբունքները։
2. Հնագիտության (որպես գիտակարգ կայացման) պատմության ակնարկ և դաշտային հնագիտական ​​հետազոտության մեթոդների մշակումը։
3. Հնագիտական ​​հուշարձանները և դրանց դասակարգումը։ Դաշտային հնագիտական հետազոտությունների տեսակները։
4. Հնագիտական հետախուզում։ Նպատակներն ու խնդիրները։ Հնագիտական հետախուզության հիմնական տեսակները
5. Հնագիտական հետախուզության ընթացքում կատարվող փաստագրումները։ Վերգետնյա հավաք, տեղանքի մանրամասների քարտեզագրում տոպոցանցի վրա, լուսանկարում, տեսանկարահանում։
6. Հնագիտական պեղում: Պեղումների նախապատրաստման փուլի աշխատանքները։ Պեղումների պլան։
7. Հնագիտական շերտագրություն։ Պողավայրի ցանցավորում՝ տոպոցանց։
8. Կառույցների վավերացում և չափագրություն։ Շինարարական հորիզոններ։
9. 0-ական կետի/կետերի ընտրություն և տեղադրում, պեղավայրի և բացված իրավիճակների բարձրության փաստագրում։
10. Հուշարձանների պահպանության և ուսումնասիրության ազգային օրենսդրությունը։ Միջազգային կոնվենցիանր։ Պեղումների թույլտվություն՝ «բաց թերթիկ»։
11. Հնագիտական հաշվետվություն։ Պահանջները և չափանիշները։
6-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ40
1. Դասընթացի նպատակ
· Ներկայացնել հայոց սոցիալական և հումանիտար մշակույթների հիմնական համալիրները, դրանց առանձնահատկությունները և բնութագիրը, ինչպես նաև դրանց փոփոխությունների քննարկումները։ Մասնավորապետ դասըթնացի նպատակներից է
· հայոց ամուսնահարսանեկան սովորույթներն ու ծեսերի ուսումնասիրություն
· հայոց ավանդական և ժամանակակից ընտանիքի մոդելների, ներընտանեկան վարվելակարգի ավանդույթի ուսումնասիրությունը և փոփոխությունների քննարկումը
· Հայոց մանկածնության, խնամքի և դաստիարակության սովորույթների ուսումնասիրությունը
· հուղարկավորման և հիշատակման հայկական սովորույթների ու ծեսերի ուսումնասիրումը, հայոց ազգակցական համակարգի, գյուղական և քաղաքային համայնքների, դրացիական հարաբերությունների հետ կապված ավանդույթների և դրանց փոխակերպումների ուսումնասիրությունը
· հումանիտար մշակույթի ոլորտներից` ժողովրդական հավատալիքների համակարգի, հայ ժողովրդական բանահյուսությանը, ժողովրդական ավանդական տոների, խաղերի, դրանց ժամանակակից դրսևորումներն ու բնութագրությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կծանոթանա սոցիոնորմատիվ և հումանիտար մշակույթների կառուցվածքաբանությանը՝ Յու. Մկրտումյանի ՝մշակույթի քառամաս մոդելի տիպաբանության շրջանակներում
2. կկարողանա բացահայտել հայոց ընտանետիպերը` գերդաստանական, փոքր և ժամանակակից ընտանիքների դրսևորումների ձևերը, ներընտանեկան հարաբերությունների համակարգը, վարվելակարգը:
3. կկարողանա ներկայացնել երեխայի ծննդյան, դաստիրականության հայկական սովորույթների և մոտեցումների հիմնական առանձնահատկությունները
4. կկարողանա ներկայացնել հուղարկավորման և նախնիների հիշատակման սովորույթների ու ծեսերի դրսևորումները, համադրել հին ու նոր երևույթները:
5. ունակ կլինի մեկնաբանել սոցիալական կազմակերպությունների ձևերը, հայոց ազգակցական համակարգը, գյուղական համայնքը, դրացիական հարաբերությունները, դրանց դերերը, գոյատևման դրդապատճառները և ժամանակակից դրսևորումների բնութագրությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. Հայկական մշակույթում սոցիալական հարաբերությունների, սոցիալական ինստիտուտների նկարագրության և վերլուծության կարողություններ
7. Հայկական հումանիտար մշակույթի տարրերի դասակարգման և առանձնահատկությունները զանազանելու կարողություն
8. Հայկական մշակութային համալիրների մասին մասնագիտական գիտելիքների կիրառական դրևսորման կարողություն
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան):
9. զարգացնել մասնագիտական գրականությունից օգտվելու հմտությունները
10. իրականացնել ինքնուրույն հետազոտական աշխատանք
11. զարգացնել նյութը ներկայացնելու հմտությունները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ներկայացնել հայոց սոցիալական և հումանիտար մշակույթների հիմնական համալիրները, դրանց առանձնահատկությունները և բնութագիրը, ինչպես նաև դրանց փոփոխությունների քննարկումները։ Մասնավորապետ դասըթնացի նպատակներից է
· հայոց ամուսնահարսանեկան սովորույթներն ու ծեսերի ուսումնասիրություն
· հայոց ավանդական և ժամանակակից ընտանիքի մոդելների, ներընտանեկան վարվելակարգի ավանդույթի ուսումնասիրությունը և փոփոխությունների քննարկումը
· Հայոց մանկածնության, խնամքի և դաստիարակության սովորույթների ուսումնասիրությունը
· հուղարկավորման և հիշատակման հայկական սովորույթների ու ծեսերի ուսումնասիրումը, հայոց ազգակցական համակարգի, գյուղական և քաղաքային համայնքների, դրացիական հարաբերությունների հետ կապված ավանդույթների և դրանց փոխակերպումների ուսումնասիրությունը
· հումանիտար մշակույթի ոլորտներից` ժողովրդական հավատալիքների համակարգի, հայ ժողովրդական բանահյուսությանը, ժողովրդական ավանդական տոների, խաղերի, դրանց ժամանակակից դրսևորումներն ու բնութագրությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն
2. գործնական աշխատանքներ
3. քննարկումներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն [քննության առավելագույն միավորը՝ 3, քննության ձևը՝ գրավոր, նախապես տրամադրված հարցաշարի հիման վրա կազմված տարբերակներով, յուրաքանչյուր տարբերակում երկուական հարց, յուրաքանչյուրը 1,5 միավոր,հարցերը ներառելու են ծրագրից ընտրված ընդհանրացնող հարցեր։
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն. [քննության առավելագույն միավորը՝ 4, քննության ձևը՝ գրավոր, նախապես տրամադրված հարցաշարի հիման վրա կազմված տարբերակներով, յուրաքանչյուր տարբերակում երկուական հարց, յուրաքանչյուրը 1,5 միավոր,հարցերը ներառելու են ծրագրից ընտրված ընդհանրացնող հարցեր։
3. Ինքնուրույն աշխատանք. Նախապես առաջարկված ծրագրային որևէ ինքուրույն մինի-հետազոտության իրականացում և արդյունքների ներկայացում սահիկաշարի և բանավոր ներկայացման միջոցով; Ինքնուրույն աշխատանքի համար ուսանողը կարող է ստանալ առավելագույնը 3 միավոր։
4. Մասնակցություն. Ուսանողները պետք է մասնակցեն դասերին, խրախուսվում է ոչ միայն պարզ ներկայությունը, այլև ակտիվ մասնակցությունը, քննարկումներին, հարցմանը ակտիվ արձագանքումը։ Ակտիվ և լիարժեք մասնակցության համար ուսանողները կարող են ստանալ 2 միավոր։
5. Եզրափակիչ քննություն. Առավելագույն միավորը՝ 8
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Վ. Բդոյան, Հայ Ազգագրություն Հայ ազգագրություն | ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ (armin.am)
  • Վ. Բդոյան, Հայ ժողովրդական խաղերը, հ. 1, 2, Երևան, 1980թ.,
  • Ռ. Նահապետյան, Հայոց ազգակցական համակարգը, պատմաազգագրական ուսումնասիրություն, Երևան, 2012, ԵՊՀ Microsoft Word - 1 Girq final 10.08.12 (ysu.am)
  • Խառատյան-Առաքելյան Հ. Խ Հայ ժողովրդական տոները։.- Եր.: «Զանգակ-97», 2005
  • Խառատյան-Առաքելյան Հ. Խ , Տոնը և տոնահանդեսի մշակույթը Հայաստանում
  • Ծատուրյան Ռ. , Հայոց ավանդական տոնական ուտեստը, Եր, 2010
  • Սարգիս Հարությունյան. Բանագիտական ակնարկներ, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., 2010
  • Սարգիս Հարությունյան, Հին Հայոց հավատալիքները, կրոնը, պաշտամունքն ու դիցարանը, Երևան 2001
  • Գայանե Շագոյան, Յոթ օր Յոթ գիշեր.հայոց հարսանիքի համայնապատկեր, Երևան, 2011
  • 0. Armenian folk, Artts, Culture and Identity, ed L. Abrahamian and Nancy Sweezy, Indiana University Press
  • Kottak Phillip Conrad, Anthropology: The Exploration of Human Diversity, 1991
  • Thomas Hyland Eriksen, What is Anthropology? 2004
  • Культура жизнеобеспечения и этнос. Опыт этнокультурологического исследования. Год выпуска: 1983
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Յու. Մկրտումյանի մշակույթի ոլորտների քառամաս մոդելը
2. Հայերի ազգակցական համակարգի ընդհանուր բնութագիրը. ավանդույթ և փոփոխություններ
3. Ընտանիք, ընտանեկան հարաբերությունները հայոց ավանդական մշակույթում և դրանց փոփոխությունները
4. Հայոց մանկածնության և մանկան դաստիարակության սովորույթները
5. Հայոց ամուսնահարսանեկան սովորույթները ավանդական կյանքում և ժամանակակից փոխակերպումները
6. Մահվան, հուղարկավորության և հիշատակի հետ կապված սովորույթներն ու ծեսերը
7. Հայկական գեղարվեստական արհեստագործություն. զարդեր և տարազ.ընդհանուր բնութագիր
8. ՀՀ ժամանակակից տոնացույցը և դրա փոփոխությունները
9. Հայ ժողովրդական բանահյուսություն
10. Հայ ժողովրդական խաղեր
11. Հայ ժողովրդական երաժշտություն և պարեր. ընհանուր բնութագիր
6-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դասախոսություն 40, սեմինար 20
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ39
1. Դասընթացի նպատակ
· Անտիկ և միջնադարյան նյութական մշակույթի ճանաչում՝ թվագրում, տիպաբանում:
· Հնագիտական հուշարձանների պեղումների և դրանց արդյունքների մասին ընդհանուր պատկերացում:
· Ականավոր հնագետների գործունեության արժևորում:
· Վաղ քրիստոնեական և բուն միջնադարյան կոթողային մշակույթի լուսաբանում:
· Հնագիտական հուշարձանի թվագրման առաջնային խնդիրների դասակարգում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Տիպաբանել հնագիտական հուշարձանի հորինվածքային առանձնահատկությունները, ճշգրիտ թվագրել այն և գնահատել դերը ժամանակի համապատկերում:
2. Նյութական մշակույթի ճանաչում՝ հոգևոր-եկեղեցական կառույցներ, կոթողներ, հասարակ և ջնարակապատ խեցեղեն, մետաղ, ապակի և այլն:
3. Հնագիտական պեղումների մասնակցության հմտություններ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Սեմինարների անցկացում:
5. Հնագիտական ուսումնասիրություններ դաշտային պայմաններում:
6. Մասնագիտական գրականության տիրապետում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) -
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Անտիկ և միջնադարյան նյութական մշակույթի ճանաչում՝ թվագրում, տիպաբանում:
· Հնագիտական հուշարձանների պեղումների և դրանց արդյունքների մասին ընդհանուր պատկերացում:
· Ականավոր հնագետների գործունեության արժևորում:
· Վաղ քրիստոնեական և բուն միջնադարյան կոթողային մշակույթի լուսաբանում:
· Հնագիտական հուշարձանի թվագրման առաջնային խնդիրների դասակարգում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություններ՝ բացառապես տեսասահիկների ուղեկցությամբ
2. Մասնագիտական գրականության և թվային շտեմարանի տրամադրում
3. Հարցումներ, սեմինարներ, քննարկումներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք.
Ինքնուրույն աշխատանքը հանձնարարվում է առաջին ընթացիկ քննությունից հետո՝ նախքան երկրորդ ընթացիկ քննությունը: Նախապես կազմած ցանկից ուսանողն ընտրում է որևէ հնագիտական հուշարձան և թեմայի շրջանակներում պատրաստում զեկուցում՝ սլայդ ցուցադրությամբ: Գնահատվում է առավելագույնը 8 միավոր և գումարվում ընթացիկ քննությունների գնահատականին:
2. Մասնակցություն.
Կարևորվում է ուսանողի ակտիվ մասնակցությունը տեսական և գործնական դասընթացներին, ինչպես նաև յուրաքանչյուր դասի սկզբում անցկացվող նախորդ դասի վերաբերյալ հարցմանը: Գնահատվում է 3 միավոր և գումարվում ընթացիկ քննությունների և ինքնուրույն աշխատանքի գնահատականին:
3. Երկու ընթացիկ քննություն.
Առաջին և երկրորդ ընթացիկ քննություններին հատկացվող առավելագույն միավորը՝ 7-9: Ըստ այդմ՝ նպատակահարմար է գնահատել առավելագույնը՝ 4 / 5 սկզբունքով: Հարցատոմսում նախատեսվում է երկու հարց, յուրաքանչյուրը 2-3 միավորի սահմանում: Սրանց գումարվում են ինքնուրույն աշխատանքի (առավելագույնը՝ 8) և մասնակցության (առավելագույնը՝ 3) միավորները, ընդհանուրը՝ 20 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բաբաջանյան Ա., Հայաստանի ԺԴ-ԺԷ. դդ. ջնարակած խեցեղենը, «Էջմիածին», 2014, Է., էջ 106-123:
  • Բաբաջանյան Ա., Հայաստանի Թ-ԺԷ. դդ. անջնարակ խեցեղենի հարդարման եղանակները, «Էջմիածին», 2015, Թ., էջ 105-118:
  • Գրիգորյան Գր. Մ., Վահանավանք. պատմահնագիտական ուսումնասիրություն, Երևան, «Զանգակ-97», 2007:
  • Հայկական ճարտարապետության պատմություն, հ. 1-3, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ հրատ., 1996, 2002, 2004:
  • Հին Հայաստանի ոսկին (մ.թ.ա. III հազարամյակ - մ.թ. XIV դար), Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., 2007:
  • Հոբոսյան Ս., Հայոց ձիթհանության մշակույթը (XIX դ.-XX դ. առաջին կես), «Հայ ազգագրություն և բանահյուսություն», հ. 23, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., 2007:
  • Ղարիբյան Ի., Լոռե բերդաքաղաքը և նրա պեղումները, Երևան, «Գիտություն», 2009:
  • Ղաֆադարյան Կ., Քալանթարյան Ա., Դվին II, Դվին քաղաքը և նրա պեղումները, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն», 2002:
  • Ղաֆադարյան Կ., Էջեր հայոց միջնադարյան մշակույթի և պատմության, Գիտական ժառանգություն, հ. 5, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն», 2007:
  • 0. Միրիջանյան Դ., Հայաստանի վաղմիջնադարյան գերեզմանային կառույցների դասակարգման փորձ, ՀԱԲԻՏՈՒՍ I, մարդաբանական և հնագիտական ուսումնասիրություններ, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., 2014, էջ 272-291:
  • Պետրոսյան Հ., Խաչքար. ծագումը, գործառույթը, պատկերագրությունը, իմաստաբանությունը, Երևան, «Փրինթինֆո», 2008:
  • Պետրոսյան Հ., Կիրակոսյան Լ., Սաֆարյան Վ., Կարապետյան Ի., Վարդանոսովա Տ., Հովսեփյան Ռ., Արցախի Տիգրանակերտի 2011 թ. հնագիտական հետազոտության հիմնական արդյունքները, «Հնագիտական ուսումնասիրություններն Արցախում 2011-2012 թթ.», Ստեփանակերտ, «Դիզակ պլյուս» հրատ., 2015, էջ 36-72:
  • Տեր-Ավետիսյան Ս., Հայագիտական հետազոտություններ, խմբ. Ա. Քալանթարյան, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն», 2010:
  • Քալանթար Ա., Հայաստան. Քարե դարից միջնադար, Գիտական ժառանգություն, հ. 4, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ., 2007:
  • Марр Н., Ани. Книжная история города и раскопки на месте городища, Ереван, изд. «Гитутюн» НАН РА, 2011.
  • Sargsyan G., Harutyunyan A., Excavations of the Single-Nave Church of Mirak, 2012-2013, ARAMAZD. Armenian journal of near eastern studies, volume IX, Issue 1 - 2015, pp. 177-193.
  • Melkonyan H., Babajanyan A., Harutyunyan A., Davtyan D. and Aghaian S., The Excavations of Dashtadem Fortress: Preliminary Report on 2015 Fieldwork Activity, ARAMAZD. Armenian Journal of Near Eastern Studies, Volume XI, Issue 1-2, Yerevan-Oxford, 2017, pp. 263-292.
  • Melkonyan H., Harutyunyan A. and Davtyan D., Excavations at Tatev Monastery in 2014-2015, ARAMAZD. Armenian Journal of Near Eastern Studies, Volume XI, Issue 1-2, Yerevan-Oxford, 2017, pp. 305-320.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Դասխոսություններ.
1. Հայաստանի անտիկ և միջնադարյան հնագիտական հուշարձանները
2. Նշանավոր հնագետներն ու նրանց պեղած հուշարձանները
3. Պատմական Արտաշատի հնագիտական պեղումները
4. Գառնիի տաճարի հնագիտական պեղումները
5. Հայաստանի նյութական մշակույթը (եկեղեցական կառույցներ, խեցեղեն նյութ, մետաղ, ապակի և այլն)
6. Միջնադարյան Հայաստանի կոթողային մշակույթը (քառանիստ կոթողներ, խաչքարեր, տապանաքարեր)

Գործնական դասեր.
1. Սեմինարներ՝ տեսասահիկների ուղեկցությամբ
2. Դաշտային պայմաններում՝ հնագիտական միջավայրում դասի անցկացում
6-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ38
1. Դասընթացի նպատակ
· Կայուն գիտելիքներ մատուցել Վանի թագավորության և Վաղ հայկական ժամանակաշրջանի պատմության և մշակույթի ուսումնասիրության մասին
· Ներկայացնել մշակութային ինովացիաները և տրանսֆորմացիաները ուսումնասիրվող ժամանակաշրջանում, տեսակետների պարզաբանում
· Ներկայացնել հարցի աղբյուրագիտական հենքը և պատմագրությունը
· տալ կայուն գիտելիքներ հին Հայաստանի աքեմենյան և անտիկ դարաշրջանների հնավայրերի տիպաբանության, ճարտարապետության և ուղեկցող նյութի տեսականու վերաբերյալ:
· Ծանոթացնել դրանց շերտագրության խնդիրներին, ներկայացնել տվյալ և հարակից դարաշրջանների պատմության և մշակույթի պարբերացումը, դրանում առկա քննարկվող վիճելի խնդիրները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կողմնորոշվել մասնագիտական գրականության կարծիքների մեջ
2. դասդասել և ժամնակագրել ուսումնասիրվող դարաշրջանի հուշարձանները
3. ճանաչել ուրարտական նյութական մշակույթի գտածոները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վիզուալ ճանաչել ուրարտական ժամանակաշրջանի հնագիտական համալիրները
5. տարբերակել վան-տոսպյան և տեղական ուրարտական հավաքածուները
6. տարբերակել ուրարտական հուշարձանները ըստ տիպերի
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
7. դիտարկել ուրարտական մշակույթը մ.թ.ա. I հազ. Հայկական լեռնաշխարհի մշակութային իրողությունների համատեքստում
8. Ներկայացնել համեմատական վերլուծականով ուրարտական մշակույթը մերձավորարևելյան և դիտարկել հնագիտական սկզբնաղբյուրները պատմական զարգացումների համատեքստում, ստեղծել աղբյուրագիտական շտեմարան։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Կայուն գիտելիքներ մատուցել Վանի թագավորության և Վաղ հայկական ժամանակաշրջանի պատմության և մշակույթի ուսումնասիրության մասին
· Ներկայացնել մշակութային ինովացիաները և տրանսֆորմացիաները ուսումնասիրվող ժամանակաշրջանում, տեսակետների պարզաբանում
· Ներկայացնել հարցի աղբյուրագիտական հենքը և պատմագրությունը
· տալ կայուն գիտելիքներ հին Հայաստանի աքեմենյան և անտիկ դարաշրջանների հնավայրերի տիպաբանության, ճարտարապետության և ուղեկցող նյութի տեսականու վերաբերյալ:
· Ծանոթացնել դրանց շերտագրության խնդիրներին, ներկայացնել տվյալ և հարակից դարաշրջանների պատմության և մշակույթի պարբերացումը, դրանում առկա քննարկվող վիճելի խնդիրները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն
2. սեմինարներ, քննարկում-կոլոկվյումներ հանձնարարված թեմաներով, քննարկամն համար թեմաների առաջարկներ
3. զեկուցումներ կամընտրական թեմաներով
4. իլյուստրատիվ նյութի ցուցադրություն
5. թանգարանային այցելություններ
6. աշխատանք փաստացի նյութի հետ
7. դաշտային պրակտիկա, պեղումներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց է.
· ընթացիկ քննություններ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր
Նախատեսված է երկու գրավոր ընթացիկ քննություն, յուրաքանչյուր հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց՝ 2-ական միավորով: Միավորների քայլը 0.5 է:
Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը՝ 3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Հ., Բոբոխյան Ա., Ուրարտուի հնագիտություն, Ե., 2012
  • Ավետիսյան Հ., Ավետիսյան Պ., Արարատյան դաշտի մշակույթը մ.թ.ա. XI-IV դդ. Ե., 2006
  • Գրեկյան Ե., Բադալյան Մ., Տիրացյան Ն., Պետրոսյան Ա., Բիայնիլի-Ուրարտու, աստվածներ, տաճարներ, պաշտամունք, Ե., 2018
  • Գրեկյան Ե., Բիայնիլի-Ուրարտու. Պետություն, հասարակություն, պ.գ.դ. ատեն. Սեղմագիր, Ե., 2016
  • Խնկիկյան Օ., Հայաստանի հնագիտություն, Ե., 2010
  • Հայկական ճարտարապետության պատմություն Ե., 1996
  • Հմայակյան Ս., Վանի թագավորության պետական կրոնը, Ե., 1991
  • Древнейшие государства Кавказа и Средней Азии, сер Археология СССР, М., 1985
  • Мартиросян А. Город Тейшебаини, Е., 1961
  • 0. Мартиросян А. Аргиштихинили Е., 1974
  • Мартиросян А. А. Армения в эпоху бронзы и раннго железа Е., 1964
  • Пиотровский Б. Ванское царство, М., 1959
  • Пиотровский Б. Искусство Урарту, Ленинград 1981
  • Avetisyan H. Aramus, Aleppo 2012
  • Archealogy of Armenia in Regional context, yerevan, 2021
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ուրարտուի հնագիտության պատմագրությունը և աղբյուրագիտությունը:
2. Մշակութային իրավիճակը Հայկական լեռնաշխարհում մ.թ.ա. X-IX դդ.
3. Ուրարտուի քաղաքական պատմության ուրվագիծ
4. Ուրարտական հանգուցային հուշարձանները:
5. Ուրարտուի քաղաքաշինությունը. քաղաքների տիպաբանություն, հատակագծային առանձնահատկություններ, ամրաշինություն, պալատական շինարարություն, հոգևոր կառույցներ, ճարտարապետություն:
6. Ուրարտուի տնտեսությունը ըստ հնագիտական աղբյուրների. Ջրանցքաշինություն, տնտեսական կառույցներ, գյուղատնտեսական մթերքների վերամշակում, պահպանում:
7. Արհեստագործական համալիրներ:
8. Ուրարտուի թաղման ծեսը
9. Ուրարտուի նյութական մշակույթը. Վան-տոսպյան և ուրարտական (էթիունյան) մշակույթ:
10. Սկյութները, կիմերները Ուրարտուում, փոխազդեցության հիմնախնդիրը:
11. Խեցեգործություն:
12. Մետաղագործություն:
13. Ուրարտուի մոնումենտալ արվեստը, որմնանկարչություն,
14. Ռազմավականացված հասարակություն:
15. Ուրարտական մշակույթի ժառանգականության հիմնահարցը:
16. Դասընթացի աղբյուրագիտությունը և պատմագրությունը:
17. Ուրատուի գոյության վերջին փուլը, կայսրության կործանումը: Տեսակետներ Վանի թագավորության կործանման ամանակաշրջանի մասին:
18. Ուրարտուի մշակույթը կայսրության կործանումից հետո:
19. Քաղաքական և տնտեսական վիճակը Ուրարտուի կործանումից հետո:
20. Մշակութային տրանսֆորմացիաները և նորամուծությունները մ.թ.ա. VI դարում:
21. Իրանական ազդեցության հիմնախնդիրը:
22. Նյութական մշակույթի ավանդույթների հետագա զարգացումը մ.թ.ա. VI դարում, ուրարտական խեցեգործության ազդեցությունը:
23. Մետաղագործության զարգացումը, զինագործություն:
24. Ոսկերչությունը:
25. Ճարտարապետությունը և քաղաքաշինությունը. Արմավիր, Էրեբունի, Օձաբերդ:
26. Թաղման ծեսը:
5-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
Դասախոսություն 40, սեմինար 20
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ37
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին տալ գիտելիք ճանաչելու և վերծանելու հնագիտական սկզբնաղբյուրներում կոդավորված տվյալները՝ պատմական համակարգերի ձևավորման և գոյատևման ընթացքը մոդելավորելու և ուսումնասիրելու համար։
· Տալ բազային գիտելիք Հայկական լեռնաշխարհի և հարևան շրջանների բրոնզ-երկաթեդարյան հնագիտական մշակույթների և հուշարձանների մասին։
· Պատկերացում ձևավորել տարածաշրջանի սոցիալ-մշակութային միջավայրի ձևափոխությունների ընթացքի, ձևափոխությունները պայմանավորող գործոնների լոկալ-տարածական և լոկալ-ժամանակագրական դրսևորումների մասին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ներկայացնելու ազգաբանության/մարդաբանության և հնագիտության տեսության, մեթոդաբանության և պատմության հիմնահարցերը։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. Վերլուծելու հնագիտական և ազգաբանական գիտակարգերի տեսական ու մեթոդաբանական հիմնախնդիրները։
3. Պատրաստելու և ներկայացնելու հնագիտական և ազգաբանական/մարդաբանական թեմաներով ռեֆերատներ, զեկուցումներ, ավարտական աշխատանքներ,
4. Վարելու մասնագիտական բանավեճեր, կլոր սեղաններ՝ պահպանելով մասնագիտական էթիկայի կանոնները։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
5. Օգտվելու տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (գրադարաններ, արխիվներ, ինտերնետ ռեսուրսներ), կողմնորոշվելու մասնագիտական գրականությունում, դաշտային հաշվետվություններում, քարտեզներում և հատակագծերում։
6. Ստեղծագործաբար իրացնելու և հանրայնացնելու ձեռք բերված գիտելիքները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին տալ գիտելիք ճանաչելու և վերծանելու հնագիտական սկզբնաղբյուրներում կոդավորված տվյալները՝ պատմական համակարգերի ձևավորման և գոյատևման ընթացքը մոդելավորելու և ուսումնասիրելու համար։
· Տալ բազային գիտելիք Հայկական լեռնաշխարհի և հարևան շրջանների բրոնզ-երկաթեդարյան հնագիտական մշակույթների և հուշարձանների մասին։
· Պատկերացում ձևավորել տարածաշրջանի սոցիալ-մշակութային միջավայրի ձևափոխությունների ընթացքի, ձևափոխությունները պայմանավորող գործոնների լոկալ-տարածական և լոկալ-ժամանակագրական դրսևորումների մասին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. սեմինար,
3. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն
Քննությունը բանավոր է: Տոմսը բաղկացած է 2 հարցից։ Առավելագույն գնահատականը 4 միավոր: Ուսանողը պետք է իմանա վաղ, միջին և ուշ բրոնզի հիմնական հուշարձանները, նրանց տեղադրությունը, տեղագրության ընդհանուր սկզբունքները, ճարտարապետությունը, պետք է ճանաչի խեցեղենը, նրա հիմնական առանձնահատկությունները և տիպերը, պետք է ծանոթ լինի ժամանակագրոթյան և փուլաբաժանման խնդիրներին:
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն.
Քննությունը գրավոր է։ Հար­ցա­տոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը՝ համապատաս­խա­նաբար 2 մի­ա­վոր: Ուսանողը պետք է իմանա բրոնզեդարի ժամանակագրության և փուլաբաժանման խնդիրներին, վաղ պետական հասարակությունների ընդհանուր հատկանիշներին:
3. Ընթացիկ ստուգում(ներ). ըստ թեմաների հանձնարարված գրականության մշակում երկու փուլով։ Մինչև 1-ին ընթացիկ քննությունն ընկած դասընթացի համար՝ 3 բալ։ Մինչև 2-րդ ընթացիկ քննությունն ընկած դասընթացի համար՝ 3 միավոր։
4. Ինքնուրույն աշխատանք. ընտրված թեմայով հետազոտական աշխատանքի արդյունքներն ի մի բերող ռեֆերատ՝ հետազոտական դիզայնով (պլան և կառուցվածք), 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Պ., Հայկական լեռնաշխարհը մ.թ.ա. XXIV-IX դարերում (սոցիալ-մշակութային ձևափոխումների դինամիկան ըստ հնագիտական տվյալների), Դոկտ. ատեն. գիտական զեկուցում, Երևան, 2014:
  • Դևեջյան Ս.,Լոռի բերդ, 2 (միջին բրոնզ), Ե., 2006:
  • Խնկիկյան Օ., Հայաստանի հնագիտություն, Ե., 2013:
  • Հին Հայաստանի ոսկին, Ե., 2007։
  • Պետրոսյան Լ., Լճաշենի դամբարանադաշտը, Ե., 2018։
  • Холюшкин Ю.П., Витяев Е.Е., Костин В.С., Задачи археологии и методы их решения информ ационные технологии в гуманитарных исследованиях, Выпуск 18, Новосибирск, 2013.
  • Archaeology of Armenia In Regional Context, Yerevan, 2012.
  • Badalyan R.S. , Avetisyan P.S., Mt. Aragats and its surrounding region, BAR international series 1697, 2007.
  • Lindsay I., Smith A., A History of Archaeology in the Republic of Armenia, Journal of Field Archaeology, 2006. Vol. 31, No. 2, pp. 165-184.
  • 0. Sagona A., The Archaeology of the Caucasus, Cambridge University Press, 2017.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հնագիտությունը որպես գիտություն, ակնարկներ ձևավորման պատմությունից։
2. Հնագիտության իմնակազմ հասկացությունները, միջգիտական ինտեգրացման առանձնահատկությունները։
3. Հայկական լեռնաշխարհի բրոնզ-երկաթի դարերի փուլաբաժանման և ժամանակագրության համակարգը,
4. Հայկական լեռնաշխարհի հնագիտական մշակույթները։
5. Կուր-արաքսյան մշակույթի կազմալուծման առանձնահատկությունները, մշակութային նոր իրողությունների տարածման համապատկերը՝ «Վաղ կուրգանային մշակույթը», հետկուր-արաքսյան մշակութային միջավայրն Արաքսի ավազանում, ՎԿ-ի ժամանակագրությունը։
6. «Թռեղք-վանաձորյան մշակույթը»։ «Ծաղկման ժամանակաշրջան»։ Հիմնական հուշարձանները, ենթափուլերը, ժամանակագրությունը։
7. «Սևան-արցախյան մշակույթը»։ Հիմնական հուշարձանները, ենթափուլերը, ժամանակագրությունը։
8. «Կարմիրբերդյան», «Կարմիրվանքյան/վան-ուրմիական» մշակույթներ, շերտագրական տվյալներ, ժամանակագրությունը։
9. «Լճաշեն-մեծամորյան» մշակույթը, առանձնացման, ենթափուլեր բաժանման և ժամանակագրության հիմնական չափանիշները։
10. Տիգրիս-եփրատի վերին հոսանքների հետկուրարաքսյան մշակութային միջավայրը։
11. Ուրբանիզացման և միլիտարիզացման գործընթաները մ.թ.ա. 15-9-րդ դարերում։
12. «Լճաշեն-մեծամորյան» մշակույթի գեղարվեստական մետաղը, դեկորատիվ-կիրառական արվեստի հիմնական դրսևորումները, էլիտար տնտեսություն։
13. Պաշտամունքը և հավատալիքները Հայաստանում բրոնզ-երկաթի դարերում։
14. Թաղման ծեսը բրոնզ-երկաթի դարերում։
15. Սոցիալական միջավայրի ձևափոխության փուլային և լոկալ-տարածական դրսևորումները՝ կոմպլեքսային հասարակություններից դեպի վաղ պետական կազմավորումներ։
16. Հայաստանը վաղ պետականության փուլերում՝ ցեղապետություններից դեպի տարածքային պետություն։
5-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ36
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին կայուն գիտելիքներ տալ Կովկասի ժողովուրդների մասին,ուսանողների մեջ պատկերացում ձևավորել այդ ժողովուրդների ծագման և էթնիկ պատմության հիմ­նա­կան փուլերի մասին:
· ուսուցանել համեմատական վերլուծության հմտություններ՝ Կովկասի ժողովուրդների մշակույթների բնութագրման օրինակով՝ ըստ մշակույթի արտադրական, կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար ենթահամալիրների,
· ուսանողներին ծանոթացնել Կովկասում էթնիկ հակամարտությունների հիմնական օջախներին, դրանց պատճառներին և դրսևորումներին պատմական տարբեր ժամանակաշրջաններում: Հատուկ ուշադրություն պետք է դարձվի կրոնի դերին Կովկասի ժողովուրդների կյանքում, ազդեցությանը մշակույթի համալիրների վրա:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ճանաչել Կովկասը՝ որպես քաղաքակրթության հնագույն օջախ և ուրույն պատմամշակութային տարածաշրջան, ըստ պատմամշակութային շրջանացման, ինչպես նաև տնտեսամշակութային տիպաբանության դիտանկյունից,
2. ներկայացնել Կովկասի պատմաշխարհագրական, վարչաքաղաքական, էթնոժողովրդագրական, մարդաբանական և դավանական նկարագիրը,
3. նկարագրել կրոնի դերը Կովկասի ժողովուրդների մշակութային համալիրներում,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծել Կովկասի ժողովուրդների մշակութային համալիրները համաժամանակյա և
տարաժամանակյա կտրվածքով՝ արժևորելով կրոնի դերը ժողովուրդների մշակույթում,
5.կիրառելով Կովկասի ժողովուրդների ծագման և էթնիկ պատմության հիմնական փուլերի մասին ունեցած գիտելիքները բնիկ և եկվոր ժողովուրդների մասին հետևություններ անելիս՝ ճիշտ գնահատել էթնիկ հակամարտությունները Կովկասում,
6. կանխատեսել և առաջարկել էթնիկ հակամարտությունների լուծման հնարավոր տարբերակներ՝ օգտագործելով նաև հակամարտությունների կարգավորման ավանդական եղանակները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. ճանաչել ժամանակակից աշխարհում ընթացող էթնոքաղաքական և էթնոմշակութային որոշ գործընթացներ,
8. բացատրել էթնիկ հակամարտությունները և դրանք կարգավորել նաև ժողովուրդների ավանդական և ժամանակակից մշակույթների իմացությամբ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին կայուն գիտելիքներ տալ Կովկասի ժողովուրդների մասին,ուսանողների մեջ պատկերացում ձևավորել այդ ժողովուրդների ծագման և էթնիկ պատմության հիմ­նա­կան փուլերի մասին:
· ուսուցանել համեմատական վերլուծության հմտություններ՝ Կովկասի ժողովուրդների մշակույթների բնութագրման օրինակով՝ ըստ մշակույթի արտադրական, կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար ենթահամալիրների,
· ուսանողներին ծանոթացնել Կովկասում էթնիկ հակամարտությունների հիմնական օջախներին, դրանց պատճառներին և դրսևորումներին պատմական տարբեր ժամանակաշրջաններում: Հատուկ ուշադրություն պետք է դարձվի կրոնի դերին Կովկասի ժողովուրդների կյանքում, ազդեցությանը մշակույթի համալիրների վրա:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն(կիրառվում են քարտեզներ, սլայդներ՝ power point presentation) և քննարկում,
2. գործնական/սեմինար պարապմունք,
3. հանձնարարված գրականության ընթերցում և մշակում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 2 միավոր,
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն- գրավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է երկու հարց, յուրաքանչյուրը՝ 2 միավոր:
3. Ընթացիկ ստուգումները նախատեսվում է իրականացնել բանավոր սեմինարների ձևով. սեմինարի թեմաները կհանձնարարվեն նախապես՝ համապատասխան գրականության հետ միասին: Սեմինարների ընթացքում ցուցաբերած ակտիվության համար կիսամյակի ընթացքում ուսանողը կարող է վաստակել մաքսիմում՝ 4 միավոր:
4. Եզրափակիչ քննություն. Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 4 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Հարությունյան Հ. Թ., Կովկասի բնակչության էթնոլեզվադավանական բնութագիրը (համառոտ ակնարկ), Պատմություն և մշակույթ, Հայագիտական հանդես (գիտական հոդվածների ժողովածու), Երևան, 2017, էջ 388-400:
  • Адат: Кавказский культурный круг: традиции и современность, М.-Тбилиси, 2003.
  • Адыги: Адыгейцы. Кабардинцы. Черкесы. Шапсуги/отв. ред Х. Абазов. Ю. Анчабадзе итд.- М.: Наука, 2022, 870 с.
  • Бабич И.Л., Духовные ценности и проблема формирования новой идеологии у народов Северного Кавказа, М., 2008.
  • Бгажноков Б. Х., Адыгская этика, Нальчик, 2000.
  • Дерлугьян Г. М., Адепт Бурдье на Кавказе: эскизы к биографии в миросистемной перспективе. Авторизованный перевод с английского, М., 2010.
  • Дубровин Н.Ф., Кавказ и народы, его населяющие. В 2-х томах, М., 2019 https://kpole.ru/catalog/istoriya-istoricheskie-nauki/dubrovin-n-f-kavk….
  • Казиев Ш. М., Карпиев И.В., Повседневная жизнь горцев Северного Кавказа в XIX веке, М., 2003.
  • Метревели Р., Кавказская цивилизация в контексте глобализации, Стокгольм, 2009.
  • 0. Расы и народы. Ежегодник. Вып. 31, М., 2006.
  • Северный Кавказ: профилактика конфликтов, М., 2008.
  • Coene Frederik, The Caucasus. An Introduction, London and New York, 2010.
  • King Charles, The Ghost of Freedom. A History of the Caucasus, Oxford, 2008.
  • Thomas de Waal, The Caucasus. An Introduction, Oxford, 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Կովկասի բնաշխարհագրական, վարչաքաղաքական, էթնոժողովրդագրական բնութագիրը:
2. Կովկասի բնակչության էթնոլեզվական և մարդաբանական բնութագիրը:
3. Կովկասի ժողովուրդների ծագումը և էթնիկ պատմության հիմնական փուլերը:
4. Կովկասի ժողովուրդների մշակույթների համեմատական բնութագիրը:
5. Կրոնի դերը Կովկասի ժողովուրդների մշակույթների համակարգում:
6. Էթնիկ հակամարտությունները Կովկասում:
5-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ35
1. Դասընթացի նպատակ
· Կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար մշակույթը հայ ազգագրական գիտության կարևոր ոլորտներն են: Նպատակն է ներկայացնել այս հիմնախնդիրների` հիմ­նական տարրերը` բնակավայրա-բնակարանային համալիրը, ուտեստն ու տարազը, ամուսնահարսանեկան սովորույթներն ու ծեսերը, հայոց ավանդական և ժամանակակից ընտանետիպերը,ներընտանեկան վարվելա­կար­գը, ման­կածնության, խնամքի և դաստիարակության, հուղարկա­վորման և նախ­նի­­­ների հիշատակման սովորույթներն ու ծեսերը, հայոց ազգ-արենա­կցական համակարգը, գյուղական և քաղաքային համայնքները, դրացիական հարաբերու­թյունները: Հումանիտար մշակույթի ոլորտներից` ժողովրդա­կան հավատալիք­նե­րի համակարգը, հայ ժողովրդական բանահյուսությունը, ժողովրդական ա­վան­դա­կան տոները, դրանց ժամանակակից դրսևորումներն ու բնութագրությունը:
· Դրանց տրամաբանությունը ենթադրում է ուսուցման նոր մեթոդների ու եղանակների կիրառում, ուսանողների գիտական հետազոտական կարողությունների հզորացում, ժամանակակից գիտական համակարգերին ինտեգրվելու հնարավորությունների ապահովում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ծանոթանալ կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար մշակույթների կառուց­ված­­քին:
2. բացահայտել հայոց ընտանետիպերը` գերդաստանական, փոքր և ժա­մա­նակակից ընտանիքների դրսևորումների ձևերը:
3. լուսաբանել և դասակարգել ընտանեկան ծեսերը`
4. մեկնաբանել սոցիալական հնավանդ կազմակերպությունների ձևերը, հայոց ազգ-արենակցական համակարգը: Գյուղական համայնքը, դրացիական հա­­րաբերությունները, դրանց դերերը, գոյատևման դրդապատճառները և ժամանակակից դրսևորումների բնութագրությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. Այսօր, անկախությամբ ու հասարակական-քաղաքական զարգացումներով պայմանավորված, կարևոր են ոչ միայն պատմամշակույթային ժառանգության սոսկ ներկայացումը, այլև ներկայացման ձևերն ու եղանակները փոփոխվող աշխարհի պահանջներին, գիտական հետազոտությունների նոր մեթոդներին ու սկզբունքներին համաձայնեցնելը:
6. Հիմնախնդիրը ուշագրավ է նաև կիրառական գործունեության տեսակետից, քանզի այն ենթադրում է նաև ժամանակի հասարակական-ընտանեկան կյանքին համահունչ համակարգային վերափոխումներ, նոր պայմաններին ինտեգրվելու հնարավորություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար մշակույթը հայ ազգագրական գիտության կարևոր ոլորտներն են: Նպատակն է ներկայացնել այս հիմնախնդիրների` հիմ­նական տարրերը` բնակավայրա-բնակարանային համալիրը, ուտեստն ու տարազը, ամուսնահարսանեկան սովորույթներն ու ծեսերը, հայոց ավանդական և ժամանակակից ընտանետիպերը,ներընտանեկան վարվելա­կար­գը, ման­կածնության, խնամքի և դաստիարակության, հուղարկա­վորման և նախ­նի­­­ների հիշատակման սովորույթներն ու ծեսերը, հայոց ազգ-արենա­կցական համակարգը, գյուղական և քաղաքային համայնքները, դրացիական հարաբերու­թյունները: Հումանիտար մշակույթի ոլորտներից` ժողովրդա­կան հավատալիք­նե­րի համակարգը, հայ ժողովրդական բանահյուսությունը, ժողովրդական ա­վան­դա­կան տոները, դրանց ժամանակակից դրսևորումներն ու բնութագրությունը:
· Դրանց տրամաբանությունը ենթադրում է ուսուցման նոր մեթոդների ու եղանակների կիրառում, ուսանողների գիտական հետազոտական կարողությունների հզորացում, ժամանակակից գիտական համակարգերին ինտեգրվելու հնարավորությունների ապահովում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն և քննարկում,
2.Դասախոսությունների ունկնդրում, քննարկումներին մասնակցություն,
3. Հանձնարարված գրականության ընթերցում և մշակում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց է.
· ընթացիկ քննություններ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր

Նախատեսված է երկու գրավոր ընթացիկ քննություն, յուրաքանչյուր քննության համար նախատեսված հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը՝ 3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գաբրիելյն Մ., Հայկական ընտանիքն անցումային շրջանում (ազգաբանական ուսումնասիրություն), Երևան 2005։
  • Մկրտչյան Ս., Հայոց տոնածիսական մշակույթը, Երևան, 2016:
  • Նահապետյան Ռ., Աղձնիքահայերի ամուսնաընտանեկան սովորույթներն ու ծեսերը (Պատմաազգագրական ուսումնասիրություն), Երևան, 2007։
  • Շագոյան Գ., «Յոթ օր, յոթ գիշեր». հայոց հարսանիքի համայնապատկեր, Երևան, 2011։
  • Армяне. Серия “Народы и культуры”, М., 2012.
  • Мкртчян­ А.А., Об­щест­вен­ный быт ар­мян На­гор­но­го Ка­ра­ба­ха (вто­рая по­ло­ви­на XIX - на­ча­ло XX вв.), Ер., 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայոց ընտանեկան-հասարակական կենցաղի /սոցիո­նոր­մա­տիվ մշա­կույթի/ ուսումնասիրության արդիականությունը, ուսումնասիր­վածու­թյան աս­տիճանը:
2. Հայոց ավանդական և ժամանա­կա­կից ընտանե­տիպե­րը: Ներընտանեկան հարաբերություններն ու վարվելակարգը:
3. Ամուս­նա­­հարսանեկան արարողությունների համակարգը Հայաս­տանում անցյալում և ներ­կայումս:
4. Մանկածնության, մանկան խնամքի և դաստիարակության արա­րողակարգը, ավանդական և ժամանա­կակից սովորույթներն ու ծեսերը:
5. Մահվան, հուղարկավորության և հիշատակի հետ կապված սովո­րույթներն ու ծեսերը:
6. Հայոց հասարակական կենցաղը, համայնքը, կազ­մն ու կառուցվածքը, կառավարման պետական, վարչական, սովորութա-իրա­վական սկզբունքները, գործառույթները, դրացիական հարաբերությունները:
7. Հայոց ազգ-արենակցական համա­կարգը, տնտեսական, տարածքային գաղափա­րական ընդհանրության տարրերը:
5-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1101/Բ34
1. Դասընթացի նպատակ
· գիտաճանաչողական գործընթացի միջոցով ուսանողներին
· քաջատեղյակ դարձնել Ռուսաստանի պատմության բոլոր ժամանակաշրջանների կարևորագույն հիմնախնդիրներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու Ռուսաստանի պատմության տարբեր դարաշրջանների հիմնախնդիրները,
2. գիտակցելու Ռուսաստանի խաղացած դերը համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ,
3. կիմանան բազմէթնիկ քաղաքակրթություն տարածքում բնակվող ազգությունների պատմական զարգացման մասին,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. գիտահետազոտական գործունեության ընթացքում կիրառելու ուսումնառության ընթացքում ձեռք բերած գիտելիքներ,
5. գնահատելու Ռուսաստանի տեղն ու դերը միջազգային ասպարեզում՝ համեմատելով ուսումնասիրվող ժամանակաշրջանի այլ խոշոր երկրների հետ,
6. Պատկերացում ունենալ Ռուսաստանի պատմության հիմնահարցերի վերաբերյալ՝ օգտագործելով պատմականության սկզբունքը։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· գիտաճանաչողական գործընթացի միջոցով ուսանողներին
· քաջատեղյակ դարձնել Ռուսաստանի պատմության բոլոր ժամանակաշրջանների կարևորագույն հիմնախնդիրներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություններ,
2. Գործնական աշխատանքներ և սեմինարներ,
3. ֆիլմերի դիտումներ, այցելություն թանգարաններ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Барсенков А.С. Введение в собременныю Российскую историю. М., 2002.
  • Блейк С., Рюриковичи, М., 2014.
  • Бьюкенен Д., Моя миссия в России, М., 2006.
  • Верт Н. Историю советского государства. 1900-1991 г. М., 1996.
  • Карамзин Н., Полная история государство Российского, М., 2016.
  • Ключевский В., О государсвенности в России, М., 2003.
  • Колыванова М., Русь и монголы 13 в., М., 2010.
  • Новейшая история Отечества XX века. Т.1-2, М. 1998.
  • Отелченко Н., История государственного управления в России, М., 2008.
  • 0. Отечественная история XX век., М., 1999.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Կիևյան Ռուսիայի ձևավորումը և զբաղեցրած տարածքը
2. Կիևյան Ռուսիան առաջին իշխանների կառավարման տարիներին
3. Ռուսիան Մոնոլ-թաթարական և խաչակրաց արշավանքների ժամանակաշրջանում
4. Ֆեոդալական հասարակության առանձնահատկությունները Ռուսիայում
5. Մոսկովյան իշխանության ձևավորումը։ Իվան Կալիտա, Դմիտրի Դոնսկի, Իվան 3-րդ, Վասիլի 3-րդ
6. Թագավորության հռչակումը։ Իվան Ահեղի բարեփոխումները։ Ռյուրիկովիչների դինաստիայի անկումը
7. Ռուս ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարը 17-րդ դարի սկզբում։ Ռոմանովների արքայատոհմի հաստատումը
8. Ռուսաստանը Պետրոս Մեծի և հաջորդների օրոք
9. Եկատիրինա 2-րդի բարեփոխումները։ Ռուս-թուրքական հակասությունները 18-րդ դարի երկրորդ կեսին
10. Ռուսաստանը Ալեքսանդր 1-ինի և Նիկոլայ 1-ի կառավարման տարիներին
11. Ռուսաստանը Մեծ բարեփոխումների ընթացքում
12. Կովկասյան պատերազմները
13. Ռուսաստանը Ալեքսանդր 3-րդի և Նիկոլայ 2-րդի կառավարման տարիներին
14. Ռուսաստանի խորհրդայնացումը
15. ԽՍՀՄ կառավարման համակարգը և նրանում ապրող ժողովուրդները բոլշևիկյան քաղաքական համակարգում
16. ԽՍՀՄ փլուզումը։ Ռուսաստանը հետխորհրդային տարիներին. քաղաքական, քաղաքակրթական, տնտեսական, ժողովրդագրական մարտահրավերներ
4-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ33
1. Դասընթացի նպատակ
· պատկերացում ձևավորել երկաթի դարի ժամանակաշրջանի ընդհանուր բնորոշիչ հատկանիշների մասին
· ներկայացնել դարաշրջանի հանգուցային հուշարձաններ
· կայուն գիտելիքներ տալ ժամանակաշրջանի պարբերացման և ժամանակագրման հարցերի վերաբերյալ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բնորոշել ուշբրոնզեդարյան և ուշբրոնզեդարի խեցեղենի զարգացման փուլերն ըստ ժամանակակից պարբերացման համակարգերի
2. ճանաչել ուշ բրոնզեդարյան և երկաթեդարյան հիմնական հուշարձանները
3. կողմնորոշվել մասնագիտական գրականությունում
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վիզուալ ճանաչել Հայաստանի երկաթե դարի մասայական նյութը, գործոնները
5. մասնակցել երկաթի դարաշրջանի հուշարձանների հետազոտություններին, պեղումներին
6. հասկանալ քարտեզներում և հատակագծերում հուշարձանների տիպերը
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
7. դիտարկել Հայաստանի երկաթի դարի մշակույթը տարածաշրջանային մշակույթների համատեքստում զուգահեռների մեթոդաբանությամբ
դիտարկել հնագիտական սկզբնաղբյուրները պատմական զարգացումների համատեքստում, ստեղծել աղբյուրագիտական շտեմարան։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· պատկերացում ձևավորել երկաթի դարի ժամանակաշրջանի ընդհանուր բնորոշիչ հատկանիշների մասին
· ներկայացնել դարաշրջանի հանգուցային հուշարձաններ
· կայուն գիտելիքներ տալ ժամանակաշրջանի պարբերացման և ժամանակագրման հարցերի վերաբերյալ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն
2. սեմինարներ, քննարկում-կոլոկվյումներ հանձնարարված թեմաներով, քննարկամն համար թեմաների առաջարկներ
3. զեկուցումներ կամընտրական թեմաներով
4. իլյուստրատիվ նյութի ցուցադրություն
5. թանգարանային այցելություններ
6. աշխատանք փաստացի նյութի հետ
7. դաշտային պրակտիկա, պեղումներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Հ., Ավետիսյան Պ., Արարատյան դաշտի մշակույթը մ.թ.ա. XI-IV դդ. Ե., 2006
  • Ավետիսյան Պ., Հայկական լեռնաշխարհը մ.թ.ա. XXIV-IX դդ. (սոցիալ-մշակութային ձևափոխումների դինամիկան ըստ հնագիտական տվյալների) պ.գ.դ. ատեն գիտ. Զեկ, Ե., 2014
  • Եսայան Ս., Հայաստանի հնագիտություն, Ե., 1992
  • Խանզադյան Է., Մեծամոր, Ե., 1973
  • Խնկիկյան Օ., Հայաստանի հնագիտություն, Ե., 2010
  • Հայկական ճարտարապետության պատմություն Ե., 1996
  • Լ. Պետրոսյան, Լճաշենի դամբանադաշտը, I, Եր., ՀԱԻ հրատարակչություն, 2018
  • Есаян С. А., Оруже и военное дело в древней Армении, Е., 1966.
  • Еасян С. А., Скульптура древней Армении, Е., 1980.
  • 0. Мартиросян А. А. Армения в эпоху бронзы и раннго железа Е., 1964
  • Badalyan R., Avetisyan P., Bronze and Early Iron Age Archaeological Sites in Armenia I, Mt. Aragats and Surrounding Region, Oxford 2007.
  • Biscione R., Hmayakyan S., Parmegiani, The North-Eastern Frontier: Urartians and Non-Urartians in the Sevan Lake Basin, I. The Southern Shores, Documenta Asiana VII, Roma, 2002.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Անցում երկաթի դարաշրջանին:
2. Հայաստանի երկաթի դարի պատմագրությունը:
3. Հայաստանի երկաթի դարի պարբերացումը և ժամանակագրումը։ Քննարկում. Երկաթի դարի պարբերացման մասին տեսակետները արդի հնագիտական տվյալների լույսի ներքո։
4. Հայաստանի երկաթի դարի հանգուցային հուշարձանները: Երկաթի դարի հիմնական հուշարձանների ներկայացում։
5. Քաղաքաշինությունը և ճարտարապետությունը երկաթի դարաշրջանում: Զեկուցում կամընտրական թեմաներով Երկաթի դարի քաղաքաշինության վերաբերյալ։ Քաղաքագոյացման ընդհանուր ուղիները։
6. Հոգևոր շինությունները (Դվին, Գեղարոտ, Շիրակավան, Մեծամոր):
7. Երկաթեդարյան թաղման ծեսը և թաղումային հուշարձանները: Թաղման ծեսի բաղադրատարրերը։
8. Քաղաքական պատմությունը և հնագիտությունը:
9. Երկաթի դարի արհեստները՝ խեցեգործություն:
10. Երկաթի դարի մետաղագործությունը:
11. Երկաթի դարի կոթողային աարվեստը: Քանդակի անտրոպոմորֆիզացիան:
12. Երկաթի դարի տնտեսությունը:
13. Քաղաքական միավորները երկաթի դարում։
4-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ32
1. Դասընթացի նպատակ
· Ծանոթացնել մարդաբանական գիտության զարգացման արդի միտումներին
· Ուսումնասիրել մարդաբանական արդի գիտակարգերի առանձնահատկությունները, խնդիրները, նպատակները
· Կիրառական ազգագրության ուղղության քննարկումը
· Կիրառական և հանրային մարդաբանության խնդիրների ու մեթոդաբանության քննարկումը
· Արդի մարդաբանական գիտակարգերի էթիկական մոտեցումները
· Մարդաբանության և բնապահպանության ոլորտների խնդիրների ուսումնասիրության քննարկումը
· Զարգացման ծրագրերում մարդաբանական գիտելիքի կիրառման հնարավորությունների քննարկումը
· Մարդաբանական գիտելիքի կիրառման գործնական հնարավորությունների, ոլորտների, աշխատաշուկայի քննարկումը
· Ինքնուրույն կիրառական, հանրային քաղաքականության հետազոտությունների անցկացումը
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Մարդաբանական հիմնական ոլորտներից բացի իմանալ մարդաբանության արդի ոլորտային, թեմատիկ զարգացումները
2. Իմանալ մարդաբանության գործնական կիրառականության հարցադրումները
3. Իմանալ մարդաբանական գիտելիքի գործնական կիրառելիության հնարավորությունները և աշխատաշուկայի հետ կապերը

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Կարողանա կիրառել մասնագիտական հմտությունները արդի հասարակական խնդիրների լուծումներ առաջարկելու նպատակով
5. Կկարողանա ծրագրել և իրականացնել կիրառական/հանրային կամ այլ արդի ուղղություններով հետազոտական ծրագիր
6. Կկարողանա կիրառել հետազոտական մեթոդաբանություն և էթիկական մոտեցումներ՝ ժամանակից հանրային քաղաքականության խնդիրների հետազոտության ժամանակ

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
7. սոցիալական կյանքի խնդիրների լուծման ավելի մեծ պատրաստվածություն
8. Քննադական, վերլուծական հմտությունների զարգացում
9. Առօրյա կյանքում ավելի շատ մարդկանց խնդիրները հասկանալու, ապրումակցելու և արձագանքելու ունակություն
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ծանոթացնել մարդաբանական գիտության զարգացման արդի միտումներին
· Ուսումնասիրել մարդաբանական արդի գիտակարգերի առանձնահատկությունները, խնդիրները, նպատակները
· Կիրառական ազգագրության ուղղության քննարկումը
· Կիրառական և հանրային մարդաբանության խնդիրների ու մեթոդաբանության քննարկումը
· Արդի մարդաբանական գիտակարգերի էթիկական մոտեցումները
· Մարդաբանության և բնապահպանության ոլորտների խնդիրների ուսումնասիրության քննարկումը
· Զարգացման ծրագրերում մարդաբանական գիտելիքի կիրառման հնարավորությունների քննարկումը
· Մարդաբանական գիտելիքի կիրառման գործնական հնարավորությունների, ոլորտների, աշխատաշուկայի քննարկումը
· Ինքնուրույն կիրառական, հանրային քաղաքականության հետազոտությունների անցկացումը
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն
2. ինքնուրույն հետազոտական աշխատանք
3. քննարկումներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն [գրավոր քննություն՝ նախապես տրամադրված հարցաշարի հիման վրա։ Քննությունը իրականացվում է հարցերից կազմված քննական տոմսերով, յուրաքանչյուր տոմսում՝ 2 հարց, առավելագույն միավորը՝ 4].

2. 2-րդ ընթացիկ քննություն. [գրավոր քննություն՝ նախապես տրամադրված հարցաշարի հիման վրա։ Քննությունը իրականացվում է հարցերի կազմված քննական տոմսերով, յուրաքանչյուր տոմսում՝ 2 հարց, առավելագույն միավորը՝ 4]. ].

3. Ինքնուրույն աշխատանք. [հետազոտական աշխատանքի իրականացում՝ պլանի մշակում, մեթոդի ընտրություն, գործիքների մշակում, դաշտային աշխատանքի իրականացում, վերլուծության իրականացում, հետազոտական տեքստի կազմում և հանրային ներկայացում, առավելագույնը՝ 8 միավոր].

4. Ընթացիկ ստուգում /նախապես տրամադրված հանձնարարության հիման վրա լսարանային ներկայացում և քննարկում-առավելագույնը ՝2 միավոր/

5. Մասնակցություն. [դասերին ներկայությունը և իմաստալի ներգրավված մասնակցությունը գնահատվում է 2 միավոր, եթե ուսանողը ներկա է եղել դասերի 80 տոկոսին և ներգրավվել է դասընթացի ընթացքին.
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • E. E. Evans-Pritchard, Applied Anthropology, Africa: Journal of the International African Institute, Vol. 16, No. 2 (Apr., 1946) , pp. 92-98
  • Esber, George S. 1987. Designing Apache Homes with Apaches. In Anthropological Praxis: Translating Knowledge into Action, ed. Robert M. Wulff and Shirley J. Fiske. Boulder: Westview Press, 187-196
  • Open Graves: Living and Dying on the Migrant Trail. Oakland: University of California Press
  • Հայաստանյան արդի հասարակական խնդիրներին նվիրված ազգաբանական հետազոտություններ՝ միգրացիայի, աղքատության, հանրային բարեփոխումների և այլ խնդիրների վերաբերյալ։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Մարդաբանության հմնական գիտակարգերը
2. Մարդաբանական հիմնական գիտակարգերից զարգացած արդի ուղղությունները
3. Արդի մարդաբանական դիսցիպլինների կողմից կիրառվող մեթոդաբանությունը
4. Մարդաբանության ոլորտի կարիերայի հնարավորությունները
5. Կիրառական/հանրային/բնապահպանական/քաղաքական մարդաբանության և այլ արդի գիտակարգերի շուրջ հետազոտական աշխատանքի պլանավորում և իրականացում
1-ին կիսամյակ
6 ժամ/շաբ.
60 ժամ դասախոսություն, 30 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ18
1. Դասընթացի նպատակ
· դասընթացի կարևորագույն նպատակներից է նաև ուսանողի մոտ ձևավորել կայուն գիտելիքներ հնագիտության հիմունքների, Հայաստանի հնագիտության վերաբերյալ
· ներկայացնել Հայաստանի և Հայկական լեռնաշխարհի նյութական մշակույթը, ինչպես նաև ծանոթացնել առավել հայտնի բնակավայրերի շինարարական արվեստին և ճարտարապետությանը, տնտեսությանը, թաղման ծեսին:
· ներկայանել Մերձավոր Արևելքի հիմնական հնագիտական մշակույթները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ծանոթանալ հնագիտական գիտելիքների կուտակման հիմնական էտապներին,
2. ծանոթանալ հնագիտության հիմնական հասկացություններին, հնագիտական աշխատանքների մեթոդներին
3. տեղեկանալ Հայաստանի և Մերձավոր Արևելքի նյութական մշակույթի զարգացման հիմնական օրինաչափություններին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. գիտական ղեկավարի ղեկավարության ներքո կկարողանա ինքնուրույն իրականացնել դաշտային աշխատանքներ
5. կկարողանա ինքնուրույն բնորոշել հնագիտական մասսայական նյութը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. պատկերացում կունենա տարածաշրջանի հնագիտական մշակույթների մասին
7. ծանոթ կլինի տարածաշրջանի բնակարանաշինությանը և թաղման ծեսին,
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· դասընթացի կարևորագույն նպատակներից է նաև ուսանողի մոտ ձևավորել կայուն գիտելիքներ հնագիտության հիմունքների, Հայաստանի հնագիտության վերաբերյալ
· ներկայացնել Հայաստանի և Հայկական լեռնաշխարհի նյութական մշակույթը, ինչպես նաև ծանոթացնել առավել հայտնի բնակավայրերի շինարարական արվեստին և ճարտարապետությանը, տնտեսությանը, թաղման ծեսին:
· ներկայանել Մերձավոր Արևելքի հիմնական հնագիտական մշակույթները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն
2.Ցուցադրական նյութի օգտագործում
3.Ծանոթացում թանգարանային նյութի հետ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց է.
· ընթացիկ քննություններ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր

Նախատեսված է երկու գրավոր ընթացիկ քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը՝ 3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Հ. Գ. Ավետիսյան, Պ. Ս. Ավետիսյան, Արարատյան դաշտը մ.թ.ա. XI-VI դդ.: Ե., 2010
  • Հ. Գ. Ավետիսյան, Ա. Բոբոխյան Ուրարտուի հնագիտություն (ամրոց-բնակավայրեր և դամբանային համալիրներ). Եր. 2010:
  • Պ. Ավետիսյան, Հակական լեռնաշխարհի հնամշակութային ձևափոխումների հիմնական միտումները վաղ բրոնզի դարում Պատմա Բանասիրական Հանդես, 2012 հ, 3
  • Ս. Եսայան, Հայաստանի հնագիտություն, Ե., 1992
  • Օ. Խնկիկյան, Հայաստանի հնագիտություն, Ե., 2013
  • Հ. Սիմոնյան, Շենգավիթ. Շարքային բնակավայր թե՞ վաղ քաղաք, Հուշարձան Ը, Ե., 2013
  • B Gasparyan, M. Arimura (ed.) Stone Age of Armenia, Knazawa 2014
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հնագիտությունը որպես առանձին գիտակարգ, Հնագիտության հիմնական հասկացությունները /հնագիտական դարեր, հնագիտական մշակույթ, հուշարձան, հնագիտական համալիր, դասակարգում, տիպաբանություն, շերտագրություն, արտեֆակտ, հատկանիշ և այլն:
2. Հնագիտության զարգացումը Հայաստանում
3. Ստորին պալեոլիթը Հայաստանում:
4. Միջին և ուշ պալեոլիթը Հայաստանում:
5. Մերձավոր Արևելքի պալեոլիթը:
6. Մեզոլիթը և նեոլիթը Հայաստանում:
7. Մերձավոր Արևելքի մեզոլիտը և նեոլիտը
8. Հայաստանի էնեոլիտը,
9. Հալաֆյան և ուբեյդյան մշակույթները, Պաղեստինի էնեոլիթը և վաղ բրոնզը:
10. Շենգավթյան մշակույթը:
11. Հայաստանում Միջին բրոնզի ընդհանուր բնութագիրը և փուլաբաժանումը, Միջին բրոնզի թաղման ծեսը, Միջին բրոնզի նյութական մշակույթը:
12. Ուշ բրոնզի բնակավայրերը և դամբարանադաշտերը:
13. Մեգալիթների հնագիտությունը:
14. Խեթական քաղաքակրթությունը:
15. Վաղ երկաթի դարաշրջանը Հայաստանում, Կիկլոպյան ճարտարապետությունը:
16. Ուրարտուի հնագիտությունը:
17. Մ.թ.ա. VI-IV դդ. բնակավայրերը և թաղման ծեսը:
18. Անտիկ հնագիտությունը:
4-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ30
1. Դասընթացի նպատակ
· ձևավորել ուսանողի մոտ կայուն գիտելիքներ ֆիզիկական մարդաբանության նկարագրական, չափագրական մեթոդների և ռասայական դասակարգումների սկզբունքների վերաբերյալ,
· ըմբռնել մարդաբանական տեղեկատվության կարևորությունը, որպես պատմական սկզբնաղբյուրի, էթնոժառանգաբանական, հնաժողովրդագրական վերակազմությունների պարագայում: Անդրադառնալ հայերի ծագումնաբանության հիմնախնդրին ըստ մարդաբանական վերլուծականների:
· ներկայացնել Հայկական լեռնաշխարհի մարդաբանական նկարագրերի զարգացումները պատմական անընդհատականության մեջ և ժամանակակից հայերի ֆիզիկական կերպը կովկասյան տարածաշրջանի էթնոմշակութային համատեքստում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. աշխատել ֆիզիկական մարդաբանության ոլորտի հատկանիշների հետ և իրագործել ռասայական, էթնիկական դասակարգումներ,
2. ներկայացնել հայերի մարդաբանական բնութագիրը կովկասյան տարածաշրջանի էթնոմշակութային համայնապատկերի համատեքստում,
3. իրագործել համակարգված վերակազմություններ մարդաբանական տվյալների ոլորտում պատմամշակութային տվյալների հենքի վրա:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. ունակ կլինի հնամարդաբանության և կենսահնագիտության մեթոդներով պեղածո կենսափաստերի վավերացմանը, չափագրմանը և փաստագրմանը,
5. կկարողանա սեռատարիքային տվյալների հիման վրա հնաժողովրդագրական վերակազմություններ իրագործել :
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. ի վիճակի կլինի մարդաբանական հատկանիշների քարտեզնել կառուցել։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ձևավորել ուսանողի մոտ կայուն գիտելիքներ ֆիզիկական մարդաբանության նկարագրական, չափագրական մեթոդների և ռասայական դասակարգումների սկզբունքների վերաբերյալ,
· ըմբռնել մարդաբանական տեղեկատվության կարևորությունը, որպես պատմական սկզբնաղբյուրի, էթնոժառանգաբանական, հնաժողովրդագրական վերակազմությունների պարագայում: Անդրադառնալ հայերի ծագումնաբանության հիմնախնդրին ըստ մարդաբանական վերլուծականների:
· ներկայացնել Հայկական լեռնաշխարհի մարդաբանական նկարագրերի զարգացումները պատմական անընդհատականության մեջ և ժամանակակից հայերի ֆիզիկական կերպը կովկասյան տարածաշրջանի էթնոմշակութային համատեքստում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ,
2. հիմնական թեմաների ներկայացում համակարգչային պրեզենտացիաների միջոցով,
3. լաբորատոր աշխատանքներ, որոնք միտված են ֆիզիկական մարդաբանության մեթոդների յուրացմանը,
4. հիմնական գրականության և հետազոտությունների էլ. տարբերակների հանձնում ուսանողներին:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Փիլիպոսյան Ա., Մկրտչյան Ռ., Ասքանազյան ազգի և Թորգոմի տան ժառանգաբանական խնդիրների շուրջ, «Հայոց սրբերը և սրբավայրերը» ժողովածու, Երևան, 2001, էջ 383-394:
  • Абдушелишвили М. Г. К краниологии современного и древнего населения Кавказа.Тбилиси. 1966.
  • Абдушелишвили М.Г.Об антропологическом составе современного населения Армении.-Антроп. Сб. IV.Тр. Ин-та этнографии АН СССР. М.1963, т.82
  • Алексеев В. П. Происхождение народов Кавказа. Наука, М., 1974,с.136.
  • Алексеев В. П., Гохман И.И. Антропология азиатской части СССР. Наука, М., 1984,с. 208.
  • Алексеев В. П., Историческая антропология и этногенез. М., 1980
  • Алексеев В..П. География человеческих рас. Мысль, М., 1974, с.351.
  • Бунак В. В., Crania Armenica (Армянский череп), (Исследования по антропологии Передней Азии), Труды Антропологического НИИ при МГУ, Вып. 2. Приложение к Русскому антропологическому журналу. Т. 16. Вып. 1-2. Москва, 1927, 263 с.
  • Кочар Н.П. Антропология армян. Дерматоглифика и популяционная структура, Ереван, 1989, 103 с.
  • 0. Мкртчян Р. А. Палеоантропология Оромского могильника. «Зангак 97», Ереван, 2001, 120 с.
  • Мовсесян А. А., Фенетический анализ в палеоантропологии “Университетская книга”, Москва, 2005, 272 с.
  • Рогинский Я. Я., Левин М. Г., Основы антропологии. Учебное пособие ''Высшая школа'', Москва, 1978, 528 c.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Էթնիկական մարդաբանությունը, որպես ֆիզիկական մարդաբանության բաղկացուցիչ:
2. Մարդաբանական նյութը որպես կարևոր պատմական սկզբնաղբյուր:
3. Հայերի մարդաբանական տիպը եվրոպոիդ մեծ ռասայի հարավային ճյուղի համակարգում:
4. Հայերի մարդաբանությունը գիտական գրականության մեջ:
5. Հայաստանի հնամարդաբանությունը:
6. Հայերը կովկասյան տարածաշրջանի մարդաբանական դասակարգումների համակարգում և էթնոմշակութային համատեքստում:
7. Հայաստանի հնաժողովրդագրությունը:
8. Հայ ժողովրդի ծագումնաբանությունն ըստ մարդաբանական տվյալների:
3-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1106/Բ29
1. Դասընթացի նպատակ
խորացնել հայոց պատմության միջին դարերի պարբերափուլի մասին ուսանողների գիտելիքները՝ ձևավորելով քննական մոտեցում միջնադարում հայոց պետականության, սոցիալ-տնտեսական կյանքի, եկեղեցու և մշակույթի զարգացման առանձնահատկությունների շուրջ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն՝
1. ներկայացնելու հայոց պատմության միջին դարերի պարբերափուլի հիմնահարցերը, զարգացման առանձնահատկությունները և առանցքային դրվագները,
2. քննական մոտեցմամբ և սկզբնաղբյուրների պատմահամեմատական վերլուծությամբ մեկնաբանելու հայոց պատմության միջին դարերի պարբերափուլի հիմնահարցերի շուրջ եղած տարաբնույթ կարծիքները,
3. բացատրելու, արժևորելու և գնահատելու հայոց պետականության զարգացման ընթացքը, փուլերն ու առանձնահատկությունները միջին դարերում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ՝
4. տարբերակելու շրջանառության մեջ գտնվող հակագիտական և կեղծ պնդումները (օրինակ՝ համացանցում ադրբեջանական քարոզչամեքենայի կողմից միտումնավոր կեղծված տեսակետները հայոց պատմության միջնադարյան պարբերափուլի խնդիրների մասին),
5. կիրառելու հայոց պատմության միջին դարերի պարբերափուլի հիմնահարցերի վերաբերյալ ձեռք բերած գիտելիքները մասնագիտական աշխատանքում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ՝
6. տարբեր սկզբնաղբյուրներից և ուսումնասիրություններից հուսալի տեղեկատվություն ձեռք բերելու, վերլուծելու, գնահատելու և փոխանցելու,
7. նպաստելու հանրության տարբեր խմբերի (ընտանիքի, ընկերների և այլոց) քաղաքացիական գիտակցության մեջ հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների արժևորման արմատավորմանը,
8. փոխանցելու նորագույն ուսումնասիրությունների արդյունքները (օրինակ՝ դասավանդման միջոցով):
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
խորացնել հայոց պատմության միջին դարերի պարբերափուլի մասին ուսանողների գիտելիքները՝ ձևավորելով քննական մոտեցում միջնադարում հայոց պետականության, սոցիալ-տնտեսական կյանքի, եկեղեցու և մշակույթի զարգացման առանձնահատկությունների շուրջ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն,
2. Սեմինար,
3. Քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Պ. Հովհաննիսյան, Է. Մինասյան և ուրիշներ, Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Հր. Սիմոնյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2012։
  • Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Ա. Մելքոնյանի և ուրիշների, Ե., ՀՀ ԳԱԱ պատմ. ինստ., հ. IV, գ. I, 2010, հ. IV, գ. II, 2016:
  • Գալոյան Գ., Հայաստանը և մեծ տերությունները 1917-1923 թթ., Երևան,1999։
  • Լեո, Անցյալից, Երևան, 2009։
  • Խատիսյան Ա., Անտիպ գործեր, նամակներ, նյութեր և փաստաթղթեր, Երևան, 2023։
  • Խուրշուդյան Լ., Հայաստանի բաժանումը 1920 թվականին, Երևան, 2017։
  • Կարապետյան Մ. Ս., Գևորգյան Է. Գ., Խորհրդային Հայաստանը 1920-1991 թվականներին, ուսումնական ձեռնարկ բուհերի համար, Երևան, 2007։
  • Հարությունյան Կ., Հայ ժողովրդի մասնակցությունը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմին (1939-1945 թթ.), Երևան, 2001։
  • Հարությունյան Շ., Սովետական Հայաստան, տարեգրություն (1920-1980), Երևան, 1982։
  • 0. Մանուկյան Ա., Քաղաքական բռնաճնշումները Հայաստանում 1920-1953 թթ., Երևան, 1999։
  • Մելիքսեթյան Հ. Ու., Հայրենիք-սփյուռք առնչությունները և հայրենադարձությունը 1920-1980 թթ., Երևան, 1985։
  • Մինասյան Է., Հայաստանի երրորդ հանրապետության պատմություն, Երևան, 2014։
  • Վիրաբյան Ա., Հայաստանը Ստալինից մինչև Խրուշչով. հասարակական-քաղաքական կյանքը (1945-1957), Երևան, 2001։
  • Վրացյան Ս. Հայաստանի Հանրապետություն, Երևան, 1993։
  • Люхтерхандт О.: Нагорный Карабах, борьба за независимость и международное право, Москва 2022
  • Hofmann, T. (Hg.): Armenier und Armenien - Heimat und Exil., Reinbek bei Hamburg 1994.
  • Zürrer W.: Kaukasien 1918-1921. Der Kampf der Großmächte um die Landbrücke zwischen Schwarzem und Kaspischem Meer, Düsseldorf 1978.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայոց պատմության միջնադարյան պարբերափուլի հիմնական առանձնահատկությունները և սկզբնաղբյուրները:
2. Հայաստանի անկախության վերականգնումը. Բագրատունյաց թագավորության հռչակումը և ամրապնդումը: Բագրատունյաց թագավորությունը վերելքի ժամանակաշրջանում: Եկեղեցի-պետություն փոխհարաբերությունները:
3. Ենթակա թագավորությունների առաջացումը: Բյուզանդիայի նվաճողական քաղաքականությունը Հայաստանում և Բագրատունյաց թագավորության թուլացումն ու անկումը:
4. Բագրատունյաց թագավորության սոցիալ-տնտեսական կյանքը և պետական կարգը:
5. Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան: Հայ-վրացական զինակցությունը և Զաքարյանների իշխանությունը: Հայ իշխանական տները XIII դ. - XIV դ. առաջին կեսին:
6. Կիլիկիայի հայկական պետությունը XI-XIV դդ.: Կիլիկյան Հայաստանը տարածաշրջանային քաղաքականության համակարգում:
7. Կիլիկյան Հայաստանի պետական կարգը, բանակը և սոցիալ-տնտեսական հարաբերությունները: Հայոց մշակույթը IX դ. - XIV դ. առաջին կեսին:
8. Մոնղոլական արշավանքները և Հայաստանը:
9. Հայաստանը XV դ.: Թուրք-պարսկական պատերազմները և Հայաստանը (XVI դ. - XVII դ. առաջին կես): Հայկական մշակույթը XIV դ. երկրորդ կեսին - XVII դ. առաջին կեսին:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1102/Բ28
1. Դասընթացի նպատակ
ուսանողներին տրամադրելու համաշխարհային պատմության առանձին դարաշրջանների վերաբերյալ բազմակողմանի գիտելիք և իմացություն` ներկայացնելու և բացատրելու պատմության տարբեր շրջափուլերի հիմնական իրադարձությունները, զարգացումները, գնահատելու պատմական գործընթացների շարժիչ ուժերն ու դերակատար­ներին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրել և բացատրել դասընթացի շրջանակում ուսումնասիրված երկրի, տարածաշրջանի, քաղաքակրթության քաղաքական, հասարակական, տնտեսական, պատմության հիմնական իրողությունները,
2. ներկայացնել դրանցում առանձին անհատների և հասարակական խմբերի դերակատարությունը, բացատրել, վերլուծել և գնահատել նրանց նպատակները, ծրագրերը, շարժառիթները։
3. ճանաչելու պատմական զարգացման հիմնարար միտումները՝ հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը, ձևակերպելու դրանց համակողմանի նկարագիրն ու մեկնությունը։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. դրսևորելու պատմական մտածողության հմտություններ, այն է՝ ներկայացնել, բացատրել, վերլուծել և գնահատել պատմական զարգացումների և գործընթացների պատճառներն ու հետևանքները, ընդհանրություններն ու առաձնահատկությունները, փոփոխություններն ու շարունակականությունը ժամանակի և տարածության մեջ:
5. ընտրելու, համակարգելու և կիրառելու դասընթացի ընթացքում ձեռք բերված գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքում,

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. պատրաստելու զեկուցումներ, կատարելու հետազոտություններ՝ պահպանելով մասնագիտական էթիկայի նորմերը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
ուսանողներին տրամադրելու համաշխարհային պատմության առանձին դարաշրջանների վերաբերյալ բազմակողմանի գիտելիք և իմացություն` ներկայացնելու և բացատրելու պատմության տարբեր շրջափուլերի հիմնական իրադարձությունները, զարգացումները, գնահատելու պատմական գործընթացների շարժիչ ուժերն ու դերակատար­ներին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն,
2. Հարցադրումների շուրջ սեմինար-քննարկումներ:
3. Աղբյուրներով աշխատանք։
4. Ինքնուրույն հետազոտական աշխատանքներ և սահիկաշարով ներկայացումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք.
Սովորողը կատարում է թեմատիկ հետազոտություն և հետազոտության ներկայացում սեմինարի ընթացքում։ Գնահատման սյունակաշարին համապատասխան աշխատանք ներկայացնելու դեպքում աշխատանքը գնահատվում է 5 միավոր առավելագույն արժեքով։
2. Ընթացիկ ստուգում.
Սովորողը դասընթացի ընթացքում պատասխանում է դասախոսի կողմից նախապես մշակված հարցերին։ Առավելագուն միավորը, որ կարող է ուսանողը հավաքել 6-ն է։
Եզրափակիչ քննություն.
3. Նախատեսված ամփոփիչ քննությունը բանավոր է և գնահատվում է 9 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը՝ 3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • С. В. Новиков, А. С. Маныкин, О. В. Дмитриева, Всеобщая история (для студентов вузов), "Слово": Полиграфиздат Москва, 2010.
  • Системная история международных отношении, т. 1,2, под ред. Богатурова А., М., 2007.
  • Norman Davies, Europe: A History, Oxford University Press, 1996.
  • Eugen Weber, The Western Tradition, v. 1. From the ancient world to Louis XIV - v. 2. From the Renaissance to the present, Lexington, Mass: D.C. Heath & Co., 1990.
  • Jerry H. Bentley, Herbert F. Ziegler, Traditions & Encounters: A Global Perspective on the Past. McGraw-Hill Education, 2020.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բաժին Ա. Հին աշխարհի պատմություն։
1. Հին արևելյան քաղաքակրթությունը և դրա տիպաբանությունը։
2. Հունական աշխարհը. պոլիսային մարդակենտրոն քաղաքակրթությունը և դրա տիպաբանությունը։
3. Հռոմեական աշխարհը, հանրապետությունից հիերարքիկ կայսրություն։
Բաժին Բ. Միջնադարի պատմություն։
4. Ավատատիրական աստվածակենտրոն-հիերարքիկ քաղաքակրթությունը Եվրոպայում և Բյուզանդիայում։
5. Իսլամական քաղաքակրթությունը. ծագումը, ձևավորումը, ծավալումը։
6. Վերածննդի դարաշրջանի ընկերային կարգի տիպաբանությունը և մշակութային ձեռքբերումները։
7. Բողոքականությունը և ընկերային կյանքի արմատական կերպափոխությունների հարացույցը։
Բաժին Գ. Նոր դարերի պատմություն։
8. Արդյունաերական հասարակարգի ձևավորման տեխնոլոգիական, ընկերային և քաղաքական նախադրյալները։
9.Արդյունաբերական հասարակարգի ձևավորման ուղիները. տրանզիտիվության երեք հարացույց. լուսավորական միապետություն, հեղափոխություն, փոխզիջում։
10. Արդյունաբերական քաղաքակրթության երկրորդ շրջափուլը և դրա տեխնոլոգիական ընկերային, տնտեսական, քաղաքական ազդեցությունները։
11. Միասնություն-տարբերություն-հակասություն-խզում. Առաջին աշխարհամարտը, նոր դարերի և արդիականության սահմանագիծը։
Բաժին Դ. Ուշ արդիական և ժամանակակից պատմություն։
12. Վերսալ-Վաշինգտոնյան համակարգը և միջազգային հարաբերությունների կարգավորման փորձերը։
13. Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը։
14. Միջազգային համակեցական նոր միջավայրի ձևավորումը:
15. Երկբևեռ համակարգի փլուզումը և միաբևեռ աշխարհակարգի ձևավորումը։
16. Աշխարհը երրորդ հազարամյակի սկզբին. միջազգային հարաբերությունները արդի փուլում:
17. Արդի աշխարհի հիմնախնդիրները:
3-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ27
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողի մոտ գիտելիքներ ձևավորել ազգաբանության/մարդաբանության գիտության նախապատմության, ձևավորման և պատմության մասին:
· Լուսաբանել ազգաբանության/մարդաբանության զարգացման բազմապիսի, երբեմն նույնիսկ դրամատիկ, պատմական և գաղափարախոսական առանձնահատկությունները:
· Քննարկել մարդաբանական տարբեր մոտեցումների փոխառընչյությունները, հնի ու նորի անսպասելի համադրումների հարցերը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել մերօրյա հասարակական գործընթացները ազգաբանության/ մշակութային մարդաբանության պատմության համատեքստում
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. ավելի լայն համատեքստում մեկնաբանել մշակութային մարդաբանության պատմության մեջ տեղ գտած սխալներն ու բացթողումները
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողի մոտ գիտելիքներ ձևավորել ազգաբանության/մարդաբանության գիտության նախապատմության, ձևավորման և պատմության մասին:
· Լուսաբանել ազգաբանության/մարդաբանության զարգացման բազմապիսի, երբեմն նույնիսկ դրամատիկ, պատմական և գաղափարախոսական առանձնահատկությունները:
· Քննարկել մարդաբանական տարբեր մոտեցումների փոխառընչյությունները, հնի ու նորի անսպասելի համադրումների հարցերը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Ինտերակտիվ բնույթի դասախոսություններ և սեմինարներ
2. Ստեղծարար կոմպոնենտ պարունակող ինքնուրույն աշխատանք
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց է.
· ընթացիկ քննություններ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր
Նախատեսված է երկու գրավոր ընթացիկ քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը՝ 3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Դյուրկհայմ, Էմիլ. 2006, Սոցիալական մեթոդի կանոնները, Եր.
  • Ֆրեզեր Ջ.Ջ. 1989. Ոսկե ճյուղը, Եր.
  • Аверинцев С.С. 1972. "Аналитическая психология" К.-Г. Юнга и закономерности творческой фантазии. - В кн.: О современной буржуазной эстетике. М.
  • Андерсон, Бенедикт. 2001. Воображаемые сообщества. Размышления об истоках и распространении национализма. М.
  • Бахтин М. 1965. Творчество Франсуа Рабле и народная культура средневековья и Ренессанса. М.
  • Бенедикт Р. 2004. Хризантема и меч: Модели японской культуры. М.
  • Боханнан, Лора 1961. Шекспир в Буше,
  • Дюркгейм Э. 1998. Самоубийство. СПб.
  • Клейн Л.С. 2014. История антропологических учений. СПб.
  • 0. Леви-Строс К. 1983/85. Структурная антропология. М.
  • Малиновский, Бронислав 2004. Избранное: Аргонавты западной части Тихого океана. М.
  • Мид М. 1988. Культура и мир детства. М.
  • Мосс М. 1996. Очерк о даре. - В кн.: Мосс М. Общества. Обмен. Личность. М.
  • Смит, Энтони. 2004. Национализм и модернизм. Критический обзор современных теорий наций и национализма. М.
  • Токарев С.А. 1978. История зарубежной этнографии. М.
  • Тэйлор Э.Б. 1989. Первобытная культура. М.
  • Фрейд З. 1923. Тотем и табу. М.-Пгд. (или др. издание)
  • Шнирельман В.А. 1993. Злоключения одной науки: этногенетические исследования и сталинская национальная политика.-"Этнографическое обозрение", N3
  • Эриксен Т.Х. 2014. Что такое антропология? М.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ազգագրություն/ազգաբանություն/մարդաբանություն առարկան։
2. Օտարի ընկալումը։
3. Ազգագրա­կան գիտության նախապատմու­թյունն ու ձևավորումը։
4. Մենք - նրանք։
5. Էվոլյուցիայի գաղափարը և էվոլյուցիոնիզմը։
6. Է. Թայլոր. վերապրուկների տեսությունը։
7. Անիմիզմ, նախաանիմիզմ։
8. Հ.Լ.Մորգան։
9. Էվոլյուցիոնիզմը և մարքսիզմը։
10. Ծես և առասպել։
11. Ի խնդիրս սկզբան. որտեղի՞ց է սկսվում մշակույթը։
12. Մարդկային հասարակության կենդանական անցյալի խնդիրը։
13. Դիֆուզիոնիզմ։
14. Տարածումը զարգացման դեմ։
15. Դիֆուզիոնիզմ և գլոբալիզմ։
16. Ֆրանսիական սոցիլոգիական դպրոցը։
17. Մարսել Մոս. նվեր և փոխանակում։
18. Ֆրոյդի ուսուցումը ազգաբանության մեջ։
19. Էթնոհոգեբանական ուղղություն։
20. Մ. Միդ. ազգագրագետի սխալները։
21. Ֆունկցիոնալիզմ։
22. Խորհրդային ազգագրության պարադոքսները։
23. Ռասիզմ։
24. Էթնիկ և ազգային ինքնություն։
25. Ստրուկտուրալիզմ, պոստստրուկտուրալիզմ, պոստմոդեռնիզմ։
26. Ազգագրական մեկնության սահմանները։
27. Էթիկան ազգագրության/մշակութային մարդաբանության մեջ։
3-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
Դասախոսություն 40 ժամ, սեմինար 20 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ26
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողին տալ կայուն գիտելիքներ Հայաստանի բրոնզեդարյան մշակույթների մասին:
· Լուսաբանել բրոնզեդարյան մշակույթների ուսումնա­սիրության պատմությունը:
· Վեր հանել այդ մշակույթների ծագումնա­բա­նությանը և զարգացմանը, փուլաբաժանմանը և ժամանակագրությանը վերա­բե­րող հարցերը:
· Պատկերացում տալ բրոնզեդարյան մշակույթների զարգացման ընդհանուր օրինաչափությունների և արտահայտչամիջոցների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Կողմնորոշվել մասնագիտական գրականությունում:
2. Բնորոշել Հայաստանի բրոնզի դարի մշակույթները:
3. Ճանաչել բրոնզեդարյան ճարտարապետության ընդհանուր օրինաչափությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Բնորոշել դասդասել և ժամանակագրել վաղ, միջին և ուշ բրոնզի զանգվածային նյութը:
5. Դաշտային պայմաններում կատարել մ.թ.ա. III-II հազ. հուշարձանների հետազոտություններ:
6. Տիպաբանել պեղածո նյութը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
7. Բնորոշել վաղ պետական հասարակությունների ընդհանուր գծերը:
8. Դիտարկել մ.թ.ա. III-II հազ. Հայկական լեռնաշխարհի մշակույթները մերձավորարևելյան զարգացումների համատեքստում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողին տալ կայուն գիտելիքներ Հայաստանի բրոնզեդարյան մշակույթների մասին:
· Լուսաբանել բրոնզեդարյան մշակույթների ուսումնա­սիրության պատմությունը:
· Վեր հանել այդ մշակույթների ծագումնա­բա­նությանը և զարգացմանը, փուլաբաժանմանը և ժամանակագրությանը վերա­բե­րող հարցերը:
· Պատկերացում տալ բրոնզեդարյան մշակույթների զարգացման ընդհանուր օրինաչափությունների և արտահայտչամիջոցների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն:
2. Ցուցադրական նյութի դիտում:
3. Աշխատանք պեղածո նյութերի հետ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն
Քննությունը բանավոր է: Տոմսը բաղկացած է 2 հարցից։ Առավելագույն գնահատականը 5 միավոր: Ուսանողը պետք է իմանա վաղ, միջին և ուշ բրոնզի հիմնական հուշարձանները, նրանց տեղադրությունը, տեղագրության ընդհանուր սկզբունքները, ճարտարապետությունը, պետք է ճանաչի խեցեղենը, նրա հիմնական առանձնահատկությունները և տիպերը, պետք է ծանոթ լինի ժամանակագրոթյան և փուլաբաժանման խնդիրներին:
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն.
Քննությունը գրավոր է։ Հար­ցա­տոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը՝ համապատաս­խա­նաբար 2 մի­ա­վոր: Ուսանողը պետք է իմանա բրոնզեդարի ժամանակագրության և փուլաբաժանման խնդիրներին, վաղ պետական հասարակությունների ընդհանուր հատկանիշներին:
3. Ինքնուրույն աշխատանք
Առավելագույն գնահատականը 8 միավոր: Ուսանողը պետք է ներկայացնի գրավոր ռեֆերատ հանձնարարված թեմայով: Գնահատման չափանիշ են գրավոր տեքստում հանձնարարված գրականության օգտագործումը, ինքնուրույն մոտեցումը թեմային, թեմայի բացահայտումը և բանավոր ներկայացումը:
4. Ներկայությունը գնահատվում է առավելագույնը 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Պ., Բադալյան Ռ., Հմայակյան Ս., Փիլիպոսյան Ա. 1996, Հայաստանի բրոնզ-երկաթի դարաշրջանի պարբերացման և ժամանակագրության հարցերի շուրջ, Հայաստանի Հանրապետությունում դաշտային հնագիտական հետազոտություններին նվիրված ամենամյա գիտական նստաշրջանների թեզիսներ, Երևան, 8-10:
  • Եսայան Ս.Ա. 1992, Հայաստանի հնագիտություն, Երևան:
  • Խնկիկյան Օ.Ա. 2009, Հայաստանի հնագիտություն, Երևան:
  • Арешян Г.Е., Оганесян В.Э., Мурадян Ф.М., Аветисян П.С., Петросян А.А. 1990, Конец среднего бронзового века в междуречье Аракса и Куры, ИФЖ, N 1, 53-74.
  • Геворкян А.Ц. 1980, Из истории древнейшей металлургии Армянского нагорья, Ереван.
  • Куфтин Б.А. 1941, Археологические раскопки в Триалети, Тбилиси.
  • Кушнарева К.Х. 1993, Южный Кавказ IX-II тыс. до. н. э., Санкт Петербург.
  • Areshyan G.E. 2008, Die Beziehungen der Kulturen des Armenischen Hochlands und der Zentralgebiete Südkaukasiens zu Vorderasien und der Ägäis in der Trialeti-Epoche, Aramazd: Armenian Journal of Near Eastern Studies III/2, 51-90.
  • Avetisyan P., Bobokhyan A. (ed.) 2012, Archaeology of Armenia in Regional Context: Achievements and Perspectives, in: Archaeology of Armenia in Regional Context, Proceedings of the International Conference dedicated to the 50th Anniversary of the Institute of Archaeology and Ethnography Held on September 15-17, 2009 in Yerevan, Yerevan, 7-20.
  • 0. Badalyan R.S., Avetisyan P.S. 2007, Bronze and Early Iron Age Archaeological Sites in Armenia: I. Mt. Aragats and its Surrounding Region, British Archaeological Reports, International Series 1697, Oxford.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ներածություն. Վաղ, միջին և ուշ բրոնզեդարյան մշակույթների ուսումնասիրության պատմությունը:
2. Բնակլիմայական և լանդշաֆտային պայմանները վաղ, միջին և ուշ բրոնզում:
3. Վաղ և միջին բրոնզի բնակավայրերը և ճարտարապետությունը:
4. Վաղ և միջին բրոնզի թաղման ծեսը:
5. Վաղ և միջին բրոնզի խեցեղենը:
6. Արհեստները վաղ և միջին բրոնզում:
7. Վաղ և միջին բրոնզի արվեստը:
8. Հայաստանի ուշ բրոնզեդարյան մշակույթը:
9. Հայաստանի ուշ բրոնզեդարյան բնակավայրերը:
10. Բնակավայրերի կառուցապատման ընդհանուր օրինաչափությունները ուշ բրոնզի դարում:
11. Ուշ բրոնզի բնակարանաշինությունը:
12. Ուշ բրոնզի թաղման ծեսը:
13. Ուշ բրոնզի խեցեգործությունը:
14. Ուշ բրոնզի մետաղագործությունը և այլ արհեստները:
15. Ուշ բրոնզի արվեստը:
16. Ուշ բրոնզի տնտեսությունը և հասարակական կառուցվածքը:
17. Վաղ պետական կազմավորումների բնորոշ գծերը:
2-րդ կիսամյակ
6 ժամ/շաբ.
60 ժամ դասախոսություն, 30 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ25
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին կայուն գիտելիքներ տալ աշխարհում հայերի տեղի և դերի մասին,
· ուսուցանել համեմատական վերլուծության հմտություններ՝ հայերի մշակույթի բնութագրման օրինակով՝ ըստ մշակույթի արտադրական, կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար ենթահամալիրների,
· ուսանողներին ծանոթացնել հայ ազգագրության՝ որպես գիտության, ձևավորման հիմնական փուլերին
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ճանաչել հայերին աշխարհի ժողովուրդների մշակութային համակարգում,
2. ներկայացնել հայերի դավանական, մարդաբանական, էթնոլեզվական բնութագրությունը, տեղը Հնդեվրոպական էթնոլեզվաընտանիքում,
3. նկարագրել հայ ազգագրության՝ որպես գիտության ձևավորման կերտողների գործունեությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Վերլուծել հայերի մշակութային համալիրը համաժամանակյա և տարաժամանակյա կտրվածքով՝ արժևորելով քրիստոնեության՝ որպես պետական կրոն, ընդունման դերը մշակութային փոփոխությունների գործում,
5. համեմատել արևելահայ և արևմտահայ լեզվամշակութային պատկերը, սփյուռքահայ համայնքների մշակութային ընդհանրություններն ու առանձնահատկությունները,
6. գնահատել հայ ազգի աշխարհաքաղաքական արդի կացությունը, լուծումներ առաջարկել հայ ազգագրական գիտության հրատապ խնդիրներին:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Աշխարհասփյուռ հայերին դասդասելով ըստ էթնիկ խմբերի և ազգային փոքրամասնությունների՝ այդ հասկացությունները բացատրել նաև հայերի օրինակով,
8. ժամանակակից աշխարհում ընթացող էթնոքաղաքական և էթնոմշակութային բարդ գործընթացների պայմաններում, այնուամենայնիվ, գտնել խաղաղ գոյակցության հիմքեր և էթնոպահպան գործոններ տարբեր երկրներում բնակվող հայ համայնքի և ազգային մեծամասնության հարաբերությունների օրինակներով ևս:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին կայուն գիտելիքներ տալ աշխարհում հայերի տեղի և դերի մասին,
· ուսուցանել համեմատական վերլուծության հմտություններ՝ հայերի մշակույթի բնութագրման օրինակով՝ ըստ մշակույթի արտադրական, կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար ենթահամալիրների,
· ուսանողներին ծանոթացնել հայ ազգագրության՝ որպես գիտության, ձևավորման հիմնական փուլերին
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն (կիրառվում են քարտեզներ, սլայդներ՝ power point presentation) և քննարկում,
2. սեմինար պարապմունք,
3. հանձնարարված գրականության ընթերցում և մշակում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 2 միավոր,
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն- գրավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է երկու հարց, յուրաքանչյուրը՝ 2 միավոր:
3. Ընթացիկ ստուգումները նախատեսվում է իրականացնել բանավոր սեմինարների ձևով. սեմինարի թեմաները կհանձնարարվեն նախապես՝ համապատասխան գրականության հետ միասին: Սեմինարների ընթացքում ցուցաբերած ակտիվության համար կիսամյակի ընթացքում ուսանողը կարող է վաստակել մաքսիմում՝ 4 միավոր:
4. Եզրափակիչ քննություն. Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, համապատասխանաբար՝ 2, 3, 3միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ազգագրական հանդես, հհ. Ա-XXVI, Շուշի-Թիֆլիս, 1896-1917:
  • Մկրտչյան Ս., Հայոց տոնածիսական մշակույթ, Երևան, 2016:
  • Շագոյան Գ., <<Յոթ օր, յոթ գիշեր>>. հայոց հարսանիքի համայնապատկեր, Երևան,2011
  • Գաբրիելյան Մ.Ռ, Հայկական ընտանիքն անցումային շրջանում, Եր.,2005։
  • Նահապետյան Ռ.Ա, Հայոց սոցիոնորմատիվ մշակույթը։ Բուհական ուսումնական ձեռնարկ, Եր., 2009։
  • Նահապետյան Ռ.Ա, Հայ ազգագրության պատմություն. մաս 1. Հնագույն և հին սկզբնաղբյուրների ազգագրական տեղեկությունները հայերի Հայաստանի մասին։ Բուհական ուսումնական ձեռնարկ, Եր., 2010։
  • Նահապետյան Ռ.Ա, Աղձնիքահայերի մանկան ծննդի և խնամքի ավանդական սովորույթներն ու ծեսերը /պատմաազգագրական ուսումնասիրություն, Եր., 2011։
  • Նահապետյան Ռ.Ա, Հայոց ազգակցական համակարգը /պատմաազգագրական ուսումնասիրություն/, Եր, 2012։
  • Նահապետյան Ռ.Ա., Հունա-հռոմեական անտիկ դարաշրջանի սկզբնաղբյուրների ազգագրական տեղեկությունները Հայաստանի և հայերի մասին, Եր, 2018։
  • 0. Армяне, М., 2012.
  • Арутюнов С. А., Мкртумян Ю.И., Армяне-Расы и народы, вып. 8, М.,1980, с. 262-271.
  • Armenian Folk Arts, Culture and Identity, Bloomington, 2001.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. < Հայ ազգագրության և հայ ազգագրության պատմության> ուսումնասիրության առարկան և հիմնախնդիրները:
2. Հայերը աշխարհի ժողովուրդների համակարգում:
3. Հայ ժողովրդի ազգագրական ուսումնասիրության համառոտ պատմությունը և հիմնական սկզբնաղբյուրները. հնագույն և հին շրջան, միջնադար, նոր և նորագույն շրջան:
4. Հայ ազգագրական գիտության ձևավորման հիմնական փուլերը:
5. Հայերի ազգագրական ուսումնասիրության հիմնական միտումներն ու նվաճումները Հայրենիքում և Սփյուռքում 20-րդ դարում և մեր օրերում:
6. Հայերի ավանդական և արդի մշակույթը. կենսապահովման, արտադրական, սոցիոնորմատիվ, հումանիտար մշակույթի համալիրները:
7. Հայերը՝ որպես էթնիկ խումբ և ազգային փոքրամասնություն. Սփյուռքահայ համայնքների մշակութային առանձնահատկություններն ու ընդհանրությունները(ներառյալ Կովկաս):
8. Հայ ազգի էթնոմշակութային զարգացման միտումները Հայրենիքում և Սփյուռքում. Հայաստանի Հանրապետության դերն ու նշանակությունը ազգային մշակույթի միասնականացման և զարգացման գործընթացներում, դրանց արտացոլումը ազգային մտակեցվածքի և ինքնագիտակցության դրսևորումների մեջ:
9. Հայ ազգագրության սկզբնաղբյուրներն ու պատմություն:
10. Հայերն աշխարհի էթնիկ հանրությունների համակարգում:
11. Հայոց ավանդական և ժամանակակից արտադրական մշակույթը:
12. Հայոց կենսապահովման և սոցիոնորմատիվ մշակույթները:
13. Հայոց հասարակական հնավանդ և ժամանակակից կառույցները:
14. Հայոց ավանդական և ժամանակակից հումանիտար մշակույթը։
15. Պատմական Հայաստանի ՊԱՄ-ն ու ՀՀ ՊԱՇ-ը.:
16. Ժայռապատկերներ:
17. Հունա-հռոմեական պատմիչներ:
18. Հայ պատմագր. մեջ եղած ազգագրական նյութերի համառոտ ակնարկ:
19. Արաբ մատենագիրներ և եվրոպացի ճանապարհորդներ:
20. Հայ ազգագրությունը 19-րդ դ. 1-ին կեսին:
21. Հայ գրականությունը և բանարվեստը ազգագր. սկզբնաղբյուր:
22. Հայ ազգագրությունը 19-րդ դ. 2-րդ կես - 1920-ական թթ.:
23. Հայ ազգագրությունը 1920 թ. մինչև մեր օրերը:
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1106/Բ24
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել հայոց հնագույն, հին և Հայաստանի վաղ միջնադարյան շրջանների պատմության հիմնախնդիրները,
· քննարկել հայոց հին և վաղ միջնադարյան պատմության նորահայտ էջերը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. թվարկել ու նկարագրել հայոց հին և վաղ միջնադարյան պատմության հիմնահարցերի սկզբնաղբյուրները և հիմնական ուսումնասիրությունները,
2. ներկայացնել հայոց հին և վաղ միջնադարյան պատմության հիմնահարցերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. բացահայտել և լուսաբանել հայոց հին և վաղ միջնադարյան դարերի պատմության հիմնահարցերի պատճառահետևանքային կապերը և օրինաչափությունները,
4. քննարկել հայոց հին և վաղ միջնադարյան պատմության հիմնահարցերը համաշխարհային պատմության համատեքստում,
5. վերլուծել հայոց հին և վաղ միջնադարյան պատմության հիմնահարցերը, ցույց տալ դրանց արդիական նշանակությունը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. վերլուծել և արժևորել փաստերը և հետևություններ անել,
7. գնահատել տարատեսակ սկզբնաղբյուրները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել հայոց հնագույն, հին և Հայաստանի վաղ միջնադարյան շրջանների պատմության հիմնախնդիրները,
· քննարկել հայոց հին և վաղ միջնադարյան պատմության նորահայտ էջերը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ,
2. գիտական բանավեճերի կազմակերպում և քննարկում,
3. դիդակտիկ նյութերի ցուցադրություն և փաստավավերագրական ֆիլմերի դիտում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մովսես Խորենացի, Հայոց պատմություն, Ե., 1981,
  • Հայոց պատմություն. Հիմնահարցեր, Ե., 2012,
  • Հայ ժողովրդի պատմության քրեստոմատիա, հ. I, Ե., 2007,
  • Հայ ժողովրդի պատմության քրեստոմատիա, հ. II, Ե., 2011:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայոց հնագույն պատմության հիմնահարցեր,
2. Հայաստանի հին շրջանի պատմության հիմնահարցեր,
3. Հայաստանի վաղ միջնադարի պատմության հիմնահարցեր:
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/ Բ23
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ծանոթացնել Հայաստանի քարի դարի փուլաբաժնմանը, հասակագրմանը և ժամանակագրական սանդղակին,
· Նպաստել քարի դարի՝ որպես Հայաստանի նյութական մշակույթի կազմավորման հիմքում ընկած կարևորագույն դարաշրջաններից մեկի ընկալմանը,
· Օգնել բացահայտելու մարդկային տեխնոլոգիական մտքի և արտադրական հմտությունների զարգացման օրինաչափությունները, մարդկային վարքի և կենսակերպի՝ մշակութային հայեցկարգերի վերածման երևույթները, մարդ-բնություն փոխհարաբերություների համակարգի ձևավորումը և քաղաքարթական ստանդարտների կայացման գորառույթները
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ծանոթ կլինի Հայաստանի և տարածաշրջանի բնակեցման սկզբնափուլերին,
2. Ծանոթ կլինի քարեդարյան հուշարձանների ուսումնասիրության մեթոդներին
3. Ծանոթ կլինի Հայաստանի քարի դարի հիմնական հուշարձաններին
4. Ծանոթ կլինի Հայաստանի տարածքում առկա կենսաապահովման ռեսուրսներին (քարե հումք, ջրային պաշարներ, որսի կենդանիներ, քարանձավներ, պղնձի հանքավայրեր և այլն)
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. ունակ կլինի բնորոշել հայտնաբերված հնագիտական նյութը
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. Ծանոթ կլինեն Հայաստանի և հարակից տարածքների հնագույն պատմության հիմնական էտապներն արտահայտող հնագիտական սանդղակին, կկարողանան տալ դրանց հնագիտական հիմնավորումը
7. Հնագիտական տվյալների հիման վրա կկարողանան ներկայացնել Հայկական լեռնաշխարհի, որպես մարդագոյացման յուրօրինակ օջախի ու նյութական մշակույթի վաղ ձևերի զարգացման կենսատարածքներից մեկը, Հայաստանի տարածքում արտադրող հասարակությունների ձևավորման և վաղ երկրագործական մշակույթների զարգացման պատմությունը
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ծանոթացնել Հայաստանի քարի դարի փուլաբաժնմանը, հասակագրմանը և ժամանակագրական սանդղակին,
· Նպաստել քարի դարի՝ որպես Հայաստանի նյութական մշակույթի կազմավորման հիմքում ընկած կարևորագույն դարաշրջաններից մեկի ընկալմանը,
· Օգնել բացահայտելու մարդկային տեխնոլոգիական մտքի և արտադրական հմտությունների զարգացման օրինաչափությունները, մարդկային վարքի և կենսակերպի՝ մշակութային հայեցկարգերի վերածման երևույթները, մարդ-բնություն փոխհարաբերություների համակարգի ձևավորումը և քաղաքարթական ստանդարտների կայացման գորառույթները
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն,
2. ցուցադրական նյութի ներկայացում,
3. հնագիտական առրկաների ուսումնասիրություն և վերլուծություն
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Սարդարյան Ս.Հ., 2004, Հայաստանը քաղաքակրթության օրրան, խմբագիր՝ Ֆ. Սարդարյան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, Երևան, 499 էջ:
  • Գասպարյան Բ., 2008, Հայկական լեռնաշխարհի հնաքարի (պալեոլիթ) մշակույթը, քարտեզ, Մասշտաբ 1:3 700 000, Հայաստանի Ազգային Ատլաս, Հատոր Բ, հատորի պատասխանատու խմբագիր՝ Բ. Հարությունյան, «Գեոդեզիայի և քարտեզագրության կենտրոն» ՊՈԱԿ, «Տիգրան Մեծ» հրատարակչություն, Երևան, էջ 11:
  • Frahm E., Schmidt B.A., Gasparyan B., Yeritsyan B., Karapetian S., Meliksetian Kh., Adler D.S., 2014, Ten seconds in the field: rapid Armenian obsidian sourcing with portable XRF to inform excavations and surveys, Journal of Archaeological Science, 41 (2014), pp. 333-348, ;
  • Gasparyan B., Adler D.Sh., Wilkinson N.K., Nahapetyan S., Egeland P.Ch., Glauberman J. Ph., Malinsky-Buller A., Arakelyan D., Arimura M., Dan R., Frahm E., Haydosyan H., Azizbekyan H., Petrosyan A., Kandel W. A., 2020, Study of the Stone Age in the Republic of Armenia (Part 1 - Lower Palaeolithic), Oxford, Aramazd (Armenian Journal of Near Eastern Studies), AJNES XIII/1, vol. X, issues 1-2 (2016) 2020, pp. 1-60, 459, ;
  • Frahm E., Martirosyan-Olshansky K., Sherriff J.E., Wilkinson K.N., Glauberman Ph., Raczynski-Henk Y., Gasparyan B., Adler D.Sh., 2021, Geochemical changes in obsidian outcrops with elevation at Hatis volcano (Armenia) and corresponding Lower Palaeolithic artifacts from Nor Geghi 1, Journal of Archaeological Science: Reports, 38 (2021), 103097, pp. 1-24, ;
  • Gill J.P., Adler D.S., Raczynski-Henk Y., Frahm E., Sherriff J.E., Wilkinson K.N., Gasparyan B., 2021, The Techno-typological and 3D-GM Analysis of Hatis-1: a Late Acheulian Open-Air Site on the Hrazdan-Kotayk Plateau, Armenia, Journal of Paleolithic Archaeology (2021) 4:29, pp. 1-49, ;
  • Sherriff J.E., Wilkinson K.N., Harding P., Hawkins H., Timms R.G.O., Adler D.S., Beverly E.J., Blockley S.P.E., Gasparyan B., Manning C.J., Mark D., Nahapetyan S., Preece K.J., 2021, Middle Pleistocene environments, landscapes and tephrostratigraphy of the Armenian Highlands: evidence from Bird Farm 1, Hrazdan Valley; Journal of Quaternary Scienece, 2021, pp. 1-22, DOI:10.1002/jqs.3370;
  • Gasparyan B., Glauberman Ph., 2022, Beyond European boundaries: Neanderthals in the Armenian Highlands and the Caucasus, Chapter 15, In: Ramagnoli F., Rivals F. and Benazzi S. (Eds.), Updating Neanderthals, Understanding Behavioural Complexity in the Late Middle Palaeolithic, Academic Press, Elsevier Inc., ISBN 978-0-12-821428-2, pp. 275-301, ;
  • Haydosyan H., Petrosyan A., Arakelyan D., Glauberman Ph., Gasparyan B., 2022, The Paleolithic archaeology of Shirak Province and the open-air site of Aghvorik, Aramazd, Armenian Journal of Near Eastern Studies (AJNES), Volume XV, Issues 1-2, 2021, pp. 1-24, 251-252, ;
  • 0. ter Schure A.T.M., Bruch A.A., Kandel A.W., Gasparyan B., Bussmann R.W., Brysting A.K., de Boer H.J., Boessenkool S., 2022, Sedimentary ancient DNA metabarcoding as a tool for assessing prehistoric plant use at the Upper Paleolithic cave site Aghitu-3, Armenia, Journal of Human Evolution 172 (2022) 103258, pp. 1-15, ;
  • Bobokhyan A., Meliksetian Kh., Gasparyan B., Avetisyan P., Chataigner C., Pernicka E., 2014, Transition to Extractive Metallurgy and Social Transformation in Armenia at the End of the Stone Age, in: B. Gasparyan and M. Arimura (Eds.), Stone Age of Armenia, A Guide-book to the Stone Age Archaeology in the Republic of Armenia, Monograph of the JSPS-Bilateral Joint Research Project, Kanazawa University Press, Printed in Japan, 2014, ISBN 978-4-9908070-0-9, pp. 283-313;
  • Khechoyan A., Gasparyan B., 2014, Rock-Painting Phenomenon in the Republic of Armenia, in: B. Gasparyan and M. Arimura (Eds.), Stone Age of Armenia, A Guide-book to the Stone Age Archaeology in the Republic of Armenia, Monograph of the JSPS-Bilateral Joint Research Project, Kanazawa University Press, Printed in Japan, 2014, ISBN 978-4-9908070-0-9, pp. 315-337;
  • Arimura M., Petrosyan A., Arakelyan D., Nahapetyan S., Gasparyan B., 2018, A preliminary report on the 2015 and 2017 field seasons at the Lernagog-1 site in Armenia, Aramazd, Armenian Journal of Near Eastern Studies (AJNES), Volume XII, Issue 1, 2017, pp. 1-18, 184, ;
  • Avetisyan P., Gasparyan B., Bobokhyan A., 2021, Metal and Knowledge Transfer: Armenia during the 4th and 3rd Millennia BC, In: von Liane Giemch H. and Hansen S. (Eds.), The Caucasus, Bridge between the urban centers in Mesopotamia and the Pontic steppes in the 4th and 3rd millennium BC, The transfer of knowledge and technologies between East and West in the Bronze Age, Proceedings of the Caucasus Conference, Frankfurt am Main, November 28 - December 1, 2018, Schriften Des Archäologischen Museums Frankfurt 34, Schnell † Steiner, Frankfurt, 2021, pp. 87-100, ISBN 978-3-7954-3439-7;
  • Petrosyan A., Arimura M., Nahapetyan S., Arakelyan D., Gasparyan B., 2021, A Step Forward to the Neolithization: Early Holocene Sites of the Republic of Armenia, In: Avetisyan P. and Bobokhyan A., (Eds.), “Archaeology of Armenia in Regional Context”, Proceedings of the International Conference dedicated to the 60th Anniversary of the Institute of Archaeology and Ethnography Held on July 9-11, 2019 in Yerevan, Publishing House of the Institute of Archaeology and Ethnography, Yerevan, 2021, pp. 26-41, ISBN 978-9939-886-04-6;
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայաստանի և Հայկական լեռնաշխարհի երկրաբանական անցյալն ու կենսաապահովման ռեսուրսները,
2. Հայաստանի պալեոլիթյան հուշարձանների ուսումնասիրության պատմությունը և երախտավորները,
3. Հայկական լեռնաշխարհի բնակեցման սկզբնափուլերը, ստորին պալեոլիթ,
4. Հայաստանի ստորին պալեոլիթի հուշարձանների ուսումնասիրության հիմնական արդյունքները,
5. Հայաստանի միջին պալեոլիթի փուլաբաժանումը, մուստերյան ավանդույթ,
6. Հայաստանի միջին պալեոլիթյան բնակչության կենսակերպը և լանդշաֆտի կազմակերպման ռազմավարությունը,
7. Միջին պալեոլիթի ավարտը և անատոմիապես ժամանակակից մարդկանց տարածումը Հայաստանի տարածքում,
8. Հայաստանի վերին պալեոլիթի հուշարձանները և փուլաբաժանումը,
9. Հայաստանի վերին պալեոլիթյան բնակչության կենսակերպը և լանդշաֆտի կազմակերպման ռազմավարությունը,
10. Քարե առարկաների արտադրության տեխնոլոգիական մոդելները,
11. Ոսկրե առարկաների առկայությունը Հայաստանի միջին և վերին պալեոլիթյան հնավայրերում,
12. Հայաստանի և տարածաշրջանի պալեոլիթյան բնակչության արվեստը և աշխարհընկալումը:
13. Հայկական լեռնաշխարհի տեղը և դերը մարդագոյացման ու նյութական մշակույթի վաղ ձևերի զարգացման հիմնախնդրում:
14. Հայաստանի վաղ հոլոցենի հնաաշհարհագրական պայմանները
15. Միջին քարի դարը կամ մեզոլիթը Հայասատի տարածքում:
16. Հայաստանի վաղ նեոլիթի հնավայրերը և դրանց ուսումնասիրության արդյունքները:
17. Ուշ նեոլիթ - Առատաշեն-Շուլավերի-շոմութեփեյի ավանդույթը:
18. Հայաստանի պնինձևքարի դարի (էնեոլիթ) հնագիտական սկզբնաղբյուրները և դրանց ուսումնասիրության արդյունքները, կոմպլեքս հասարակությունների ձևավորումը:
19. Մետաղագործության և այլ արհեստների ձևավորումն ու զարգացումը նեոլիթ-էնեոլիթում:
20. Հայաստանի և տարածաշրջանի նեոլիթ-էնեոլիթյան բնակչության աշխարհընկալումը, հոգրոր պատկերացումները, ժայռարվեստ:
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
45 ժամ դասախոսություն, 15 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ22
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողի մոտ ձևավորել կայուն գիտելիքներ նախնադարյան հասրակության փուլաբաժանման խնդիրների վերաբերյալ:
· ներկայացնել նախնադարյան հասարակության հիմնական փուլերը, դրանց զարգացման դինամիկան:
· վեր հանել սոցիոգենեզի և կուլտուրոգենեզի գործընթացների առանձնահատկությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ծանոթանալ նախնադարյան մշակույթի հիմնական փուլերի առանձնահատկություններին,
2. տեղեկանալ նախնադարյան հասարակությունների տնտեսական և մշակութայն նկարագրին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. պատկերացում ունենալ նախնադարի նյութական և հոգևոր մշակույթի մասին
4. ծանոթ կլինի ժամանակաշրջանի հիմնական բնորոշիչ գծերին
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
5. դիտարկել միչպատմական ժամանակաշրջանի զարգացման ընդհանուր օրինաչափությունները պատմական գործընթացների համատեքստում
6. վերակազմել մինչպատմական ժամանաաշրջանի իրողությունները պատմական և ազգաբանական նյութի հիման վրա
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողի մոտ ձևավորել կայուն գիտելիքներ նախնադարյան հասրակության փուլաբաժանման խնդիրների վերաբերյալ:
· ներկայացնել նախնադարյան հասարակության հիմնական փուլերը, դրանց զարգացման դինամիկան:
· վեր հանել սոցիոգենեզի և կուլտուրոգենեզի գործընթացների առանձնահատկությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն
2.Ցուցադրական նյութի օգտագործում
3.Ծանոթացում թանգարանային նյութի հետ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ալիքսեև Վ., Պերշից Ա., Նախնադարյան հասարակության պատմություն, Ե., 2012
  • Պ. Ավետիսյան, Հակական լեռնաշխարհի հնամշակութային ձևափոխումների հիմնական միտումները վաղ բրոնզի դարում Պատմա Բանասիրական Հանդես, 2012 հ, 3
  • Ս. Սարդարյան. Հայաստանը՝ քաղաքակրթության օրրան, Ե., 2005
  • М. Квеннелл, Первобытные люди М., 2005
  • B Gasparyan, M. Arimura (ed.) Stone Age of Armenia, Knazawa 2014,
  • C. Stanford, J. Allen, S. Anton, Exploring Biological Anthropology, Boston, 2010
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Գիտակարգի առարկան ու նշանակությունը, ժամանակաշրջանի պարբերացումը և ժամանակագրությունը
2. Մարդու չափանիշները, Մարդագոյացման պրոցցեսի շարժիչ ուժերը
3. Մարդու մերձավոր նախնիները, հնագույն հոմինինները, հին հոմինինները:
4. Մարդու մերձավոր նախնիների հնագույն և հին հոմինինների աշխատանքային գործունեությունը, գործիքային գործունեության սկիզբը:
5. Հասարակության ծագումը. Նախահամայնք, լեզվի ծագումը:
6. Ժամանակակից տիպի մարդու ծագումը:
7. Հասարակության զարգացումը, վաղ նախնադարյան համայնքը, ամուսնության և ընտանիքի ծագումը, հոգևոր մշակույթը, կրոնի ծագումը:
8. Գյուղատնտեսական (նեոլիթյան հեղափոխութթյունը)
9. Առաջին խոշոր բնակավայրերի ծագումը. Ագրոթաուն:
10. Խեցեղենի գյուտը, արտադրական տեղաշարժերը, սոցիալ-տնտեսական և հասարակական վերափոխումները ուշ նախնադարյան հասարակությունում:
11. Մասնավոր սեփականության առաջացումը:
12. Պետականագոյացման գործընթացը
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1402/Բ21
1. Դասընթացի նպատակ
· հնագիտության բաժնի ուսանողներին ուսուցանել հայերենի դասական ուղղագրության և արտասանության կանոններին, գրաբարի քերականական համակարգին, բառապաշարին, շարահյուսական ընդհանուր առանձնահատկություններին,
· ներկայացնել գրաբարի բառապաշարային հիմնական առանձնահատկությունները, հոլովման և խոնարհման համակարգերը։
· ուսանողների մոտ ձևավորել պատմագրական, գեղարվեստական, հոգևոր և այլ ժանրերի գրաբար տեքստեր ընթերցելու, հասկանալու, թարգմանելու, հին աղբյուրներից օգտվելու և դրանք մասնագիտական առումով ըստ հարկի գործածելու հմտություններ և գիտելիքներ:
· ներկայացնել գրաբարն իբրև մեր ժողովրդի մշակութային մեծ ժառանգություն, գրաբարով ստեղծված գրավոր արժեքները, հիմնական բնագրերը, գրաբարի և ժամանակակից երկճյուղ հայերենի կապը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու հայերենի պատմական զարգացման ընթացքին և այդ շղթայում գրաբարի ունեցած դերին,
2. թվարկելու և նկարագրելու գրաբարով ստեղծված բնագրերին, դրանց բնույթին, միայն գրաբարով պահպանված համաշխարհային գրավոր երկերին
3. ճշգրիտ գրել դասական ուղղագրությամբ և ընթերցել գրաբար, միջին հայերեն բնագրեր,
4. ներկայացնելու գրաբարի քերականական և շարահյուսական հիմնական օրինչափությունները,
5. թարգմանել ու մեկնաբանել գրաբար տեքստեր։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. գրելու հին ուղղագրությամբ, ընթերցելու և հասկանալ գրաբար տեքստեր
7. օգտվելու գրաբարով գրված պատմագրական, վիմագրական տեքստերից, հիշատակարանների և այլ աղբյուրների տվյալներից
8. լուսաբանելու մեր օրերում գրաբարի գործածության շրջանակներին
9. ըստ անհրաժեշտության օգտվելու գրաբարի՝ իբրև արդի հայերենի հարստացման աղբյուրի, շտեմարանից:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
10. գրաբարի և հայերենի այլ լեզվավիճակների միջև եղած կապը,
11. գրաբար՝ դեռևս չքննված և չթարգմանվան երկերի աշխարհաբար թարգմանություն։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հնագիտության բաժնի ուսանողներին ուսուցանել հայերենի դասական ուղղագրության և արտասանության կանոններին, գրաբարի քերականական համակարգին, բառապաշարին, շարահյուսական ընդհանուր առանձնահատկություններին,
· ներկայացնել գրաբարի բառապաշարային հիմնական առանձնահատկությունները, հոլովման և խոնարհման համակարգերը։
· ուսանողների մոտ ձևավորել պատմագրական, գեղարվեստական, հոգևոր և այլ ժանրերի գրաբար տեքստեր ընթերցելու, հասկանալու, թարգմանելու, հին աղբյուրներից օգտվելու և դրանք մասնագիտական առումով ըստ հարկի գործածելու հմտություններ և գիտելիքներ:
· ներկայացնել գրաբարն իբրև մեր ժողովրդի մշակութային մեծ ժառանգություն, գրաբարով ստեղծված գրավոր արժեքները, հիմնական բնագրերը, գրաբարի և ժամանակակից երկճյուղ հայերենի կապը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն՝ քերականական հիմնադրույթների պարզաբանմամբ
2. Գործնական պարապմունք
3. Դիդակտիկ նյութերի՝ ձեռագիր մատյանների և այլ աղբյուրների պատճենների մատուցում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ղազարյան Ռ., Ավետիսյան Հ., Գրաբարի ձեռնարկ, Եր., 2007։
  • Աբրահամյան Ա, Գրաբարի ձեռնարկ, Եր., 1976։
  • Շարաբխանյան Պ., Հայոց լեզվի պատմության քրեստոմատիա, Եր, 1985։
  • Պողոսյան Ն., Գրիգորյան Ս., Գրաբարի ընթերցարան, Եր., 2010։
  • -րդ դարի հայ պատմագրական երկեր, Աստուածաշունչ։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Գրաբարն իբրև հայերենի փուլերից մեկը՝ համաժողովրդական լեզու, գրաբարով ստեղծված ինքնուրույն և թարգմանական գրավոր ժառանգությունը։
2. Գրաբարի (դասական) ուղղագրությունը, հնչյունական համակարգը, արտասանությունը, հնչյունափոխական կանոնները։
3. Գրաբարի բայական համակարգը, ժամանակաձևեր, դրանց կազմության եղանակները, իմաստները,
4. Գրաբարի անվանական հոլովման համակարգը, հոլովիչներ, հոլովակերտներ, պարզ և խառն հոլովումներ:
5. Գրաբարի դերանվանական հոլովումները, անձնական, ցուցական դերանուններ, գործածության օրինաչափությունները։
6. Գրաբարի անկանոն հոլովումները և անկանոն խոնարհումները։
7. Պակասավոր, եղանակիչ բայեր, բաղադրյալ ժամանակաձևեր։
8. Գրաբարի նախդիրներն ու նախադրությունները։
9. Գրաբարի ածականներն ու թվականները։
10. Համաձայնությունն ու շարադասությունը գրաբարում։
11. Գրաբարի շաղկապները, մակբայները, հոդերը։
12. Միջին հայերենի հիմնական բնութագիրը և միջին հայերենով ստեղծված գրավոր ժառանգությունը։
13. Գրաբարի կապը արդի հայերենի ճյուղերի հետ. քերականական, բառապաշարային առանձնահատկությունները:
14. Գրաբարի գործածությունը ուշ շրջանի աղբյուրներում, գրապայքար։
15. Գրաբարի գործածության շրջանակները արդի ժամանակներում։
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1106/Բ20
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել ուսանողներին Հայկական լեռնաշխարհի բնական պայմաններին,
· ներկայացնել հին և միջնադարյան Հայաստանի պետական կազմավորումների և դրանց վարչական միավորների աշխարհագրական նկարագիրը,
· նպաստել ուսանողների՝ քարտեզի իմացության, իսկ հարկ եղած դեպքում՝ որոշակի քարտեզագրական հմտությունների զարգացմանը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ

ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. թվարկել ու նկարագրել հայոց հին և վաղ միջնադարյան պատմության հիմնահարցերի սկզբնաղբյուրները և հիմնական ուսումնասիրությունները,
2. նկարագրել հայկական պետությունների և նրանց վարչական միավորների սահմանները և ընդգրկած տարածքը,
3. կողմնորոշվել քարտեզագրական նյութի տվյալների դասակարգման ոլորտում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծել սկզբնաղբյուրների հայտնած տեղեկությունները Հայաստանի պատմական աշխարհագրության մասին,
5. քննարկել անհրաժեշռության դեպքում վերաձևակերպել ուսումնասիրություններում առաջ քաշված դրույթները
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. վերլուծել և արժևորել փաստերը և հետևություններ անել,
7. գնահատել տարրատեսակ սկզբնաղբյուրները,
8. վերլուծել փաստերը, կատարել անհրաժեշտ եզրահանգումներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել ուսանողներին Հայկական լեռնաշխարհի բնական պայմաններին,
· ներկայացնել հին և միջնադարյան Հայաստանի պետական կազմավորումների և դրանց վարչական միավորների աշխարհագրական նկարագիրը,
· նպաստել ուսանողների՝ քարտեզի իմացության, իսկ հարկ եղած դեպքում՝ որոշակի քարտեզագրական հմտությունների զարգացմանը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ,
2. գիտական բանավեճերի կազմակերպում և քննարկում,
3. դիդակտիկ նյութերի ցուցադրություն և փաստավավերագրական ֆիլմերի դիտում,
4. համապատասխան քարտեզագրական նյութի ցուցադրություն և քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց ընթացիկ քննությունների գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր
Նախատեսված եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մովսես Խորենացի, Հայոց պատմություն, Ե., 1981,
  • Հայոց պատմություն. Հիմնահարցեր, Ե., 2012,
  • Հայ ժողովրդի պատմության քրեստոմատիա, հ. I, Ե., 2007,
  • Հայ ժողովրդի պատմության քրեստոմատիա, հ. II, Ե., 2011,
  • Երեմյան Ս. Տ., Հայաստանը ըստ «Աշխարհացոյց»-ի (փորձ VII դարի հայկական քարտեզի վերակազմության ժամանակակից քարտեզագրական հիմքի վրա), Ե., 1963:
  • Հակոբյան Թ. Խ., Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն (Ուրվագծեր), Ե., 2007:
  • Հարությունյան Բ. Հ., Հայաստանի պատմության ատլաս, Ա մաս, Ե., 2004:
  • Յակոբեան Ա., «Աշխարհացոյց» Է դարի Անանունի, գիտա-քննական բնագիր. - «Հանդէս ամսօրեայ» տարեգիրք, Վիեննա-Երևան, 2013, թիւ 1-12:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայոց հնագույն պատմության հիմնահարցեր,
2. Հայաստանի հին շրջանի պատմության հիմնահարցեր,
3. Հայաստանի վաղ միջնադարի պատմության հիմնահարցեր:
4. Հայկական լեռնաշխարհի ֆիզիկական աշխարհագրություն,
5. Հայաստանի հնագույն ցեղերը և ժողովորդները,
6. Հայաստանի սահմանների հարցը,
7. «Աշխարհացոյց»-ը՝ որպես Հայաստանի պատմական աշխարհագրության սկզբնաղբյուր,
8. Մեծ Հայքի թագավորության վարչական կառուցվածքը, նրա աշխարհները և գավառները:
1-ին կիսամյակ
6 ժամ/ շաբ.
60 ժամ դասախոսություն, 30 ժամ սեմինար
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1104/Բ19
1. Դասընթացի նպատակ
Այս դասընթացը ընդհանուր առմամբ խրախուսում է ուսանողներին.
· ուսումնասիրել անհատների, սոցիալական խմբերի, սոցիալական կառույցների, պատմության և մշակույթի միջև բազմազան փոխհարաբերությունները.
· կիրառել սոցիալական վերլուծության տեսական սկզբունքները և մեթոդաբանական մոտեցումներ՝ հասարակակակն տարբեր համակարգերը մեկնաբանելու համար։
Դասընթացի նպատակներն են՝
· ներկայացնել ազգաբանության ուսումնասիրության օբյեկտը, առարկան, տեղը գիտությունների համակարգում և կապն այլ գիտությունների հետ,
· Ներկայացնել ազգաբանության մեթոդների հիմնական բնութագիրը, գործիքները
· ներկայացնել մշակույթ հասկացությունը և մշակույթի դերը մարդու կյանքում, մշակույթի դասակարգման տարբեր մոտեցումները, մշակութային բազմազանության
· ներկայացնել ազգաբանության հիմնական հասկացությունները՝ անհատ, հասարակություն, էթնոս, ազգ, էթնիկություն, ազգակցական համակարգ, ընտանիք, ամուսնություն, կրոն և այլն։
· Ներկայացնել միջէթնիկ գործընթացների, «յուրային»-ի և «օտարի» ընկալումների ուսումնասիրության խնդիրները՝ ընդհանուր գծերով
· Ներկայացնել լեզվական մարդաբանության ընդհանուր էությունը, աշծարհի լեզվաբանական պատկերը, հիմնական լեզվաընտանիքները և դրանց ձևավորման ընթացքը
· քննարկել ազգագրություն, ազգաբանություն, սոցիալական և մշակութային մարդաբանություն գիտակարգերի փոխհարաբերակցության հիմնախնդիրը տարբեր գիտական ավանդույթների (ռուսական, եվրոպական, ամերիկյան) շրջանակներում
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել ազգագրության կայացման և զարգացման փուլերը, գիտության հիմնական հասկացությունները,
2. դասակարգել էթնիկ հանրությունները ըստ արդի գիտակարգերի սկզբունքների
3. Ներկայացնել աշխարհի արդի էթնոլեզվական պատկերը, փոփոխություններն ու դրանք պայմանավորող հիմնական գործոնները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծել հասարակական, մշակութային, քաղաքական, տնտեսական գործընթացները ազգաբանական տեսանկյունից
5. տիպաբանել մշակույթը ըստ հիմնական հատկանիշների, բաղադրիչների, զարգացման օրինաչափությունների ու առանձնահատկությունների:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. Կարողանալ օգտվել հիմնական մասնագիտական գրականությունից
7. Կողմնորոշվել քարտեզներում
8. Ձևավորել լսարանի առջև ներկայացման հմտություններ
9. Բանավիճել՝ պահպանելով մասնագիտական էթիկական կանոնները
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Այս դասընթացը ընդհանուր առմամբ խրախուսում է ուսանողներին.
· ուսումնասիրել անհատների, սոցիալական խմբերի, սոցիալական կառույցների, պատմության և մշակույթի միջև բազմազան փոխհարաբերությունները.
· կիրառել սոցիալական վերլուծության տեսական սկզբունքները և մեթոդաբանական մոտեցումներ՝ հասարակակակն տարբեր համակարգերը մեկնաբանելու համար։
Դասընթացի նպատակներն են՝
· ներկայացնել ազգաբանության ուսումնասիրության օբյեկտը, առարկան, տեղը գիտությունների համակարգում և կապն այլ գիտությունների հետ,
· Ներկայացնել ազգաբանության մեթոդների հիմնական բնութագիրը, գործիքները
· ներկայացնել մշակույթ հասկացությունը և մշակույթի դերը մարդու կյանքում, մշակույթի դասակարգման տարբեր մոտեցումները, մշակութային բազմազանության
· ներկայացնել ազգաբանության հիմնական հասկացությունները՝ անհատ, հասարակություն, էթնոս, ազգ, էթնիկություն, ազգակցական համակարգ, ընտանիք, ամուսնություն, կրոն և այլն։
· Ներկայացնել միջէթնիկ գործընթացների, «յուրային»-ի և «օտարի» ընկալումների ուսումնասիրության խնդիրները՝ ընդհանուր գծերով
· Ներկայացնել լեզվական մարդաբանության ընդհանուր էությունը, աշծարհի լեզվաբանական պատկերը, հիմնական լեզվաընտանիքները և դրանց ձևավորման ընթացքը
· քննարկել ազգագրություն, ազգաբանություն, սոցիալական և մշակութային մարդաբանություն գիտակարգերի փոխհարաբերակցության հիմնախնդիրը տարբեր գիտական ավանդույթների (ռուսական, եվրոպական, ամերիկյան) շրջանակներում
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն
2. գործնական աշխատանքներ
3.քննարկումներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն [քննության առավելագույն միավորը՝ 3, քննության ձևը՝ գրավոր, նախապես տրամադրված հարցաշարի հիման վրա կազմված տարբերակներով, յուրաքանչյուր տարբերակում երկուական հարց, յուրաքանչյուրը 1,5 միավոր,հարցերը ներառելու են ծրագրից ընտրված ընդհանրացնող հարցեր։
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն. [քննության առավելագույն միավորը՝ 4, քննության ձևը՝ գրավոր, թեսթային, ճիշտ/սխալ պատասխանների ընտրությամբ կամ ձևակերպված պատասխանների ներկայացմամբ, թեսթում հարցերի քանակը՝ 20։.
3. Ինքնուրույն աշխատանք. Նախապես առաջարկված թեմաներից՝ որևէ էթնիկ խմբի, հանրույթի, կամ լեզվախմբի շուրջ ռեֆերատի կազմում և դասախոսի կողմից մշակված ձևաչափով նախնական ազգագրական դաշտային աշխատանք-դիտարկման իրականացում։ Ռեֆերատ կազմելու համար կարևորվում է մասնագիտական գրականությունից օգտվելը, գրագետ շարադրանքը, տեքստի կառուցվածքի մշակումը և կազմումը։ Նվազագույն ծավալը՝ 5 էջ՝ 12 տառաչափով, 1,5 միջտողային հեռավորությամբ։ Կազմված գրավոր աշխատանքը բացի սահմանված ժամկետում դասախոսին հանձնվելուց , բանավոր ներկայացվում է։ Ազգագրական դիտարկման առաջադրանքի ընթացքում ուսանողները սահմանված վայրում, որը պետք է մոտ լինի ուսումնառության տարածքին՝ անցկացնում են 1-1,5 ժամ և դիտարկման արդյունքները՝ էսսեի ձևով ներկայացնում։ Ինքնուրույն աշխատանքի համար ուսանողը կարող է ստանալ առավելագույնը 4 միավոր։
4. Մասնակցություն. Ուսանողները պետք է մասնակցեն դասերին, խրախուսվում է ոչ միայն պարզ ներկայությունը, այլև ակտիվ մասնակցությունը, քննարկումներին, հարցմանը ակտիվ արձագանքումը։ Ակտիվ և լիարժեք մասնակցության համար ուսանողները կարող են ստանալ 1 միավոր։
5. Եզրափակիչ քննություն. Առավելագույն միավորը՝ 8
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Арутюнов С., Рыжакова С., Культурная Антропология, 2004
  • Kottak Phillip Conrad, Anthropology: The Exploration of Human Diversity, 1991
  • Thomas Hyland Eriksen, What is Anthropology? 2004
  • Thomas Hyland Eriksen, Ethnicity and Nationalism. Anthropological Perspective, 2010
  • Հ. Հարությունյան, Աշխարհի բնակչության էթնոլեզվադավանական հակիրճ բնութագիրը, «Պատմություն և մշակույթ» հայագիտական հանդես: 2016թ., 2016, 398-424 էջ, Հայաստան
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ազգաբանություն/սոցիալական և մշակութային մարդաբանություն։ հիմնական ոլորտները և հարցադրումները
2. Առարկայի ուսումնասիրության օբյեկտը, առարկան և տեղը գիտությունների համակարգում:
3. Մշակույթը. հասկացությունը, տարբեր և հիմնական սահմանումները և սահմանները
4. Ազգագրության հիմնական հասկացությունները.անհատ, հասարակություն, մշակույթ, էթնոս, Ընտանիք, ազգակցական համակարգ
5. Ապրելու և ադապտացիայի ստրատեգիաներ, հավաքչություն, երկրագործություն, անասնապահություն
6. Կրոն և ազգագրություն
7. Լեզու և հաղորդակցություն
8. Աշխարհի հիմնական լեզվաընտանիքները և դրանք ընդհանուր բնութագիրը
9. Ազգաբանության ուսումնասիրության հիմնական մեթոդները
10. Ազգաբանության էթիկական մոտեցումները
11. Ինքնություն, էթնիկություն
12. Միջէթնիկ հարաբերություններն արդի աշխարհում: “Օտարի” և “յուրայինի” խնդիրը
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
5-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ44-1
1. Դասընթացի նպատակ
· փոխանցել գիտելիքներ տնտեսական մարդա­բանության` որպես մարդաբանության առանձին գիտակարգի կայացման և զարգացման փու­­լե­րի, արդի տեսությունների ու մոտեցումների, հիմ­նական հասկացությունների, հետազոտական ուղղություն­ների ու առար­­­կա­յական դաշտի վերաբերյալ:
· ներկայացնել տնտեսության զարգացման ու փոխակերպումների հիմնական փուլերը էթնիկ և մշակութային առանձնահատկությունների հաշվառմամբ:
· ներկայացնել և վերլուծել քաղաքային միջավայրը որպես գիտական տեսանկյունից շատ կարևոր ազգագրական հատկանիշներ ունեցող միջավայր, որի ուսումնասիրությունը կարևոր է մշակույթի ու հասարակական հարաբերությունների մարդաբանական ուսումնասիրության տեսանկյունից:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ձևակերպել տնտեսական մարդաբանության և քաղաքի մարդաբանության մասին տեսական ամբող­ջական տեսություններ,
2. ընկալել տնտեսության՝ որպես ամբողջական համակարգի, տնտեսական հարաբերությունների ու դրանց փոխակերպումների ինչպես ազգաբանական, այնպես էլ մարդա­բա­նա­կան տեսանկյունները, կհասկանա այս երկու տեսանկյունների ընդ­­հանրությունները, տարբերությունները, դրական ու թերի կողմերը, նույն հարցադրումներով կկարողանա վերլուծել քաղաքի ու քաղաքային մշակույթի զարգացման ընթացքն ու առանձնահատկությունները։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլու­ծել տնտեսական հարաբերությունները և քաղաքային միջավայրը մարդաբանական տեսանկյունից
4. Տիպաբանել տնտեսական համակարգերը և քաղաքային մշակույթը մարդաբանական տես­անկ­յունից
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
5. ըմբռնել հասարակության ֆունկցիոնալ հատկանիշների մար­դ­ա­­­բանական առանձնահատկություններին վերաբերող գիտելիք­նե­րի:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· փոխանցել գիտելիքներ տնտեսական մարդա­բանության` որպես մարդաբանության առանձին գիտակարգի կայացման և զարգացման փու­­լե­րի, արդի տեսությունների ու մոտեցումների, հիմ­նական հասկացությունների, հետազոտական ուղղություն­ների ու առար­­­կա­յական դաշտի վերաբերյալ:
· ներկայացնել տնտեսության զարգացման ու փոխակերպումների հիմնական փուլերը էթնիկ և մշակութային առանձնահատկությունների հաշվառմամբ:
· ներկայացնել և վերլուծել քաղաքային միջավայրը որպես գիտական տեսանկյունից շատ կարևոր ազգագրական հատկանիշներ ունեցող միջավայր, որի ուսումնասիրությունը կարևոր է մշակույթի ու հասարակական հարաբերությունների մարդաբանական ուսումնասիրության տեսանկյունից:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություններ, սեմինար պարապմունքներ,
2. Հոդվածների և այլ նյութերի բովանդակային քննարկում ինչպես անհատական, այնպես էլ խմբային տարբերակով,
3. Ինքնուրույն գրավոր աշխատանք և աշխատանքի արդյունքների ներկայացում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 2 ընթացիկ քննություն. Յուրաքանչյուր ընթացիկ քննության համար հատկացվում է 4 (չորս) միավոր։ Հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, 2 միավոր արժեքով։ Ընթացիկ քննությունները անցկացվում են ըստ ռեկտորատի կողմից հաստատված ժամանակացույցի։
2. Ընթացիկ ստուգումներ. ընդամենը 4 միավոր։ Անցկացվում է 2 ընթացիկ ստուգում, յուրաքանչյուրի համար տրվում է 2 միավոր։ Ընթացիկ ստուգումներից յուրաքանչյուրը կազմակերպվում է դասընթացի հիմնախնդիրների տարբեր հարցերի վերաբերյալ կազմված թեստերի հիման վրա։ Յուրաքանչյուր թեստը ներառելու է 10-ից 20 հարց, յուրաքանչյուր հարցի համար հատկացվելու 0.1 կամ 0.2 միավոր։ Առաջին ընթացիկ ստուգումը անցկացվելու է հինգերորդ, իսկ երկրորդ ընթացիկ ստուգումը՝ տասներորդ շաբաթում։
3. Ինքնուրույն աշխատանք. իրենից ներկայացնելու է դասընթացի հիմնախնդիրներից որևէ մեկի մասին հետազոտական աշխատանք, նախօրոք քննարկված և կազմակերպված պլանի հիման վրա։ Ինքնուրույն աշխատանքը գնահատվելու է 5 (հինգ) միավոր։ Գնահատման ընթացքում հաշվի են առնվելու աշխատանքի ինքնուրույնությունը, ձևակերպումների որակը և բովանդակությունը, աղբյուրների և գրականության հետ աշխատանքը, հղումներն ու գիտական ապարատը։
4. Մասնակցության համար հատկացվելու է 3 (երեք) միավոր։ Միավորների հաշվարկը կատարվելու է ըստ սահմանված կարգի։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Садохин А.П., Этнология, М., 2002.
  • Добреньков В. И., Кравченко А. И., Социальная антропология, М., 2005.
  • Бурдье П., Экономическая антропология: курс лекций в Коллеж де Франс (1992-93), М., 2019.
  • Шрадер Х., Экономическая антропология, СПб, 1999.
  • Саллинз. М., Экономика каменного века, М., 1999.
  • Dalton J., Economic Anthropology and development: Essays on tribаl and peasant economy, N. Y., 1971.
  • Gudeman St., The Anthropology of Economy: Community, Market and Culture, Blackwill publishers, 2001.
  • Eames E., Good J. G., Anthropology og the city: An introduction to Urban Anthropology, 1977.
  • The anthropology of place and space (ed. Low S. M. and Lawrence-Zuniga D.), 2003.
  • 0. Դասախոսությունների տեքստեր, այլ նյութեր, տեսադասախոսություններ (Բուն, այլ հարթակներ), դասագրքեր ու հոդվածներ էլեկտրոնային կրիչով:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Տնտեսական մարդաբանության կայացման ընթացքը, հիմնական հասկացությունները:
2. Տնտեսական մարդաբանության հիմնական ուղղությունները. տնտեսություն և էթնիկություն հասկացությունների շուրջ:
3. Տնտեսական հարաբերությունները ավանդական հասարակություններում. Անհատ, խումբ-տնտեսության կազմակերպում:
4. Տնտեսական հարաբերությունները ավատատաիրության շրջանում. էթնիկությունն ու անհատը տնտեսական հարաբերություններում:
5. Հեղափոխական փոխակերպումները կապիտալիզմի շրջանում: Բազմադեմ տնտեսական աշխարհը
6. Բազմադեմ տնտեսությունն արդի փուլում. ընդունել թե հակադրվել ֆենոմենի մարդաբանական ընկալումները:
7. Քաղաքի մարդաբանություն դասընթացի հիմնական հասկացությունները. ավանդականն ու արդիականը:
8. Քաղաքի ազգագրություն և քաղաքի մարդաբանություն. կոնֆլիկ թե փոխլրացում:
9. Քաղաքի ազգագրական ուսումնասիրության գրավոր աղբյուրները. օրենսդրական ակտեր, առևտրա-գույքային մատյաններ, անհատ անձանց հուշեր, օտար ուղեգրերի վկայություններ, բանահյուսական նյութեր, գեղարվեստական գրականություն և այլն:
10. Քաղաքների առաջացման խնդիրը արդի մարդաբանությունում:
11. Քաղաքը որպես տնտեսական օրգանիզմ. ուսումնասիրության խնդիրը:
12. Քաղաքը որպես սոցիալական օրգանիզմ. ուսումնասիրության խնդիրները:
13. Քաղաքը որպես մշակութային օրգանիզմ. ուսումնասիրութան խնդիրները:
14. Քաղաքները խորհրդային Հայաստանում և անկախության շրջանում. ընդհանրություններ, տարբերություններ, բախում և փոխլրացում:
5-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար,
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ44-2
1. Դասընթացի նպատակ
· Զարգացնել ուսանողների մասնագիտական կարողությունները գիտահետազոտական ​​աշխատանքի նախագծման և կազմակերպման, հետազոտության արդյունքների վերլուծության, ընդհանրացման և մոդելավորման բնագավառում,
· Մատուցել գիտական ​​հետազոտությունների ոլորտում (հասրակական գիտություններ) ժամանակակից սկզբունքները, միտումները
· ուսանողներին ծանոթացնել հնագիտության զարգացման ուղղություններին, հնագիտական ​​մշակումների օգնությամբ անցյալի վերակազմության տարաբնույթ խնդիրների լուծմանը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ներկայացնելու ազգաբանության/մարդաբանության և հնագիտության տեսության, մեթոդաբանության և պատմության հիմնահարցերը։
2. Սահմանելու հայոց մշակութային ժառանգությունը (հնագիտական և ազգաբանական բաղադրիչներով)` որպես համակարգ։
3. Ներկայացնելու հայոց մշակույթի հիմնական համալիրների ու ենթահամալիրների հնագիտական և ազգաբանական պատմությունը։
4. Կիրառելու նոր և նորագույն մեթոդները հնագիտական և ազգաբանական խնդիրներ լուծելիս։
5. Ներկայացնելու հնագիտական և ազգագրական նյութական և հոգևոր մշակույթների համալիրները և դրանց առանձնահատկությունները։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. Վերլուծելու հնագիտական և ազգաբանական գիտակարգերի տեսական ու մեթոդաբանական հիմնախնդիրները։
7. Քննարկելու և վերլուծելու հայոց մշակութային ժառանգությունը հին հասարակությունների քաղաքակրթական համատեքստում։
8. Պատրաստելու և ներկայացնելու հնագիտական և ազգաբանական/մարդաբանական թեմաներով ռեֆերատներ, զեկուցումներ, ավարտական աշխատանքներ,
9. Ուրվագծելու և մեկնաբանելու հնագույն, հին և միջնադարյան Հայաստանի մշակույթների և ազգաբանական/մարդաբանական զարգացման օրինաչափությունները և փոխառնչությունները հարակից երկրների հետ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
10. Օգտվելու տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (գրադարաններ, արխիվներ, ինտերնետ ռեսուրսներ), կողմնորոշվելու մասնագիտական գրականությունում, դաշտային հաշվետվություններում, քարտեզներում և հատակագծերում։
11. Մայրենի և օտար լեզուներով հաղորդակցվելու, ձևակերպելու ու ներկայացնելու մասնագիտական բանավոր և գրավոր հաղորդումներ և հոդվածներ։
12. Կատարելու վերլուծական, հետազոտական աշխատանք փաստացի նյութի հիման վրա։
13. Ստեղծագործաբար իրացնելու և հանրայնացնելու ձեռք բերված գիտելիքները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Զարգացնել ուսանողների մասնագիտական կարողությունները գիտահետազոտական ​​աշխատանքի նախագծման և կազմակերպման, հետազոտության արդյունքների վերլուծության, ընդհանրացման և մոդելավորման բնագավառում,
· Մատուցել գիտական ​​հետազոտությունների ոլորտում (հասրակական գիտություններ) ժամանակակից սկզբունքները, միտումները
· ուսանողներին ծանոթացնել հնագիտության զարգացման ուղղություններին, հնագիտական ​​մշակումների օգնությամբ անցյալի վերակազմության տարաբնույթ խնդիրների լուծմանը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. սեմինար,
3. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն
Քննությունը բանավոր է: Տոմսը բաղկացած է 2 հարցից։ Առավելագույն գնահատականը 4 միավոր: Ուսանողը պետք է իմանա վաղ, միջին և ուշ բրոնզի հիմնական հուշարձանները, նրանց տեղադրությունը, տեղագրության ընդհանուր սկզբունքները, ճարտարապետությունը, պետք է ճանաչի խեցեղենը, նրա հիմնական առանձնահատկությունները և տիպերը, պետք է ծանոթ լինի ժամանակագրոթյան և փուլաբաժանման խնդիրներին:
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն.
Քննությունը գրավոր է։ Հար­ցա­տոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը՝ համապատաս­խա­նաբար 2 մի­ա­վոր: Ուսանողը պետք է իմանա բրոնզեդարի ժամանակագրության և փուլաբաժանման խնդիրներին, վաղ պետական հասարակությունների ընդհանուր հատկանիշներին:
3. Ընթացիկ ստուգում(ներ). ըստ թեմաների հանձնարարված գրականության մշակում երկու փուլով։ Մինչև 1-ին ընթացիկ քննությունն ընկած դասընթացի համար՝ 3 բալ։ Մինչև 2-րդ ընթացիկ քննությունն ընկած դասընթացի համար՝ 3 միավոր։
4. Ինքնուրույն աշխատանք. ընտրված թեմայով հետազոտական աշխատանքի արդյունքներն ի մի բերող ռեֆերատ՝ հետազոտական դիզայնով (պլան և կառուցվածք), 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Balme J., Paterson A. (ed.). Archaeology in practice: a student guide to archaeological analyses. - John Wiley & Sons, 2009.
  • Barceló J. A. Visual analysis in archaeology. An artificial intelligence approach //Morphometrics for Nonmorphometricians. - 2010, pp. 93-156.
  • Banning E. B. The Archaeologist's Laboratory: The Analysis of Archaeological Evidence. - Springer Nature, 2020.
  • Fagan B. M., Durrani N., Archaeology: A brief introduction. - Routledge, 2016.
  • Read D. W. Artifact classification: a conceptual and methodological approach. - Left Coast Press, 2009.
  • Renfrew C., Bahn P. Archaeology: theories, methods and practice. - Thames and Hudson, 2012.
  • Каменецкий И. С., Маршак Б. И., Шер Я. А. Анализ археологических источников. - 1975.
  • Клейн Л. С., Археологическая типология, Ленинград, 1991.
  • Мартынов А. И. Археология. Москва, 2014.
  • 0. Холюшкин Ю.П., Витяев Е.Е., Костин В.С.. Задачи археологии и методы их решения. Новосибирск: издательство Манускрипт, 2013.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հնագիտական սկզբնաղբյուրների ուսումնասիրության առանձնահատկությունները։
2. Արտեֆակտ և էկոֆակտ։
3. Հնագիտական գտածոների ձևը, գործառույթը և նկարագրական վերլուծությունը հնագիտության մեջ։
4. Հնագիտական գտածոների ձևաբանեցման սկզբունքներն ու մեթոդները։
5. Հնագիտական դասակարգում և տիպաբանություն։
6. Մշակութային տիպ։
7. Նյութերի վերլուծության նպատակներն ու մոտեցումները հնագիտության մեջ:
8. Բնական և ճշգրիտ գիտությունների մեթոդների կիրառումը հնագիտական հետազոտություններում։
9. Կենսահնագիտություն։
10. Թվագրության ժամանակակից մեթոդները /ռադիոմետրիկ, գեոժամանակագրական թվագրություններ։
11. Հնաչափական-նյութաբանական անալիզների կիրառումը հնագիտական հետազոտւթյուններում։
12. Խեցեղենի ուսումնասիրության սկզբունքները և մեթոդները։
13. Մետաղական գտածոների ուսումնասիրության սկզբունքները և մեթոդները։
14. Քարե գտածոների ուսումնասիրության սկզբունքները և մեթոդները։
15. Հնագիտական տվյալների վիճակագրական վերլուծության մեթոդները։
16. Տվյալների շտեմարան և տվյալների վերլուծությունը հնագիտության մեջ։
6-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
30 ժամ դասախոսություն, 30 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ45-1
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողին ծանոթացնել Եվրոպայի և Ամերիկայի ժողո­վուրդների ազգագրական նկարագրին, արդի շրջանի զարգացումներին ու փոփոխությունների հիմնական պատճառներին,
· ներկայացնել բնակչության պատմազգագրական/պատմամշակութային դասակարգման հիմնական սկզբունքները, մոտեցումները տարբեր գիտական դպրոցներում, էթնիկ և լեզվական կազմն ու դրա փոփոխությունները բնակչության զանգվածային տեղաշարժերի ու այլ գործոնների ազդեցությամբ, քննարկել հիմնական տնտեսական զբաղմունքների համալիրները, բնակավայրն ու բնակարանը, կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար մշակույթները,
· ծանոթացնել էթնոմշակութային և ժողովրդագրական հիմնական միտումներին արդի աշխարհում ինչպես ըստ տարածաշրջանների, այնպես էլ առանձին պետությունների ու ժողովուրդների:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. վերլուծել Եվրոպայի և Ամերիկայի ժողովուրդների ազգագրության հիմնական խնդիրները,
2. քննարկել և ազգագրորեն վերլուծել Եվրոպայի և Ամերիկայի ժողովուրդների զարգացման առանձ­նա­հատ­կությունները, դրանց վերաբերյալ հիմնական տեսություններն ու հարցադրումները,
3. վերլուծել և կանխատեսումներ անել եվրոպական և ամերիկյան տարա­ծաշրջանում ազգային ինքնության պահպանման արդի և ապագա խնդիրների վերա­բերյալ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծել քննարկվող տարածաշրջանների առանձին արեալների, առանձին էթնիկ հանրությունների մշակույթի հիմնական համալիրներն ու ենթահամալիրները,
5. տիպաբանել եվրոպական և ամերիկյան մշակութային միջավայրը` որպես ընդհանուր քաղաքակրթական տարածք, որպես տարածաշրջանային առանձնահատկություններ ունեցող համակարգ։ Առանձին դիտարկել հնդկացիական մշակույթները, ստրկավաճատության արդյունքում տեղի ունեցած փոփոխությունները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. վերլուծել առանձին արեալների մշակույթներն ու դրանք դիտարկել ավելի լայն`քաղաքակրթական համատեքստում,
7. վերլուծել ու տիպաբանել առանձին տարածաշրջանների ու էթնիկ հանրությունների զարգացման արդի միտումներհ ու դրանց ազգաբանական առումները, մշակույթի հիմնական համալիրներն ու ենթահամալիրները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողին ծանոթացնել Եվրոպայի և Ամերիկայի ժողո­վուրդների ազգագրական նկարագրին, արդի շրջանի զարգացումներին ու փոփոխությունների հիմնական պատճառներին,
· ներկայացնել բնակչության պատմազգագրական/պատմամշակութային դասակարգման հիմնական սկզբունքները, մոտեցումները տարբեր գիտական դպրոցներում, էթնիկ և լեզվական կազմն ու դրա փոփոխությունները բնակչության զանգվածային տեղաշարժերի ու այլ գործոնների ազդեցությամբ, քննարկել հիմնական տնտեսական զբաղմունքների համալիրները, բնակավայրն ու բնակարանը, կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար մշակույթները,
· ծանոթացնել էթնոմշակութային և ժողովրդագրական հիմնական միտումներին արդի աշխարհում ինչպես ըստ տարածաշրջանների, այնպես էլ առանձին պետությունների ու ժողովուրդների:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. ցուցադրական նյութի, ազգագրական ֆիլմերի դիտում,
3. ինտերակտիվ քննարկումներ, խմբային աշխատանք, ինքնուրույն ներկայացումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն
Քննությունը բանավոր է: Տոմսը բաղկացած է 2 հարցից։ Առավելագույն գնահատականը 4 միավոր: Ուսանողը պետք է իմանա վաղ, միջին և ուշ բրոնզի հիմնական հուշարձանները, նրանց տեղադրությունը, տեղագրության ընդհանուր սկզբունքները, ճարտարապետությունը, պետք է ճանաչի խեցեղենը, նրա հիմնական առանձնահատկությունները և տիպերը, պետք է ծանոթ լինի ժամանակագրոթյան և փուլաբաժանման խնդիրներին:
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն.
Քննությունը գրավոր է։ Հար­ցա­տոմսը պարունակում է 2 հարց, յուրաքանչյուրը՝ համապատաս­խա­նաբար 2 մի­ա­վոր: Ուսանողը պետք է իմանա բրոնզեդարի ժամանակագրության և փուլաբաժանման խնդիրներին, վաղ պետական հասարակությունների ընդհանուր հատկանիշներին:
3. Ընթացիկ ստուգում(ներ). ըստ թեմաների հանձնարարված գրականության մշակում երկու փուլով։ Մինչև 1-ին ընթացիկ քննությունն ընկած դասընթացի համար՝ 3 բալ։ Մինչև 2-րդ ընթացիկ քննությունն ընկած դասընթացի համար՝ 3 միավոր։
4. Ինքնուրույն աշխատանք. ընտրված թեմայով հետազոտական աշխատանքի արդյունքներն ի մի բերող ռեֆերատ՝ հետազոտական դիզայնով (պլան և կառուցվածք), 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Этнология (уч. пособие под ред. Е. В. Миськовой, В. В. Пименова и др.), М., 2005.
  • Народы и религии мира: энциклопедия, М., 2000.
  • Религиозные традиции мира, т.т. 1, 2, М., 1996.
  • Դասախոսությունների տեքստեր, այլ նյութեր ու հոդվածներ էլեկտրոնային կրիչով
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Եվրոպայի ժողովուրդների ազգաբանական ուսումնասիրության պատմությունը:
2. Եվրոպայի ժողովուրդների Էթնիկ պատմությունը անտիկ շրջանում, միջնադարում։
3. Եվրոպական ազգերի մշակութային նկարագիրը նոր և նորագույն շրջաններում:
4. Եվրոպայի բնակչության պատմազգագրական/պատմամշակութային դասակար­գումը:
5. Եվրոպայի ժողովուրդների հիմնական ավանդական տնտեսական համալիրները:
6. Եվրոպայի ժողովուրդ­ների կենսապահովման մշակույթը։
7. Հասարա­կական կյանքը, ընտանեկան կենցաղը և սովորույթները հին, միջնա­դարյան, նոր և ար­դի Եվրոպայում։
8. Եվրոպայի ժողո­վուրդների հավատա­լիքները, կրոնը։
9. Հոգևոր մշակույթը. ժողովրդական ստեղ­ծագործությունը. բանա­հյուսություն, երգ-երաժշտություն, կերպարվեստ, կիրառական արվեստ, հին և միջնադարյան դյուցազնավեպեր. թատրոն, հեքիաթներ. արդի ժողո­վրդական արվեստներ ու արհեստներ:
10. Ազգերի զարգացման միտում­ները ներկայիս Եվրոպայում։
11. Ամերիկյան մայրցամաքի բնակե­ցման հիմնախնդիրը: Ամերիկայի արդի բնակչության էթնոլեզվական և մարդա­բանական դասակարգումը:
12. Ամերիկյան հյու­սի­սի էսկիմոս որսորդները:
13. Հին մայաների մշակույթը:
14. Ին­կերի կայսրության մշակույթը:
15. Հյուսիսային Ամերիկայի հնդկա­ցիների հասա­­րակական կարգը. իրո­կեզներ:
16. ԱՄՆ-ի հնդկացիների կենցա­ղամշակութային համալիրը:
17. Արդի էթնիկ գործընթացները Հարա­վային Ամերիկայի երկրներում:
6-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
30 դասախոսություն, 30 սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ45-2
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին տալ կայուն գիտելիքներ Ռուսաստանում հնագիտության զարգացման հիմնական փուլերի մասին
· Ներկայացնել Ռուսաստանի հնագիտության հիմնական խնդիրները
· Տալ կայուն գիտելիքներ Կովկասի հնագիտության մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Տարբերակել Ռուսաստանի տարածքի հիմնական հնագիտական մշակույթը
2. Նկարագրել և ներկայացնել Ռուսաստանի տարածքի հիմնական հնագիտական մշակույթները
3. Տարբերակել Կովկասի հիմնական հնագիտական մշակույթը
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Տարբերակել Ռուսաստանի հիմնական հուշարձաններից հայտնաբերված հնագիտական նյութը
5. Տարբերակել Կովկասյան տարածաշրջանից հայտնաբերված հնագիտական նյութը
6. ներկայացնել Ռուսաստանի և Կովկասի հիմնական հնագիտական համալիրները
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
7. Ներկայացնել Ռուսաստանի հնագիտական մշակույթները պատմական համատեքստում
8. ներկայացնել Կովկասի հնագիտական մշակույթները մերձավոր արևելյան համաժամանակյա մշակույթների համատեքստում
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին տալ կայուն գիտելիքներ Ռուսաստանում հնագիտության զարգացման հիմնական փուլերի մասին
· Ներկայացնել Ռուսաստանի հնագիտության հիմնական խնդիրները
· Տալ կայուն գիտելիքներ Կովկասի հնագիտության մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն
2.Ցուցադրական նյութի օգտագործում
3.Ծանոթացում թանգարանային նյութի հետ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Դ. Ավդուսին, ՍՍՀՄ հնագիտություն, Ե., 1981
  • Арциховский А. В. Основы археологии
  • В. Б. Ковалевская. Кавказ и аланы. М., 1984
  • Д. Л. Коридзе. К истории колхской культуры. Тб., 1966
  • Г. Ф. Коробкова. Хозяйственные комплексы ранних земледельческо-скотоводческих обществ юга СССР. Л., 1987
  • Кореневский С. Оружие в комплексах культур медно-бронзового века, Москва 2017
  • Е. М. Крупнов. Древняя история Северного Кавказа. М., 1960
  • О. Д. Лордкипанидзе. Город-храм Колхиды. М., 1978
  • Мезолит СССР. сер. Археология СССР. М., 1989
  • 0. Мартынов А. И. Археология. М., 2007
  • Р. М. Мунчаев. Древняя культура Северо-Восточного Кавказа. МИА т. 100 М., 1961
  • Р. М. Мунчаев. Кавказ на заре бронзового века. М., 1975
  • Неолит Северной Азии, сер. Археология, М., 1996
  • Ранняя и средняя бронза Кавказа и Средней Азии, ср. Археология М., 1996
  • Палеолит СССР. сер. Археология СССР. М., 1984
  • Славяне и их соседи в конце I тыс. до н. э.-начале I тыс. н. э., сер. Археология СССР, М., 1993
  • Степи европейской части СССР в скифо-сарматское время. сер. Археология СССР. М., 1989
  • Б. В. Техов. Центральный Кавказ в XVI-X вв. до н. э.. М.,1977
  • Энеолит СССР. сер. Археология СССР. М.,1982
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հնագիտության զարգացումը Ռուսաստանում. հիմնական փուլերը, հնագիտական համագումարների դերը Ռուս հնագիտության զարգացման համատեքստում:
2. Ռուսաստանյան հնագիտության հիմնահարցերը:
3. Ռուսաստանի անտառային գոտու պալեոլիթը:
4. Տափաստանների պալեոլիթը:
5. Ղրիմի և Կովկասի պալեոլիթը:
6. Անտառային գոտու մեզոլիտը և նեոլիտը,
7. Տափաստանների մեզոլիտը և նեոլիտը:
8. Ղրիմի և Կովկասի նեոլիտը:
9. Անտառային գոտու բրոնզե դարը ֆատյանովյան և աբաշևյան մշակույթները:
10. Հյուսիսային Կովկասի էնեոլիտը, մայկոպյան մշակույթի հիմնահարցերը:
11. Կովկասի վաղ բրոնզը:
12. Կովկասի դոլմենային մշակույթը:
13. Հյուսիսային Կովկասի միջին բրոնզը:
14. Կայաքենտ - խարաչոևյան մշակույթը:
15. Կոբանյան մշակույթ:
16. Սկյութա-սարմատական հնագիտության հիմանհարցերը:
17. Սևծովյան տարածաշրջանը անտիկ շրջանում:
18. Կողքիսը III-I դդ.:
19. Սլավոնական հնագիտության իմնահարցերը:
6-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ46-1
1. Դասընթացի նպատակ
· Ներկայացնել մետաղագործության զարգացման հիմնական փուլերը
· Ներկայացնել Հայկական լեռնաշխարհի հումքային բազան
· Ներկայացնել մետաղագործական արտադրանքի հիմնական ձևերը
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ճանաչել Հայաստանի հումքային բազան, դրա օգտագործման փուլերը
2. կողմնորոշվելմետաղագործության տեխնիկայում
3. ճանաչել մետաղագործական արտադրության առանձին փուլերը
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. ճանաչել և թվագրել մետաղագործական արտադրանքի հիմնական նմուշները
5. տիպաբանել մետաղագործական արտադրանքի նմուշները
6. դիտարկել Հայկական լեռնաշխարհի մետաղագործական արտադրանքը հնագիտական մշակույթների համատեքստում
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
7. դիտարկել Հայկական լեռնաշխարհի մետաղագործությունը մերձավորարևելյան մետաղագործության համատեքստում
8. դիտարկել տարածաշրջանի առևտրական կապերը մետաղագոծության համատեքստում
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ներկայացնել մետաղագործության զարգացման հիմնական փուլերը
· Ներկայացնել Հայկական լեռնաշխարհի հումքային բազան
· Ներկայացնել մետաղագործական արտադրանքի հիմնական ձևերը
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն
2.Ցուցադրական նյութի օգտագործում
3.Ծանոթացում թանգարանային նյութի հետ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· ընթացիկ քննություններ- 9 միավոր
Նախատեսված ընթացիկ քննություններից առաջինը գրավոր է, գնահատվում է 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Երկրորդ քննությունը բանավոր է, գնահատվում է 5 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝2.5 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Հ. Գ. Ավետիսյան, Պ. Ս. Ավետիսյան, Արարատյան դաշտը մ.թ.ա. XI-VI դդ.: Ե., 2010
  • Պ. Ավետիսյան, Հակական լեռնաշխարհի հնամշակութային ձևափոխումների հիմնական միտումները վաղ բրոնզի դարում Պատմա Բանասիրական Հանդես, 2012 հ, 3
  • Օ. Խնկիկյան, Հայաստանի հնագիտություն, Ե., 2013
  • Հին Հայաստանի ոսկին, Ե., 2007
  • Ս. Սարդարյան. Հայաստանը՝ քաղաքակրթության օրրան, Ե., 2005
  • Հ. Սիմոնյան, Շենգավիթ. Շարքային բնակավայր թե՞ վաղ քաղաք, Հուշարձան Ը, Ե., 2013
  • Л. И. Авилօва. Металл Ближнего Востока М.,2008
  • R. Badalyan, P. Avetisyan. Bronze and Early Iron Sites in Armenia I Aragats and Surrounding Region. Oxford 2007
  • Ch. Burney. The Early Trans-Caucasian Culture. From Village to Empire. Oxford 1977
  • 0. B Gasparyan, M. Arimura (ed.) Stone Age of Armenia, Knazawa 2014
  • O. Xnkikyan Syuniq during Bronze and Iron Ages. Barrington 2002
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայկական լեռնաշխարհի մետաղահանքերը և դրանց տեաբաշխումը
2. Հնագույն շահագործվող մետաղահանքերը:
3. Մետաղագործությունը էնեոլիտում:
4. Բրոնզի հումքի հիմնախնդիրը:
5. Մետաղագործությունը վաղ բրոնզում:
6. Զինագործությունը
7. Ոսկերչությունը. տեխնիկան և ոսկերչական իրերի տեսականին:
8. Մետաղական սպասքը
9. Մետաղական զարդերը և դրանց տեսականին:
10. Երկաթի մուտքը
11. Երկմետաղ իրերը:
6-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ46-2
1. Դասընթացի նպատակ
· դիտարկել և վերլուծել պատմական Հայաստանի, Խորհրդային Հայաստանի և Հայաստանի Հանրապետության տարածքում բնակված/ող ազգային փոքրամասնությունների՝ Հայաստանում բնակության պատմության հիմնական փուլերը, հաստատման պատմությունը, պատճառները, պատմական ու արդի տեղաբաշխման ընդհանուր պատկերը:
· դիտարկել ՀՀ-ում բնակվող ազգային փոքրամասնությունների տնտեսությունը, կենսապահովման համակարգը, սոցիալական և հումանիտար մշակույթները, հայերի փոխհարաբերությունների արդյունքում ձևավորված մշակութային ընդհանրությունները, ինտեգրացիայի, լեզվամշակութային ու ժողովրդագրական գործընթացները։
· հասկանալ արդի միջազգային գործընթացներում ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների կարգավորման գործիքակազմը, ինչպես նաև դրանց կիրառման մեխանիզմներն ու ընթացակարգերը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. վերլուծել Հայաստանի տարածքում բնակվող ազգային փոքրամասնությունների հաստատման ու գոյության ընթացքը,
2. քննարկել և մարդաբանորեն վերլուծել ազգային փոքրամասնությունների մշակույթի առանձին համալիրներն ու ենթահամալիրները
3. ազգային փոքրամասնությունների, այդ թվում՝ ՀՀ-ում բնակվող իրավունքները դիտարկել միջազգային կարգավորումների ու օրենսդրական լուծումների, ինչպես նաև տեղական օրենսդրությունների համատեքստում։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծել ՀՀ ազգային փոքրամասնությունների պատմությունն ու մշակույթը արդի մարդաբանական տեսությունների ու մեթոդաբանության դիրքերից,
5. ազգային փոքրամասնությունների մշակույթի, իրավունքների ու պարտականությունների դիտարկման միջոցով ուսումնասիրել ազգամիջյան հարաբերությունների, մշակութային ներթափանցման, մշակութային արժեքների փոխանակության գործընթացները արդի մարդաբանության դիտանկյունից:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
6. վերլուծել ՀՀ ազգային փոքրամասնությունների մշակույթներն ու դրանք դիտարկել ավելի լայն`քաղաքակրթական համատեքստում,
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· դիտարկել և վերլուծել պատմական Հայաստանի, Խորհրդային Հայաստանի և Հայաստանի Հանրապետության տարածքում բնակված/ող ազգային փոքրամասնությունների՝ Հայաստանում բնակության պատմության հիմնական փուլերը, հաստատման պատմությունը, պատճառները, պատմական ու արդի տեղաբաշխման ընդհանուր պատկերը:
· դիտարկել ՀՀ-ում բնակվող ազգային փոքրամասնությունների տնտեսությունը, կենսապահովման համակարգը, սոցիալական և հումանիտար մշակույթները, հայերի փոխհարաբերությունների արդյունքում ձևավորված մշակութային ընդհանրությունները, ինտեգրացիայի, լեզվամշակութային ու ժողովրդագրական գործընթացները։
· հասկանալ արդի միջազգային գործընթացներում ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների կարգավորման գործիքակազմը, ինչպես նաև դրանց կիրառման մեխանիզմներն ու ընթացակարգերը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. ցուցադրական նյութի, ազգագրական ֆիլմերի դիտում,
3. ինտերակտիվ քննարկումներ, խմբային աշխատանք, ինքնուրույն ներկայացումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 2 ընթացիկ քննություն. Յուրաքանչյուր ընթացիկ քննության համար հատկացվում է 4 (չորս) միավոր։ Հարցատոմսը պարունակում է 2 հարց, 2 միավոր արժեքով։ Ընթացիկ քննությունները անցկացվում են ըստ ռեկտորատի կողմից հաստատված ժամանակացույցի։
2. Ընթացիկ ստուգումներ. ընդամենը 4 միավոր։ Անցկացվում է 2 ընթացիկ ստուգում, յուրաքանչյուրի համար տրվում է 2 միավոր։ Ընթացիկ ստուգումներից յուրաքանչյուրը կազմակերպվում է դասընթացի հիմնախնդիրների տարբեր հարցերի վերաբերյալ կազմված թեստերի հիման վրա։ Յուրաքանչյուր թեստը ներառելու է 10-ից 20 հարց, յուրաքանչյուր հարցի համար հատկացվելու 0.1 կամ 0.2 միավոր։ Առաջին ընթացիկ ստուգումը անցկացվելու է հինգերորդ, իսկ երկրորդ ընթացիկ ստուգումը՝ տասներորդ շաբաթում։
3. Ինքնուրույն աշխատանք. իրենից ներկայացնելու է դասընթացի հիմնախնդիրներից որևէ մեկի մասին հետազոտական աշխատանք, նախօրոք քննարկված և կազմակերպված պլանի հիման վրա։ Ինքնուրույն աշխատանքը գնահատվելու է 5 (հինգ) միավոր։ Գնահատման ընթացքում հաշվի են առնվելու աշխատանքի ինքնուրույնությունը, ձևակերպումների որակը և բովանդակությունը, աղբյուրների և գրականության հետ աշխատանքը, հղումներն ու գիտական ապարատը։
4. Մասնակցության համար հատկացվելու է 3 (երեք) միավոր։ Միավորների հաշվարկը կատարվելու է ըստ սահմանված կարգի։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Հայաստանի Հանրապետության ազգային փոքրամասնություններն այսօր (խմբ. Յու. Մկրտումյան), I, Եր., 2000։
  • Հայաստանի Հանրապետության ազգային փոքրամասնությունները քաղաքացիական հասարակության կայացման արդի պայմաններում (խմբ. Յու. Մկրտումյան), II, Եր., 2005։
  • Հայաստանի ազգությունները, Եր., 2000։
  • Խ. Աբովյան, Քրդեր և եզդիներ, Երկերի լիակատար ժողովածու, հ. 8, Եր., 1958։
  • Ա. Ավդալ, Անդրկովկասյան քրդերի կենցաղը, Եր., 1957։
  • Т. Аристова, Курды Закавказья (Исторический очерк), М., 1966:
  • J. Guest, The Yezidis, L.-N.Y., 1987:
  • И. Долженко, Хозяйственный и общественный быт русских крестьян Восточной Армении (конец XIX- начало XXвв.), Ереван, 1985.
  • Ա. Հայթյան, Հայաստանի ռուս վերաբնակները (1830-1920թթ.), Եր., 1989.
  • 0. Э. Харацидис, Хизяйственный быт и материальная культура греческого населения Восточной Армении во второй половине XIX- начале XXв., Ереван, 1990 (ատենախոսության սեղմագիր)։
  • Պ. Թամրազով, Հայաստանի ասորիները//Հայաստանի ազգությունները, Եր., 2000, էջ 23-36։
  • Национальности Армении, Ереван, 1998.
  • Nationalities of Armenia, Yerevan, 1999.
  • Հայաստանի ազգությունները, Եր., 2000.
  • Դասագրքեր, ուսումնասիրություններ, դասախոսությունների տեքստեր, այլ նյութեր ու հոդվածներ էլեկտրոնային կրիչով, էլեկտրոնային դասախոսություններ։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. «Ազգային փոքրամասնություն» հասկացության բովանդակությունը, սահմանումները, միջազգային կարգավորումները։
2. Հայաստանի տարածքի ազգային փոքրամասնությունների պատմության ընթացքը, հիմնական փուլերը:
3. Թուրքիայի, Պարսկաստանի և Ռուսաստանի քաղաքականությունը և ազգային փոքրամասնությունների հիմնախնդիրները (ներհոսք, արտահոսք, պատճառներ ու հետևանքներ)։
4. Հայաստանի էթնիկ, ժողովրդագրական պատկերը 19-րդ դարում - 20-րդ դարի սկզբին։
5. ՀՀ էթնոլեզվական և ժողովրդագրական պատկերը խորհրդային շրջանում. փոփոխությունները, պատճառները, հետևանքները։
6. ՀՀ էթնոլեզվական և ժողովրդագրական պատկերը անկախության շրջանում. փոփոխությունները, պատճառները, հետևանքները։
7. ՀՀ հիմնական ազգային փոքրամասնությունների մշակույթը. ռուսներ, եզդիներ, հույներ, ասորիներ, ուկրաինացիներ, վրացիներ, հրեաներ, լեհեր, այլ ազգային փոքրամասնություններ։
8. ՀՀ քաղաքականությունը ազգային փոքրամասնությունների հանդեպ. իրավական, օրենսդրական կարգավորումները։
9. Ազգային փոքրամասնությունները ՀՀ պետական, քաղաքական, տնտեսական ու մշակութային կյանքում։
8-րդ գարնանային կիսամյակ
-
-
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ53
1. Դասընթացի նպատակ
ուսանողի մոտ ձևավորել կայուն գիտելիքներ
· Գործնական աշխատանքների միջոցով զարգացնել ուսանողի մասնագիտական հմտությունները և փորձառությունը, մասնագիտական ոլորտում ինքնուրույն համապատասխան կառույցներում աշխատելու կարողությունները.
· Օժանդակել ուսանողներին՝ յուրացնելու Թանգարանագիտության հիմունքները, թանգարանային գործի տեսությունն ու մեթոդիկան:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Զանազանել թանգարանների պրոֆիլները, տիպերը, տեսակները, օրինակ՝ բացօթյա թանգարան, տուն-թանգարան, ազգագրական թանգարան, հուշարձան համալիր
2. թանգարանացնել, հնագիտական և ազգագրական իրեր դրանք փաստագրել, հաշվառել, դասդասել, ցուցադրել, պահպանել՝ ըստ գիտականորեն մշակված սկզբունքների, լուսանկարել, գծագրել,
3. կազմել գիտական կատալոգներ և ուղեցույցներ,
4. Նորագույն մեթոդները և տեխնոլոգիաները ներդնել թանգարանային գործում, մասնավորապես ցուցադրության մեջ՝ նաև մերօրյա այցելուներին գրավելու նպատակով:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. Աշխատել թանգարաններում՝ որպես գիտաշխատող, էքսկուրսավար, մեթոդիստ, ֆոնդապահ
6. Գիտահետազոտական աշխատանքներ իրականացնել մասնագիտական խնդիրների շրջանակներում,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
7. Արժևորել թանգարանների դերը ոչ միայն մշակութային ժառանգության պահպանման, հանրահռչակման, այլև զբոսաշրջության զարգացման գործում, հասկանալ, թե ինչպես է իրականանում մշակութային արժեքների՝ այսպես կոչված թանգարանացման գործընթացը։
8. Հնագիտական և ազգագրական նյութի հիման վրա կատարել պատմա-աղբյուրագիտական վերակազմություններ։\

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
ուսանողի մոտ ձևավորել կայուն գիտելիքներ
· Գործնական աշխատանքների միջոցով զարգացնել ուսանողի մասնագիտական հմտությունները և փորձառությունը, մասնագիտական ոլորտում ինքնուրույն համապատասխան կառույցներում աշխատելու կարողությունները.
· Օժանդակել ուսանողներին՝ յուրացնելու Թանգարանագիտության հիմունքները, թանգարանային գործի տեսությունն ու մեթոդիկան:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Ուսանողները ծանոթանում են տվյալ հաստատության պատմությանը, առանձնահատկություններին, գիտացուցադրական, կրթամշակութային, հասարակական գործունեությանը: Մանրամասն ուսումնասիրում են նյութի մշակման, հետազոտման, հանրայնացման և առևտրայնացման սկզբունքների, այցելում են ֆոնդեր՝ ծանոթանալով տարբեր իրերի պահպանման, վերականգնման աշխատանքների առանձնահատկություններին,
2. Մասնակցում են ժամանակավոր ցուցահանդեսի, թանգարանային տարբեր միջոցառումների կազմակերպմանը և լուսաբանմանը
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Գնահատումը կազմակերպվում է <<Երևանի պետական համալսարանի ուսանողների պրակտիկայի կազմակերպման կանոնակարգի>> համաձայն։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ս. Ամիրյան, Արխիվագիտություն, Ե., 2018
  • Ի. Գալկինա, Սովետական թանգարանագիտության հիմունքներ, Ե., 1960
  • Հ. Պիկիչյան, Մ. Հարոյան, Ա. Գրիգորյան, Թանգարանների մենեջմենթ և մարքետինգ, Ե., 2006
  • Т. Галкина, Музееведение: основы создания экспозиции, Томск 2004
  • Т. Станюкевич, Этнографическая наука и музеи, Ленинград, 1978
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ
2. «Պատմամշակութային արգելոց-թանգարանների և պատմական միջավայրի պահպանության ծառայություն» ՊՈԱԿ
3. Պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոն
6-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբաթ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ47-1
1. Դասընթացի նպատակ
· Ծանոթացնել Ասիայի ժողովուրդների ազգագրությանպատմական և ժամանակակից հիմնախնդիրներին:
· Ծանոթացնել Ասիայի էթնիկ հանրությունների ազգագրական բնութագրերին ըստ հիմնական պատմազգագրական /պատմամշակութային/ արեալների` Հարավային Ասիա, Հարավ Արևելյան և Արևելյան Ասիա, Կենտրոնական և Միջին Ասիա, Հարավ-Արևմտյան Ասիա:
· մատուցել առաձին պատմազգագրական պրովինցիաների մշակութային և հասարակական զարգացման արդի միտումները, յուրահատկությունները և դրանք պայմանավորող գործոնները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. Մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· վերլուծել Ասիական տարածաշրջանի առանձին պատմազգագրական արեալները,
· քննարկել և ազգագրորեն վերլուծել պատմական և արդի զարգացումների, լեզվական, մարդաբանական, ժողովրդագրական և այլ բնութագրիչները
· Ասիայի հիմնական էթնիկ հանրությունների ազգաբանական բնութագիրն ու մշակույթի առանձին համալիրները դիտարկել և վերլուծել մշակույթի քառամաս մոդելի սահմաններում /արտադրական, կենսապահովման, սոցիոնորմատիվ և հումանիտար մշակույթ/,
բ. Գործնական մասնագիտական կարողություններ
§ վերլուծել Ասիական առանձին արեալների, ինչպես նաև առանձին էթնիկ հանրությունների մշակույթը ազգաբանության տեսանկյունից ու ազգաբանական մեթոդաբանության դիրքերից,
§ տիպաբանել Ասիական մշակութային միջավայրը` որպես ընդհանրություն և որպես տարածաշրջանային առանձնահատկություններ ունեցող համակարգ:
գ. Ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· վերլուծել Ասիական առանձին արեալների մշակույթներն ու դրանք դիտարկել ավելի լայն`քաղաքակրթական համատեքստում,
· վերլուծել ու տիպաբանել Ասիական առանձին տարածաշրջանների ու էթնիկ հանրությունների զարգացման արդի միտումներհ ու դրանց ազգաբանական առումները, մշակույթի հիմնական համալիրներն ու ենթահամալիրները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ծանոթացնել Ասիայի ժողովուրդների ազգագրությանպատմական և ժամանակակից հիմնախնդիրներին:
· Ծանոթացնել Ասիայի էթնիկ հանրությունների ազգագրական բնութագրերին ըստ հիմնական պատմազգագրական /պատմամշակութային/ արեալների` Հարավային Ասիա, Հարավ Արևելյան և Արևելյան Ասիա, Կենտրոնական և Միջին Ասիա, Հարավ-Արևմտյան Ասիա:
· մատուցել առաձին պատմազգագրական պրովինցիաների մշակութային և հասարակական զարգացման արդի միտումները, յուրահատկությունները և դրանք պայմանավորող գործոնները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. ցուցադրական նյութի, ազգագրական ֆիլմերի դիտում,
3. ինտերակտիվ քննարկումներ, խմբային աշխատանք, ինքնուրույն ներկայացումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ընթացիկ ստուգումներ. ընթացիկ ստուգումների համար հատկացվում է 4 (չորս) միավոր։ Անցկացվում է 2 ընթացիկ ստուգում, յուրաքանչյուրի համար տրվում է 2 միավոր։ Ընթացիմ ստուգումներից յուրաքանչյուրը կազմակերպվում է դասընթացի հիմնախնդիրների տարբեր հարցերի վերաբերյալ կազմված թեստերի հիման վրա։ Յուրաքանչյուր թեստը ներառելու է 10-ից 2. հարց, յուրաքանչյուր հարցի համար հատկացվելու 0.1 կամ 0.2 միավոր։ Առաջին ընթացիկ ստուգումը անցկացվելու է հինգերորդ, իսկ երկրորդ ընթացիկ ստուգումը՝ տասներորդ շաբաթում։

2. Ինքնուրույն աշխատանք. իրենից ներկայացնելու է դասընթացի հիմնախնդիրներից որևէ մեկի մասին հետազոտական աշխատանք, նախօրոք քննարկված և կազմակերպված պլանի հիման վրա։ Ինքնուրույն աշխատանքը գնահատվելու է 5 (հինգ) միավոր։ Գնահատման ընթացքում հաշվի են առնվելու աշխատանքի ինքնուրույնությունը, ձևակերպումների որակը և բովանդակությունը, աղբյուրների և գրականության հետ աշխատանքը, հղումներն ու գիտական ապարատը։

3. Մասնակցության համար հատկացվելու է 3 (երեք) միավոր։ Միավորների հաշվարկը կատարվելու է ըստ սահմանված կարգի։

4. Եզրափակիչ քննության համար հատկացվելու է 8 (ութ) միավոր։ Քննությունը կազմակերպվելու է հարցաթերթով։ Հարցաթերթը պարունակելու է 2 հարց, յուրաքանչյուր հարցը գնահատվելու է 4 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Этнология (уч. пособие под ред. Е. В. Миськовой, В. В. Пименова и др.), М., 2005.
  • Кребер А., Избранное: природа культуры, М., 2004.
  • Народы и религии мира: энциклопедия, М., 2000.
  • Хазанов А. М., Кочевники и внешний мир, Алматы, 2002.
  • Религиозные традиции мира, т.т. 1, 2, М., 1996.
  • ''Народы мира: этнографические очерки'' մատենաշարի՝ Ասիային վերաբերող հատորներ։
  • ''Страны и народы'' մատենաշարի՝ Ասիային վերաբերող հատորներ։
  • Арутюнов С., Рыжакова С., Культурная антропология, М., 2002.
  • Դասագրքեր, ուսումնասիրություններ, դասախոսությունների տեքստեր, այլ նյութեր ու հոդվածներ էլեկտրոնային կրիչով, էլեկտրոնային դասախոսություններ
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ասիայի աշխարհագրական, էթնոլեզվական, մարդաբանական ու պատմ­ազգագրական բնութագիրը:
2. Ասիայի հիմնական պատմազ­գա­գրա­կան պրովինցիաներն ու մարզերը:
3. Հարավային Ասիայի էթնո­մշակութային բնութագիրը:
4. Արևելյան Ասիայի էթնոմշակութային բնու­թա­գիրը:
5. Հարավ-արևելյան Ասիայի էթնոմշակութային բնու­թագիրը:
6. Հարավ-արևմտյան Ասիայի էթնոմշակութային բնութագիրը: Կենտրոնական Ասիայի էթնոմշակութային բնութագիրը։
7. Կրո­նը Ասի­այի ժողովուրդների մշակույթի համակարգում:
Ասիական տարածաշրջանի արդի էթնոմշակութային ու քաղաքական զարգացումները, հակամարտությունները, ժողովրդագրական զարգացումները։
7-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ47-2
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողին ծանոթացնել դրամագիտության կարևորությանը հնագիտական մշակութային շերտերի թվագրության, միջմշակութային և առևտրական կապերի կապերի առավել խորը ու ամբողջական բացահայտման գործում:
· Գիտելիքներ տալ Հայաստանում դրամական շրջանառության պատմության մասին
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. դրամագիտական նյութի իմացության միջոցով տարբերակել տարբեր ժամանակաշրջանների ոճերը, կրոնական, գաղափարախոսական, պետական խորհրդանիշերը
2. կողմնորոշվել մասնագիտական գրականությունում
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. որոշել հնագիտական պեղումների ընթացքում գտնվող դրամների հիմնական խմբերը
4. իրականացնել տարբեր մետաղների չափագիտական քննություն:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
5. պատշաճ մակարդակով մասնագիտական զեկուցում պատրաստել և մասնակցել գիտաժողովներին:
6. օգտվել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից:
7. կիրառել ստացված գիտելիքները պատմական վերակազմությունների ընթացքում
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողին ծանոթացնել դրամագիտության կարևորությանը հնագիտական մշակութային շերտերի թվագրության, միջմշակութային և առևտրական կապերի կապերի առավել խորը ու ամբողջական բացահայտման գործում:
· Գիտելիքներ տալ Հայաստանում դրամական շրջանառության պատմության մասին
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն
2. իլյուստրատիվ նյութի ուսումնասիրություն
3. թանգարանային նյութի ուսումնասիրություն
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները

Առանց ընթացիկ քննությունների գնահատման դասընթաց է.
· ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
· մասնակցություն -3 միավոր
· եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր
Նախատեսված եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Զոհրաբյան Ա., Հայ Բագրատունիների դրամների առեղծվածը, Հայաստանը և Քրիստոնյա Արևելքը, Երևան, 2000, էջ 111-114
  • Մուշեղյան Խ., Հայաստանի դրամական գանձերը, Երևան 1973:
  • Մուշեղյան Խ., Դրամական շրջանառությունը Հայաստանում« Երևան 1983
  • Հայաստանի դրամաշրջանառության պատմությունը, ԿԲ, Եր. 2018
  • Զոհրաբյան Ա., Հայաստանի դրամական տնտեսությունը 3-10-րդ դդ., Եր. 2021
  • Վարդանյան Ռ. Սիլլոգե. Հռոմեական դրամների Հայաստան, Եր. 2011
  • Վարդանյան Ռ. Սիլլոգե հայկական դրամների. Հայաստան. Կիլիկիա, Հ. 1, Լևոն Ա, Եր. 2012
  • Վարդանյան Ռ. Սիլլոգե. հայկական դրամների. Հայաստան. Կիլիկիա. Հ. 5. Լևոն IV, Կի, Կոստանդին III, Կոստանդին IV և Լևոն V, Եր. 2020
  • Վարդանյան Ռ. Արտավազդ Բ-ի դրամները, Եր. 2004
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Դրամագիտության առարկան, հիմնական հասկացությունները:
2. Հայկական դրամագիտության պատմնություն:
3. Ապրանքային հարաբերությունների առաջացումը: Ապրանքային փողեր:
4. Դրամի ծագումը, արխայիկ դրամներ:
5. Հելենիստական դրամների շրջանառությունը Հայաստանում:
6. Արտաշեսյան հարստության դրամները:
7. Հայաստանը՝ Սասանյան Իրանի և Բյուզանդիայի դրամական համակարգում:
8. Մահմեդական իշխանությունների թողարկումները Հայաստանում 9-14-րդ դդ.:
9. Կիլիկիայի հայկական թագավորության դրամները:
10. Հայաստանի դերը Արևելք-Արևմուտք ապրանքա-դրամային հարաբերություններում:
8-րդ կիսամյակ
12 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ48-1
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողի մոտ գիտելիքներ ձևավորել Ավստրալիայի, Օվկիանիայի և Աֆրիկայի ժողովուրդների մշակույթի մասին։
· Լուսաբանել այդ տարածքների/աշխարհների յուրահատուկ տեղը մարկության պատմության մեջ՝ մարդու ծագման և տարածման խնդիրը, աշխարհընկալման և կենսապահովման տիպաբանական համեմատությունը և խորքային նմանություններն ու տարբերությունները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել մարդկության պատմության և ազգագրության լայն պատկերը, որտեղ իրենց արժանի տեղը կգրավեն Ավստրալիայի, Օվկիանիայի և Աֆրիկայի բնիկների յուրահատուկ մշակույթները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. ավելի լայն համատեքստում ընկալել սեփական և ուսումնասիրվող ժողովուրդների աշխարհընկալումները, պատմական դրամատիկ իրադարձությունները, ռասայական և այլ խտրականությունները։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողի մոտ գիտելիքներ ձևավորել Ավստրալիայի, Օվկիանիայի և Աֆրիկայի ժողովուրդների մշակույթի մասին։
· Լուսաբանել այդ տարածքների/աշխարհների յուրահատուկ տեղը մարկության պատմության մեջ՝ մարդու ծագման և տարածման խնդիրը, աշխարհընկալման և կենսապահովման տիպաբանական համեմատությունը և խորքային նմանություններն ու տարբերությունները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություններ՝ բացառապես տեսանյութի ուղեկցությամբ
2. Մասնագիտական գրականության ցանկի և թվային միավորների տրամադրում (հիմնական և լրացուցիչ)
3. Ինտերակտիվ բնույթի դասախոսություններ և սեմինարներ
4. Ստեղծարար կոմպոնենտ պարունակող ինքնուրույն աշխատանք
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք.
Ընթացիկ սեմինար պարապմունքներին զուգահեռ հանձնարարվում է նաև ինքնուրույն աշխատանք՝ պատրաստել զեկուցում լրացուցիչ գրականության ցանկից ընտրած աշխատության հիման վրա։ Գնահատվում է 8 միավոր և գումարվում եզրափակիչ գնահատականին:
2. Մասնակցություն.
Կարևորվում է ուսանողի ակտիվ մասնակցությունը տեսական և գործնական դասընթացներին, ինչպես նաև յուրաքանչյուր դասի սկզբում անցկացվող նախորդ դասի վերաբերյալ հարցմանը: Գնահատվում է 3 միավոր և գումարվում եզրափակիչ գնահատականին:
3. Եզրափակիչ քննություն.
Եզրափակիչ քննությունը՝ բանավոր: Գնահատման առավելագույն միավորը՝ 9: Քննատոմսում նախատեսվում է երեք հարց նախապես տրամադրված հարցաշարից, , յուրաքանչյուրը 3-ական միավոր։ Սրանք գումարվում են ինքնուրույն աշխատանքի և մասնակցության միավորները, ընդհանուրը՝ 20 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Австралоиды 2014. Станислав Дробышевский, 2014, https://www.youtube.com/watch?v=iHcFoXn0oC4
  • Артемова О.Ю. 2004. Охотники/собиратели и теория первобытности. М.
  • Даймонд, Джаред. 2008. Сумерки над островом Пасхи. - В кн.: Даймонд
  • Д. Коллапс. Почему одни общества приходят к процветанию, а другие к гибели. 2008, часть 2, гл. 2.
  • Малиновский, Бронислав 2004. Избранное: Аргонавты западной части Тихого океана. М.
  • Малиновский Б. 2004а. Сексуальная жизнь дикарей Северо-Западной Меланезии. - В его кн.: Избранное: Динамика культуры. М., с. 439-860.
  • Малиновский Б. 2004b. Преступление и обычай в обществе дикарей. - В его кн.: Избранное: Динамика культуры. М., с. 211-282.
  • Миграция и расселение людей 2018. Станислав Дробышевский, https://www.youtube.com/watch?v=EHQwJJjifew
  • Океания, Америка, Африка. М.
  • 0. Разнообразие африканцев 2021. Расы Африки. Станислав Дробышевский, https://www.youtube.com/watch?v=I3BrXEe65lI
  • Элиаде М. 2002. Тайные общества. Обряды инициации и посвящения. Киев.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Աֆրիկան՝ մարդու բնօրրանը։
2. Ելք Աֆրիկայից և աշխարհի բնակեցումը։
3. Գենետիկ հետազոտությունները և վաղ մարդկային և նախամարդկային խմբերի տարածումն ու խաչաձևումը։
4. Մարդը Աֆրիկայում հնագույն ժամանակներից մինչև այսօր։
5. Ավստրալիան որպես աշխարհագրական և ազգաբանական հանելուկ։
6. Մարդն Ավստրա­լիայում. բնակեցման ժամանակն ու ուղիները։
7. Բնիկների ֆիզիկական մարդաբանական կերպարանքը։
8. Թասմանիացիներն ու թասմա­նական խնդիրը։
9. Օվկիանիայի բնակեցումը. ծագումնաբանական ավանդույթներն ու պատմական վերակառուցումը։
10. Մելանեզիա, Պոլինեզիա, Միկրոնեզիա՝ սև, բազում և մանր կղզիների աշխարհները։
11. Ավստրալիայի և Օվկիանիայի արդի բնակչության էթնոլեզվական կազմի ձևավորման գործընթացը։
12. Ավստրալիայի, Օվկիանիայի և Աֆրիկայի բնիկների կենսապահովման մշակույթը։
13. Ավստրալիա. քարե դար 19-րդ դարում։ Երկրագործության շեմին։
14. Օվկիանիայի և Աֆրիկայի բնիկների տնտեսաձևերը։
15. Հասարակությունը և հասարակական կյանքը Ավստրալիայում և Օվկիանիայում։
16. Երկակի (դուալ) կազմակերպությունը որպես հասարակության և աշխարհի կազմավորման մոդել։
17. Հասարակությունը Աֆրիկայում. հավաքչու­թյամբ և որսով զբաղվող խմբերից մինչև զար­գացած պետություններ։
18. Իշխանության ձևերը Ավստրալիայում, Օվկիա­նիայում և Աֆրիկայուն. ծերունիների խորհըր­դից՝ մինչև «արեգակնային» արքա։
19. Բացարձակ աստված-արքան, քուրմ-արքա զույգը և գերա­գույն իշխանության երկվությունը։
20. Ագրեսիվությունը և պատերազմը Ավստրալ­իայում և Մելանեզիայում։
21. Ստրկատիրությունն Օվկիանիայում։
22. Մարդակերություն. Առասպել և իրականություն։
23. Մարդկային հասարակությունը որպես փոխա­նակություններից հյուսված համակարգ։
24. Առևտրական և սիմվոլիկ փոխանակումներ։ Փողի գաղափարի կազմավորման մելանե­զիական տարբերակը։
25. Տրոբրիանյան քուլաև և նմանատիպ սիմվոլիկ փոխանակությունները։
26. Հասարակություն - ընտանիք - անհատ։
27. Ավստրալիացիների հասարակությունը որպես էվոլյուցիոնիստական պարադոքս։
28. Ընտանիքն ու ընտանեկան կյանքը Ավստրալիայում, Օվկիանիայում և Աֆրիկայում։
29. Ավստրալիայի բնիկների հին ու նոր արվեստը։
30. Գեղեցիկի չափանիշները Ավստրալիայում, Օվկիանիայում և Աֆրիկայում։
8-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դասախոսություն՝ 40, սեմինար՝ 20
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ48-2
1. Դասընթացի նպատակ
· Հայ վիմագրագիտության պատմության լուսաբանում
· Վիմագրերի վերծանության սկզբունքների տիրապետում
· Գրավոր մշակութային ժառանգության ճանաչում
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Նախամաշտոցյան և մաշտոցյան գրավոր մշակույթի արժևորում
2. Հայ վիմագրության երախտավորների գործունեության գնահատում
3. Վիմագրեր վերծանելու առաջնային պահանջների իմացություն

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Սեմինարների անցկացում, զեկույցներ տեսասահիկներով
5. Դաշտային պայմաններում վիմագիր կարդալու կարողությունը
6. Ռեֆերատների, տեքստային աշխատանքների կազմում

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան) -

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Հայ վիմագրագիտության պատմության լուսաբանում
· Վիմագրերի վերծանության սկզբունքների տիրապետում
· Գրավոր մշակութային ժառանգության ճանաչում
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություններ՝ բացառապես տեսասահիկների ուղեկցությամբ
2. Մասնագիտական գրականության ցանկի և թվային միավորների տրամադրում
3. Հարցումներ, սեմինարներ, քննարկումներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք.

Ընթացիկ սեմինար պարապմունքներին զուգահեռ հանձնարարվում է նաև ինքնուրույն աշխատանք՝ պատրաստել տեսասահիկ (սլայդ) ցուցադրություն՝ նվիրված հանձնարարվող պատմամշակութային հուշարձանի վիմագրական ժառանգությանը: Գնահատվում է 8 միավոր և գումարվում եզրափակիչ գնահատականին:

2. Մասնակցություն.

Կարևորվում է ուսանողի ակտիվ մասնակցությունը տեսական և գործնական դասընթացներին, ինչպես նաև յուրաքանչյուր դասի սկզբում անցկացվող նախորդ դասի վերաբերյալ հարցմանը: Գնահատվում է 3 միավոր և գումարվում եզրափակիչ գնահատականին:

3. Եզրափակիչ քննություն.

Եզրափակիչ քննությունը՝ բանավոր: Գնահատման առավելագույն միավորը՝ 9: Քննատոմսում նախատեսվում է երեք հարց, որից երկուսը՝ տեսական (յուրաքանչյուրը 5-ական միավոր), մեկը՝ լուսանկարից վիմագրի վերծանություն՝ 3 միավոր: Սրանք գումարվում են ինքնուրույն աշխատանքի և մասնակցության միավորները, ընդհանուրը՝ 20 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աբրահամյան Ա., Հայոց գիր և գրչություն, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1973:
  • Աբրահամյան Ա., Հայկական ծածկագրություն, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1978:
  • Բարխուդարյան Ս., Միջնադարյան հայ ճարտարապետներ և քարգործ վարպետներ, Երևան, ՀՍՍՌ ԳԱ հրատ., 1963:
  • Գրիգորյան Գր., Հայկական վիմագրություն, Երևան, «Զանգակ-97», 2000:
  • Դիվան հայ վիմագրության, պրակ I, Անի քաղաք, կազմեց՝ Հ. Ա. Օրբելի, Երևան, 1966 (առաջաբանը):
  • Խալփախչյան Հ., Արձանագրությունները հայկական ճարտարապետության և ստեղծագործության կոմպոզիցիայում, «Էջմիածին» ամսագիր, 1959, Բ., Գ., Դ.:
  • Հարությունյան Ա., Եսայի Հասան-Ջալալյանի վիմագրագիտական վաստակը (ըստ ՄՄ Հմր 7821 ձեռագրի), «Էջմիածին», 2015, Ժ., էջ 117-159 (առաջաբանը):
  • Հարությունյան Ա., Վաղարշապատ. վանքերը և վիմական արձանագրությունները, Ս. Էջմիածին, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի հրատ., 2016:
  • Հարությունյան Խ., Հայերեն ձեռագրերի հիշատակարանները, Երևան, Մատենա­դարան, 2019:
  • 0. Ղաֆադարյան Կ., Երևան. միջնադարյան հուշարձանները և վիմական արձանագրու­թյունները, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1975:
  • Ղաֆադարյան Կ., Տեկորի տաճարի V դարի հայե­րեն արձանագրությունը և մեսրոպյան այբուբենի առաջին տառաձևերը, «Պատմաբանասիրական հանդես», 1962, թ. 2, էջ 39-54:
  • Մելիք-Բախշյան Ստ., Հայոց պատմության աղբյուրագիտություն (հնագույն ժամանակ­ներից մինչև 18-րդ դ. վերջը), Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1989 (վիմագրությանը վերաբերող հատ­վածը):
  • Մովսիսյան Ա., Հայաստանի նախամաշտոցյան գրավոր մշակույթի պատմություն, Երևան, «Զանգակ-97», 2021:
  • Մուշեղյան Ե., Հատկանշական ցուցակ թանգարանային ժողովածուների, պրակ 1, Հայերեն արձանագրությամբ առարկաներ, Երևան, 1964:
  • Պետրոսյան Հ., Խաչքար. ծագումը, գործառույթը, պատկերագրությունը, իմաստաբա­նությունը, Երևան, «Փրինթինֆո», 2008:
  • Սաղումյան Ս., Համառոտագրությունը հայ վիմագրության մեջ, ԼՀԳ, 1978, Հմր 4, էջ 61-78:
  • Սաղումյան Ս., Ծածկագրությունը և զարդագրությունը հայ վիմագրերում, ԼՀԳ, 1979, Հմր 9, էջ 61-77:
  • Սաղումյան Ս., Փակագրությունը հայ վիմագրության մեջ, ԼՀԳ, 1980, Հմր 3, էջ 73-91:
  • Սարգսյան Գ., Միջնադարյան կանոնաիրավական նորմերի վիմագրական արտացոլում­ները, ՊԲՀ, 2006, Հմր 2, էջ 109-133:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Դասխոսություններ.
Ա. Նախամաշտոցյան գրավոր մշակույթ
Բ. Հայ վիմագիր ժառանգությունը մատենագիրների և տեղագիրների երկերում
Գ. Վիմագրագիտության երախտավորներ (Ն. Մառ, Հ. Օրբելի, Ս. Բարխուդարյան)
Դ. «Դիվան հայ վիմագրության» մատենաշարը
Ե. Վիմագրերի վերծանության սկզբունքները
Զ. Վիմագրերը կոթողային հուշարձանների՝ խաչքարերի և տապանաքարերի համապատկերում
Է. Ոչ վիմական և վիմական արձանագրությունների կաղապարային ընդհանրությունները
Ը. Նշանավոր բնակավայրերի և սրբավայրերի վիմագրական նկարագիրը

Գործնական դասեր.
Ա. Սեմինարների անցկացում տեսողական նյութի ուղեկցությամբ
Բ. Դաշտային պայմաններում իրականացվող դաս
Գ. Այց ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի վիմագրության բաժին
8-րդ կիսամյակ
12 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ49-1
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ծանոթացնել Հայկական լեռնաշխարհի մոնումենտալ արվեստի սկզբնավորման հետ:
· Կենտրոնանալով հիմնականում վիշապաքարերի վրա՝ ուսանողներին փոխանցել տեսական գիտելիքներ և գործնական հմտություններ մոնումենտալ արվեստի հոգևոր և կիրառական նշանակության վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Պատկերացում կազմել վիշապ քարակոթողների ուսումնասիրության պատմության վերաբերյալ:
2. Մասնագիտական իմացություն ձեռք բերել մոնումենտալ մտածելակերպի առանձնահատկությունների մասին:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. Տիրապետել համապատասխան դաշտային հետազոտության մեթոդներին:
4. Հմտանալ կիրառական հնագիտության մեթոդների մեջ:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. Մոնումենտալ մտախելակերպի պատմությունը Հայկական լեռնաշխարհում դիտարկել Հարակից երկրների համատեքստում:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ծանոթացնել Հայկական լեռնաշխարհի մոնումենտալ արվեստի սկզբնավորման հետ:
· Կենտրոնանալով հիմնականում վիշապաքարերի վրա՝ ուսանողներին փոխանցել տեսական գիտելիքներ և գործնական հմտություններ մոնումենտալ արվեստի հոգևոր և կիրառական նշանակության վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն:
2. Իլյուստրատիվ նյութի ուսումնասիրություն և լաբորատոր աշխատանքներ:
3. Դաշտային այցելություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց ընթացիկ քննությունների գնահատման դասընթաց է.
Ø ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
Ø մասնակցություն -3 միավոր
Ø եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր
Նախատեսված եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ատրպետ, Ճորոխի ավազանը, Վիենա 1929:
  • Պետրոսյան Ա., Բոբոխյան Ա. (խմբ.), Վիշապ քարակոթողները, Երևան 2015:
  • Քալանթար Ա., Արագածը պատմության մեջ, Երևան 1933:
  • Капанцян Г., О каменных стелах на горах Армении, Ереван 1952.
  • Марр Н.Я., Смирнов Я.И., Вишапы, Ленинград 1931.
  • Пиотровский Б.Б., Вишапы: Каменные статуи в горах Армении, Ленинград 1939.
  • Gilibert A., Bobokhyan A., Hnila P. 2012, Dragon stones in context: The discovery of high-altitude burial grounds with sculpted stelae in the Armenian mountains, Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft 144, 93-132.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ներածություն. սահմանումներ, մեթոդաբանություն:
2. Վիշապ քարակոթողների ուսումնասիրության պատմությունը. Նիկողայոս Մառից մինչև վերջին շրջանի հետազոտությունները:
3. Վիշապ քարակոթողների տարածույթը:
4. Թվագրության խնդիրը:
5. Հայտնության ձևերը:
6. Հնագիտական համատեստը:
7. Պատկերագրությունը և իմաստաբանությունը:
8. Տոնածիսական և պաշտամունքային ենթատեքստը:
9. Վիշապ կոթողները հասարակական զարգացումների համատեքստում:
10. Վիշապ կոթողների տրանսֆորմացիան հետագա շրջաններում:
11. Վիշապ կոթողների ռեգիոնալ և միջռեգիոնալ նշանակությունը:
8-րդ կիսամյակ
12 ժամ/շաբ.
40 ժամ դասախոսություն, 20 ժամ սեմինար
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1104/Բ49-2
1. Դասընթացի նպատակ
· Քաղաքականության և քաղաքական համալիրների մարդաբանական ուսումնասիրության և մարդաբանության համատեքստում քաղաքականության ընկալումների վերաբերյալ,
· քաղաքականության և մշակույթի համալիր կապերի վերաբերյալ, դրանց փոխառնչակցություններին վերաբերող հիմնահարցերի մասին,
· քաղաքականության մշակութային և հասարակական հիմքերի, դրանց մարդանական առանձնահատկությունների վերաբերյալ
· ավանդական և արդիական հասարակություններում քաղաքական համալիրների սոցիալմշակութային առանձնահատկությունների վերաբերյալ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Քաղաքական համալիրների սոցիալմարդաբանական առանձնահատկությունների մասին,
2. Ավանդական և արդիական հասարակություններում վաղ քաղաքական միավորումների ձևավորման ու գործառնության առանձնահատկությունների մասին
3. Քաղաքական համալիրների, իշխանության ընկալումների և դրանք պայմանավորող մշակութային գործանների մասին,
4. Մշակույթի տիպերի և քաղաքական մշակույթի միջև փոխառնչակցությունների մասին
5. Հասարակական համակեցության տիպերն ու քաղաքական համալիրները փոխպայմանավորող կապերի մասին,
6. Հասարակական համակեցության տիպերի ու քաղաքական համակարգերի փոխադարձ կապերի մասին,
7. Քաղաքական մշակույթի տիպերի ազգաբանական և սոցիալ մշակութաբանական առումների մասին
8. Իշխանության վերաբերյալ հումանիտար, հասարակագիտական և մարդաբանական տեսություններին (Պ.Բուդիո, Մ.Ֆուկո, Ք.Գիրց և այլն )
9. Քաղաքականության, իշխանության և արժեքների փոխադերձ կապերի մասին,
10. Տարբեր մշակութային դարաշրջաններում քաղաքական համակարգերի տարբերություններին
11. Մշակութային էպոխալ փոփոխությունների և քաղաքական համալիրների փոխակերպումների փոխադարձ կապերի և փոխպայմանավորվածությունների մասին։
12. Մինչարդիության, արդիության, հետարդիության ժամանակաշրջաններում մշակութային համալիրների ազդեցությունները միապետական, հանրապետական, բռնապետական, ժողովրդավարական քաղաքական համալիրների ձևավորման ու փոխակերպումների վրա։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
13. քաղաքական երևույթները մարդաբանական տեսանկյունից վերլուծելու կարողությունների զարգացում
14. Քաղաքական գործընթացների վերաբերյալ մասնագիտական խորհրդատվություն ներկայացնելու կարողություն
15. Քաղաքական տեքստերը մարդաբանական տեսանկյունից մեկնաբանելու հմտություններ

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
16. Քննադատական մտածողության զարգացում, դասավանդվող առարկայի համատեքստում բանավեճեր ու քննարկումներ իրականացնելու կարողությունների զարգացում
17. մասնագիտական գրականության վերլուծելու և սեփական դատողություններ իրականացնելու կարողություների զարգացում
18. առարկայի շրջանակներում գրավոր վերլուծական աշխատանքների իրականացում և դրանց ներկայացման հմտությունների զարգացում
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Քաղաքականության և քաղաքական համալիրների մարդաբանական ուսումնասիրության և մարդաբանության համատեքստում քաղաքականության ընկալումների վերաբերյալ,
· քաղաքականության և մշակույթի համալիր կապերի վերաբերյալ, դրանց փոխառնչակցություններին վերաբերող հիմնահարցերի մասին,
· քաղաքականության մշակութային և հասարակական հիմքերի, դրանց մարդանական առանձնահատկությունների վերաբերյալ
· ավանդական և արդիական հասարակություններում քաղաքական համալիրների սոցիալմշակութային առանձնահատկությունների վերաբերյալ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություն
· Թեմային վերաբերող գիտական հոդվածների, տեքստերի և սկզբնաղբյուրների հետ ինքնուրույն աշխատանք։
· Այլ ուսանողների հետ խմբային աշխատանքների իրականացում և գիտական զեկույցների կազմում ու ներկայացնում։
· Ակադեմիական տեքստերի կազմում, մասնավորապես թեմատիկ էսսեների կամ ռեֆերատների գրավոր ու բանավոր ներկայացում։
· Տրված հարցերի շուրջ խմբային քննարկումումների իրականացում։
· Թեմային առնչվող կարճ տեսանյութերի և այլ վիզուալ նյութերի դիտարկում և խմբային աշխատանքի իրականացում։

5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց ընթացիկ քննությունների գնահատման դասընթաց է.
Ø ընթացիկ ստուգումներ- 8 միավոր
Ø մասնակցություն -3 միավոր
Ø եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր
Նախատեսված եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յու­րա­քան­չյուրը ՝3 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Lewellen Ted. (2003) An Introdustion on Political Anthropology
  • Widra Herald. (2020) Handbook of Political Anthropology
  • Vincent Joan (2002) The Anthropology of Politics: A Reader in Ethnography, Theory, and Poltics
  • Доминик Кола, (2001) Политическая Социология, М. (ռուսերենով ընթերցողների համար)
  • Eriksen Thomas. (2004) What Is Anthropology?
  • Girtz Cliford. (2017) The Interpretation of Cultures
  • Anderson Benedict. (1983) Imagined Communities
  • Foucault Michel. (1977) Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings, 1972-1977
  • Gellner Ernest, (2006) Nations and Nationalism
  • 0. Berezin Mabel, (1997) Politics and Culture: A Less Fissured Terrain Annual Review of
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ինչ է ուսումնասիրում քաղաքական մարդաբանությունը. Ներածություն։
2. Մինչինդուստրիալ կամ պոտեստարային քաղաքական համակարգերի տիպերը։
3. Մինչպետական և պետական կազմավորումների էվոլուցիան։
4. Քաղաքականության մշակութային և մարդաբանական համատեքստը. Քաղաքական և մշակութային համակարգեր.
5. Իշխանությունը որպես մարդաբանական ֆենոմեն. Մարդկանց իշխանությունը և քաղաքական իշխանությունների տիպերը ։
6. Քաղաքական խոսույթը և պրակտիկաներ. Քաղաքականությունը որպես «ուժեղ» խոսույթների դաշտ։
7. Ինքնություն, էթնիկություն և ազգայնականություն։
8. Մշակույթի փուլերը և դրանց ազդեցությունը քաղաքական փոխակերպումներին։
9. Մինչարդիության, արդիության և հետարդիության քաղաքական առանձնահատկությունները։
10. Մ.Ֆուկո, Ժ.Դելյոզ, «Ինտելեկտուալներ և քաղաքականություն» հոդվածի քննարկում։
11. քաղաքական առանձնահատկությունները։
12. Հասարակական համերաշխության տիպերը և քաղաքական համակարգեր։
13. Հասարակական համակեցության ենթակայական, կոնֆլիկտային, մրցակցային և համագործակցային ձևերը որպես քաղաքական համակարգեր պայմանավորող հիմնային գործոններ։
14. Անհատ, մշակույթ, քաղաքականություն։ Մշակութային հաբիտուս և
15. Ք. Գիրցի «Քաղաքականություն և իմաստներ» աշխատանքի քննարկումը
16. Քաղաքական մշակույթի պատրիարխալ, հպատակային և մասնակցային տիպերը։
17. Խորհրդային Միությունը որպես որպես քաղաքական մարդաբանության հետազոտության առարկա։
18. Ուշխորհրդային և հետխորհրդային Հայաստանը քաղաքական մարդաբանության տեսանկյունից:

Կրթական այլ մոդուլներ

Հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, 0025, Ալեք Մանուկյան 1 (+37460) 710000 info@ysu.am