Հայոց լեզվի պատմություն և լեզվաբանություն

Մագիստրոսական ծրագիր

Ուսումնական պլան

Կրթական մակարդակը՝
Մագիստրոս
Մասնագիտություն՝
023101.03.7 - Հայոց լեզու և գրականություն
Մասնագիտացումը՝
023101.03.7 - Հայոց լեզվի պատմություն և լեզվաբանություն
Շնորհվող որակավորումը՝
Բանասիրության մագիստրոս
Ծրագրի ուստարին՝
2024/2025
Ուսուցման ձևը՝
Առկա
Ուսումնառության լեզուն՝
Հայերեն

Ընդհանուր կրթական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
1-ին
2 ժամ
2 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0309/Մ20
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել տեղեկատվական տեխնոլոգիաների հիմնական կիրառություններից օգտվելու հմտությունները
· սովորեցնել իրենց մասնագիտական ոլորտում համակարգչային տեխնիկայի օգտագործման հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.գիտակցել տեքստի, գրաֆիկական օբյեկտների, աղյուսակների հետ աշխատելու սկզբունքները,
2.ներկայացնել հոդվածները, գիտական աշխատությունները և այլ փաստաթղթերը կառուցելու ձևերը,
3.ընտրել էլեկտրոնային աղյուսակներ կազմելու առավել արդյունավետ տարբերակները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1.օգտագործել դիագրամներ և գրաֆիկներ կազմելու, հաշվարկներ կատարելու նորագույն մեթոդները,
2.հաշվարկել և համադրել նախագծեր և տվյալների բազաներ ստեղծելու հնարավորությունները,
3.կատարել հարցումներ, ի մի բերել կատարվաշ հաշվետվությունները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
1.առաջարկել ներկայացումներ ստեղծելու, օբյեկտների վրա անիմացիոն և ձայնային էֆեկտներ կիրառելու նոր միջոցներ,
2.նախագծել պարզագույն web-կայքեր՝ օգտագործելով նշագրման լեզուներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել տեղեկատվական տեխնոլոգիաների հիմնական կիրառություններից օգտվելու հմտությունները
· սովորեցնել իրենց մասնագիտական ոլորտում համակարգչային տեխնիկայի օգտագործման հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասերն անցկացվում են համակարգչի միջոցով:
2. Ուսուցողական նյութերը և ինքնուրույն աշխատանքի առաջադրանքները տրամադրվում են ուսանողներին էլէկտրոնային տեսքով:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքն անցկացվում է ընթացիկ ստուգումների արդյունքների հիման վրա՝ 8 միավոր առավե­լագույն արժեքով,
դասընթացին մասնակցության հիման վրա` 2 միավոր առավելագույն արժեքով,
եզրափակիչ աշխատանքի հիման վրա` 10 միավոր առավե­լագույն արժեքով:
Հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, յուրաքան­չյու­րը՝ 2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է: Ստուգարքը ստա­նալու համար անհրաժեշտ է հավաքել առնվազն 13 միավոր: (Ընթացիկ և եզրափակիչ ստուգումները անցկացվում են համակարգչի միջոցով):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Д. Колесниченко, Самоучитель работы на компьютере
  • И. Квинт, Создаем сайты с помощью HTML
  • Основы Javascript,
  • Ю. Бекаревич, Н. Пушкина, MS Access 2013
  • Shelly Cashman, Microsoft Office
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. փաստաթղթերի ստեղծման և մշակման տեխնոլոգիաներ,
2. տվյալների վերլուծության տեխնոլոգիաներ - տվյալների տիպեր, հասցեներ, ֆունկցի­աներ, աղյուսակներ, դիագրամներ, գրաֆիկներ,
3. տվյալների բազաներ - տվյալների բազաների նախագծում և ստեղծում, հարցումներ, հաշվետվու­թյուններ,
4. ներկայացման մուլտիմեդիա տեխնոլոգիաներ - ստեղծում և ցուցադրում,
5. Web-տեխնոլոգիաներ - նշագրման լեզուներ, պարզագույն web-կայքերի ստեղծում:
1-ին
2
1 ժամ դասախոսոթյուն/1 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1401/Մ65
1. Դասընթացի նպատակ
սովորողներին ծանոթացնել բանասիրական հետազոտություններ կատարելիս աշխատանքի կազմակերպման առանձնահատկություններին, ուսումնասիրման մեթոդներին, հետազոտական աշխատանքի փուլերին, գիտական հետազոտության էթիկային։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ընտրել բանասիրական հետազոտություն կատարելու հիմնական մեթոդները,
2. գիտակցել կիրառած մեթոդի առավելություններն ու թերությունները,
3. գրանցել կատարած հետազոտության վերջնարդյունքները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օգտագործել տարբեր միջոցներ հետազոտություն իրականացնելու համար,
2. լուսաբանել հավաքված ու վերլուծված նյութը,
3. ընդհանրացնել կատարած հետազոտության արդյունքները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
1. ցուցաբերել մասնագիտական կողմնորոշում գիտական աշխատանքներ կատարելիս,
գործնականում իրականացնել տարբեր հետազոտություններ։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
սովորողներին ծանոթացնել բանասիրական հետազոտություններ կատարելիս աշխատանքի կազմակերպման առանձնահատկություններին, ուսումնասիրման մեթոդներին, հետազոտական աշխատանքի փուլերին, գիտական հետազոտության էթիկային։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն՝ լուսապատկերների ուղեկցությամբ,
2. քննարկումներ և վերլուծություններ,
3. գործնական աշխատանքներ՝ տարբեր միջոցների ու մեթոդների կիրառմամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Յու. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2016։
  • Գաբրիելյան Վ., Գրավոր խոսք, «Լիմուշ» հրատ., Երևան, 2012։
  • Գիտահետազոտական աշխատանք կատարելու հիմնական սկզբունքները. մեթոդական ցուցումներ, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2014։
  • Ղազարյան Ա., Գիտական հետազոտության մեթոդաբանական առանձնահատկությունները, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2015։
  • Арнольд И.В., Основы научных исследований в лингвистике, М., Высшая школа, 1991.
  • Винокур Г.О., Введение в изучение филологических наук, М., 2000.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գիտության սահմանումը, առարկան, նպատակները, խնդիրները։
Գիտությունների ընդհանուր դասակարգումը։
Հետազոտության էմպիրիկ և տեսական մակարդակները։
Մտահանգման ձևերը՝ դեդուկցիա, ինդուկցիա և տրադուկցիա (արտածում, մակածում և համաբանություն)։
Գիտական գիտելիքի հիմնական առանձնահատկությունները։
«Գիտական հետազոտություն» հասկացությունը։
«Մեթոդ», «Մեթոդիկա», «Մեթոդաբանություն» հասկացությունները։
Գիտական հետազոտության ընդհանուր մեթոդների կիրառությունը բանասիրական ուսումնասիրություններում։
Հումանիտար գիտությունների մեթոդների առանձնահատկությունները. բանասիրության մեթոդների առանձնահատկությունները։
Գրական-քննադատական մեթոդներ։ Լեզվաբանական մեթոդներ։
Հիպոթեզ, վարկած, կանխադրույթ։
Պատմական վարկածի առանձնահատկությունները։
Ստեղծագործություն, հայտնագործություն, գյուտ:
Գիտական հետազոտության կազմակերպման գործընթացը. գիտական հետազոտության հիմնական փուլերը։
Գիտական հետազոտության օբյեկտը և առարկան։
Գիտահետազոտական աշխատանքի աշխատանքային ծրագրի կազմումը:
Գիտական տեղեկատվության հիմնական աղբյուրները։
Բանասիրական ուսումնասիրման աղբյուրների առանձնահատկությունները։
Հետազոտական ​​աշխատանքի կառուցվածքը։
Գիտահետազոտական աշխատանքը շարադրելու հիմնական սկզբունքները։
Գիտական աշխատանքի շարադրման լեզուն և ոճը։
Հղումներ. հղումներին ներկայացվող հիմնական պահանջները։ Մեջբերումներ, հղումներ և ծանոթագրություններ կատարելու ձևերը։
Օգտագործված գրականության և աղբյուրների ցանկերը կազմելու ընդհանուր սկզբունքները։
Գիտահետազոտական աշխատանքի ներկայացման ձևերը։
Գիտահետազոտական աշխատանքները ուսումնական գործընթացում։
Գիտահետազոտական աշխատանքների ձևավորումը։
Գիտական էթիկայի նորմերը։ Գիտական էթիկան և գրագողությունը։
Գիտական հետազոտության գնահատման չափանիշները։

Մասնագիտական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
2-րդ՝ գարնանային կիսամյակ
2ժամ
2 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603/Մ02
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ներկայացնել գրաբարյան բնագրերի ժանրային և լեզվական առանձնահատկությունները, միջին հայերենյան բնագրերի ժանրային և լեզվական առանձնահատկությունները,
· դասակարգել և վերլուծել 5-17-րդ դարերիգեղարվեստական, գիտական, պատմականստեղծագործություններիհիմնականբնութագրումները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ճանաչել հայերենի զարգացման 2 փուլերում` գրաբարում և միջին հայերենում եղած բնագրերի լեզվական հիմնական բնութագրերը,
2. լուսաբանել հայ հին և միջնադարյան բնագրերի բառաքննական վերլուծությունները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. ստեղծագործաբար կիրառել ստացած գիտելիքները, ըմբռնել նորերը,
4. կազմակերպել տվյալ բնագավառին վերաբերող մասնագիտական զեկուցում­ներ, հրա­պարակումներ, մագիստրոսական ատենախոսություն:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտվել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (համացանցային աղբյուրներ, թվային գրադարաններ, լեզվաբանական կորպուսներ, գիտական հոդվածներ),

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ներկայացնել գրաբարյան բնագրերի ժանրային և լեզվական առանձնահատկությունները, միջին հայերենյան բնագրերի ժանրային և լեզվական առանձնահատկությունները,
· դասակարգել և վերլուծել 5-17-րդ դարերիգեղարվեստական, գիտական, պատմականստեղծագործություններիհիմնականբնութագրումները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գրաբարյան բնագրերի լեզվական առանձնահատկությունների մասին դասընթացներ,
2. հայ մատենագիրների գրական ժառանգության վերաբերյալ գիտական զեկուցումներ, ռեֆերատներ,
3. միջինհայերենյան բնագրերի լեզվական և ժանրային առանձնահատկությունների վերլուծություններ, հոդվածներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1.Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աճառյան Հ., Պատմություն հայոց նոր գրականության, Ա, Վաղարշապատ, 1906,
  • Ղազարյան Ռ., Միջին գրական հայերենի բառապաշարը, Երևան, 2001,
  • Ղազարյան Ս., Հայոց լեզվի համառոտ պատմություն, Երևան, 2006:
  • Գրաբարյան և միջինհայերենյան գրականություն(ընտրովի)
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հինգերորդ դարի հայ գրականության նշանավոր երկերը
2. Գրաբարի բառապաշարը և նրա հարստացման հիմնական աղբյուրները
3. Միջնադարյան հայ գեղարվեստական գրականություն
4. Միջնադարյան պատմական գրականություն
5. Միջնադարյան գիտական գրականություն:
1-ին
4
2 ժամ դասախոսություն/2 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603/Մ06
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ընդհանուր գիտելիքներ տալ դասական լեզուների (հին հունարեն, լատիներեն) հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
· լուսաբանել դասական լեզուների համաժամանակյա երևույթները նաև տարաժամանակյա տեսանկյունից,
· բնութագրել դասական լեզուների լեզվաբանական և բանասիրական դերը հնդեվրոպական լեզուների, այդ թվում՝ հայերենի պատմահամեմատական ուսումնասիրության հարցում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բնութագրելու դասական լատիներենի և հին հունարենի հնչյունական և քերակա­նա­կան հիմ­նա­­կան առանձնահատկությունները,
2. բացատրելու դասական լեզուների դերը հնդեվրոպական լեզուների համեմա­տական քերականության, այդ թվում՝ հայերենի համեմատական քերականության բազմաթիվ երևույթների լուսաբանման հարցում։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. տարբերակելու դասականլեզուներին (լատիներենին և հին հունարենին) բնորոշ հնչյունական և քերա­կա­նա­կան իրողությունները,
2. կատարելու լատիներեն և հին հունարեն որոշակի տեքստերի ոչ միայն թարգմանություն, այլև ձևաբանական և շա­­րա­հյուսական վերլուծություն,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
1. համակարգելու հնչյունական և քերականական իրողությունների վերաբերյալ տվյալներ,
2. մեկնաբանելու ձևաբանական և շարահյուսական վերլուծության ընդհանուր սկզբունքները և օրինաչափությունները,
ստեղծագործաբար կիրառելու և զարգացնելու իր ունեցած գիտելիքները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ընդհանուր գիտելիքներ տալ դասական լեզուների (հին հունարեն, լատիներեն) հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
· լուսաբանել դասական լեզուների համաժամանակյա երևույթները նաև տարաժամանակյա տեսանկյունից,
· բնութագրել դասական լեզուների լեզվաբանական և բանասիրական դերը հնդեվրոպական լեզուների, այդ թվում՝ հայերենի պատմահամեմատական ուսումնասիրության հարցում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն,
2. գիտական սեմինարներ և խմբային աշխատանքներ,
3. հին հունարեն և լատիներեն տեքստերի լեզվաբանական-համեմատական քննություն,
4. հին հունարենի և լատիներենի համաժամանակյա լեզվական երևույթների տարաժամանակյա վերլուծություն։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր.
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր.
3. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
4. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • В. Н. Ярхо, З. А. Покровская, Н. Л. Кацман и др., Латинский язык, 5-е изд., М., 1998.
  • Дж. Грешем Мейчен, Учебник греческого языка Нового Завета, М.,2012.
  • A. L. Sihler,New Comparative Grammar of Greek and Latin, New York - Oxford, 1995.
  • И. М. Тройский, Историческая грамматика латинского языка. Общеиндоевропейское языковое состояние (вопросы реконструкции). 2-е дополненное издание, - М., 2001.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հոլովումը լատիներենում և հին հունարենում. համաժամանակյա և տարաժամանակյա դիտարկումներ։
2. Խոնարհումը լատիներենում. բայի չորս հիմնական ձևերը, ինֆեկտի հիմքից կազմվող սահմանական եղանակի ժա­մանակաձևերը (ներկա, անցյալ անկատար, ապառնի) և պեր­ֆեկտ ժամանակաձևի կազ­մու­թ­յունը. համաժամանակյա և տարաժամանակյա դիտարկումներ։
3. Խոնարհումը հին հունարենում. ներկայի, աորիստի և պերֆեկտի հիմքերը և նրանց հնդեվրոպական նախատիպերը։
4. Բայի անդեմ ձևերը լատիներենում և հին հունարենում (ինֆինիտիվ, սուպին, ներկա դերբայ, անցյալ դերբայ, պերֆեկտ դերբայ, գերուն­դի­վում, գերուն­դիում), նրանց կազմությունը և կիրառական առանձնահատկությունները:
5. Բայասեռը լատիներենում և հին հունարենում. համաժամանակյա և տարաժամանակյա դիտարկումներ։
6. Հոլովների շարահյուսական կիրառությունները լատիներենում և հին հունարենում. համաժա­մանակյա և տարաժամանակյա դիտարկումներ։
1-ին
4
2 ժամ դասախոսություն/2 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603/Մ07
1. Դասընթացի նպատակ
· ընդհանուր գիտելիքներ մատուցել հայերեն ձեռագիր ժառանգության, ձեռագրական արվեստի, գրչության հիմնական կենտրոնների մասին,

· տեղեկություններ հաղորդել պահպանված հայերեն ձեռագրերի ընդհանուր նկարագրի, թեմատիկայի, ժանրերի մասին,

· բնութագրել հայերեն ձեռագրերի հիմնական կենտրոնները միջնադարում, ձեռագրատների և գրատների ստեղծման պատմությունը,

· ուսումնասիրել հայերեն ձեռագրերի խոշորագույն շտեմարանները մեր օրերում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ճանաչել հայերեն ձեռագրերի հիմնական շտեմարանները, ձեռագրատներն ու հավաքածուների պաշարը,
2. բնութագրել տարբեր գրչության կենտրոններում ստեղծված ձեռագրերը,
3. կարողանալ ձեռագիր նկարագրել և կարդալ:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օգտագործել ձեռագիր մատյանների վերածված տեքստերի նյութերը,
2. քննական բնագրեր կազմել,
3. վերականգնումներ կատարել։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
տարբերակել ձեռագրական-գրչության արվեստի ուղղությունները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ընդհանուր գիտելիքներ մատուցել հայերեն ձեռագիր ժառանգության, ձեռագրական արվեստի, գրչության հիմնական կենտրոնների մասին,

· տեղեկություններ հաղորդել պահպանված հայերեն ձեռագրերի ընդհանուր նկարագրի, թեմատիկայի, ժանրերի մասին,

· բնութագրել հայերեն ձեռագրերի հիմնական կենտրոնները միջնադարում, ձեռագրատների և գրատների ստեղծման պատմությունը,

· ուսումնասիրել հայերեն ձեռագրերի խոշորագույն շտեմարանները մեր օրերում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Գիտահետազոտական աշխատանք հայերեն ձեռագրատների մասին հրապարակումների վերաբերյալ,
2. թարգմանություններ ձեռագիր մատյաններից,
3. գիտահետազոտական պրակտիկա Երևանի Մ. Մաշտոցի անվ. Մատենադարանում,
4. Հանդիպումներ հայերեն ձեռագրատների աշխատակիցների հետ և համատեղ քննարկումներ,
5. Գիտական պրակտիկա, ըստ հնարավորին՝ արտերկրի ձեռագրատներում, ինչպես նաև Հայաստանի և Արցախի:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր, ներկայացված ձեռագրի հատվածի քննություն.

2. 2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր, Հայոց ձեռագրատների վերաբերյալ հետազոտական աշխատանք։

3. Ընթացիկ ստուգում(ներ). 1 միավոր

4. Ինքնուրույն աշխատանք. 1 միավոր

Մասնակցություն. 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։

5. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 7 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աբրահամյան Ա. Գ., Հայոց գիր և գրչություն, Եր., 1973:
  • Աճառյան Հր., Հայոց գրերը, Եր., 1968:
  • Հարությունյան Խ. Ա. , Հայերեն ձեռագրերի հիշատակարանները, Եր., 2019:
  • Հովսեփյան Գ., Գրչության արվեստը հին հայոց մեջ, Վաղարշապատ, 1913,
  • Ղաֆադարյանի Կ., Հայկական գրի սկզբնական տեսակները, Եր., 1939:
  • Մինասյան Թ., Ուտիքի գրչության կենտրոնները, Եր., 2020:
  • M.E. Stone, The Manuscript Library of the Armenian Patriarchatein Jerusalem, Jerusalem, 1969,
  • Ձեռագրացուցակներ հայերեն ձեռագիր գրադարանների (Մ. Մաշտոցի անվ. Մատենադարան, Վենետիկի, Վիեննայի, Երուսաղեմի և այլ)։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Միջնադարյան հայ գրչության արվեստը և ձեռագիր ժառանգությունը։
2. Գրչության կենտրոնները, առանձնահատկությունները, գրավոր ժառանգության բնութագիրը։
3. Ձեռագրատները և նրանցում ամբարված գիտական, գրական, պատմական ժառանգության վերլուծություն։
4. Ձեռագրերի ուսումնասիրման ներկա մոտեցումներն ու ընթացքը. ձեռագրական, մատենագրական, բանասիրական հայեցակարգեր։
5. Հայերեն ձեռագիր ժառանգության ուսումնասիրման նոր խնդիրները։
2-րդ
4
4 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603 //Մ08
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ներկայացնել հայերենի հոլովման և խոնարհման համակարգերի զարգացման ընթացքը, ներքինտրամաբանությունը,
· ցույց տալ հոլովման և խոնարհման համակարգերի ընդհանրություններն ու տարբերությունները հայերենի զարգացման տարբեր փուլերում
· դասակարգել և վերլուծել հայերենի խոսքի մասերի համակարգը, բառակազմական կաղապարները, իմաստաբանությունը վաղնջահայերենից գրաբար, ապա միջին հայերեն և արդի արևելահայերեն ու արևմտահայերեն գրական լեզուներում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ճանաչել հայերենի հոլովման և խոնարհման համակարգի յուահատկությունները,
2. զուգադրել և համեմատել հոլովման և խոնարհման համակարգերը տարժամանակյա կտրվածքով:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. տարանջատել հայերենի հոլովման համակարգի առանձնահատկությունները,
2. վերլուծել հոլովման և խոնարհման համակարգերի զարգացման պատմական ընթացքը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
1. կիրառել ունեցած գիտելիքները տարբեր ոլորտներում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ներկայացնել հայերենի հոլովման և խոնարհման համակարգերի զարգացման ընթացքը, ներքինտրամաբանությունը,
· ցույց տալ հոլովման և խոնարհման համակարգերի ընդհանրություններն ու տարբերությունները հայերենի զարգացման տարբեր փուլերում
· դասակարգել և վերլուծել հայերենի խոսքի մասերի համակարգը, բառակազմական կաղապարները, իմաստաբանությունը վաղնջահայերենից գրաբար, ապա միջին հայերեն և արդի արևելահայերեն ու արևմտահայերեն գրական լեզուներում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գիտական սեմինարներ
2. գիտահետազոտական պրակտիկա
3. տեքստերի կազմության աշխատանքներ, և մշակումներ, գիտական զեկուցումներ, ռեֆերատներ,
4. հանձնարարվող թեմաների շուրջ քննական վերլուծություններ և բանավեճեր:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր, ներկայացված ձեռագրի հատվածի քննություն.
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր, Հայոց ձեռագրատների վերաբերյալ հետազոտական աշխատանք։
3. Ընթացիկ ստուգում(ներ). 1 միավոր
4. Ինքնուրույն աշխատանք. 1 միավոր
5. Մասնակցություն. 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
6. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 7 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ա. Աբաջյան, Հայերենի հոլովական համակարգի ըմբռնումը և պատմական զարգացումը հայ քերականագիտության մեջ, Երևան, 2006։
  • Մ. Աբեղյան, Հայոց լեզվի տեսություն, Երևան, 1965։
  • Ա. Աբրահամյան, Գրաբարի ձեռնարկ, Երևան, 1975։
  • Ակնարկներ միջին գրական հայերենի պատմության, հ. Բ, Երևան, 1976։
  • Հ.Աճառյան, Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի, Երևան, 1952- 1967։
  • Գ. Ջահուկյան, Հին հայերենի հոլովման սիստեմը և նրա ծագումը, Երևան, 1959։
  • Գ. Ջահուկյան, Հայոց լեզվի պատմություն. նախագրային ժամանակաշրջան, Երևան, 1987։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1.Գրաբարի հոլովման համակարգը,
2.Միջին հայերենի հոլովմանհամակարգը,
3. Ժամանակակից հայերենի հոլովման համակարգ,
4.Գրաբարի խոնարհման համակարգը,
5.Միջին հայերենի խոնարհման համակարգի առանձնահատկությունները,
6.Արդի հայերենի խոնարհման համակարգը:
1-ին
4 ժամ
2 ժամ դասախոսություն, 2 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603 /Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ հա­մեմա­տա­կան լեզվաբանության հիմնախնդիրների, լեզվական ցե­ղակցութ­յունը և ծագում­նային ընդհանրությունները պարզելու, դրանք տիպաբա­նա­կան և այլ կար­գի լեզվա­կան ընդհանրություններից սահմանազատելու մեթոդա­բա­նական սկզբունք­­­ների վերաբերյալ,
· բնութագրել հնդեվրոպական նախալեզվի ընդհանուր կառուցվածքը և լուսաբանել հայե­րե­նում հնդեվ­րոպական լեզվական երևույթների արտացոլման առանձնա­հատ­կութ­յուն­ները,
· բացատրել հայերենի և ցեղակից այլ լեզուների փոխհարաբերությունը և լեզվական մեր­­ձա­վորու­թ­յան աստիճանը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բնութագրել ավանդական հնդեվրոպական լեզվաբանության հիմնա­դրույթ­ները և արդի հնդեվրոպաբանության նորագույն նվաճումները, հայկական անձնանունները ըստ ծագման՝
2. ներկայացնել լեզուների համեմատական ուսումնասիրության հիմնական մեթոդաբանական սկզբունքները,
3. բացատրել հայերենում հնդեվրոպական նախալեզվի լեզվական երևույթների արտացոլման առանձնահատկությունները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. գործնականում կիրառելու տեսական գիտելիքները և լեզուների համեմատական ուսումնասիրության կարևորագույն մե­թո­դաբանական սկզբունք­ները,
2. վիճահարույց հարցերի և կանխադրույթների առկայության պայման­նե­րում դրսևորել վերլուծական-քննադատական վերաբերմունք գոյու­թյուն ունեցող տար­բեր մոտեցումների նկատմամբ,
3. սահմանազատելու հայերենի և ցեղակից այլ լեզուների ծագումնային ընդհան­րու­թ­յուն­­ները տի­պաբանական և այլ կարգի լեզվական ընդհանրություններից,
4. դիտարկելու համաժամանակյա լեզվական երևույթները նաև պատմա­համե­մա­տա­կան տեսանկյունից, որը կնպաստի համաժամանակյա լեզվական երևույթ­նե­րի առավել խոր ու համակողմանի ըմբռնմանը:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. համակարգելու հնչյունական և քերականական իրողությունների վերաբերյալ տվյալներ,
2. մեկնաբանելու պատմահամեմատական վերլուծության ընդհանուր սկզբունքները և օրինաչափությունները,
3. ստեղծագործաբար կիրառելու և զարգացնելու իր ունեցած գիտելիքները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ հա­մեմա­տա­կան լեզվաբանության հիմնախնդիրների, լեզվական ցե­ղակցութ­յունը և ծագում­նային ընդհանրությունները պարզելու, դրանք տիպաբա­նա­կան և այլ կար­գի լեզվա­կան ընդհանրություններից սահմանազատելու մեթոդա­բա­նական սկզբունք­­­ների վերաբերյալ,
· բնութագրել հնդեվրոպական նախալեզվի ընդհանուր կառուցվածքը և լուսաբանել հայե­րե­նում հնդեվ­րոպական լեզվական երևույթների արտացոլման առանձնա­հատ­կութ­յուն­ները,
· բացատրել հայերենի և ցեղակից այլ լեզուների փոխհարաբերությունը և լեզվական մեր­­ձա­վորու­թ­յան աստիճանը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Ինտերակտիվ դասախոսություններ,
2. գիտական սեմինարներ և խմբային աշխատանքներ,
3. փոքրիկ գիտահետազոտական-վերլուծական աշխատանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր.
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր.
3. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
4. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աճառյան Հ., Լիակատար քերականություն հայոց լեզվի համեմա­տու­թյամբ 562 լեզուների. Եր., հ. 3. 1957, հ. 4 Ա. 1959, հ. 6. 1971։
  • Ջահուկյան Գ., Հայոց լեզվի պատմություն. Նախագրային ժամանակա­շրջան, Երևան, 1987 :
  • Ավետյան Ս., Լեզուների համեմատական ուսումնասիրության հիմ­նական սկզբունք­ները (համեմատական լեզվաբանության դասախոսութ­յուն­ներ), Եր., 2014:
  • Герценберг Л. Г., Краткое введение в индоевропеистику. СПб., 2010.
  • Джаукян, Г. Б., Сравнительная грамматика армянского языка, Ереван, 1982.
  • Красухин К. Г., Введение в индоевропейское языкознание, М., 2004.
  • Clackson, J. Indo-European Linguistics: An Introduction , Cambridge University Press, 2007.
  • Fortson, B. W. IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, Wiley: Blackwell, 2004.
  • Lamber­terie Ch. de, Introduction à l’arménien classique. // Actes des sessions de linguistique et de litérature, 10, Paris, 1992.
  • 0. Meier-Brьgger M., Indo-European Linguistics , Walter de Gruyter, 2003.
  • Meillet A., Esquisse d’une grammaire comparée de l’arménien classique, Vienne, 1936.
  • Szemerenyi O. J. L., Introduction to Indo-European Linguistics. Oxford, 1996.
  • Schmitt R., Grammatik des Klassisch-Armenischen mit sprachvergleichenden Erläuterungen, 2., durchge­sehene Auflage, Innsbruck, 2007.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բաժին I. Ընդհանուր (ներածական) մաս։
1. Լեզուների պատմահամեմատական ուսումնասիրության և տիպաբանական ուսում­­նասիրության մեթոդաբանական և հայեցակարգային հիմնական առանձնահատկությունները։ Համեմատական լեզվաբա­նության մեթոդները:
2. Համեմատական լեզվաբանութ­յան ձևավորման և զարգացման հիմնական փու­լերը:
3. Հնդեվրոպական լեզվաբա­նության արդի փուլի ընդհանուր բնութագիրը։
4. Հայերենի դիրքը հնդեվրոպական լեզուների շարքում: Հնդեվրապական միասնության ժամանակի և նախահայրենիքի հարցերը։
Բաժին II. Հիմնական մաս։
5. Հնդեվրոպական նախալեզվի վերականգնման արդի վիճակը:
6. Հնդեվրոպական հնչյունական համակարգը և նրա արտացոլումը հայերենում։
7. Հնդեվրոպա­կան արմատի և բառի կառուցվածքը և նրանց հետագա փոփոխությունները հայերենում։
8. Հնդեվրոպական նախալեզվի բառապաշարը. հիմնական ձևաիմաստային խմբերը։
9. Հնդեվրոպական քերակա­նական տիպը և քերականական արտա­հայտության միջոցները. նրանց հետագա զարգացումը հայերենում: Հնդեվրոպական շեշտաձայնդարձային հարացույցների տեսությունը:
10. Հնդեվրոպական անվանական քերականական կարգերը և նրանց արտացոլումը հայերենում: Հնդեվրո­պական հոլովման համակարգի հիմնական առանձնահատ­կություն­ները և նրանց արտացոլումը հայե­րենում:
11. Հնդեվրոպական բայական քերականական կարգերը և նրանց հետագա զարգացումը հայերենում։ Հնդեվրոպական խոնարհման համակարգի հիմնական առանձնահատկու­թ­յուն­ները և նրանց արտա­ցոլումը հայերենում:
12. Հնդեվրոպական նախալեզվի շարահյուսական առանձնահատկությունների ընդհանուր բնութագիրը և նրանց հետագա զարգացումը հայերենում։
2-րդ կիսամյակ
2
2 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603 //Մ05
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ներկայացնել հայերենի խոսքի մասերի վերաբերյալ առկա տեսակետները, քերականագիտական ըմբռնումները՝ Դիոնիսիոս Թրակացու «Քերականական արվեստի» հայերեն թարգմանությունից մինչև արդի հայ լեզվաբանություն,
· ուսումնասիրել խոսքի մասերի դասակարգման տարբեր չափանիշները, լեզվաբանական ըմբռնումների փոփոխության հիմնական միտումները,
· դասակարգել և վերլուծել հայերենի խոսքի մասերի համակարգը,բացահայտել դրանց ծագումնաբանական շերտերը, բառակազմական կաղապարները, իմաստաբանությունը վաղնջահայերենից գրաբար, ապա միջին հայերեն և արդի արևելահայերեն ու արևմտահայերեն գրական լեզուներում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրել և տարբերակել անուն խոսքի մասերի վերաբերյալ տեսությունները հայերենի զարգացման բոլոր փուլերում
2. զուգադրել և համեմատել հայերենի խոսքի մասերի քերականագիտական ըմբռնումները տարժամանակյա կտրվածքով:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. ստեղծագործաբար կիրառել ունեցած գիտելիքները անուն խոսքի մասերի առումով տարբեր լեզունե­րի զուգադրական քննության ժամանակ,
4. ներկայացնել և վերլուծել հայերենի խոսքի մասերի վերաբերյալ տեսությունները:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5.ընդհանրացնել հայ քերականագիտության հին և նոր ուղղությունների փոխադարձ կապերը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ներկայացնել հայերենի խոսքի մասերի վերաբերյալ առկա տեսակետները, քերականագիտական ըմբռնումները՝ Դիոնիսիոս Թրակացու «Քերականական արվեստի» հայերեն թարգմանությունից մինչև արդի հայ լեզվաբանություն,
· ուսումնասիրել խոսքի մասերի դասակարգման տարբեր չափանիշները, լեզվաբանական ըմբռնումների փոփոխության հիմնական միտումները,
· դասակարգել և վերլուծել հայերենի խոսքի մասերի համակարգը,բացահայտել դրանց ծագումնաբանական շերտերը, բառակազմական կաղապարները, իմաստաբանությունը վաղնջահայերենից գրաբար, ապա միջին հայերեն և արդի արևելահայերեն ու արևմտահայերեն գրական լեզուներում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. հայ քերականագիտության մեջ խոսքի մասերին առնչվող անցյալ և ներկա գնահատականների, հայերենի խոսքի մասերի ուսումնասիրությունների մասին դասընթացներ,
2. նշանավոր լեզվաբանների հայացքների ու մոտեցումների վերաբերյալ
գիտական զեկուցումներ, ռեֆերատներ,
3. հանձնարարվող թեմաների շուրջ քննական վերլուծություններ և բանավեճեր:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աբեղյան Մ., Հայոց լեզվի տեսություն, Երևան, 1965,
  • Աբրահամյան Ա., Բայը ժամանակակից հայերենում, Երևան, 1962,
  • Այտընյան Ա., Քննական քերականություն աշխարհաբար կամ արդի հայերեն լեզվի, Երևան, 1987,
  • Բարսեղյան Հ., Հայերենի խոսքի մասերի ուսմունքը, Երևան, 1980,
  • Աբրահամյան Ս., Հայերենի չթեքվող խոսքի մասերը, Երևան, 1959,
  • Ջահուկյան Գ., Գրաբարի քերականության պատմություն, Երևան, 1974:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. խոսքի մասերի տարբերակումը հայ հին և միջնադարյան քերականություններում,
2. խոսքի մասերի տարբերակումը 17-19-րդ դարերի հայերեն լատինատիպ և ինքնուրույն քերականություններում,
3. խոսքի մասերի տարբերակումը նոր և նորագույն շրջանի հայ քերականականական և լեզվաբանական աշխատություններում,
4. հայերենի խոսքի մասերի համակարգը:
2-րդ
2
2 ժամ դասախոսություն
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603 /Մ09
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ արդի լեզվաբանության և ավանդական լեզ­վա­­բա­­նու­­թ­յան հա­յե­ցակարգային հիմ­նական առանձնահատկությունների, հա­­մա­ժա­­մա­նա­կու­թ­յան և տարա­ժամանա­կու­թյան, լեզվի և խոսքի փոխհարա­բերու­թ­յան, նշույթավորվածության և կիրառահաճախականաության արդի ըմբռնման վերաբերյալ,
· բացատրել լեզվի յուրացման, լեզվագործածության և ճանա­չո­ղա­կան գործ­ըն­թաց­ների փոխ­հա­­րաբերությունը, լեզվի բնականության հարաչափերը և նրանց պայ­մա­նա­վոր­­վա­ծու­­­­թ­յունը հնչյու­նա­կան-ար­տասանական, ճանաչողական և նշանագիտական գործոն­նե­րով,
· բնութագրել համաբանության հարաչափերը և ընդհանրական մի­տումները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել արդի լեզվաբանության, հատկապես կիրառահեն լեզվա­բա­նութ­յան, բնական լեզվաբանության և ճանաչողական լեզվա­բանութ­յան վերջին շրջանի կարևորագույն նվա­ճումները և առանցքային հիմնադրույթները,
2. բնութագրել լեզվի բնականության հարաչափերը և ընդհանուր լեզվական միտումները,
3. բացատրել ճանաչողական և հոգելեզվաբանական գործոնների դերը լեզվայուրացման և լեզվագործածության, ինչպես նաև լեզվի պատմական փոփոխությունների հարցում,

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. գործնականում կիրառելու տեսական գիտելիքները, կիրառահեն լեզվաբանության և ճանաչողական լեզվաբանության կարևորագույն մե­թո­դաբանական սկզբունք­ները,
2. վիճահարույց հարցերի և կանխադրույթների առկայության պայման­նե­րում դրսևորել վերլուծական-քննադատական վերաբերմունք գոյու­թյուն ունեցող տար­բեր մոտեցումների նկատմամբ,
3. սահմանազատելու համաբանական պայմանավորվածություն ունեցող լեզվական փոփոխությունները հնչյունական-արտասանական պայմանավորվածություն ունեցող փոփոխություններից,
4. դիտարկելու համաժամանակյա լեզվական երևույթները նաև տարաժամանակյա տեսանկյունից և բացատրել լեզվական շեղումների և զուգաձևությունների առաջացման պատմական և հոգելեզվաբանական նախադրյալներն ու դրդապատճառային գործոնները, որը կնպաստի համաժամանակյա լեզվական երևույթ­նե­րի առավել խոր ու համակողմանի ըմբռնմանը:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. համակարգելու հնչյունական և քերականական իրողությունների վերաբերյալ տվյալներ,
2. մեկնաբանելու լեզվական երևույթների համաժամանակյա և տարաժամանակյա վերլուծության ընդհանուր սկզբունքները և օրինաչափությունները,
3. ստեղծագործաբար կիրառելու և զարգացնելու իր ունեցած գիտելիքները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ արդի լեզվաբանության և ավանդական լեզ­վա­­բա­­նու­­թ­յան հա­յե­ցակարգային հիմ­նական առանձնահատկությունների, հա­­մա­ժա­­մա­նա­կու­թ­յան և տարա­ժամանա­կու­թյան, լեզվի և խոսքի փոխհարա­բերու­թ­յան, նշույթավորվածության և կիրառահաճախականաության արդի ըմբռնման վերաբերյալ,
· բացատրել լեզվի յուրացման, լեզվագործածության և ճանա­չո­ղա­կան գործ­ըն­թաց­ների փոխ­հա­­րաբերությունը, լեզվի բնականության հարաչափերը և նրանց պայ­մա­նա­վոր­­վա­ծու­­­­թ­յունը հնչյու­նա­կան-ար­տասանական, ճանաչողական և նշանագիտական գործոն­նե­րով,
· բնութագրել համաբանության հարաչափերը և ընդհանրական մի­տումները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Ինտերակտիվ դասախոսություններ,
2. գիտական սեմինարներ
3. փոքրիկ գիտահետազոտական, վերլուծական աշխատանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Т. Кун, Структура научных революций, М., 1977.
  • А. А. Горбачевский, Теория языка. Вводный курс, М., 2011.
  • А. А. Гируцкий, Общее языкознание, изд. 3-е, Минск, 2003.
  • Г. Б. Джаукян, Общее и армянское языкознание, Ер., 1978.
  • Г. Б. Джаукян, Универсальная теория языка, М., 1999.
  • J. Bybee, C. Beckner, Usage-based theory, In: B. Heine, H. Narrog (eds.), The Oxford Handbook of Լinguistic Ana­lysis, Oxford University press, 2010, էջ 827-855.
  • J. Bybee, The diachronic dimension in explanation, In: J. Hawkins (ed.), Explaining Language Universals, Oxford, 1988, էջ 350-379.
  • J. Bybee, Markedness: iconicity, economy, and frequency, In: J. Jung Song (ed.), The Oxford Handbook of Linguistic Typology, Oxford University Press, 2010, Ch. 7, էջ 131-147.
  • J. Bybee, C. Beckner, Language use, cognitive processes and linguistic change, In: C. Bowern, B. Evans (eds.), The Routledge Handbook of Historical Linguistics, London and New York, 2015, էջ 503-518.
  • Joan Bybee, Frequency of Use and the Organization of Language, Oxford University Press, 2007.
  • Joan Bybee, Language, Usage and Cognition, Cambridge University Press, 2010.
  • John A. Hawkins, Efficiency and Complexity in Grammars, Oxford University Press, 2004.
  • J. H. Greenberg, Rethinking linguistics diachronically, Language, Vol. 55, No 2, 1979, էջ 275-290.
  • Henrich Hans Hock, Principles of Historical Linguistics, 2nd ed., Berlin, 1991.
  • B. MacWhinney, A. Malchukov, E. Moravcsik (eds.), Competing Motivations in Grammar and Usage, Oxford University Press, 2014.
  • M. Haspel­math, Creating economical morphosyntactic patterns in language change, In: J. Good (ed.), Linguistic Universals and Language Change, Oxford University Press, 2008.
  • Vyvyan Evans and Melanie Green, Cognitive Linguistics: An Introduction, Edinburgh University Press, 2006.
  • W. U. Dressler, W. Mayerthaler, O. Panagl, W. U. Wurzel, Leitmotifs in Natural Morphology, Amsterdam/Philadelphia, 1987.
  • W. U. Dressler, M. Kilani-Schoch, Natural Morphology, In: A. Hippisley, G. Stump (eds.), The Cam­bridge Handbook of Morphology, Cambridge University Press, 2016, Ch. 14, էջ 356-368.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Գիտական իմացության հարացույցը և գիտական հեղափոխությունները ըստ ամե­րի­կա­ցի փիլիսոփա Թ. Կունի:
2. Մեթոդ և մեթոդաբանություն: Գիտական մեթոդի տրամաբանական կառուցվածքը:
3. Ընդհանուր գիտական մեթոդներ (նկարագրություն, համեմատություն, վերլուծություն, դասակարգում, համադրում, վերացարկում, ընդհանրացում):
4. Գիտական տեսության և վարկածի էությունն ու առանձնահատկույթունները: Գիտա­կան հիմնավորվածություն, փաստարկում և հերքում:
5. Լեզվի ուսումնասիրության հիմնական մեթոդները: Կառուցվածքային լեզվաբա­նութ­յան մեթոդներ (նկարագրական մեթոդ, բաշխական մեթոդ, անմիջական բաղադրիչների վերծության մեթոդ, իմաստային բաղադրիչների վերլուծության մեթոդ):
6. Պատմահամեմատական մեթոդ (արտաքին և ներքին վերականգնման մեթոդ, բացար­ձակ և հարաբերական ժամանակագրության մեթոդ, լեզվաաշխարհագրության մեթոդ, լեզվահնէաբանության մեթոդ):
7. Տիպաբանական-զուգադրականմ մեթոդ:
8. Ճանաչողական լեզվաբանության և հոգելեզվաբանական մեթոդներ: Փորձառական մեթոդներ:
9. Արդի լեզվաբանության հիմնախնդիրների դիտարկումը կիրառահեն լեզվաբա­նութ­յան, բնա­կան լեզվաբանութ­յան և ճանաչողական լեզվաբանության լույսի ներքո:
10. Համաժամանակության և տարաժամանակության, լեզվի ու խոսքի փոխհարա­բե­րության ըմբռնումը արդի լեզվաբանության մեջ:
11. Կիրառահաճախականություն, կռահելիություն, նշույթավորվածություն և ճանա­չողական գործընթաց:
12. Լեզվի բնականության հարաչափերն ըստ բնական լեզվաբանության: Համընդհա­նուր լեզվական միտումների և ընդհանրույթների արդի մեկնաբա­նութ­յունը. հիմնական մոտեցումները:
13. Լեզվի յուրացման և լեզվագործածության գործընթացների փոխհարաբերությունն ու դերը լեզվակառուցվածքի համաժամանակյա գործառման և տարաժամանակյա փոփոխ­ման հարցում:
14. Տարաժամանակյա փոփոխությունների բնույթն ու ուղղվածությունը պայմանա­վո­րող հիմնական գործոններն ու ընդհանրական մեխանիզմները:
15. Քերա­կա­նական համաբանություն. հիմնական հարաչափերը և ընդհանրական մի­տում­ները: Համաբանական փոփոխությունների ուղղվածությունը պայմանա­վորող գոր­ծոն­­ները. տիպային հաճախականության (Type frequency), տեքստային հաճա­խա­կա­նու­թ­յուն (Token frequency/Text frequency) և նշույթավորվածության դերը:
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
2-րդ
4 ժամ
2 ժամ դասախոսություն/2 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ10
1. Դասընթացի նպատակ
· անհրաժեշտ գիտելիքներ մատուցել լեզվաբանական տիպաբանության հիմնական հասկացությունների և կարևորագույն հիմնադրույթների, ավանդական և արդի մոտեցումների հայեցակարգային առանձնահատկությունների մասին,
· բնութագրել գրաբարի, միջին հայերենի և արդի հայերենի լեզվահա­մակարգերի տիպա­բա­նական առանձնահատկությունները,
· լուսաբանել հայերենի պատմական զարգացման ընթացքում կատար­ված տիպաբանա­կան հիմնական փոփոխությունները՝ հնդեվրոպական նախալեզվից սկսած մինչև մեր օրերը:

2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու լեզվաբանական տիպաբանության էությունը, նրա փոխհարաբերությունը լեզ­վա­բանության այլ ճյուղերի, հատկապես՝ լեզուների պատմահամեմատական ուսում­նա­սի­րու­թ­յան և լեզվի պատմության հետ,
2. բնութագրելու գրաբարի, միջին հայերենի և արդի հայերենի լեզվահամակարգերի տիպա­բա­նական առանձնահատկությունները ձևաբանական և շարահյուսական հարաչափերի տե­սան­­կյունից,
3. բացատրելու հայերենի կրած տիպաբանական հիմնական փոփոխությունները նախագրային և գրավոր շրջաններում և մատնանշելու արդի ընթացիկ փոփոխությունների հիմնական մի­տում­ները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. տարբերակելու և հստակ կերպով միմյանցից սահմանազատելու լեզվական տարբեր տի­պե­րին բնորոշ համագոյակից երևույթները հայերենի հին, միջին և նոր փուլերում,
2. վերլուծելու և տիպաբանորեն բնորոշելու գրաբարի, միջին հայերենի և արդի հայերենի ձևաբանական և շարահյուսական երևույթները,
3.կատարելու վիճակագրական հաշվումներ՝ հայերենի տիպաբանական փոփոխությունների բնույթը և տեմպը պարզելու նպատակով։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
1. համակարգելու լեզվաբանական-տիպաբանական հասկացությունների վերաբերյալ տվյալներ.
մեկնաբանելու լեզվակառուցվածքի տիպաբանական վերլուծության սկզբունքները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· անհրաժեշտ գիտելիքներ մատուցել լեզվաբանական տիպաբանության հիմնական հասկացությունների և կարևորագույն հիմնադրույթների, ավանդական և արդի մոտեցումների հայեցակարգային առանձնահատկությունների մասին,
· բնութագրել գրաբարի, միջին հայերենի և արդի հայերենի լեզվահա­մակարգերի տիպա­բա­նական առանձնահատկությունները,
· լուսաբանել հայերենի պատմական զարգացման ընթացքում կատար­ված տիպաբանա­կան հիմնական փոփոխությունները՝ հնդեվրոպական նախալեզվից սկսած մինչև մեր օրերը:

4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն.
2.սեմինար պարապմունքներ և քննարկումներ.
3. լեզվական նյութի տիպաբանական վերլուծություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր.
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր.
3. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
4. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • E. A. Moravcsik, Introducing Language Typology, Cambridge University Press, 2013.
  • V. Velupillai, An Introduction to Linguistic Typology, Amsterdam/Philadelphia, 2012.
  • J. Jung Song (ed.), The Oxford Handbook of Linguistic Typology, Oxford University Press, 2010.
  • J. J. Song, Linguistic Typology: Morphology and Syntax, London and New York, 2014.
  • Գ. Ջահուկյան, Լեզվաբանության պատմություն, հ. 1, 2, Երևան, 2015։
  • Գ. Ջահուկյան, Հայոց լեզվի զարգացումը և կառուցվածքը, Երևան, 1969։
  • Ս. Ավետյան, Հայերենի տիպաբանական զարգացումը (դասախոսությունների նյութեր կրիչով)։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Լեզվաբանական տիպաբանության հիմնադրույթները և մեթոդաբանական սկզբունքները:
2. Լեզվական ընդհանրույթները և նրանց տեսակները:
3. Արդի լեզվաբանական տիպաբանության ձևաբանական և շարահյուսական հիմնական հա­րաչափերը:
4. Հնդեվրոպական քերականական տիպը և նրա հետագա փոփոխությունը հա­յե­րե­նում:
5. Հնդեվրոպական քերականական արտահայտության միջոցները և նրանց տի­պա­բա­նական զարգացումը հայերենում:
6. Ձևաբանական համակարգի տիպաբանական զարգացումը հայերենում:
7. Շարադասության և շարահյուսական կառույցների տիպաբանական զարգացումը հա­յե­րե­նում:
2-րդ
2
2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ11
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ընդհանուր գիտելիքներ տալ Աստվածաշնչի հայերեն (գրաբար) բնագրի ստեղծման պատմությանը,
· ուսումնասիրել առաջնականոն, երկրորդականոն գրքերի լեզվաոճական առանձնահատկությունները, բնագրերի հետագա փոփոխությունները,
· ներկայացնել Աստվածաշնչի հայերեն օրինակների պատմությունը, տպագիր և ձեռագիր բնագրերի առնչակցությունները,
· ծանոթացնել Աստվածաշնչի աշխարհաբար թարգմանություներին, դրանց տարբերություններին, գրաբար բնագրի զուգադրահամեմատությանը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ճանաչել հունարեն, եբրայերեն բնագրերի հետ գրաբար Աստվածաշնչի առնչությունները,
2.նկարագրել Աստվածաշնչի գրաբար թարգմանության ընթացքը, լեզվական առանձնահատկությունները,
3. դասակարգել ոճական հիմնական արտահայտչամիջոցները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կիրառել Աստվածաշնչի հայերեն բնագրի հետ գիտելիքները լեզվական, գրականագիտական և այլ բանասիրական ուղղությունների ուսուցողական նյութերում,
2.գնահատել Աստվածաշնչի աշխարհաբար թարգմանությունները, դրանց հիմնական առանձնահատկությունները
3. անհրաժեշտ բնագրային զուգադրահամեմատություններ և վերականգնումներ կատարել։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
1. դավանաբանական տեքստեր նկարագրել։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ընդհանուր գիտելիքներ տալ Աստվածաշնչի հայերեն (գրաբար) բնագրի ստեղծման պատմությանը,
· ուսումնասիրել առաջնականոն, երկրորդականոն գրքերի լեզվաոճական առանձնահատկությունները, բնագրերի հետագա փոփոխությունները,
· ներկայացնել Աստվածաշնչի հայերեն օրինակների պատմությունը, տպագիր և ձեռագիր բնագրերի առնչակցությունները,
· ծանոթացնել Աստվածաշնչի աշխարհաբար թարգմանություներին, դրանց տարբերություններին, գրաբար բնագրի զուգադրահամեմատությանը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Գիտահետազոտական աշխատանք գրաբար Աստվածաշնչի առաջնականոն և երկրորդականոն գրքերի լեզվաոճական յուրահատկությունների մասին,
2. գրաբարից արդի աևելահայերեն փոխադրություններ,
3. գիտահետազոտական պրակտիկա Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի գրադարանում և Մ. Մաշտոցի անվ. Մատենադարանում, Ս. Էջմիածնի Գևորգյան հոգևոր ճեմարան,
4. ձեռագիր և տպագիր բնագրերի համեմատական քննություն,
5. գիտական սեմինարներ,
6. խմբային աշխատանքներ,
4. հանդիպումներ հայերեն աստվածաշնչագետների հետ և համատեղ քննարկումներ,
5. գիտական պրակտիկա, ըստ հնարավորին՝ արտերկրի, ինչպես նաև Հայաստանի և Արցախի հոգևոր կենտրոններում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աստուծաշունչ մատեան, Հին և նոր կտակարանաց, Հայաստանի Աստուածաշնչային ընկերութիւն,1997:
  • Առաքելյան Վարագ, Հինգերորդ դարի հայ թարգմանական գրականության լեզուն և ոճը, Եր.1984:
  • Համառօտ համաբարբառ Աստուածաշունչ մատեանի, Եր., 1996:
  • Յովհաննիսեան Լավրենտի, Հայ թարգմանական գրականության բառապաշարը, V դար, Երևան, 2007:
  • Эмануэл Тов, Текстология Ветхого Завета, Москва, 2000.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Աստվածաշնչի գրաբար թարգմանության պատմություն,
2. հայերեն Աստվածաշնչի կանոնը, առնչությունները հունարեն, եբրայերեն և ասորերեն բնագրերի հետ,
3. միջնադարյան հայ գրականության մեջ աստվածաշնչային թեման ըստ ժանրերի,
4. Աստվածաշնչի աշխարհաբար թարգմանությունները և բնագրերի համեմատությունը,
5. Աստվածաշնչի բնագիրը և կանոնը՝ ըստ հին և նոր լեզուների։
1-ին կիսամյակ
4 ժամ
2 ժամ դասախոսություն, 2 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ11
1. Դասընթացի նպատակ
· ընդհանուր գիտելիքներ մատուցել լեզվաբանական ժամանակակից ուղղությունների վերաբերյալ,
· ներկայացնել ժամանակակից լեզվաբանական ուղղությունների առարկան ու խնդիրները,
· ծանոթացնել լեզվաբանական ուղղությունների ընդհանրական սկզբունքներին։

2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.Բնութագրել լեզվաբանական ուղղություններից յուրաքանչյուրի առարկան՝ լեզվի հետ ունեցած կապի տեսանկյունից։
2.Ներկայացնել լեզվաբանական ուղղություններից յուրաքանչյուրի առարկան՝ հասարակական գիտակցության հետ ունեցած կապի տեսանկյունից,
3.Թվարկել լեզվաբանական որոշ ուղղությունների առարկան՝ մշակույթի և քաղաքական առարկաների հետ ունեցած կապերի տեսանկյունից,

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.Տարբերակել ժամանակակից լեզվաբանական ուղղությունները,
5.Լուսաբանել լեզվաբանական ուղղությունների ձևավորման գործընթացում հասարակական գիտակցության ձևերի ունեցած դերը,
6.Բացատրել լեզվի դերը լեզվաբանական ուղղությունների ձևավորման գործընթացում,

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.Տարբերակել հետևյալ լեզվաբանական ուղղությունների խնդիրները.
համակարգչային լեզվաբանություն

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ընդհանուր գիտելիքներ մատուցել լեզվաբանական ժամանակակից ուղղությունների վերաբերյալ,
· ներկայացնել ժամանակակից լեզվաբանական ուղղությունների առարկան ու խնդիրները,
· ծանոթացնել լեզվաբանական ուղղությունների ընդհանրական սկզբունքներին։

4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն լեզվաբանական ուղղությունների վերաբերյալ,
2. Գիտահետազոտական աշխատանք տեքստերի ճանաչողական և մշակութաբանական մեկնաբանությունների շուրջ,
3. Գործնական աշխատանք տեքստերի քաղաքական և հոգեբանական մեկնաբանությունների շուրջ,
4. Գործնական աշխատանք տեքստերի տրամաբանական և մաթեմատիկական մեկնաբանությունների շուրջ,
5. Գիտահետազոտական պրակտիկա ԵՊՀ տեխնոլոգիական ֆակուլտետներ և համակարգչային լսարաններ,
6. Ռեֆերատների պատրաստում համակարգչային լեզվաբանության վերաբերյալ գիտական հրապարակումների շուրջ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Маслова В. А. - Современные направления в лингвистике, М., 2008.
  • Խաչատրյան Լ.Մ., Լեզվաբանական տերմինների ուսումնական բառարան,
  • i. Ե., 2021։
  • Миллер Л. В. - Художественная картина мира и мир художественных текстов, СПБ., 2003.
  • Խաչատրյան Լ.Մ., Լեզվաբանական տերմինների ուսումնական բառարան,
  • i. Ե., 2021։
  • Николаева Т. М. - Краткий словарь терминов лингвистики текста // НЛ, В. 8, М., 1978.
  • Николаева Т. М. - Лингвистика текста // ЛЭС, М., 1990.
  • Степанов Ю. С. - Альтернативный мир. Дискурс. Факт и принцип причинности // Язык и наука кон. XX в., М., 1996.
  • Марчук Ю. Н. - Проблемы машинного перевода, М., 1983; Методы моделирования перевода, М., 1985.
  • Нелюбин Л. Л. - Перевод и прикладная лингвистика, М., 1983.
  • Առաջարկվող գրականություն
  • Рябцева Н. К. Информационные процессы и машинный перевод, М., 1986.
  • Шейгал Е. И. - Семиотика политического дискурса, М.-Волгоград, 2000.
  • Тер-Минасова С. Г. - Язык и межкультурная коммуникация, М., 2000.
  • Кравяенко А. В., Поляков В. - Когнитивная парадигма в языкознании и новые вызовы // Когнитивное моделирование в лингвистике: сборник докладов, Варна-М., 2003.
  • Демьянков В. З. - Когнитивная лингвистика как разновидность интерпретирующего подхода // Вопросы языкознания, 1994, N 4.
  • Городецкий Б. Ю. - Компьютерная лингвистика: Моделирование языкового общения, в. 24, Компьютерная лингвистика, М., 1989.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Լեզվաբանական առաջնահերթ ուղղություններ
· համակարգչային լեզվաբանություն
· Ճանաչողական լեզվաբանություն
· լեզվամշակութաբանություն.
· հաղորդակցական լեզվաբանություն
· լեզվաքաղաքականություն.
· կիրառական լեզվաբանություն
· հանրալեզվաբանություն.
· տեքստի լեզվաբանություն.

Բ. Լեզվաբանական հարակից ուղղություններ
· մաթեմատիկական լեզվաբանություն
· հոգեբանական լեզվաբանություն
· տրամաբանական լեզվաբանություն
· կորպուսային լեզվաբանություն
· լեզվաաշխարհագրություն
· լեզվավիճակագրություն
· լեզվաերկրագիտություն
3-րդ՝ աշնանային կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
2 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ12
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել հայ հոգևոր քնարերգության զարգացման փուլերը,
· ներկայացնել հայ հոգևոր քնարերգութան տարբեր դարաշրջաններին բնորոշ լեզվական առանձնահատկությունները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. գիտակցելու և բացատրելու հայ հոգևոր քնարերգության ժանրային առանձնահատ­կու­թյուն­ները,
2. ներկայացնելու զարգացման տարբեր փուլերին բնորոշ լեզվական առանձնահատկությունները,
3. ներկայացնելու տարբեր փուլերի բնագրերի լեզվական և ժանրային ընդհանրություններն ու տարբերությունները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. համադրել տարբեր դարաշրջանների բնագրերը և բացահայտել դրանց առանձնա­հատ­կու­թյունները,
5. թարգմանել և վերծանել հայ հոգևոր քնարերգության տարբեր ժանրերի նմուշները։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. կիրառել ձեռք բերված գիտելիքները գործնականում, ստեղծագործաբար զարգացնել և առաջադրել նորերը։

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել հայ հոգևոր քնարերգության զարգացման փուլերը,
· ներկայացնել հայ հոգևոր քնարերգութան տարբեր դարաշրջաններին բնորոշ լեզվական առանձնահատկությունները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. լսարանային քննարկումներ,
3. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գ. Բ. Ջահուկյան, Հին հայերենի հոլովման սիստեմը և նրա ծագումը, Երևան, 1959,
  • Առաքելյան Վ., Գրաբարի քերականություն, Եր., 2010,
  • Մուրադյան Գ.Ս., Հունաբանությունները դասական հայերենում, Եր., 2010,
  • Գ. Հակոբյան, Շարականների ժանրը հայ միջնադարյան գրականության մեջ (V-XV դդ.), Եր., 1980,
  • Հ. Բախչինյան, Շարականի գրապատմական ուղին (5-14-րդ դարեր), Եր., 2012,
  • Մանուկ Աբեղյան, Հոգևոր երգ / Երկեր, հ. Գ, Եր., 1968։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. 5-րդ դարի հոգևոր քնարերգություն,
2. 7-8-րդ դարերի հոգևոր քնարերգություն,
3. 8-13-րդ դարերի հոգևոր քնարերգություն։
2-րդ
4 ժամ
4 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ13
1. Դասընթացի նպատակ
.ներկայացնել հնչույթաբանության՝ որպես լեզվաբա­նա­կան գիտակարգի ձևավորման նախա­դրյալները,
.բացահայտել հնչույթաբանության հիմնական հասկացությունները, համաժամանակյա և տարա­ժամանակյա հնչույթաբանական ուս­մունք­ների հայեցակերպային առանձնահատ­կու­թյունները և բնութագրական գծերը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
1. սահմանելու հնչույթաբանության հիմնական հասկացությունները.
2. նկարագրելու տարաժամանակյա և համաժամանակյա հնչույթաբանական գիտա­կար­գերի ուսումնասիրության օբյեկտները.
3. բացատրելու հնչույթի՝ որպես լեզվական միավորի և նրա խոսքային դրսևորումների (այլահնչակ, հնչակ) տարորոշման սկզբունքները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ.
1. տարբերակելու հնչույթաբանական մակարդակի միավորները (հնչույթ, գերհնչույթ, հնչույթների կապակցություն) և նրանց միջև գործող հարաբերությունները.
2. վերլուծելու միևնույն կամ կառուցվածքային առումով մոտ հնչույթաբանական երևույթ­ների տարբեր գնահատականներն ըստ տարբեր ուսմունքների.
3. կատարելու հնչույթաբանական հետազոտություններ:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)

1. կիրառելու համաժամանակյա և տարաժամանակյա հնչույթաբանական վերլուծութունների սկզբունքները.
2. մեկնաբանելու նշված երկու հայեցակերպերում հնչույթի և նրա տարբերակների դրսևորման յուրահատկությունները
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
.ներկայացնել հնչույթաբանության՝ որպես լեզվաբա­նա­կան գիտակարգի ձևավորման նախա­դրյալները,
.բացահայտել հնչույթաբանության հիմնական հասկացությունները, համաժամանակյա և տարա­ժամանակյա հնչույթաբանական ուս­մունք­ների հայեցակերպային առանձնահատ­կու­թյունները և բնութագրական գծերը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. գործնական պարապմունք,
3. պատմահամեմատական և զուգադրական-վերլուծա­կան մեթոդներ­ի կիրառում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր:
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ առավելագույնը 9 միավոր գնահատմամբ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • ) Վ. Զ. Պետրոսյան, Հնչույթի գաղափարի սկզբնավորումը և հնչույթա­բա­­նա­կան գի­տա­կարգը // նույնի՝ Ընդհանուր և հայ լեզվաբանության հարցեր, Եր., 2015, էջ 60-82,
  • ) Վ. Զ. Պետրոսյան, «Խնայողության սկզբունքը» և տարաժամանակյա հնչույթաբա­նու­­թյան հարցերը // ԲԵՀ. Բանասիրություն, թիվ 1, 2017, էջ 25-37,
  • ) Վ. Զ. Պետրոսյան, Ռ. Յակոբսոնը պատմական հնչույթաբանության հիմնա­դիր // «Լեզու և լեզ­վա­բա­նություն», 2016, թիվ 2, էջ 16-22,
  • ) Վ. Զ. Պետրոսյան, Հնչույթի բնորոշումն ըստ Պրահայի գործառական հնչույ­թա­բա­նու­թյան // «Արդի բանասիրության հիմնախնդիրները (միջազ­գա­յին գիտաժողովի նյու­թե­րի ժողովածու)», Եր., 2015 թ., էջ 223-232,
  • ) Վ. Զ. Պետրոսյան, Հնչույթաբանական վերլուծության հիմնական ընթա­ցա­կար­գերը // «Մանկավարժական միտք», 2016, թիվ 1-2, էջ 31-40,
  • ) Վարդան Զ. Պետրոսեան, Սեբաստիան Շահումեանի երկաստիճան հնչոյ­թա­բա­նա­կան տեսութիւնը // Հայկազեան հայագիտական հանդէս, հ. ԼԶ, Պէյրութ, 2016, էջ 479-496,
  • ) Վ. Զ. Պետրոսյան, Ե. Դ. Պոլիվանովի զուգամետատարամետային հնչույթաբա­նա­կան հայե­ցա­­կարգը // «Լրաբեր հասարակական գիտությունների», 2018, թիվ 2, էջ 251-259,
  • ) Գ. Բ. Ջահուկյան, Ընդհանուր և հայ հնչույթաբանության մի քանի հարցեր // Հայոց լեզվի տեսության և պատմության հիմ­նա­հարցերը, Բեյրութ, 2000,
  • ) И. А. Бодуэн де Куртенэ, Избранные работы по общему языкознанию, т. I, М., 1963,
  • 0) Фердинанд де Соссюр, Курс общей лингвистики // Труды по языкознанию, М., 1977 (հմմտ. Ֆերդինանդ դը Սոսյուր, Ընդհանուր լեզվաբանության դասընթաց, Եր., 2008),
  • ) Л. В. Щерба, Языковая система и речевая деятельность, Л., 1974,
  • ) Л. В. Щерба, Избранные работы по языкознанию и фонетике, т. I, Л., 1958,
  • ) Р. Зиндер, Общая фонетика, М., 1972,
  • ) Н. С. Трубецкой, Основы фонологии, М., 1960, 2000,
  • ) Роман Якобсон, Избранные работы, М., 1985,
  • ) А. А. Реформатский, Введение в языковедение, М., 1967,
  • ) А. А. Реформатский, Из истории отечественной фонологии, М., 1970,
  • ) Р. И. Аванесов, Фонетика современного русского литературного языка, М., 1956,
  • ) М. В. Панов, Современный руский язык. Фонетика, М., 1979,
  • 0) С. К. Шаумян, Проблемы теоретической фонологии, М., 1962,
  • ) Основные направления структурализма, М., 1964,
  • ) Ю. Д. Апресян, Идеи и методы структурной лингвистики, М., 1966,
  • ) Е. Д. Поливанов, Статьи по общему языкознанию, М., 1963,
  • ) А. Мартине, Принцип экономии в фонетических изменениях, М., 1960,
  • ) М. И. Стеблин-Каменский, Очерки по диахронической фонологии скан­ди­нав­ских языков, M., 1966,
  • ) В. К. Журавлев, Диахроническая фонология, М., 1986,
  • ) Эдвард Сепир, Избранные труды по языкознанию и культурологии, М., 2001/2002,
  • ) Г. Глисон, Введение в дескриптивную лингвистику, М., 1959,
  • ) Джон Лайонз, Введение в теоретическую лингвистику, М., 1978,
  • 0) Р. Якобсон, Г. М. Фант и М. Халле, Введение в анализ речи // НЛ, вып. II, М., 1962, с. 173-230,
  • ) А. Мартине, Основы общей лингвистики // НЛ, вып. III, М., 1963,
  • ) С. И. Бернштейн, Основные понятия фонологии // Вопросы языкозна­ния, 1962, Nº 5:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1) ներածական ակնարկ (հնչույթի՝ որպես հնչյունից տարբեր միավորի մասին ուսմունքի ձևավորման նախադրյալները և հնչույթաբանական առաջին տեսությունները՝ հոգեբանական (Բոդուեն դը Կուրտենե) և ֆիզիկական (Ֆ. դը Սոսյուր)).
2) համաժամանակյա հնչույթաբանական ուսմունքներ (Լ. Շչերբա, Ռ. Զինդեր, Մ. Մատուսևիչ, Ն. Տրուբեցկոյ, Նովակ, Բ. Տռնկա, Ա. Ռեֆորմատսկի, Մ. Պանով, Հ. Գլիսոն, Գ. Ֆանտ, Մ. Հալլե, Ռ. Յակոբսոն, Ս. Շահումյան)։
3) տարաժամանակյա հնչույթաբանական ուսմունքներ (Ե. Պոլիվանով, Ռ. Յակոբսոն, Ա. Մարտինե, Մ. Ստեբլին-Կամենսկի, Վ. Ժուռավլյով).
4) հիբրիդային հնչույթաբանական տեսություններ և առանձին դիտարկումներ (Է. Սեպիր, Ս. Բեռնշտեյն, Ռ. Ավանեսով, Ա. Մարտինե, Ջ. Լայոնզ, Գ. Ջահուկյան և ուրիշներ):
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
1 ժամ դասախոսություն, 1 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603 /Մ14
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ներկայացնել հետդասական գրաբարի քերականության յուրահատկությունները
· ներկայացնել հետդասական շրջանի ինքնուրույն և թարգմանական գրականության հիմնական երկերը,
· ծանոթացնել հունաբան հայերենի ձևավորման պատմությանը, շրջանաբաժանմանը,
· սովորեցնել հետդասական գրաբարից արդի արևելահայերենի բնագրերի փոխադրության սկզբունքները, կաղապարները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ճանաչել հետդասական գրաբարի քերականական համակարգի յուահատկությունները,
2. զուգադրել և համեմատել հետդասական շրջանի ինքնուրույն և թարգամանական մատենագիտական երկերի լեզվաոճական յուրահատկությունները
3. վերլուծել հունաբան գրաբարով ավանդված բնագրերը։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություննե
4. տարանջատել հետդասական գրաբարի բնութագրիչները,
5. արդի արևելահայերենի փոխադրել հետդասական գրաբարով ավանդված բնագրերը։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ

6. կիրառել ունեցած գիտելիքները բանասիրական տարբեր ոլորտներում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ներկայացնել հետդասական գրաբարի քերականության յուրահատկությունները
· ներկայացնել հետդասական շրջանի ինքնուրույն և թարգմանական գրականության հիմնական երկերը,
· ծանոթացնել հունաբան հայերենի ձևավորման պատմությանը, շրջանաբաժանմանը,
· սովորեցնել հետդասական գրաբարից արդի արևելահայերենի բնագրերի փոխադրության սկզբունքները, կաղապարները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. գիտական քննարկումներ
2. տեքստերի կազմության աշխատանքներ, և մշակումներ, գիտական զեկուցումներ, ռեֆերատներ,
3. հանձնարարվող թեմաների շուրջ քննական վերլուծություններ և բանավեճեր:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աճառյան Հ., Հայոց լեզվի պատմություն, հ. 1,2, Երևան, 1940,1951։
  • Դիլբարյան Ն., Բարսեղ Կեսարացու «Գիրք Պահոցի» գրաբար բնագրի ձեվաբանական բնութագրիչները, Բանբեր Երևանի համալսարանի, 2021, 3 (36), 56-67։
  • Դիլբարյան Ն., Բարսեղ Կեսարացու «Գիրք Պահոցի» գրաբար բնագրի նորաբանությունները եւ դրանց կենսունակությունը արդի հայերենում, Հայագիտության հարցեր, 2020, 1(19), 177-187։
  • Դիլբարյան Ն., Բարսեղ Կեսարացու «Գիրք Պահոցի» գրաբար թարգմանության դարձվածքների իմաստակառուցվածքային բնութագիրը, Բանբեր Երևանի համալսարանի, 2020, 1(31), 40-50։
  • Դիլբարյան Ն., Նորահայտ գրաբարյան բառերը Գրիգոր Նյուսացու «Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւն» երկի հայերեն թարգմանության լեզվում, Ջահուկյանական ընթերցումներ, 2018, 79-89 էջ։
  • Ղազարյան Ս., Հայոց լեզվի համառոտ պատմություն, Երևան, 2006։
  • Մուրադյան Ա., Հունաբան դպրոցը և նրա դերը հայերենի քերականական տերմինաբանության ստեղծման գործում, Երևան, 1971։
  • Յովհաննիսեան Լաւրենտի, Հայ թարգմանական գրականության բառապաշարը, Երևան, 2007։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1.Հետդասական գրաբարի հիմնական առանձնահատկությունները,
2. հունաբան հայերենի ձևավորումը, բնութագիրը, շրջանաբաժանումը,
3. հունաբանության շրջանում ստեղծված մատենագիտական ժառանգությունը,
4. հետդասական շրջանի ինքնուրույն և թարգմանական գրականության բնութագիրը։
2-րդ
2 ժամ
2 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ01
1. Դասընթացի նպատակ
· ավտոմատ թարգմանության էության և առօրյա հաղորդակցության մեջ գործնական կիրառման հմտությունների օգտագործման,
· բառիմաստի որոշման մեթոդների, էլեկտրոնային բառարանների և համակարգչային շտեմարանների կազմման,
· բառային, քերականական, շարահյուսական մակարդակներում ձևային նկարագրության և լեզվի կաղապարավորման ունակությունների գործածության,
· մեքենական թարգմանության մեջ առկա ավտոմատացված համակարգերի կիրառության վերա­բերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ճիշտ կերպով գնահատելու և մեկնաբանելու համակարգչային լեզվաբանություն տեղն ու դերը արդի լեզվաբանական գիտակարգերի շրջանում,
2. տարբերելու մեքենական, կորպուսային համակարգերը` տալով իրենց ձևային կաղապարավորման բառաքերականական առանձնահատկությունները,
3. նկարագրելու տարբեր լեզուների միջև թարգմանության ժամանակ կիրառվող մետալեզվի օգնությամբ կաղապարավորումը, փոխարկումն ու վերծանումը:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կատարելու համատեքստերի կաղապարավորում, բառիմաստների ձևաբանական, շարահյուսական վերլուծություն,
2. վերլուծելու տեքստերը ավտոմատացված թարգմանության օրինաչափությունների տեսանկյունից:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. համակարգելու բնական ու արհեստական, միջնորդ լեզուների իրողությունների վերաբերյալ տվյալներ,
մեկնաբանելու բառակազմական, ձևաբանական և շարահյուսական վերլուծության ընդհանուր սկզբունքները և օրինաչափությունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ավտոմատ թարգմանության էության և առօրյա հաղորդակցության մեջ գործնական կիրառման հմտությունների օգտագործման,
· բառիմաստի որոշման մեթոդների, էլեկտրոնային բառարանների և համակարգչային շտեմարանների կազմման,
· բառային, քերականական, շարահյուսական մակարդակներում ձևային նկարագրության և լեզվի կաղապարավորման ունակությունների գործածության,
· մեքենական թարգմանության մեջ առկա ավտոմատացված համակարգերի կիրառության վերա­բերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն, խմբային քննարկում, գործնական պարապմունք,
2. խոսքային` բացատրական-նկարագրական, վերարտադրողական, քննական-վերլուծա­կան մեթոդ­ներ,
3. ոչ գործուն (պասսիվ), գործուն (ակտիվ) և փոխներգործուն (ինտերակտիվ) մեթոդներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր:
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ առավելագույնը 9 միավոր գնահատմամբ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գրիշկյան, Ե. Հ. Իմաստի նկարագրության խնդիրները մեքենական թարգմանու-թյան տեսության մեջ, Հեղ. հրատ., Երևան, 2023թ.
  • Գրիշկյան, Ե. Հ. Խոսքի ճանաչումը մեքենական համակարգի կողմից, Կանթեղ գի-տական ժողովածու, հատոր 3-րդ, 2009թ. էջ. 156-159,
  • Հակոբյան Ֆ. Ա., Լեզվական կորպուսների կառուցվածքը և ընդգրկումը, §Լեզու և խոսք¦ գիտական հոդվածների էլեկտրոնային ժողովածու, Ե., 2019, էջ 206-217,
  • Հակոբյան Ֆ. Ա., Համաբարբառների համակարգչային մշակման խնդիրները,
  • Երիտասարդ լեզվաբաններ. գիտական հոդվածների ժողովածու, §Ասողիկ¦ հրատ., Երևան, 2016, էջ 57-64:
  • Ðáíë»÷Û³Ý È.,Ս., гۻñ»ÝÇ ù»ñ³Ï³ÝáõÃÛ³Ý Ó¨³ÛݳóáõÙ ¨ ѳÙÁݹѳÝáõñ ó³Ýó³-ÛÇÝ É»½íÇ Ñ³Û»ñ»Ý Ùá¹áõÉÇ Ùß³ÏáõÙ, ²ñ¨»É³·ÇïáõÃÛ³Ý Ñ³ñó»ñ, 6, ºäÐ Ññ³ï., ºñ., 2006Ã.
  • Ðáíë»÷Û³Ý È., ijٳݳϳÏÇó ѳۻñ»ÝÇ Ó¨³ÛÇÝ Ýϳñ³·ñáõÃÛ³Ý ËݹÇñÝ»ñÝ áõ ëϽµáõÝùÝ»ñÁ, æ³ÑáõÏÛ³Ý³Ï³Ý ÁÝûñóáõÙÝ»ñ, ÐÐ ¶²² È»½íÇ ÇÝսïÇïáõï, ºñ., 2007Ã. «
  • æ³ÑáõÏÛ³Ý ¶., ijٳݳϳÏÇó ѳۻñ»ÝÇ ÇÙ³ëï³µ³ÝáõÃÛáõÝ ¨ µ³é³Ï³½ÙáõÃÛáõÝ. ÐêêÐ ¶²² Ññ³ï., ºñ., 1989Ã.
  • Սարգսյան Մ. Ա., Հայերեն էլեկտրոնային սրբագրման համակարգ, Եր., ¶²² §Տիր¦ Ññ³ï., հրատ., 2021, 100
  • àõãǹ³ Ð., ¼áõ Ø. Ú., ¸»Éɳ ê»Ýï³ î., гÙÁݹѳÝáõñ ó³Ýó³ÛÇÝ É»½áõ UNL, ÐÐ ¶²² §¶ÇïáõÃÛáõݦ Ññ³ï., ºñ., 2007Ã.
  • 0. àõéáõïÛ³Ý, è., ųٳݳϳÏÇó ѳۻñ»ÝÇ ³Ýí³Ý³Ï³Ý µ³é³÷áËÙ³Ý Ó¨³ÛÇÝ Ýϳ-ñ³·ñáõÃÛáõÝ, §È»½íÇ ¨ á×Ç Ñ³ñó»ñ¦, åñ³Ï 6, ºñ., 1982Ã.
  • àõéáõïÛ³Ý, è., Îǵ»éÝ»ïÇÏ³Ý ¨ É»½í³µ³ÝáõÃÛáõÝÁ, ÐêêÐ ¶²² Ññ³ï, ºñ., 1978Ã.
  • Ахманова, О. С., Глушко М. М., Основы компонентного анализа. М., 1969.
  • Джаукян, Г. Б., Универсальная лингвистическая модель и вопросы семантического анализа. Вопросы философии, Межвузовский сборник научних трудов, вып. 6-7, Е8. 1988.
  • Джаукян, Г. Б., Универсальная теория языка: пролегомены к субстанциональной лингвистике. М., 1999.
  • Леонтьева, Н. Н., Моделирование «мягкого» понимания в системе анализа связного текста. ИНИОН, М., 1993.
  • Grishkyan, Y. Problems of Decodification, UNL - Armenian Module and Its Implementation in UNL System, Workshop of Yerevan-Tsakhkadzor, Sept. 26, 2007 Proceedings, Yerevan 2007
  • Gunter, C., Semantics of Programming Languages. MIT Press, 1992.
  • Nida, E., Componential Analysis of Meaning. Mouton, 1975.
  • Tait, J., Charing a New Course: Natural Language Processing and Information Retrival, Essays in honour of Karen Spärk Jones. Springer, UK, 2005.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաների դերը հումանիտար գիտությունների շարքում, հայերենում դրա կիրառության արդի վիճակը և հեռանկարները,
2. Ավտոմատ թարգմանության պատմական ուղին, նպատակներն ու դիրքը հումանիտար և ճշգրիտ գիտությունների շարքում,
3. Բնական և արհեստական լեզուներ, կազմությունն ու կիրառությունը, Գ. Բ. Ջահուկյանի լեզվի համընդհանուր տեսությունը, համընդհանուր լեզվական կաղապարը ,
4. Բանավոր խոսքի համակարգչային ճանաչում, ձևային նկարագրում, պիտակավորում և կաղապարավորում, բառային հենքեր, իմաստային դաշտ, բառիմաստ, դրա որոշման մեթոդները,
5. Հայերենում և օտար լեզուներում բառապաշարի, բառարանների և համաբարբառներ էլեկտրոնային գիտելիքների հենքերի կազմում, բառակազմության, ձևաբանության, շարահյուսության ձևային նկարագրում,
6. Ավտոմատ թարգմանության հիմնախնդիրները, զարգացումը Հայաստանում, մետալեզվի` միջնորդ լեզվի կիրառությունը մեքենական թարգմանության մեջ, ՀՑԼ համակարգ, լեզվական կորպուսներ,
7. Տեքստի էլեկտրոնային սրբագրում, տեքստի լեզվաբանական վերլուծություն և համադրություն, տեքստի մշակում, բառերի վերհանում,
8. Ավտոմատացված ուսուցողական, ինքնուսուցանող համակարգեր, հեռահար ուսուցում:
1-ին կիսամյակ
4 ժամ
2 ժ. դասախոսություն, 2ժ. գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ15
1. Դասընթացի նպատակ
· ընդհանուր գիտելիքներ մատուցել իմաստաբանության
ժամանակակից ուսմունքների վերաբերյալ,
· ծանոթացնել սերող քերականության ուսմունքին
· ներկայացնել փոխակերպական քերականության սկզբունքներին,
· ծանոթացնել կառուցվածքային իմաստաբանության ուսմունքին։


2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ներկայացնել եվրոպական իմաստաբանական ուսմունքների պատմությունը,
2. Բնութագրել ռուսական իմաստաբանական ուսմունքները,
3.Ներկայացնել հայկական իմաստաբանական ուսմունքները,

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.Տարբերակել ժամանակակից իմաստաբանական ուսմունքները,
5.. Բացատրել իմաստաբանության ասպեկտներն ու մեթոդները,
6.Կիրառել փոխակերպական քերականության սկզբունքները։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.Արժևորել հայրենական իմաստաբանական հետազոտությունների դերը հայագիտության ոլորտների զարգացման համատեքստում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ընդհանուր գիտելիքներ մատուցել իմաստաբանության
ժամանակակից ուսմունքների վերաբերյալ,
· ծանոթացնել սերող քերականության ուսմունքին
· ներկայացնել փոխակերպական քերականության սկզբունքներին,
· ծանոթացնել կառուցվածքային իմաստաբանության ուսմունքին։


4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն իմաստաբանական ուսմունքների վերաբերյալ,
2. Գիտահետազոտական աշխատանք տեքստերի իմաստաբանական-լեզվաբանական վերլուծության վերաբերյալ,
3. Գործնական աշխատանք տեքստերի իմաստաբանական տարբերակման շուրջ,
4. Գիտահետազոտական պրակտիկա Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ (ԵՊՀ) և լեզվաբանական հետազոտությունների լաբորատորիա (ՀՊՄՀ),
5. Ռեֆերատների պատրաստում իմաստաբանության վերաբերյալ գիտական հրապարակումների շուրջ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Խաչատրյան Լ.Մ. 2021, Լեզվաբանական տերմինների ուսումնական բառարան, ՀՀ ԳԱ «Գիտություն» հրատ., Երևան, 446 էջ։
  • Պետրոսյան Հ.Զ. 1987, Հայերենագիտական բառարան, «Հայաստան» հրատ., Երևան, 686 էջ։
  • Պետրոսյան Հ.Զ., Գալստյան Ս.Ա., Ղարագյուլյան Թ.Ա. 1975, Լեզվաբանական բա­ռարան, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատ., Երևան, 316 էջ։
  • Ջահուկյան Գ.Բ. 1973, Ժամանակակից հայերենի տեսության հիմունքները, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատ., Երևան, 502 էջ։
  • Ջահուկյան Գ.Բ. 1989, Ժամանակակից հայոց լեզվի իմաստաբանություն և բառակազ­մու­թյուն, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ հրատ., Երևան, 319 էջ:
  • Ахманова О.С. 1969, Словарь лингвистических терминов, «Советская Энцикло­пе­дия», Москва, 605 с.
  • Соколова Г.Г. 1973, Транспозиция прилагательных и существительных, изд.-во «Выс­шая школа», Москва, 235 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Իմաստաբանության պատմություն,
2. Իմաստաբանության էությունը,
3. Իմաստաբանութան ասպեկտներ և հետազոտության մեթոդներ,
4. Իմաստային դաշտ,
5. Իմաստաբանության ուսմունքներ։
2-րդ
2ժամ
2 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ16
1. Դասընթացի նպատակ
· համակարգված գիտելիքներ տալ հայկական անձնանունների վերաբերյալ,
· բացահայտել դրանց ծագումնաբանական շերտերը, բառակազմական կաղապարները, իմաստաբանությունը վաղնջահայերենից գրաբար, ապա միջին հայերեն և արդի արևելահայերեն ու արևմտահայերեն գրական լեզուներում,
· դասակարգել տարբեր ժամանակներում կենսունակ արական և իգական հայկական անունները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բնութագրել հայկական անձնանունները ըստ ծագման՝ բնիկ և փոխառյալ,
2. վեր հանել հայկական անձնանունների հիմնական կառուցատիպերը,
3. տարբեր սկզբնաղբյուրներում գտնել և դասակարգել հայկական անձնանվանական բառաշերտը:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. ձևավորել արական և իգական անձնանունների ցանկեր,
2. կազմել անձնանվանական բառարաններ՝ տարժամանակյա և համաժամանակյա կտրվածքով։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. խրախուսելի հայկական անձնանունների շտեմարաններ ստեղծել։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· համակարգված գիտելիքներ տալ հայկական անձնանունների վերաբերյալ,
· բացահայտել դրանց ծագումնաբանական շերտերը, բառակազմական կաղապարները, իմաստաբանությունը վաղնջահայերենից գրաբար, ապա միջին հայերեն և արդի արևելահայերեն ու արևմտահայերեն գրական լեզուներում,
· դասակարգել տարբեր ժամանակներում կենսունակ արական և իգական հայկական անունները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Գիտահետազոտական աշխատանք հայկական անձնանունների ծագման, բառակազմության և իմաստաբանության վերաբերյալ,
2. ձեռագիր մատյաններում վկայված անձնանունների ճանաչում և ուղիղ ձևերի վերականգնում,
3. գիտահետազոտական պրակտիկա Երևանի Մ. Մաշտոցի անվ. Մատենադարանում,
4. հանդիպումներ քաղաքացիական ակտերի գրացման բաժինների աշխատակիցների հետ և համատեղ քննարկումներ անձնանունների ընտրության միտումների վերաբերյալ,
5. հայոց անվանադրման բանաձևի վերականգնում և արդիականացում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աճառյան Հր., Հայոց անձնանունների բառարան, Ա-Ե, Եր., 1942-1962:
  • Դիլբարյան Ն., Հայերենի անձնանվանական բառաշերտի քննություն, ԲԵՀ, 2017, № 1(22):
  • Դիլբարյան Ն., Խեթական արմատները հայկական հատուկ անուններում, Հայագիտության հարցեր, 2016, № 3 (9)։
  • Դիլբարյան Ն., Անձնանունների կազմության և ընտրության տեղաշարժերը արդի գրական արևելահայերենում, գիտական հոդվածների ժողովածու, Եր. 2016։
  • Դիլբարյան Ն., Անձնանուններից կազմված տեղանունների իմաստաբանական դաշտը, ԲԵՀ, 2003, № 1:
  • Ջահուկյան Գ., Բնիկ հայերեն արմատներով կազմված հայկական անձնանունները, ՊԲՀ, 1984, № 4։
  • Ջահուկյան Գ., Մովսես Խորենացու «Հայոց պատմության» առաջին գրքի անձնանունների լեզվական աղբյուրները, ՊԲՀ, 1981, № 3։
  • Ջահուկյան Գ., Հայոց լեզվի պատմություն. նախագրային ժամանակաշրջան, Եր., 1987։
  • 0.Антропонимика / Под ред. В. А. Никонова, A. B. Суперанской/, М., Наука, 1970.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայկական անձնանունների ծագումնաբանական քննություն՝ բնիկ և փոխառյալ անուններ։
2. Հակական անձնանունների բառակազմական քննություն։
3. Արական և իգական անձնանունների բառաշերտերի զուգադրահամեմատական վերլուծություն։
4. Հայոց անվանադրման հին և նոր բանաձևերը։
5. Անձնանվանական ցանկերի, բառարանների և շտեմարանների կազմության հիմնական սկզբունքները։
2-րդ գարնանային
2
2 ժամ դասախոսություն
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ17
1. Դասընթացի նպատակ
ներկայացնել հայոց տեղանունների ստուգաբանական , իմաստաբանական և բառակազմական քննությունը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու բաղադրյալ տեղանունների կազմության հիմնական օրինաչափությունները.
2. բացատրելու տեղանունների ծագումնաբանական հիմնական առանձնահատկությունները.
3. մատնանշելու լեզվի զարգացման ընթացքում տեղանունների կրած հիմնական փոփոխությունները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Տարբերակելու տեղանունների գիտական և ժողովրդական ստուգաբանությունները.
5. վերլուծելու բաղադրյալ տեղանունները.
6. գործնականում կատարելու տեղանուններին առնչվող ուսումնասիրություններ։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
7. համակարգելու տեղանուններին առնչվող տվյալներ.
8. մեկնաբանելու տեղանունների փոփոխությունների օրինաչափությունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
ներկայացնել հայոց տեղանունների ստուգաբանական , իմաստաբանական և բառակազմական քննությունը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն.
2. տեղանունների լեզվական վերլուծություն.
3. ժողովրդական և գիտական ստուգաբանությունների զուգադրում և քննարկում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հեղ.՝ Հակոբյան Թ., Մելիք-Բախշյան Ս., Բարսեղյան Հ., հտ. 1-5, Եր., 1986-2000:
  • Բարսեղյան Հ., Հատուկ անուն, Երևան, 1964:
  • Դիլբարյան, Ն., Պատմաաշխարհագրական և լեզվական գործոնները հայերենի տեղանուններում, Երևան, 2001։
  • Երեմյան Ս., Հայաստանը ըստ «Աշխարհացույցի», Երևան, 1963:
  • Կարագյոզյան Հ., Սեպագիր տեռանուններ, Երևան, 1998։
  • Հակոբյան Թ., Հայաստանի պատմական աշխարհագրություն, Եր., 2007։
  • Պողոսյան Ն., Հայերենի տեղանունների բառակազմությունը և հարակից հարցեր,Երևան, 2005։
  • Ջահուկյան Գ., Հայոց լեզվի պատմություն. նախագրային ժամանակաշրջան, Երևան, 1987։
  • Ջահուկյան Գ., Ժամանակակից հայոց լեզվի իմաստաբանություն և բառակազմություն, Երևան, 1989։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Ընդհանուր ակնարկ տեղանվանագիտության մասին.
2. Տեղանվանա­գիտու­թյան կապն այլ գիտաճյուղերի հետ։
3. Տեղանունների ուսումնասիրման լեզվական տեսանկյունները։
4. Տեղանունների բառակազմական կաղապարները։
5. Հայոց տեղանունների դասակարգումներն ու ուսումնասիրման եղանակները։
6. Տեղանունների գիտական և ժողովրդական ստուգաբանություններ։
7. Տեղանունների փոփոխությունները լեզվական և արտալեզվական գործոնների ազդեցությամբ:
1-ին կիսամյակ
4 ժամ
2 ժամ դասախոսություն, 2 ժամ գործնական
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ04
1. Դասընթացի նպատակ
· ընդհանուր գիտելիքներ մատուցել Մխիթարյան միաբանության գործունեության վերաբերյալ,
· իմանալ միաբանների գործունեության բնագավառները,
· ծանոթացնել Միաբանության լեզվաբանական աշխատություններին,
· ծանոթացնել Միաբանութան բառարանագրական աշխատություններին,
· ներկայացնել Միաբանության դպրոցաշինական գործունեությունը,
· արժևորել Միաբանության գործունեությունը հայագիտության զարգացման համատեքստում։
· ծանոթացնել Միաբանության աբբահայրերի գործունեությանը։
v
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Նկարագրել Վենետիկի և Վիեննայի Միաբանությունների դերը հայագիտության զարգացման համատեքստում։
2. Բնութագրել Վենետիկի և Վիեննայի միաբանների ստեղծած քերականական և բառարանագրական աշխատությունները։
3. Ճանաչել Միաբանության աբբահայրերին։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. Ներկայացնել լեզվաբանական աշխատանքների բնութագիրը
2. Բացատրել բառարանագրության սկզբունքները։
3. Ներկայացնել վերոնշյալ բառարանների գործնական նշանակությանը։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1.Տարբերակել Վենետիկի և Վիեննայի միաբանությունների գործունեության ընդհանրական ոլորտները,
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ընդհանուր գիտելիքներ մատուցել Մխիթարյան միաբանության գործունեության վերաբերյալ,
· իմանալ միաբանների գործունեության բնագավառները,
· ծանոթացնել Միաբանության լեզվաբանական աշխատություններին,
· ծանոթացնել Միաբանութան բառարանագրական աշխատություններին,
· ներկայացնել Միաբանության դպրոցաշինական գործունեությունը,
· արժևորել Միաբանության գործունեությունը հայագիտության զարգացման համատեքստում։
· ծանոթացնել Միաբանության աբբահայրերի գործունեությանը։
v
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություն և գործնական աշխատանքներ Մխիթարյան միաբանության գործունեութան վերաբերյալ,
2. Գիտահետազոտական աշխատանք Մխիթարյան միաբանության գործունեութան մասին հրապարակումների վերաբերյալ,
3. Աշխատանք գրաբարի բառարանների շուրջ,
4. Գիտահետազոտական պրակտիկա Երևանի Մ. Մաշտոցի անվ. Մատենադարանում,
5. Հանդիպումներ Մխիթարյան միաբանության նախկին աբբահայր Հայր Եղիա Վ.Քիլաղպյանի հետ (Երևան, Ավան թաղամաս, Մխիթարյանների դպրոց),
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր։
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)։
3. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն գնահատմամբ։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գ.Ջահուկյան, Գրաբարի քերականության պատմություն (17-19-րդ դդ.), Ե., 1974։
  • Ս.Հայրապետյան, Հայոց հին և միջնադարյան գրականության պատմություն, Անթիլիաս, 1988։
  • Ա.Առաքելյան, Հայ ժողովրդի մտավոր մշակույթի զարգացման պատմություն, 15-19-րդ դարեր, հ.3, Ե., 1975։
  • Ինճիկեան Ա.Մ., Ներածութիւն, Հայ նոր գրականութեան պատմութիւն, հ. 1, Ե., 1962։
  • Լրացուցիչ գրականության ցանկ
  • Մ. արք. Օ ր մ ա ն յ ա ն. Ազգապատում, հ. 2, Էջմիածին, 2001, Հուշարձան. գրական ժողովածու առթիվ 100-ամյա հոբելենի հաստատման Մխիթարյան միաբանության ի Վիեննա (1811-1911), Վիեննա, 1911:
  • Ադոնց Ս., Պատմութիւն կենաց և վարուց տեառն Մխիթարայ Սեբաստաց­ւոյ, Վենետիկ, 1810։
  • Սարգիսեան Բ., Երկհարիւրամեայ գրականական գործունէութիւն եւ նշանաւոր գործիչներ Վենետիկոյ Մխիթարեան միաբանութեան, Վենետիկ, 1905։
  • Ն.Ակինյան, Ակնարկ մը Վիեննական Մխիթարյան միաբանության գրական գործունեության վրա, Վիեննա, 1912։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ա. Վենետիկի Մխիթարյան միաբանություն
ա. Միաբանության հիմնադրումը (Մխ.Սեբաստացի),
բ. Միաբանության լեզվաբանական աշխատությունները,
գ. Միաբանության բառարանագրական աշխատությունները,
դ. Միաբանության թարգմանական աշխատությունները,
ե. Միաբանության դպրոցաշինությունը։

Բ. Վիեննայի Մխիթարյան միաբանություն
1.Միաբանության հիմնադրումը,
2. Միաբանության քննական լեզվաբանական աշխատությունները,
3. Պատմագրություն և դրամագիտություն,
4. Թարգմանություն և ձեռագրագիտություն,
5. Պարբերական մամուլ։

2-րդ
2
2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1603/Մ18
1. Դասընթացի նպատակ
· լեզվի բառապաշարային փոփոխությունների առանձնահատկությունները,
· բառապաշարի համալրման և նրա պատմական զարգացման գործընթացի յուրահատկությունները,
· լեզվի զարգացման տարբեր փուլերում կատարվող բառապաշարային տեղաշարժերը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու բառապաշարի հատկանիշները հայերենի զարգացման հին, միջին և նոր շրջան­նե­րում, բառապաշարի տարբեր շերտերի իմաստային տեղաշարժերը.
2. բացատրելու բառիմաստի պատ­մա­կան փոփոխությունները.
3. մեկնաբանելու բառերի ծագումնաբանական բնութագրերը.
4. թվարկելու հնդեվրոպական լեզվի բառապաշարի իմաստային խմբերը.

բ. գործնական մասնագիտական կարողություննե
1. խորությամբ ըմբռնել հայերենի բառապաշարի դասակարգման հիմունքները.
2. տարբերակել հայերենի բառապաշարի բնիկ և փոխառյալ շերտերը հայերենի զարգացման տարբեր փուլերում՝ հին, միջին, նոր.
3. պարզել բառապաշարի հնչյունափոխական դրսևորումները հայերենի զարգացման միջին և նոր շրջաններում.

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. համակարգել բառապաշարային իրողությունների վերաբերյալ տվյալներ.
2. մեկնաբանել իմաստաբանական և բառակազմական օրինաչափությունները հայերենի զարգացման հին, միջին և նոր շրջաններում.
3. որոշել հայերենի բառապաշարի առկա խնդիրների վերլուծման անհրաժեշտ միջոցներն ու եղանակները.
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· լեզվի բառապաշարային փոփոխությունների առանձնահատկությունները,
· բառապաշարի համալրման և նրա պատմական զարգացման գործընթացի յուրահատկությունները,
· լեզվի զարգացման տարբեր փուլերում կատարվող բառապաշարային տեղաշարժերը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն.
2. գործնական պարապմունքներ և քննարկումներ.
3. բառերի գլխավոր և երկրորդական կամ փոխաբերական իմաստների վերլուծություն՝ ըստ գրաբարյան, միջինհայերենյան և աշխարհաբարյան բառարանների։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր:
2. Մասնակցություն՝ 3 միավոր (ներկայություն դասերին)
3. Եզրափակիչ քննություն. Անցկացվում է բանավոր՝ 9 միավոր առավել գնահատմամբ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աղայան Է., Ընդհանուր և հայկական բառագիտություն, Երևան, 1984:
  • Աղայան Է., Բառաքննական և ստուգաբանական հետազոտություններ, Երևան, 1974:
  • Աճառյան Հ., Հայոց լեզվի պատմություն, մաս I-II, Երևան, 2013:
  • Ավետիսյան Յ., Հայոց լեզվի ուղեցույց, Գիրք Ա, 2017:
  • Դիլբարյան Ն., Խաչատրյան Ա., Հայերենի բնիկ և փոխառյալ բառերը, Երևան 2013:
  • Հովհաննիսյան Լ., Գրաբարի բառապաշարի իմաստային խմբերի քննություն, Երևան, մաս I, 2008, մաս II, 2012, մաս III, 2018:
  • Հովսեփյան Լ., Գրաբարի բառակազմությունը, Երևան, 1987:
  • Ղազարյան Ռ., Միջին գրական հայերենի բառապաշարը, Երևան, 2001:
  • Մարգարյան Ա., Ժամանակակից հայոց լեզու (Բառագիտություն), Երևան, 1993։
  • 0. Մարգարյան Ա., Ժամանակակից հայոց լեզու (բառակազմություն, դարձվածաբանություն, բառարանագրություն), Երևան, 1990։
  • Նոր բառեր, ՀՀԳԱԱ, Ա պրակ, Երևան, 2015, Բ պրակ, 2016, Գ պրակ, 2017, Դ պրակ, 2018:
  • Ջահուկյան Գ., Հայոց լեզվի պատմություն. Նախագրայի ժամանակաշրջան, Երևան, 1987:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Հայերենի բառապաշարի ծագումնաբանական դասակարգումը՝ բնիկ հայերեն բառեր, ստացվածքային բառեր, փոխառյալ բառեր։
2. Բառապաշարի իմաստային, թեմատիկ խմբերը։
3. Հայերենի բառապաշարի դասակարգումը՝ ըստ գործածության հաճախականության։
4. Հայերենի բառապաշարի գործուն և ոչ գործուն բառաշերտերը. հնաբանություններ, նորաբանություններ։
5. Բառապաշարի հարստացման և զարգացման ուղիները. լեզվական և արտալեզվական գործոնների օրինաչափ դրսևորում­ները հայերենի բոլոր փուլերում:
6. Բառիմաստի տեղաշարժերը հայերենի զարգացման միջին և նոր շրջափուլերում, բառիմաստի փոփոխության պատճառները:
7.Հայերենի բառապաշարի ոճաբանական դասակարգումը:

Կրթական այլ մոդուլներ

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
1-3-րդ կիսամյակներ
2
2 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603/Մ19
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների ծանոթացնել գիտական, լեզվաբանական ուսումնասիրության կարևորագույն սկզբունքներին, գիտական աշխատանք իրականացնելու նախապայմաններին,
· ծանոթացնել գիտական աշխատություններից, գրքերից, հոդվածներից, տեղեկատվական աղբյուրներից և համացանցից օգտվելու սկզբունքներին,
· ներկայացնել գիտական զեկուցում և աշխատանք կազմելու և ձևավորելու սկզբունքները, ծանոթացնել գիտական էթիկայի նորմերին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. որոշելու գիտական աշխատություն գրելու սկզբունքներն ու մեթոդները,
2. դասակարգելու ընտրված նյութի վերաբերյալ գիտական գրականությունը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. գործնականում իրականացնելու ստացած տեսական գիտելիքները,
2. կատարելու գիտահետազոտական աշխատանք։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. համակարգելու լեզվաբանության ոլորտի ուսումնասիրությունների վերաբերյալ տվյալներ,
2. մեկնաբանելու գիտահետազոտական աշխատանքի կատարման ընթացքը։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների ծանոթացնել գիտական, լեզվաբանական ուսումնասիրության կարևորագույն սկզբունքներին, գիտական աշխատանք իրականացնելու նախապայմաններին,
· ծանոթացնել գիտական աշխատություններից, գրքերից, հոդվածներից, տեղեկատվական աղբյուրներից և համացանցից օգտվելու սկզբունքներին,
· ներկայացնել գիտական զեկուցում և աշխատանք կազմելու և ձևավորելու սկզբունքները, ծանոթացնել գիտական էթիկայի նորմերին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. լեզվաբանական նյութի քննարկումներ և վերլուծություններ,
2. լուսապատկերների ներկայացում,
3. գործնական աշխատանքներ՝ տարբեր միջոցների ու մեթոդների կիրառմամբ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Գիտական սեմինարը գնահատվում է ստուգարքի ձևով։ Դրական (ստուգված) է գնահատվում այն դեպքում, եթե ուսանողը մասնակցել է սեմինարներին, կատարել հանձնարարված առաջադրանքները, սահմանված ժամկետում ներկայացրել ինքնուրույն աշխատանքը։
6. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տիտղոսաթերթ
Ստորագրությունների էջ
Համառոտագիր
Բովանդակություն
Ներածություն
Հիմնական մաս
Եզրակացություններ (և առաջարկություններ)
Օգտագործված գրականության ցանկ
Հավելվածներ
1-3-րդ կիսամյակներ
2
2 ժամ գործնական
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603/Մ19
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների ծանոթացնել գիտական, լեզվաբանական ուսումնասիրության կարևորագույն սկզբունքներին, գիտական աշխատանք իրականացնելու նախապայմաններին,
· ծանոթացնել գիտական աշխատություններից, գրքերից, հոդվածներից, տեղեկատվական աղբյուրներից և համացանցից օգտվելու սկզբունքներին,
· ներկայացնել գիտական զեկուցում և աշխատանք կազմելու և ձևավորելու սկզբունքները, ծանոթացնել գիտական էթիկայի նորմերին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. որոշելու գիտական աշխատություն գրելու սկզբունքներն ու մեթոդները,
2. դասակարգելու ընտրված նյութի վերաբերյալ գիտական գրականությունը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. գործնականում իրականացնելու ստացած տեսական գիտելիքները,
2. կատարելու գիտահետազոտական աշխատանք։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. համակարգելու լեզվաբանության ոլորտի ուսումնասիրությունների վերաբերյալ տվյալներ,
2. մեկնաբանելու գիտահետազոտական աշխատանքի կատարման ընթացքը։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների ծանոթացնել գիտական, լեզվաբանական ուսումնասիրության կարևորագույն սկզբունքներին, գիտական աշխատանք իրականացնելու նախապայմաններին,
· ծանոթացնել գիտական աշխատություններից, գրքերից, հոդվածներից, տեղեկատվական աղբյուրներից և համացանցից օգտվելու սկզբունքներին,
· ներկայացնել գիտական զեկուցում և աշխատանք կազմելու և ձևավորելու սկզբունքները, ծանոթացնել գիտական էթիկայի նորմերին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. լեզվաբանական նյութի քննարկումներ և վերլուծություններ,
2. լուսապատկերների ներկայացում,
3. գործնական աշխատանքներ՝ տարբեր միջոցների ու մեթոդների կիրառմամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Գիտական սեմինարը գնահատվում է ստուգարքի ձևով։ Դրական (ստուգված) է գնահատվում այն դեպքում, եթե ուսանողը մասնակցել է սեմինարներին, կատարել հանձնարարված առաջադրանքները, սահմանված ժամկետում ներկայացրել ինքնուրույն աշխատանքը։
6. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տիտղոսաթերթ
Ստորագրությունների էջ
Համառոտագիր
Բովանդակություն
Ներածություն
Հիմնական մաս
Եզրակացություններ (և առաջարկություններ)
Օգտագործված գրականության ցանկ
Հավելվածներ
3-րդ
90
6 շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603/Մ20
1. Դասընթացի նպատակ
· գործնական աշխատանքների միջոցով զարգացնել ուսանողի մասնագիտական հմտությունները և փորձառությունը,
· ձևավորել մասնագիտական ոլորտում ինքնուրույն աշխատելու կարողություններ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու մասնագիտական աշխատանքի հիմնական առանձնահատկությունները.
2. բացատրելու լեզվաբանական ուսումնասիրությունների հիմնական խնդիրները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. գործնականում իրականացնելու ստացած տեսական գիտելիքները,
2. կատարելու գիտահետազոտական աշխատանք։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. համակարգելու լեզվաբանական ուսումնասիրությունների վերաբերյալ տվյալներ,
2. մեկնաբանելու գիտահետազոտական աշխատանքի կատարման ընթացքը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· գործնական աշխատանքների միջոցով զարգացնել ուսանողի մասնագիտական հմտությունները և փորձառությունը,
· ձևավորել մասնագիտական ոլորտում ինքնուրույն աշխատելու կարողություններ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. բնագրերի լեզվի ուսումնասիրություն Մատենադարանում, գրադարաններում, գրողների թանգարաններում,
2. ձեռագրերի ընթերցում, համեմատական ուսումնասիրություն, վերծանում,
3. բնագրերի մշակման, խմբագրման, սրբագրման, ծանոթագրման աշխատանքներ հրատարակչություններում, ԳԱԱ գրականության ինստիտուտում,
4. մասնակցություն ամբիոնի գիտական աշխատանքին։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Պրակտիկան գնահատվում է ստուգարքի ձևով։ Պրակտիկան դրական (ստուգված) է գնահատվում այն դեպքում, եթե ուսանողը մասնակցել է պրակտիկային, կատարել ծրագրով նախատեսված առաջադրանքները, սահմանված ժամկետում ըստ փուլերի ներկայացրել պրակտիկայի հաշվետվություն։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • -
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Պրակտիկան իրաանացվում է հետևյալ սկզբունքներով.
1. Ծանոթացում պրակտիկայի անցկացման վայրի աշխատանքային առանձնահատկություններին։
2. Ուսումնասիրվող նյութերի (ձեռագրեր, բնագրեր, հրատարակություններ և այլն) ներկայացում և դրանց առանձնահատկությունների մեկնաբանում։
3. Կատարելիք աշխատանքի հստակ նպատակադրում (տեքստի խմբագրում, հրատարակության պատրաստում, ձեռագրի վերծանում, բնագրի ծանոթագրում, բնագրերի համեմատում, նյութի որոնում տարբեր աղբյուրներում, բանավոր կամ գրավոր (գրական կամ բանահյուսական) նյութի հավաքում և դասակարգում, արխիվային նյութերի մշակում և այլն),
4. Կատարելիք աշխատանքի ժամանակացույցի կազմում և ըստ ժամանակացույցի անհրաժեշտ աշխատանքների կատարում,
Վերջնարդյունքների ամփոփում և գնահատում։
1-3-րդ կիսամյակներ
Ինքնուրույն աշխատանքի ժամաքանակը՝ 50 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1603/Մ21
1. Դասընթացի նպատակ
Ուսանողին հնարավորություն տալ՝
· կատարելու գիտահետազոտական աշխատանք, հմտանալու գիտական փաստերի համակարգման և վերլուծության մեջ,
· կիրառելու լեզվաբանական մեթոդները սեփական ուսումնասիրություններում,
· գտնելու նյութի մշակման ինքնատիպ ուղիներ, կատարելու ինքնուրույն եզրահանգումներ,
· հարստացնելու գիտական միտքը և կիրառելու գիտական էթիկայի նորմերը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. ընտրելու գիտահետազոտական աշխատանքի արդյունավետ մեթոդաբանություն,
2. գործնականում իրականացնելու ուսումնառության ընթացքում ստացած գիտելիքները գիտահետազոտական աշխատանքում,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
3. ի մի բերելու հավաքված նյութը, համադրելու նախորդ շրջանի գրականագիտական աշխատությունների դրույթների հետ,
4.կիրառելու ստացած գիտելիքների սեփական ուսումնասիրության մեջ։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ուսանողին հնարավորություն տալ՝
· կատարելու գիտահետազոտական աշխատանք, հմտանալու գիտական փաստերի համակարգման և վերլուծության մեջ,
· կիրառելու լեզվաբանական մեթոդները սեփական ուսումնասիրություններում,
· գտնելու նյութի մշակման ինքնատիպ ուղիներ, կատարելու ինքնուրույն եզրահանգումներ,
· հարստացնելու գիտական միտքը և կիրառելու գիտական էթիկայի նորմերը։
4. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. Աշխատանքի արդիականության հիմնավորումը և գրականության վերլուծությունը՝ առավելագույնը 2 միավոր,
2. հետազոտության իրականացումը և արդյունքները՝ առավելագույնը 6 միավոր,
3. աշխատանքի շարադրումը և ձևավորումը՝ առավելագույնը 4 միավոր,
4. աշխատանքի հրապարակային պաշտպանությունը՝ առավելագույնը 8 միավոր։
5. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տիտղոսաթերթ
Ստորագրությունների էջ
Համառոտագիր
Բովանդակություն
Ներածություն
Հիմնական մաս
Եզրակացություններ (և առաջարկություններ)
Օգտագործված գրականության ցանկ
Հավելվածներ
Հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, 0025, Ալեք Մանուկյան 1 (+37460) 710000 info@ysu.am