Էկոլոգիա և կենսառեսուրսների կառավարում

Մագիստրոսական ծրագիր

Ուսումնական պլան

Կրթական մակարդակը՝
Մագիստրոս
Մասնագիտություն՝
051101.06.7 - Կենսաբանություն
Մասնագիտացումը՝
051101.06.7 - Էկոլոգիա և կենսառեսուրսների կառավարում
Շնորհվող որակավորումը՝
կենսաբանության մագիստրոսկենսաբանության մագիստրոս
Ծրագրի ուստարին՝
2024/2025
Ուսուցման ձևը՝
Առկա
Ուսումնառության լեզուն՝
Հայերեն

Ընդհանուր կրթական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
Գործ.-2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0309/Մ01
1. Դասընթացի նպատակ
· օժանդակել ուսանողներին՝ զարգացնելու ժամանակակից տեխնոլոգիաներից օգտվելու և մասնագիտական ոլորտում կիրառելու հմտություններ,
· ուսանողներին տրամադրել ՏՏ ոլորտի որոշակի գիտելիքներ մասնագիտական գործունեությանը համապատասխան,
· ծանոթացնել տվյալների հենքերի նախագծման, մշակման և հենքում տվյալների պահման, փոփոխման և պահանջվող ինֆորմացիան ստանալու ACCESS համակարգի միջոցներին,
· ձևավորել պատկերացում WEB - կայքերի ստեղծման և ձևավորման վերաբերյալ,
ուսանողին տալ իր անձնական էջը ձևավորելու կարողություններ՝ HTML և CSS կիրառությունների միջոցներով:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· ներկայացնելու հենքի դերը իր մասնագիտությունում,
· նկարագրելու ինտերնետային կայքերի ստեղծման սկզբունքները,
· ներկայացնելու տվյալների հենքերի ղեկավարման ACCESS համակարգի հնարավորությունները և սահմանափակումները,
· կիրառելու ձեռք բերված գիտելիքները մասնագիտական ոլորտում տվյալների հենք ստեղծելու համար:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· ACCESS-ով նախագծել և իրականացնել տվյալների հենքեր,
· HTML-CSS-ով մշակել ու ձևավորել ինտերնետային կայք և տեղադրել ինտերնետում:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. վերլուծելու խնդիրները և առաջարկելու լուծման եղանակներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· օժանդակել ուսանողներին՝ զարգացնելու ժամանակակից տեխնոլոգիաներից օգտվելու և մասնագիտական ոլորտում կիրառելու հմտություններ,
· ուսանողներին տրամադրել ՏՏ ոլորտի որոշակի գիտելիքներ մասնագիտական գործունեությանը համապատասխան,
· ծանոթացնել տվյալների հենքերի նախագծման, մշակման և հենքում տվյալների պահման, փոփոխման և պահանջվող ինֆորմացիան ստանալու ACCESS համակարգի միջոցներին,
· ձևավորել պատկերացում WEB - կայքերի ստեղծման և ձևավորման վերաբերյալ,
ուսանողին տալ իր անձնական էջը ձևավորելու կարողություններ՝ HTML և CSS կիրառությունների միջոցներով:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· նախագծային մեթոդ
. համագործակցային ուսուցում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է համակարգչի միջոցով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Sarwandi & Cyber Creative, Jago Microsoft Access 2016, Jakarta 2017
  • Elizabeth Castro , Bruce Hyslop , HTML and CSS: Visual QuickStart Guide / Edition 8. //Peachpit Press, 2013, 576 p.
  • Фримен Эрик. Изучаем HTML, XHTML u CSS, 2015
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· ACCESS տվյալների բազաների կառավարման համակարգ
. HTML և CSS վեբ կաիքերի ձևավորման միջոցներ
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ., գործ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ04
1. Դասընթացի նպատակ
· հետազոտական գործունեության էությանը և առանձնահատկություններին, հետազոտությունների ծրագրերին և դրանց մշակմանը, տարբեր բնույթի հետազոտությունների նպատակներին և խնդիրներին, դրանց հիմնավորմանը և ձևակերպմանը վերաբերող պատշաճ գիտելիքներ,
· հետազոտությունների դասակարգմանը և տեսակներին, ինչպես նաև մեթոդներին, արդյունքների մշակման և ներկայացման, կենսաչափման սկզբունքների, քանակական արդյունքների վիճակագրական մշակման, ալգորիթմերին և ծրագրերին, չափանիշներին, մետավերլուծութանը վերաբերող մասնագիտական պատշաճ գիտելիքներ,
. հետազոտությունների արդյունքների հավաստիության, եզրահանգման և արդյունքների նշանակության, կենդանի օրգանիզմների ընտրության, դրանց պահպանման, խնամքին, կենսաբանական մոդելների ասպեկտներին առնչվող պատշաճ, հիմնարար և համակարգված պատկերացում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու անհատական և խմբակային (համալիր), նախաձեռնող և պատվիրված հետազոտությունների առանձնահատկությունները,
2. ներկայացնելու ռեֆերատի, թեզիսի, հոդվածի, զեկուցման, հաշվետվության և այլ տիպի գիտական տեղեկատվության մշակման եղանակները,
3. լուսաբանելու հետազոտությունների առանձնահատկությունները կենսաբանության և բժշկագիտության մեջ,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. իրականացնելու հետազոտությունների պլանավորում՝ հիմնավորում, պատենտա-տեղեկատվական վերլուծություն,
2. կիրառելու մեթոդների ընտրության, դրական և բացասական ստուգիչների, ճշգրիտ տվյալների և դրանց վերարտադրության սկզբունքները,
3. օգտագործելու որակական և քանակական, վերլուծական և համեմատական մեթոդներ,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. համակողմանի վերլուծելու փորձնական արդյունքները և տեսական նյութը,
2. պատրաստելու հետազոտությունների արդյունքների ներկայացմամբ զեկուցումներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հետազոտական գործունեության էությանը և առանձնահատկություններին, հետազոտությունների ծրագրերին և դրանց մշակմանը, տարբեր բնույթի հետազոտությունների նպատակներին և խնդիրներին, դրանց հիմնավորմանը և ձևակերպմանը վերաբերող պատշաճ գիտելիքներ,
· հետազոտությունների դասակարգմանը և տեսակներին, ինչպես նաև մեթոդներին, արդյունքների մշակման և ներկայացման, կենսաչափման սկզբունքների, քանակական արդյունքների վիճակագրական մշակման, ալգորիթմերին և ծրագրերին, չափանիշներին, մետավերլուծութանը վերաբերող մասնագիտական պատշաճ գիտելիքներ,
. հետազոտությունների արդյունքների հավաստիության, եզրահանգման և արդյունքների նշանակության, կենդանի օրգանիզմների ընտրության, դրանց պահպանման, խնամքին, կենսաբանական մոդելների ասպեկտներին առնչվող պատշաճ, հիմնարար և համակարգված պատկերացում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում,
· ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց,
· անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում,
. ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առաջին ընթացիկ քննություն - 4 միավոր
Երկրորդ ընթացիկ քննություն - 5 միավոր
Ինքնուրույն աշխատանք - 8 միավոր
Մասնակցություն - 3 միավոր:

6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Меледина Т.В., Данина М.М. (2015) Методы планирования и обработки результатов научных исследований. Учебн. пособие, С-Петербург: Ун-т ИТМО, ИХиБТ, 110 с.
  • Сидняев Н.И. (2015) Теория планирования эксперимента и анализ статистических данных, Юрайт, 495 c.
  • Creswell, J.W. (2008). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (3rd). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
  • Marczyk G., DeMatteo D., Festinger D. (2005) Essentials of Research Design and Methodology John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey.
  • Montgomery, D. (2013). Design and analysis of experiments (8th ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ներածություն։ Հետազոտական գործունեության էությունը և առանձնահատկությունները։
· Հետազոտությունների ծրագրեր և դրանց մշակում։
· Հետազոտությունների տարբեր բնույթը։
· Հետազոտությունների նպատակները և խնդիրները, դրանց հիմնավորումը և ձևակերպումը։
· Գիտական տեղեկատվությունը (ռեֆերատ, թեզիս, հոդված, զեկուցում, մենագրություն, ձեռնարկ, ատենախոսություն, հաշվետվություն և այլն), դրա մշակման եղանակները։
· Գիտնականի և հետազոտության գիտաչափական տվյալներ: Ուսանողների ինքնուրույն աշխատանքը, ձևերը և տեսակները։
· Հետազոտությունների պլանավորմում՝ հիմնավորում, պատենտա-տեղեկատվական վերլուծություն, օրացուցային ծրագիր, նյութական բազա (սարքավորումներ), ֆինանսավորման ծավալ, մասնագիտական կադրային ապահովում։
· Փորձերի պլանավորման համառոտ պատմությունը, տեսությունը և փուլերը։ Հետազոտությունների մեթոդներ։
· Հետազոտությունների առանձնահատկությունները կենսաբանության և բժշկագիտության մեջ։
· Կենդանի օրգանիզմների ընտրությունը, դրանց պահպանումը և խնամքը։
. Կենսաբանական մոդելներ։
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/ շաբ.
Գործ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
· լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվի որպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին,
· հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
· մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում,
. մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ընկալելու, հասկանալու, մեկնաբանելու մասնագիտական տեքստերի բովանդակությունն ու կառուցվածքը,
2. տիրապետելու մասնագիտական և ընդհանուր բառապաշարի հենքային շերտերին՝ դրանց ճշգրիտ գործածության նպատակադրմամբ,
3. ցուցաբերելու մասնագիտության ոլորտում անգլերեն լեզվով ինքնուրույն աշխատանք կատարելու սկզբունքների իմացություն։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. իրականացնելու գրավոր և բանավոր մասնագիտական տեքստերի ընթերցում, վերարտադրում և թարգմանություն,
2. ձևավորելու և ներկայացնելու բանավոր կապակցված խոսք՝ ուսումնասիրվող մասնագիտական թեմաների վերաբերյալ,
3. արտահայտելու և հիմնավորելու կարծիք՝ երկխոսության մեջ մտնելով համակուրսեցիների հետ։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. արդյունավետ օգտվելու տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվի որպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին,
· հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
· մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում,
. մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք,
. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ:
· Գրավոր ստուգում (թեստ անցած լեզվական նյութի հիման վրա),
. բանավոր ստուգում (կարդալ, թարգմանել և վերարտադրել մասնագիտական տեքստը):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Apresyan M., Bagiryan D. «A new Glimpse into Science» Yerevan 2015.
  • Bruce Alberts, Dennis Bray, Julian Lewis “Molecular Biology of the Cell” 1983.
  • Karol Kozak “Large Scale Data Handing in Biology” 1st edition 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Մասնագիտական լեզվի բառապաշարի առանձնահատկություններ։
· Անգլերենով մասնագիտական գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների վերլուծություն։
· Դասախոսության ընթացքում նյութի կարևոր առանցքային կետերի գրառում։
· Տարբեր աղբյուրներից մասնագիտական տեղեկատվության առանձին մասերի համադրում և շարադրում։
. Գրավոր տեքստերի վերաձևակերպում մասնագիտական բառապաշարի օգտագործմամբ:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/ շաբ.
Գործ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
· տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում,
· ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար,
· հարստացնել ուսանողների բառապաշարը,
· զարգացնել լեզվական բոլոր հմտությունները (կարդալ-հասկանալ-վերարտադրել, լսել-հասկանալ-վերարտադրել, խոսել, գրել),
· ձևավորել գերմաներենով հաղորդակցվելու կարողություններն և ունակությունները,
· ձևավորել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
. ձևավորել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կազմելու մենախոսական և երկխոսական մասնագիտական և ընդհանուր հաղորդակցական տեքստեր ճիշտ հնչերանգով,
2. տարբերելու մայրենի և ուսումնասիրվող օտար լեզվի անհամապատասխանությունները, հասկանալու երկու լեզուներում դրանց փոխադրման միջոցները,
3. ճիշտ օգտագործելու ուսումնասիրվող լեզվի ժողովրդի մշակույթին բնորոշ հաղորդակցման, բարեկիրթ խոսքի կաղապարներն ու վարքի նորմերը,
4. ճիշտ օգտագործելու ուսումնասիրվող լեզվի բառակազմական հիմնական կաղապարների ու միջոցների գործածման ձևերը,
5. ընդլայնելու թեմատիկ բառապաշարը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· ճիշտ կազմելու գերմաներենին բնորոշ ձևաբանական և քերականական կաղապարները, համապատասխան ձևով գործադրելու ձեռք բերած թեմատիկ բառապաշարը,
· կազմելու երկխոսություններ, գրելու փոխադրություններ,
· թարգմանելու մասնագիտական տեքստեր,
· հանպատրաստից մասնակցելու երկխոսության՝ իրեն հետաքրքրող տեղեկություններ ստանալու նպատակով,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. վերլուծելու գերմաներենի կառուցվածքային կաղապարներն ու հարացույցային ձևերը,
2. գործնականում կիրառելու թեմատիկ բառապաշարը,
3. արդյունավետ օգտվելու տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով,
4. գիտակցելու օտար լեզվի իմացության կարևորությունը ուսման, ինքնակրթության ու ինքնակատարելագործման մեջ, կիրառության արդյունավետությունը առօրյա կյանքում և միջանձնային ու միջմշակութային հաղորդակցման մեջ և ձգտելու հարստացնել իր իմացությունը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում,
· ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար,
· հարստացնել ուսանողների բառապաշարը,
· զարգացնել լեզվական բոլոր հմտությունները (կարդալ-հասկանալ-վերարտադրել, լսել-հասկանալ-վերարտադրել, խոսել, գրել),
· ձևավորել գերմաներենով հաղորդակցվելու կարողություններն և ունակությունները,
· ձևավորել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
. ձևավորել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
· բանավոր ներկայացում/պրեզենտացիա (անհատական ինքնուրույն նախագծի իրականացում),
· գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
. իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
.Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով՝ բանավոր հարցման ձևով` անցած նյութի հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • DaF kompakt neu A1 - B1. Klett Verlag Stuttgart, 2016.
  • Смирнова Н.М., Зубовская Н.К. Немецкий язык для студентов-биологов. Deutsch für Biologiestudenten. Пособие для студентов биол. фак. Минск: БГУ, 2012. - 139 с.
  • Dreyer,R. Schmitt. Lehr - und Übungsbuch der deutschen Grammatik. München: Max Hueber Verlag für Deutsch, 2001. - 320 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Քերականություն. հիմնական ձևաբանական և շարահյուսական կառույցներն ու տիպերը, նրանց առանձնահատկությունները խոսքում և մասնագիտական ոլորտում:
· Տվյալ ոլորտի մասնագիտական լեզվի բառապաշարային, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունները:
. Մասնագիտական տեքստերի վերլուծությունը և դրանց իրացումը գերմաներենով /գրավոր ու բանավոր/:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/ շաբ.
Գործ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1705/Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
ապահովել արդեն ձեռք բերված լեզվական գիտելիքների և հաղորդակցման հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով,
● ընդլայնել մասնագիտական բառապաշարը,
● ծանոթացնել մասնագիտական թարգմանության հիմունքներին և տեխնիկային,
● զարգացնել մասնագիտական թարգմանության տեխնիկան,
● զարգացնել բառարանից օգտվելու հմտությունները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տիրապետելու բանավոր խոսքի գործնական ոճի առանձնահատկություններին,
2. ցուցաբերելու ոլորտի անհրաժեշտ բառապաշարի հստակ իմացություն,
3. ազատ թարգմանելու մասնագիտական տեքստը, տերմինները,
4. մեկնաբանելու մասնագիտական տերմինները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կազմելու երկխոսություններ մասնագիտական թեմայով,
2. կրճատելու/ընդլայնելու տեքստը,
3. զբաղվելու մասնագիտական գործունեությամբ օտարալեզու միջավայրում,
4. վարելու մասնագիտական ուղղվածության զրույց, բանակցություն օտար լեզվով,
5. կազմակերպելու շնորհանդեսներ, ելույթներ մասնագիտական թեմայով,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. որոնելու տվյալ թեմայով տեղեկատվություն,
2. ընդլայնելու տեղեկատվական աղբյուրները,
3. փոխանակելու մտքերը թեմայի շուրջ։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
ապահովել արդեն ձեռք բերված լեզվական գիտելիքների և հաղորդակցման հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով,
● ընդլայնել մասնագիտական բառապաշարը,
● ծանոթացնել մասնագիտական թարգմանության հիմունքներին և տեխնիկային,
● զարգացնել մասնագիտական թարգմանության տեխնիկան,
● զարգացնել բառարանից օգտվելու հմտությունները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունքներ,
· ինքնուրույն աշխատանք,
· թիմային աշխատանք,
· բանավոր ներկայացում,
· հարց և պատասխան,
· ստուգողական աշխատանք,
· ուսուցողական ֆիլմի դիտում,
. բանավեճ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
.Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Алексеенко Т.Н. Научный стиль речи. Учебное пособие для иностранных студентов. Харьков: ХНУ, 2005.
  • Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015.
  • Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыхина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Քերականության հիմնական հարցեր։
· Խոսքի մշակույթի հիմնախնդիրներ։
· Շարահյուսական կառուցվածքներ։
· Գիտական ոճի ոճաբանական առանձնահատկություններ։
· Գիտական ոճի ձևաբանական առանձնահատկություններ։
· Մասնագիտական տերմինաբանության առանձնահատկություններ։
· Բանավոր թարգմանության առանձնահատկություններ։
. Բանավոր թարգմանության տեխնիկա։
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ /շաբ.
Գործ. - 2 ժամ /շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
· խորացնել ուղղախոսական և ուղղագրական հմտությունները,
· խորացնել նախորդ կիսամյակում ձեռք բերված ձևաբանական և շարահյուսական գիտելիքները,
· ձևավորել բառային հմտություններ նոր թեմատիկային համապատասխան,
. ձևավորել բանավոր հաղորդակցական կարողություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնեուլ ֆրանսերենի քե­րա­կա­նական և ­բա­ռային գի­տե­լիք­նե­րը,
2. տիրապետելու ֆրանսերեն տեքստի ընթերցանության և ուղղախոսության կանոններին,
3. վերհիշելու և գործածելու անցած բառապաշարը,
4. վերարտադրելու պարզ տեքստեր:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օգտվելու բառարանից, գտնելու անծանոթ բառերը,
2. հաս­կա­նալու ունկնդրման նյու­թի հիմ­նա­կան բո­վան­դա­կութ­յու­նը,
3. գործածելու քերականական կանոնները բանավոր խոսքում,
4. հա­ղոր­դակց­վելու ծրագրային թեմաների շուրջ,
5. ըն­թեր­ցելու և թարգմանելու գեղարվեստական պարզեցված տեքս­տեր,
6. կարողանալու գրել պարզ տեղեկություններ սեփական անձի վերաբերյալ, հակիրճ հաղորդագրություններ և բացիկներ,
7. կարողանալու վարել հակիրճ զրույցներ համապատասխան թեմաների շուրջ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. հաղորդակցվելու գրավոր և բանավոր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· խորացնել ուղղախոսական և ուղղագրական հմտությունները,
· խորացնել նախորդ կիսամյակում ձեռք բերված ձևաբանական և շարահյուսական գիտելիքները,
· ձևավորել բառային հմտություններ նոր թեմատիկային համապատասխան,
. ձևավորել բանավոր հաղորդակցական կարողություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
. ինտերակտիվ մեթոդներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ.
1-ին ընթացիկ գրավոր ստուգում,
2-րդ ընթացիկ բանավոր ստուգում:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Exercices de grammaire A2. Hachette, Paris 2004.
  • Compréhension orale. Niveau 1. CLE international, Paris 2004.
  • Grammaire progressive du français, niveau débutant. M.Grégoire, CLE international, Paris, 2007.
  • Vite et bien 1, A1/A2 Claire Miquel, CLE international, Paris 2009.
  • Vocabulaire progressif du français, niveau débutant, Claire Miquel, CLE international, Paris 2007.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ֆրանսերենի հնչյունական համակարգ:
· Քերականություն:
. Բառապաշար:
1-ին կիսամյակ
42ժամ/շաբ.
Գործ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Մ02
1. Դասընթացի նպատակ
· ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունների զարգացում,
· մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում,
· հիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում,
. մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանություն։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բացատրելու անգլերենի քերականության հիմունքները և ճիշտ կիրառելու քերականական կառույցները,
2. ներկայացնելու մասնագիտական բառային ֆոնդի հիմնական հասկացությունները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կիրառելու գրավոր խոսքի հիմնական հմտությունները,
2. հաղորդակցվելու ընդհանուր և մասնագիտական թեմաներով՝ կիրառելով բանավոր խոսքի հիմնական հմտությունները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. օգտվելու մասնագիտությանն առնչվող տեղեկատվական աղբյուրներից։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունների զարգացում,
· մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում,
· հիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում,
. մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանություն։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք,
. ինքնուրույն աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ:
· Գրավոր ստուգում (թեստ անցած լեզվական նյութի հիման վրա):
. Բանավոր ստուգում (կարդալ, թարգմանել և վերարտադրել մասնագիտական տեքստը):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Apresyan M., Bagiryan D. “Mastering English for Biologists’’.
  • Murray Broomberg “504 Absolutely Essential words”.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Անգլերենի քերականական կառույցները:
· Ընդհանուր բառապաշարի զարգացում:
· Մասնագիտական անգլերենի հիմնական բառապաշարը:
. Մասնագիտական անգլերեն լեզվով գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների ներմուծում:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
Գործ.-2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Մ02
1. Դասընթացի նպատակ
· տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում,
· ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար,
· հարստացնել ուսանողների բառապաշարը,
· զարգացնել լեզվական բոլոր հմտությունները (կարդալ-հասկանալ-վերարտադրել, լսել-հասկանալ-վերարտադրել, խոսել, գրել),
· ձևավորել գերմաներենով հաղորդակցվելու կարողություններն և ունակությունները,
· ձևավորել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
. ձևավորել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կազմելու մենախոսական և երկխոսական մասնագիտական և ընդհանուր հաղորդակցական տեքստեր ճիշտ հնչերանգով,
2. տարբերելու մայրենի և ուսումնասիրվող օտար լեզվի անհամապատասխանությունները, հասկանալու երկու լեզուներում դրանց փոխադրման միջոցները,
3. ճիշտ օգտագործելու ուսումնասիրվող լեզվի ժողովրդի մշակույթին բնորոշ հաղորդակցման, բարեկիրթ խոսքի կաղապարներն ու վարքի նորմերը,
4. ճիշտ օգտագործելու ուսումնասիրվող լեզվի բառակազմական հիմնական կաղապարների ու միջոցների գործածման ձևերը,
5. ընդլայնելու թեմատիկ բառապաշարը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. ճիշտ կազմելու գերմաներենին բնորոշ ձևաբանական և քերականական կաղապարները, համապատասխան ձևով գործադրելու ձեռք բերած թեմատիկ բառապաշարը,
2. կազմելու երկխոսություններ, գրելու փոխադրություններ,
3. թարգմանելու մասնագիտական տեքստեր,
4. հանպատրաստից մասնակցելու երկխոսության՝ իրեն հետաքրքրող տեղեկություններ ստանալու նպատակով,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. վերլուծելու գերմաներենի կառուցվածքային կաղապարներն ու հարացույցային ձևերը,
2. գործնականում կիրառելու թեմատիկ բառապաշարը,
3. արդյունավետ օգտվելու տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով,
4. գիտակցելու օտար լեզվի իմացության կարևորությունը ուսման, ինքնակրթության ու ինքնակատարելագործման մեջ, կիրառության արդյունավետությունը առօրյա կյանքում և միջանձնային ու միջմշակութային հաղորդակցման մեջ և ձգտելու հարստացնել իր իմացությունը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում,
· ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար,
· հարստացնել ուսանողների բառապաշարը,
· զարգացնել լեզվական բոլոր հմտությունները (կարդալ-հասկանալ-վերարտադրել, լսել-հասկանալ-վերարտադրել, խոսել, գրել),
· ձևավորել գերմաներենով հաղորդակցվելու կարողություններն և ունակությունները,
· ձևավորել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
. ձևավորել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
· բանավոր ներկայացում/պրեզենտացիա (անհատական ինքնուրույն նախագծի իրականացում),
· գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
. իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով՝ բանավոր հարցման ձևով` անցած նյութի հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • DaF kompakt neu A1 - B1. Klett Verlag Stuttgart, 2016.
  • Смирнова Н.М., Зубовская Н.К. Немецкий язык для студентов-биологов. Deutsch für Biologiestudenten. Пособие для студентов биол. фак. Минск: БГУ, 2012. 139 с.
  • Dreyer,R. Schmitt. Lehr - und Übungsbuch der deutschen Grammatik. München: Max Hueber Verlag für Deutsch, 2001. 320 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Քերականություն. հիմնական ձևաբանական և շարահյուսական կառույցներն ու տիպերը, նրանց առանձնահատկությունները խոսքում և մ մասնագիտական ոլորտում:
· Տվյալ ոլորտի մասնագիտական լեզվի բառապաշարային, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունները:
. Մասնագիտական տեքստերի վերլուծությունը և դրանց իրացումը գերմաներենով /գրավոր ու բանավոր/:
1-ին կիսամյակ
2ժամ/շաբ.
Գործ. – 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Մ02
1. Դասընթացի նպատակ
· ձևավորել ֆրանսերեն հնչյունները արտաբերելու և ընթերցելու հմտություններ,
· ձևավորել ծրագրով նախատեսված ձևաբանական, շարահյուսական և բառային հմտություններ,
. ձևավորել յուրացված բառային և քերականական նյութի հիման վրա հա­ղոր­դակ­ցութ­յան հա­մար անհ­րա­ժեշտ բա­նա­վոր և գ­րա­վոր խոս­քի հմտություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. սահմանելու ֆրանսերենի արտասանական կանոնները,
2. ներկայացնելու ֆրանսերենի քերակականական կանոնները,
3. վերարտադրելու պարզ տեքստեր,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· արտաբերելու ֆրանսերեն հնչյունները, կարդալու պարզ տեքստեր,
· կիրառելու քերականական կանոնները բանավոր խոսքում,
· ծրագրային լեզվական նյութի շրջանակներում ծավալելու զրույց և արտահայտելու կարծիք,
· գրավոր և բանավոր թարգմանելու պարզ տեքստեր,
· գրելու բացիկներ, կարճ նամակներ ու հաղորդագրություններ,
· կարողանալու ըմբռնել, հասկանալ բառեր և պարզ նախադասություններ,
. ձևակերպելու պարզ հարցեր և արտահայտելու պարզ մտքեր:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ձևավորել ֆրանսերեն հնչյունները արտաբերելու և ընթերցելու հմտություններ,
· ձևավորել ծրագրով նախատեսված ձևաբանական, շարահյուսական և բառային հմտություններ,
. ձևավորել յուրացված բառային և քերականական նյութի հիման վրա հա­ղոր­դակ­ցութ­յան հա­մար անհ­րա­ժեշտ բա­նա­վոր և գ­րա­վոր խոս­քի հմտություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է գրավոր աշխատանքով և բանավոր ստուգմամբ.
· 1-ին ընթացիկ գրավոր ստուգում,
. 2-րդ ընթացիկ բանավոր ստուգում:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Grammaire progressive du français, niveau débutant. M.Grégoire, CLE international, Paris, 2007.
  • Manuel de français. И.Н Попова, Ж.А. Казакова, Г.М.Ковальчук, Москва, Высшая школа 2005
  • Vite et bien 1, A1/A2 Claire Miquel, CLE international, Paris 2009.
  • Vocabulaire progressif du français, niveau débutant, Claire Miquel, CLE international, Paris 2007.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· ֆրանսերենի հնչյունական համակարգ:
· Քերականություն:
. Բառապաշար:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
Գործ.-2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1705/Մ02
1. Դասընթացի նպատակ
· ընդլայնել գրավոր խոսքի բառապաշարը,
· զարգացնել գրավոր խոսքի հմտությունները,
· ծանոթացնել խոսքի մշակույթի հիմնական դրույթներին,
· ծանոթացնել հիմնական շարահյուսական կառուցվածքներին,
· ծանոթացնել գիտական ոճի առանձնահատկություններին,
· ապահովել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի և տերմինների ընկալումը,
· ապահովել մասնագիտական տեքստի ընկալումը և թարգմանումը,
· զարգացնել մասնագիտական տեքստերի գրավոր թարգմանության հմտությունները,
. ծանոթացնել ամփոփագրեր և ռեֆերատներ կազմելու հմտություններին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տիրապետելու գործնական գրավոր խոսքի նորմերին,
2. ցուցաբերելու անհրաժեշտ մասնագիտական բառապաշարի հստակ իմացություն,
3. մեկնաբանելու մասնագիտական տերմինները,
4.. տիրապետելու պահանջվող քերականական կանոնները,
5. օգտվելու ժամանակակից համակարգչային թարգմանչական ծրագրերից,
6. կրճատելու/ընդլայնելու թարգմանվող տեքստը։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օտար լեզվով վարել գործնական նամակագրություն,
2. կատարելու պրոֆեսիոնալ բնույթի տեղեկատվության երկկողմանի գրավոր թարգմանություն,
3. աշխատելու զուգահեռ տեքստերի հետ։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. տվյալ թեմայով տեղեկատվության որոնում,
2. տեղեկատվական աղբյուրների ընդլայնում,
3. թեմայի շուրջ մտքերի փոխանակում,
4. բառարանների և տեղեկատվական այլ աղբյուրների արհեստավարժ կիրառում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ընդլայնել գրավոր խոսքի բառապաշարը,
· զարգացնել գրավոր խոսքի հմտությունները,
· ծանոթացնել խոսքի մշակույթի հիմնական դրույթներին,
· ծանոթացնել հիմնական շարահյուսական կառուցվածքներին,
· ծանոթացնել գիտական ոճի առանձնահատկություններին,
· ապահովել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի և տերմինների ընկալումը,
· ապահովել մասնագիտական տեքստի ընկալումը և թարգմանումը,
· զարգացնել մասնագիտական տեքստերի գրավոր թարգմանության հմտությունները,
. ծանոթացնել ամփոփագրեր և ռեֆերատներ կազմելու հմտություններին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. գործնական պարապմունքներ,
. ինքնուրույն աշխատանք,
. թիմային աշխատանք,
. գրավոր ներկայացում,
. գրավոր թարգմանություն,
. ստուգողական աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Алексеенко Т.Н. Научный стиль речи. Учебное пособие для иностранных студентов. Харьков: ХНУ, 2005.
  • Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015.
  • Кесаян М.Д., Овакимян Н.В. и др. Учебное пособие по русскому языку (для студентов факультета географии и геологии по специальности «Туризм и сервис»). Ер.: ЕГУ, 2016.
  • Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыхина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010.
  • Осипова О.Я. Транспортное обслуживание туристов. М.: Академия, 2004.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Քերականության հիմնական հարցեր։
. Խոսքի մշակույթի հիմնախնդիրներ։
.Շարահյուսական կառուցվածքներ։
. Գիտական ոճի ոճաբանական առանձնահատկություններ։
. Գիտական ոճի ձևաբանական առանձնահատկություններ։
. Մասնագիտական տերմինաբանության առանձնահատկություններ։
. Թարգմանչական տեխնիկա։

Մասնագիտական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ., գործ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0704,0706/Մ07
1. Դասընթացի նպատակ
· համադրել կենդանաբանական և ֆիզիոլոգիական գիտելիքները՝ կենսաբժշկության ընտրովի և արդիական խնդիրների գիտակցման և վերլուծման նպատակով։
. ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տալ օրգանիզմի, օրգան համակարգերի ֆիզիոլոգիական գործառույթների ախտաբանական դրսևորման վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ճանաչելու ժամանակակից կենսաբժշկագիտության խնդիրները և կենսաբժշկագիտության նշանակությունը ժամանակակից գիտության համար,
2. ըմբռնելու որոշ հիվանդությունների ժամանակ մարդու օրգանիզմում ընթացող հիմնական պրոցեսների փոփոխության և դրանց ներքին և արտաքին ազդակների հետ փոխազդեցության դրդապատճառները,
3. պարզաբանելու բժշկագիտության համար հիմք հանդիսացող օրգանիզմի ընդհանուր և մասնավոր ախտաբանական գործընթացները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կիրառելու կենսաբանական հետազոտությունների ժամանակակից մեթոդները բժշկագիտության բնագավառում,
2. օգտագործելու ստացած մակաբուծաբանական գիտելիքները մակաբուծային հիվադությունների ախտորոշման և կանխարգելման համար,
3. կատարելու արյունաստեղծ, արյան և արյունամակարդման համակարգերի հետազոտություններ` այդ համակարգերում առկա ախտաբանական գործընթացները բացահայտելու նպատակով,
4. տարբերակելու հյուսվածքներում և օրգաններում տարբեր ախտաբանական պրոցեսների ընթացքում առաջացող ձևաբանական փոփոխությունները,
5. կիրառելու գործնականում ստացված գիտելիքները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. վերլուծելու և կանխատեսելու կենսաբանական ժամանակակից հետազոտությունների արդյունքների հնարավոր կիրառումը բժշկագիտության բնագավառում,
2. տիրապետելու ժամանակակից կենսաբժշկագիտության հիմնարար մեթոդաբանությանը,
3. օգտագործելու գիտելիքները որոշակի կենսաբանական խնդիրների լուծման ժամանակ,
4. պատրաստելու և ներկայացնելու գիտական զեկուցումներ, հաշվետվություններ, վարելու գիտական բանավեճեր,
5. պատրաստելու և ներկայացնելու գիտական զեկուցումներ, հաշվետվություններ, վարելու գիտական բանավեճեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· համադրել կենդանաբանական և ֆիզիոլոգիական գիտելիքները՝ կենսաբժշկության ընտրովի և արդիական խնդիրների գիտակցման և վերլուծման նպատակով։
. ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տալ օրգանիզմի, օրգան համակարգերի ֆիզիոլոգիական գործառույթների ախտաբանական դրսևորման վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· գործնական պարապմունքներ,
· սեմինարներ,
. ինքնուրույն աշխատանք՝ գրականության ընթերցում, զեկույցների պատրաստում և ցուցադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն` առավելագույնը 4 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն` առավելագույնը 4 միավոր:
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 4 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն՝ բանավոր հարցում 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Rose, Nikolas (2007) The Politics of Life Itself: Biomedicine. Power, and Subjectivity in the Twenty-First Centuty, Princeton, New Jersey: Princeton University Press.p. 372. ISBN 0-691-12191-5.
  • "Health Careers". http: //wihealthcareers. Org/Career_occ_view.cfm?o_id=62. Retrieved on 2007-03-11.
  • Pail D Ellner (2006). Biomedical Scientist as Expert Witness. ASM Press. ISBN 1 -55581-345
  • Генис. Д. Е. Медицинская паразитология. 1991 г., 240 с.
  • Ջիվանյան Կ.Ա. «Իմունոլոգիա». Ուսումնական ձեռնարկ։ Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2015, 308 էջ։
  • Змушко Е.И., Белозеров Е.С., Митин Ю. А. Клиническая иммунология. Изд. Питер, СПб, 2001, 576 с.
  • Данилов Р.К., Боровая Т.Г. Обшая и медицинская эмбриология. СпецЛит. СПб. 2003, 231с.
  • Бурместер Г.-Р., Пецутто А. Наглядная иммунология. Москва, 320с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Կենսաբժշկագիտությունը որպես գիտություն։
· Մարդու տարբեր բնույթի գործունեության բժշկակենսաբանական հիմնադրույթները։
· Կենսաբժշկագիտության մեջ օգտագործվող հետազոտությունների ժամանակակից մեթոդներ՝ իմունահիստոքիմիական, մոլեկուլային, կենսաքիմիական, իմունաբլոթինգ և այլն։
· Հակաուռուցքային իմունիտետ։ Իմունաթերապիա։
· Ռեպրոդուկտիվ գործընթացներում իմունային համակարգի դերը։
· Իմունիտետ և անպտղություն։
· Պտղի իմունիտետ։
· Մարդու սաղմնային զարգացման կրիտիկական շրջաններ։
· Հակավիրուային իմունիտետ, Covid-19։
· Միկոտոքսիններ և նրանց ազդեցությունը տարբեր օրգանների վրա։
· Թունավոր կենդանիներ, կենդանիների թույների օգտագործումը բժշկության մեջ։
· Համաճարակաբանություն։
· Բժշկական միջատաբանություն։
· Բժշկական արախնոլոգիա։
. Բժշկական հելմինթոլոգիա։ Բժշկական պրոտիստոլոգիա։
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ., գործ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0704,0706/Մ07
1. Դասընթացի նպատակ
· համադրել կենդանաբանական և ֆիզիոլոգիական գիտելիքները՝ կենսաբժշկության ընտրովի և արդիական խնդիրների գիտակցման և վերլուծման նպատակով։
. ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տալ օրգանիզմի, օրգան համակարգերի ֆիզիոլոգիական գործառույթների ախտաբանական դրսևորման վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ճանաչելու ժամանակակից կենսաբժշկագիտության խնդիրները և կենսաբժշկագիտության նշանակությունը ժամանակակից գիտության համար,
2. ըմբռնելու որոշ հիվանդությունների ժամանակ մարդու օրգանիզմում ընթացող հիմնական պրոցեսների փոփոխության և դրանց ներքին և արտաքին ազդակների հետ փոխազդեցության դրդապատճառները,
3. պարզաբանելու բժշկագիտության համար հիմք հանդիսացող օրգանիզմի ընդհանուր և մասնավոր ախտաբանական գործընթացները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կիրառելու կենսաբանական հետազոտությունների ժամանակակից մեթոդները բժշկագիտության բնագավառում,
2. օգտագործելու ստացած մակաբուծաբանական գիտելիքները մակաբուծային հիվադությունների ախտորոշման և կանխարգելման համար,
3. կատարելու արյունաստեղծ, արյան և արյունամակարդման համակարգերի հետազոտություններ` այդ համակարգերում առկա ախտաբանական գործընթացները բացահայտելու նպատակով,
4. տարբերակելու հյուսվածքներում և օրգաններում տարբեր ախտաբանական պրոցեսների ընթացքում առաջացող ձևաբանական փոփոխությունները,
5. կիրառելու գործնականում ստացված գիտելիքները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. վերլուծելու և կանխատեսելու կենսաբանական ժամանակակից հետազոտությունների արդյունքների հնարավոր կիրառումը բժշկագիտության բնագավառում,
2. տիրապետելու ժամանակակից կենսաբժշկագիտության հիմնարար մեթոդաբանությանը,
3. օգտագործելու գիտելիքները որոշակի կենսաբանական խնդիրների լուծման ժամանակ,
4. պատրաստելու և ներկայացնելու գիտական զեկուցումներ, հաշվետվություններ, վարելու գիտական բանավեճեր,
5. պատրաստելու և ներկայացնելու գիտական զեկուցումներ, հաշվետվություններ, վարելու գիտական բանավեճեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· համադրել կենդանաբանական և ֆիզիոլոգիական գիտելիքները՝ կենսաբժշկության ընտրովի և արդիական խնդիրների գիտակցման և վերլուծման նպատակով։
. ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տալ օրգանիզմի, օրգան համակարգերի ֆիզիոլոգիական գործառույթների ախտաբանական դրսևորման վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· գործնական պարապմունքներ,
· սեմինարներ,
. ինքնուրույն աշխատանք՝ գրականության ընթերցում, զեկույցների պատրաստում և ցուցադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն` առավելագույնը 4 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն` առավելագույնը 4 միավոր:
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 4 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն՝ բանավոր հարցում 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Rose, Nikolas (2007) The Politics of Life Itself: Biomedicine. Power, and Subjectivity in the Twenty-First Centuty, Princeton, New Jersey: Princeton University Press.p. 372. ISBN 0-691-12191-5.
  • "Health Careers". http: //wihealthcareers. Org/Career_occ_view.cfm?o_id=62. Retrieved on 2007-03-11.
  • Pail D Ellner (2006). Biomedical Scientist as Expert Witness. ASM Press. ISBN 1 -55581-345
  • Генис. Д. Е. Медицинская паразитология. 1991 г., 240 с.
  • Ջիվանյան Կ.Ա. «Իմունոլոգիա». Ուսումնական ձեռնարկ։ Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2015, 308 էջ։
  • Змушко Е.И., Белозеров Е.С., Митин Ю. А. Клиническая иммунология. Изд. Питер, СПб, 2001, 576 с.
  • Данилов Р.К., Боровая Т.Г. Обшая и медицинская эмбриология. СпецЛит. СПб. 2003, 231с.
  • Бурместер Г.-Р., Пецутто А. Наглядная иммунология. Москва, 320с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Կենսաբժշկագիտությունը որպես գիտություն։
· Մարդու տարբեր բնույթի գործունեության բժշկակենսաբանական հիմնադրույթները։
· Կենսաբժշկագիտության մեջ օգտագործվող հետազոտությունների ժամանակակից մեթոդներ՝ իմունահիստոքիմիական, մոլեկուլային, կենսաքիմիական, իմունաբլոթինգ և այլն։
· Հակաուռուցքային իմունիտետ։ Իմունաթերապիա։
· Ռեպրոդուկտիվ գործընթացներում իմունային համակարգի դերը։
· Իմունիտետ և անպտղություն։
· Պտղի իմունիտետ։
· Մարդու սաղմնային զարգացման կրիտիկական շրջաններ։
· Հակավիրուային իմունիտետ, Covid-19։
· Միկոտոքսիններ և նրանց ազդեցությունը տարբեր օրգանների վրա։
· Թունավոր կենդանիներ, կենդանիների թույների օգտագործումը բժշկության մեջ։
· Համաճարակաբանություն։
· Բժշկական միջատաբանություն։
· Բժշկական արախնոլոգիա։
. Բժշկական հելմինթոլոգիա։ Բժշկական պրոտիստոլոգիա։
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 4 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708,0703/Մ08
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ պատկերացում ձևավորել Հայաստանի էկոլոգիական և բնապահպանական խնդիրների, այդ խնդիրների լուծման ուղղությամբ տարվող միջոցառումների և դրանց արդյունավետության մասին,
· ծանոթացնել արդի կենսաբանության տարբեր ոլորտների նվաճումներին և բնապահպանության ոլորտում դրանց կիրառման հնարավորություններին, ինչպես նաև ծանոթացնել ուսանողներին Հայաստանի բույսերի, սնկերի և գենետիկական ռեսուրսների բազմազանությանը,
. ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ կենսաբազմազանության ուսումնասիրման և պահպանման հետ կապված խնդիրների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու Հայաստանում օդային, հողային և ջրային ռեսուրսների հիմնական էկոլոգիական խնդիրները,
2. լուսաբանելու և արժևորելու ՀՀ կենսաբազամազնությունը և դրա պահպանության հիմնախնդիրները,
3. իրականացնելու ՀՀ բնապահապանական տեղական և միջազգային ծրագրեր,
4. նկարագրելու Հայաստանում հայտնաբերված բույսերի, սնկերի և կենդանիների հարուստ կենսաբազմազանությունը,
5. վերլուծելու դեղաբույսերի, սնկերի և կենդանիների կիրառական նշանակություն ունեցող տեսակների առանձնահատկությունները և իրականացնելու դրանց պահպանումը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օգտվելու ՀՀ կլիմայի փոփոխության մասին, կենսաբազմազանության մասին, անապատացման դեմ պայքարի ազգային զեկույցներից,
2. մասնագիտական առանձնահատկություններից ելնելով վերլուծելու և առաջարկելու ՀՀ հողային և ջրային ռեսուրսների պահպանության և օգտագործման արդյունավետության բարձրացման եղանակները,
3. վերլուծելու և առաջարկելու ՀՀ կենսաբազմազանության պահպանության և օգտագործման արդյունավետության բարձրացման եղանակները,
4. նույնականացնելու որոշ առավել տարածված բույսերի, սնկերի և կենդանիների կիրառական նշանակություն ունեցող տեսակները,
5. կիրառելու դաշտային աշխատանքների մեթոդները,
6. օգտագործելու կենսաբազմազանության ուսումնասիրություններում օգտագործվող հիմնական սարքավորումները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. վերլուծելու փաստեր և կատարելու հետևություններ,
2. աշխատելու թիմում,
3. գիտական հիմունքներով կազմակերպելու իր աշխատանքը,
4. ցուցաբերելու բանավոր և գրավոր հաղորդակցման կարողություններ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ պատկերացում ձևավորել Հայաստանի էկոլոգիական և բնապահպանական խնդիրների, այդ խնդիրների լուծման ուղղությամբ տարվող միջոցառումների և դրանց արդյունավետության մասին,
· ծանոթացնել արդի կենսաբանության տարբեր ոլորտների նվաճումներին և բնապահպանության ոլորտում դրանց կիրառման հնարավորություններին, ինչպես նաև ծանոթացնել ուսանողներին Հայաստանի բույսերի, սնկերի և գենետիկական ռեսուրսների բազմազանությանը,
. ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ կենսաբազմազանության ուսումնասիրման և պահպանման հետ կապված խնդիրների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· սեմինարներ և քննարկումներ առանձին թեմաների վերաբերյալ,
· առաջադրանքների և հանձնարարությունների ստուգում,
· ինքնուրույն աշխատանք,
. ՀՀ ազգային զեկույցների հիման վրա թիմային նախագծերի պատրաստում և ներկայացում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն. առավելագույնը 4 միավոր (բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի):
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. առավելագույնը 4 միավոր (բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի):
· Եզրափակիչ քննություն. առավելագույնը 9 միավոր (բանավոր հարցում՝ 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր):
. մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր (91-100 %` 3 միավոր, 81-90 %` 2 միավոր, 71-80 %` 1 միավոր, ≤70%՝ 0 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գրիգորյան Կ.Վ., Եսայան Ա.Հ., Ժամհարյան Հ.Գ., Խոյեցյան Ա.Վ., Մովսեսյան Հ.Ս., Փիրումյան Գ.Պ., «Էկոլոգիայի և բնության պահպանության հիմունքներ»: Ուսումնական ձեռնարկ, Զանգակ-97, Երևան, 2010, 224 էջ:
  • Մելքումյան Լ.Ս., Գալստյան Մ.Հ., «Բնապահպանության հիմունքներ», Երևան, 2010թ., 311 էջ:
  • Ղազարյան Կ.Ա., Խաչատրյան Է.Հ., Գրիգորյան Կ.Վ. Հողի էկոլոգիա (ուսումնամեթոդական ձեռնարկ): Եր.: ԵՊՀ-ի հրատ., 2016 թ., 114 էջ։
  • Կլիմայի փոփոխության երրորդ ազգային հաղորդագրություն: Երևան, 2015. «Լուսաբաց» հրատարակչություն, 190 էջ:
  • Republic օf Armenia. The Fifth National Report, The Convention օn Biological Diversity, 2014, Yerevan, 108 p.
  • ՀՀ բույսերի և կենդանիների Կարմիր գիրք. հաստատվել է ՀՀ կառավարության 29.01.10 թ.-ի թիվ 71-72 որոշմամբ:
  • Mueller G.M., Bills G.F., Foster M.S. Biodiversity of fungi. Inventory and monitoring methods. London: Elsevier Academic press. - 2004. - 777 p.
  • UN report highlights links between ‘unprecedented biodiversity loss’ and spread of disease https://news.un.org/en/story/2020/09/1072292
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ներածություն՝ կենսաբազմազանության ուսումնասիրումը և պահպանությունը առարկան:
· Կենսաբազմազանության ուսումնասիրության կարևորությունը ՀՀ-ում:
· “Կենսաբազմազանության մասին” կոնվենցիա: Կենսաբազազանության ուսումնասիրությունների ժամանակակից մեթոդները:
· Հայաստանի կենսաբազմազանությունը, անտառային ռեսուրսները:
· Պահպանությանն ուղղված հիմնական միջոցառումները և դրանց արդյունավետության նկարագությունը:
· Հայաստանի անոթավոր բույսերի կենսաբազմազանությունը:
· Հայաստանի սպորավոր բույսերի կենսաբազմազանությունը:
· ՀՀ հատուկ պահպանվող տարածքների բույսերի և սնկերի կենսաբազմազանությունը: Հայաստանի լանդշաֆտների բույսերը և սնկերը:
· ՀՀ Կենսաբազմազանության պահպանության վիճակը:
· ՀՀ Կարմիր գրքում ընդգրկված վտանգված բուսատեսակներ:
· ՀՀ Կարմիր գրքում ընդգրկված սնկեր:
· Հայաստանի տարածքի կենսաբազմազանությանր սպառնացող բնական վտանգներ:
· Ընդհանուր ակնարկ ՀՀ էկոլոգիական հիմնախնդիրների վերաբերյալ:
· ՀՀ կլիման և աշխարհագրական առանձնահատկությունները:
· Լանդշաֆտը և բնակլիմյական գոտիները:
· ՀՀ հողային ռեսուրսները:
· ՀՀ հողային ռեսուրսներին առնչվող հիմնական էկոլոգիական խնդիրները:
· ՀՀ հողային ռեսուրսների պահպանությանն ուղղված միջոցառումները:
· Անապատացման հիմնախնդիրները:
· Անապատացման գործընթացի մեղմման միջոցառումները:
· ՀՀ ջրային ռեսուրսները։
· ՀՀ ջրային ռեսուրսների պահպանությանն ուղղված միջոցառումները:
· ՀՀ ջրային ռեսուրսների աղտոտում, էվտրոֆացում:
· ՀՀ ջրային ռեսուրսներին առնչվող էկոլոգիական խնդիրները:
· ՀՀ մթնոլորտի աղտոտման հիմնական աղբյուրներ։
· ՀՀ մթնոլորտի աղտոման կանխարգելմանը ուղղված միջոցառումները։
· Հայաստանում կլիմայի փոփոխության պայմաններում ադապտացիոն միջոցառումների նկարագրությունը:
. ՀՀ հատուկ պահպանվող տարածքներ։
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 4 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708,0703/Մ08
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ պատկերացում ձևավորել Հայաստանի էկոլոգիական և բնապահպանական խնդիրների, այդ խնդիրների լուծման ուղղությամբ տարվող միջոցառումների և դրանց արդյունավետության մասին,
· ծանոթացնել արդի կենսաբանության տարբեր ոլորտների նվաճումներին և բնապահպանության ոլորտում դրանց կիրառման հնարավորություններին, ինչպես նաև ծանոթացնել ուսանողներին Հայաստանի բույսերի, սնկերի և գենետիկական ռեսուրսների բազմազանությանը,
. ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ կենսաբազմազանության ուսումնասիրման և պահպանման հետ կապված խնդիրների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու Հայաստանում օդային, հողային և ջրային ռեսուրսների հիմնական էկոլոգիական խնդիրները,
2. լուսաբանելու և արժևորելու ՀՀ կենսաբազամազնությունը և դրա պահպանության հիմնախնդիրները,
3. իրականացնելու ՀՀ բնապահապանական տեղական և միջազգային ծրագրեր,
4. նկարագրելու Հայաստանում հայտնաբերված բույսերի, սնկերի և կենդանիների հարուստ կենսաբազմազանությունը,
5. վերլուծելու դեղաբույսերի, սնկերի և կենդանիների կիրառական նշանակություն ունեցող տեսակների առանձնահատկությունները և իրականացնելու դրանց պահպանումը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օգտվելու ՀՀ կլիմայի փոփոխության մասին, կենսաբազմազանության մասին, անապատացման դեմ պայքարի ազգային զեկույցներից,
2. մասնագիտական առանձնահատկություններից ելնելով վերլուծելու և առաջարկելու ՀՀ հողային և ջրային ռեսուրսների պահպանության և օգտագործման արդյունավետության բարձրացման եղանակները,
3. վերլուծելու և առաջարկելու ՀՀ կենսաբազմազանության պահպանության և օգտագործման արդյունավետության բարձրացման եղանակները,
4. նույնականացնելու որոշ առավել տարածված բույսերի, սնկերի և կենդանիների կիրառական նշանակություն ունեցող տեսակները,
5. կիրառելու դաշտային աշխատանքների մեթոդները,
6. օգտագործելու կենսաբազմազանության ուսումնասիրություններում օգտագործվող հիմնական սարքավորումները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. վերլուծելու փաստեր և կատարելու հետևություններ,
2. աշխատելու թիմում,
3. գիտական հիմունքներով կազմակերպելու իր աշխատանքը,
4. ցուցաբերելու բանավոր և գրավոր հաղորդակցման կարողություններ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ պատկերացում ձևավորել Հայաստանի էկոլոգիական և բնապահպանական խնդիրների, այդ խնդիրների լուծման ուղղությամբ տարվող միջոցառումների և դրանց արդյունավետության մասին,
· ծանոթացնել արդի կենսաբանության տարբեր ոլորտների նվաճումներին և բնապահպանության ոլորտում դրանց կիրառման հնարավորություններին, ինչպես նաև ծանոթացնել ուսանողներին Հայաստանի բույսերի, սնկերի և գենետիկական ռեսուրսների բազմազանությանը,
. ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ կենսաբազմազանության ուսումնասիրման և պահպանման հետ կապված խնդիրների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· սեմինարներ և քննարկումներ առանձին թեմաների վերաբերյալ,
· առաջադրանքների և հանձնարարությունների ստուգում,
· ինքնուրույն աշխատանք,
. ՀՀ ազգային զեկույցների հիման վրա թիմային նախագծերի պատրաստում և ներկայացում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն. առավելագույնը 4 միավոր (բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի):
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. առավելագույնը 4 միավոր (բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի):
· Եզրափակիչ քննություն. առավելագույնը 9 միավոր (բանավոր հարցում՝ 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր):
. մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր (91-100 %` 3 միավոր, 81-90 %` 2 միավոր, 71-80 %` 1 միավոր, ≤70%՝ 0 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գրիգորյան Կ.Վ., Եսայան Ա.Հ., Ժամհարյան Հ.Գ., Խոյեցյան Ա.Վ., Մովսեսյան Հ.Ս., Փիրումյան Գ.Պ., «Էկոլոգիայի և բնության պահպանության հիմունքներ»: Ուսումնական ձեռնարկ, Զանգակ-97, Երևան, 2010, 224 էջ:
  • Մելքումյան Լ.Ս., Գալստյան Մ.Հ., «Բնապահպանության հիմունքներ», Երևան, 2010թ., 311 էջ:
  • Ղազարյան Կ.Ա., Խաչատրյան Է.Հ., Գրիգորյան Կ.Վ. Հողի էկոլոգիա (ուսումնամեթոդական ձեռնարկ): Եր.: ԵՊՀ-ի հրատ., 2016 թ., 114 էջ։
  • Կլիմայի փոփոխության երրորդ ազգային հաղորդագրություն: Երևան, 2015. «Լուսաբաց» հրատարակչություն, 190 էջ:
  • Republic օf Armenia. The Fifth National Report, The Convention օn Biological Diversity, 2014, Yerevan, 108 p.
  • ՀՀ բույսերի և կենդանիների Կարմիր գիրք. հաստատվել է ՀՀ կառավարության 29.01.10 թ.-ի թիվ 71-72 որոշմամբ:
  • Mueller G.M., Bills G.F., Foster M.S. Biodiversity of fungi. Inventory and monitoring methods. London: Elsevier Academic press. - 2004. - 777 p.
  • UN report highlights links between ‘unprecedented biodiversity loss’ and spread of disease https://news.un.org/en/story/2020/09/1072292
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ներածություն՝ կենսաբազմազանության ուսումնասիրումը և պահպանությունը առարկան:
· Կենսաբազմազանության ուսումնասիրության կարևորությունը ՀՀ-ում:
· “Կենսաբազմազանության մասին” կոնվենցիա: Կենսաբազազանության ուսումնասիրությունների ժամանակակից մեթոդները:
· Հայաստանի կենսաբազմազանությունը, անտառային ռեսուրսները:
· Պահպանությանն ուղղված հիմնական միջոցառումները և դրանց արդյունավետության նկարագությունը:
· Հայաստանի անոթավոր բույսերի կենսաբազմազանությունը:
· Հայաստանի սպորավոր բույսերի կենսաբազմազանությունը:
· ՀՀ հատուկ պահպանվող տարածքների բույսերի և սնկերի կենսաբազմազանությունը: Հայաստանի լանդշաֆտների բույսերը և սնկերը:
· ՀՀ Կենսաբազմազանության պահպանության վիճակը:
· ՀՀ Կարմիր գրքում ընդգրկված վտանգված բուսատեսակներ:
· ՀՀ Կարմիր գրքում ընդգրկված սնկեր:
· Հայաստանի տարածքի կենսաբազմազանությանր սպառնացող բնական վտանգներ:
· Ընդհանուր ակնարկ ՀՀ էկոլոգիական հիմնախնդիրների վերաբերյալ:
· ՀՀ կլիման և աշխարհագրական առանձնահատկությունները:
· Լանդշաֆտը և բնակլիմյական գոտիները:
· ՀՀ հողային ռեսուրսները:
· ՀՀ հողային ռեսուրսներին առնչվող հիմնական էկոլոգիական խնդիրները:
· ՀՀ հողային ռեսուրսների պահպանությանն ուղղված միջոցառումները:
· Անապատացման հիմնախնդիրները:
· Անապատացման գործընթացի մեղմման միջոցառումները:
· ՀՀ ջրային ռեսուրսները։
· ՀՀ ջրային ռեսուրսների պահպանությանն ուղղված միջոցառումները:
· ՀՀ ջրային ռեսուրսների աղտոտում, էվտրոֆացում:
· ՀՀ ջրային ռեսուրսներին առնչվող էկոլոգիական խնդիրները:
· ՀՀ մթնոլորտի աղտոտման հիմնական աղբյուրներ։
· ՀՀ մթնոլորտի աղտոման կանխարգելմանը ուղղված միջոցառումները։
· Հայաստանում կլիմայի փոփոխության պայմաններում ադապտացիոն միջոցառումների նկարագրությունը:
. ՀՀ հատուկ պահպանվող տարածքներ։
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0707/Մ05
1. Դասընթացի նպատակ
· ստեղծել պատկերացում կենսաբանական գիտությունների նոր ուղղությունների զարգացման, կենսաբանական տեխնոլոգիաների կատարելագործման և հասարակական գիտութունների հետ նոր սիմբիոտիկ սոցիո-կենսաբանական ուղղութունների մասին,
. հաղորդել գիտելիքներ բժշկակենսաբանության, մասնավորապես նանոբժշկության, ռադիոկենսաբանության, աստղակենսաբանության և սինթետիկ կենսաբանության հիմնական հեռանկարների և խնդիրների վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու մոլեկուլային և բջջային կենսաբանության, բժշկակենսաբանության, ռադիոկենսաբանության և աստղակենսաբանության խնդիրները և հեռանկարները,
2. ներկայացնելու կենսաբանական նոր տեխնոլոգիաների ձևերը և կենսաբանական տեղեկատվական բազաները,
3. ձևակերպելու գենոմիկայի, տրանսկրիպտոմիկայի, պրոտեոմիկայի, մետաբոլոմիկայի, մետագենոմիկայի, համեմատական գենոմիկայի և մոլեկուլաբջջային իմունաբանության հիմնական հասկացությունները,
4. բացատրելու մոլեկուլային նանոտեխնոլոգիաների բժշկական կիրառության անհրաժեշտությունը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օգտագործելու կենսաբանական տեխնոլոգիաները բնագիտական տարբեր ասպարեզներում հետազոտություններ իրականացնելու համար,
2. վերլուծելու գենոմների, տրանսկրիպտոմների, պրոտեոմների, մետաբոլոմների և մետագենոմների վերաբերյալ տվյալները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. կիրառելու ձեռք բերված տեսական գիտելիքները գործնականում,
2. վերլուծելու առկա խնդիրները և առաջարկելու դրանց լուծման եղանակներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ստեղծել պատկերացում կենսաբանական գիտությունների նոր ուղղությունների զարգացման, կենսաբանական տեխնոլոգիաների կատարելագործման և հասարակական գիտութունների հետ նոր սիմբիոտիկ սոցիո-կենսաբանական ուղղութունների մասին,
. հաղորդել գիտելիքներ բժշկակենսաբանության, մասնավորապես նանոբժշկության, ռադիոկենսաբանության, աստղակենսաբանության և սինթետիկ կենսաբանության հիմնական հեռանկարների և խնդիրների վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· գործնական աշխատանքներ,
· սեմինարներ,
· իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
. առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Grabuschnig S, Bronkhorst AJ, Holdenrieder S, Rosales Rodriguez I, Schliep KP, Schwendenwein D, Ungerer V, Sensen CW. Putative Origins of Cell-Free DNA in Humans: A Review of Active and Passive Nucleic Acid Release Mechanisms. Int J Mol Sci. 2020 Oct 29;21(21):8062.
  • Katsanis SH, Katsanis N. Molecular genetic testing and the future of clinical genomics. Nat Rev Genet. 2013; 14(6): 415-426.
  • Краснов Я.М., Гусева Н.П., Шарапова Н.А., Черкасов А.В. Современные методы секвенирования ДНК (ОБЗОР). Проблемы особо опасных инфекций. 2014; вып. 2: 73-79.
  • Рогаев Е.И., Кунижева С. С. Генетические факторы старения. Программа курса лекций. - Москва, 2013. - 12с.
  • http://vigg.ru/fileadmin/user_upload/Programma_kursa_lekcii____Genetika…
  • Чернов А.Н., Глотов О.С., Донников М.Ю., Коваленко Л.В., Белоцерковцева Л.Д., Глотов А.С. Пренатальная генетическая диагностика: Принципы, методы, применение и перспективы. Вестник СурГУ. Медицина. 2020; 2(44): 54-65.
  • Чевкина Е.М., Щербаков А.М., Журавская А.Ю., Семина С.Е., Комельков А.В., Красильников М.А. Экзосомы и передача (эпи)генетической информации опухолевыми клетками. Успехи молекулярной онкологии. 2015; 2(3): 8-20. https://umo.abvpress.ru/jour/article/view/41/43
  • Геномные технологии в спасении исчезающих видов 2020 https://biomolecula.ru/articles/genomnye-tekhnologii-v-spasenii-ischeza…
  • Крейг Вентер vs. Янив Эрлих http://www.pcr.ru/state/kreyg-venter-vs-yaniv-erlikh/#01
  • Lippert C, Sabatini R, Maher MC, Kang EY, Lee S, Arikan O, Harley A, Bernal A, Garst P, Lavrenko V, Yocum K, Wong T, Zhu M, Yang WY, Chang C, Lu T, Lee CWH, Hicks B, Ramakrishnan S, Tang H, Xie C, Piper J, Brewerton S, Turpaz Y, Telenti A, Roby RK, Och FJ, Venter JC. Identification of individuals by trait prediction using whole-genome sequencing data. Proc Natl Acad Sci U S A. 2017 Sep 19;114 (38):10166-10171.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Կենսաբանական գիտությունների նոր ուղղությունների զարգացում:
· Մոլեկուլային և բջջային կենսաբանություն:
· Մոլեկուլաբջջային իմունաբանություն:
· Էպիգենետիկա, միկրո-ՌՆԹ-ներ:
· Հետգենոմային տեխնոլոգիաներ` գենոմիկա, համեմատական գենոմիկա, մետագենոմիկա, տրանսկրիպտոմիկա, պրոտեոմիկա, մետաբոլոմիկա:
· Տեղեկատվական բազաների ստեղծում, կենսաինֆորմատիկա:
· Բջջային կուլտուրաների տեխնոլոգիաներ, կենսանանոտեխնոլոգիաներ, կենսապրոցեսինգ:
· Սինթետիկ կենսաբանության զարգացում:
· Մոլեկուլային նանոտեխնոլոգիաների բժշկական կիրառությունը:
· Նանոռոբոտներ և նանոմեքենաներ:
· Ռադիոկենսաբանության և աստղակենսաբանության խնդիրները և հեռանկարները:
· Ժամանակակից մոլեկուլային կենսաբանության խոշորագույն հայտնագործությունները՝ նշանավորված Նոբելյան մրցանակներով:
. Հասարակական գիտութունների հետ նոր սիմբիոտիկ սոցիոկենսաբանական գիտական ուղղութունների ստեղծում:
2-րդ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ/ գործն.՝ 30 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Մ09
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին ծանոթացնել օդային, հողային, ջրային էկոհամակարգերի և կենսաբազմազանության վրա տարբեր գարծոնների ազդեցության ռիսկերի գնահատման և կառավարման տեսական և գործնական հիմունքներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կենսառեսուրսների վրա ազդող գործոնների բազմազանության և դրանց ազդեցության բացասական հետևանքների մասին,
2. ռիսկի գնահատման տեսական մոդելների մասին,
3. նախազգուշության սկզբունքի մասին,
4. ռիսկերի գնահատման և կառավարման հիմնական մեթոդաբանական մոտեցումների մասին,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. գործնականում կատարելու էկոհամակարգերի և դրանց բաղադրիչների վրա տարբեր գործոնների ռիսկերի գնահատում և մոնիթորինգի պլանի մշակում,
2. կիրառելու ռիսկի անալիզի էկոլոգիական և էկոտոքսիկոլոգիական մոդելները,
3. հաշվարկելու ռիսկի ազդեցության չափը,
4. մշակելու ռիսկերի կառավարման ծրագրեր,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. դրսևորելու իրեն թիմային աշխատանքում,
2. վերլուծելու առկա խնդիրները և առաջարկելու դրանց լուծման եղանակներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին ծանոթացնել օդային, հողային, ջրային էկոհամակարգերի և կենսաբազմազանության վրա տարբեր գարծոնների ազդեցության ռիսկերի գնահատման և կառավարման տեսական և գործնական հիմունքներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասավանդման ձևեր.
1. դասախոսություն,
2. գործնական աշխատանքներ, նվիրված տարբեր ռիսկերի գնահատման տարբեր եղանակների վերլուծություններին՝ ուսանողների թիմերի անմիջական մասնակցությամբ:
Ուսուցման ձևեր
Ինքնուրույն աշխատանք, տարբեր էկոհամակարգերի վրա տարբեր բացասական գործոնների ռիսկերի գնահատման նկարագրություն, թիմերով առաջադրանք -նախագծերի պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ բաղկացած 5 հարցից, առավելագույնը 5 միավոր:
2. 2-րդ ընթացիկ քննությունը բանավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց (2, 1 և 1 միավոր): Միավորների քայլը 0,5 է:
3. Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 5 միավոր։
4. Եզրափակիչ քննություն՝ 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Paolo F. Ricci, Environmental and Health Risk Assessment and Management Principles and Practices, Published by Springer, The Netherlands, 2006, 473 pages.
  • Michael C. Newman. Environmental and Ecological Risk Assessment, CRC press, 2005, 395 p.
  • Igor Linkov, Abou Bakr Ramadan. Comparative Risk Assessment and Environmental Decision Making, Kluwer Academic Publishers, 2004, 449 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Ռիսկի գնահատման և կառավարման հիմնական բաղկացուցիչ տարրերը:
. Ջրային և ցամաքային էկոհամակարգերի վրա ազդեցության ռիսկի գնահատումը:
. Կանխազգուշացման սկզբունք:
. Ռիսկի գնահատման էկոլոգիական և էկոտոքսիկոլոգիական մոդելներ:
. Ռիսկի ինդիկատորներ: Ռիսկի կառավարում:
. Ռիսկի կառավարման համակարգում որոշումներ կայացնելու մոտեցումները:
2-րդ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ/ գործն.՝ 15 ժամ/ լաբ.՝ 15 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Մ10
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբազմազանության կառուցվածքին: Ձևավորել գիտելիքներ կենսաբազմազանության, որպես կենսաբանական կարևորագույն ռեսուրսի, էկոհամակարգերում և մարդու կյանքում ունեցած դերի մասին: Ձևավորել գործնական հմտություններ կենսաբազմազանության վիճակի գնահատման, դրա պահպանության և կայուն օգտագործման ծրագրերի մշակման և իրականացման համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. գենետիկական բազմազանության երեք՝ էկոհամակարգային, տեսակային և ներտեսակային մակարդակների մասին,
2. գենոֆոնդի և գեների հոսքի և ներտեսակային բազմազանության պահպանության կարևորության մասին,
3. մոռացված և չկիրառվող տեսակների դերի ու նշանակության վերաբերյալ,
4. ագրոկենսաբազմազանության էկոհամակարգային, տեսակային և ներտեսակային մակարդակներում մոնիթորինգով զբաղվող միջազգային կազմակերպությունների և ծրագրերի մասին,
5. Հայաստանում անտառների, բույսերի, կենդանիների և ձկների գենետիկական ռեսուրսների վիճակի և միտումների մասին,
6. բնական էկոհամակարգերում, ագրոէկոհամակարգերում և գենետիկական բանկերում գենետիկական էրոզիայի ռիսկերի մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կարողանալու նկարագրել և կիրառել լանդշաֆտային մոտեցումը տեսակների պահպանության համար,
2. կարողանալու գնահատել գենետիկական էրոզիա առաջացնող գործոնները և էրոզիայի ազդեցությունը գենետիկական ռեսուրսների վրա,
3. հասկանալու և կիրառելու ex situ պահպանության գործընթացները և իրականացման մեթոդները,
4. հասկանալու և կիրառելու գենետիկական ռեսուրսների` ներառյալ մշակաբույսերի վայրի ցեղակիցները, in situ պահպանության եղանակները և դրանց հետ կապված բարդությունները,
5. հասկանալու և կիրառելու կենդանիների գենետիկական ռեսուրսների պահպանության ռազմավարությունը,
6. հասկանալու և կիրառելու անտառի գենետիկական ռեսուրսների պահպանության ռազմավարությունը,
7. գործնականում կարողանալու որոշակի տեսակների համար մշակել պահպանության ռազմավարություն:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. մասնագիտական էթիկայի նորմերը պահպանելու կարողություն,
2. առկա խնդիրները վերլուծելու և դրանց լուծման համար անհրաժեշտ ռեսուրսները գնահատելու կարողություն,
տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետային ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ և հաշվետվություններ) օգտվելու ունակություն:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբազմազանության կառուցվածքին: Ձևավորել գիտելիքներ կենսաբազմազանության, որպես կենսաբանական կարևորագույն ռեսուրսի, էկոհամակարգերում և մարդու կյանքում ունեցած դերի մասին: Ձևավորել գործնական հմտություններ կենսաբազմազանության վիճակի գնահատման, դրա պահպանության և կայուն օգտագործման ծրագրերի մշակման և իրականացման համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասավանդման ձևեր.
. դասախոսություն,
. գործնական աշխատանքներ, նվիրված տարբեր ռիսկերի գնահատման տարբեր եղանակների վերլուծություններին՝ ուսանողների թիմերի անմիջական մասնակցությամբ,
. լաբորատոր աշխատանքներ, նվիրված կենսաբազմազանության որոշ ներկայացուցիչների կենսաքիմիական, գենետիկական առանձնահատկությունների ուսումնասիրությանը և դրանց արժեքի գնահատմանը:
Ուսուցման ձևեր
. Ինքնուրույն աշխատանք, տարբեր էկոհամակարգերի վրա տարբեր բացասական գործոնների ռիսկերի գնահատման նկարագրություն, թիմերով առաջադրանք՝ նախագծերի պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ բաղկացած 5 հարցից, առավելագույնը 5 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը բանավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց (2, 1 և 1 միավոր): Միավորների քայլը 0,5 է:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 5 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն՝ 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Van Dyke, Fred, Conservation Biology: Foundations, Concepts, Applications, 2nd. Edition. 2008.
  • FAO. 2008. The state of food insecurity in the world 2008: high food prices and food security - threats and opportunities. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome. Available online (accessed 16 October 2011)
  • Frison EA, Cherfas J, Hodgkin T. 2011. Agricultural biodiversity is essential for a sustainable improvement in food and nutrition security. Sustainability 3:238-253.
  • Nigel Maxted (Editor), Mohammad E. Dulloo (Editor), Brian V. Ford-Lloyd (Editor), Lothar Frese (Editor), Jose M. Iriondo (Editor), Miguel A. A. Pinheiro de Carvalho (Editor) Agrobiodiversity Conservation: Securing the Diversity of Crop Wild Relatives and Landraces. CABI (March 2012), 400 p.
  • Jillian M. Lenné (Editor), David Wood (Editor). Agrobiodiversity Management for Food Security: A Critical Review. CABI (May 2011), 256 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Էկոհամակարգային, տեսակային և գենետիկական բազմազանություն:
. Կենսաբազմազանության և ագրոկենսաբազմազանության խնդիրներն ու դրանց սպառնացող վտանգները:
. Բնական միջավայրի կորուստներն ու փոփոխությունները:
. Էկզոտիկ տեսակներ: Քիմիական աղտոտիչներ: Կլիմայի փոփոխություն:
. Մշակաբույսերի գենետիկական բազմազանության կորուստներ:
. Հայաստանի կենսաբազմազանություն ու ագրոկենսաբազմազանություն:
. Պահպանում և վերականգնում:
. Բույսերի և կենդանիների գենետիկական ռեսուրսների in situ և ex situ պահպանություն:
. Կենսաբազմազանության նկարագրման, պահպանման և կայուն օգտագործման կենսատեխնոլոգիա:
. Կենսատեխնոլոգիա, կենսաբազմազանություն և կայուն գյուղատնտեսություն:
2-րդ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 15 ժամ/ լաբ.՝ 15 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/ Մ11
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին ծանոթացնել էկոլոգիական գենոմիկայի հիմունքներին և էկոլոգիայում ու բնապահպանության ոլորտներում գենետիկայի և մոլեկուլային կենսաբանության մեթոդների կիրառությանը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. էկոլոգիական գենոմիկայի հիմնադրույթների վերաբերյալ,
2. բնական պոպուլյացիաների գենետիկական բազմազանության կառուցվածքի մասին,
3. էկոլոգիական գենետիկայի և կենսաբազմազանության պահպանության միջև կապի մասին,
4. էկոլոգիական գենետիկայի՝ շրջակա միջավայրի վերականգնման համար կիրառության վերաբերյալ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կիրառելու մոլեկուլային գենետիկայի մենթոդներ կենսաբազմազանության վիճակի գնահատման համար,
2. վերլուծելու գենետիկական տվյալները պոպուլյացիաների բազմազանության գնահատման վերաբերյալ և կատարելու եզրակացություններ,
3. կատարելու էկոհամակարգային ֆունկցիաների և մանրէների գենոմային բազմազանության վերաբերյալ տվյալների կորրելացիոն վերլուծություններ,
4. կիրառելու գենետիկական բազմազանության տվյալները էկոհամակարգերի վիճակի մոնիթորինգում,
5. գնահատելու տեսակների և պոպուլյացիաների հարմարվողականության աստիճանը ըստ գենետիկական տվյալների:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. դրսևորելու իրեն թիմային աշխատանքի ընթացքում,
2. վերլուծելու առկա խնդիրները և առաջարկելու դրանց լուծման եղանակներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին ծանոթացնել էկոլոգիական գենոմիկայի հիմունքներին և էկոլոգիայում ու բնապահպանության ոլորտներում գենետիկայի և մոլեկուլային կենսաբանության մեթոդների կիրառությանը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասավանդման ձևեր.
. դասախոսություն,
. գործնական աշխատանքներ, նվիրված տարբեր գենետիկական տվյալների վերլուծություններին՝ ուսանողների թիմերի անմիջական մասնակցությամբ,
. լաբորատոր աշխատանքներ, գենոմիկայի հիմնական մեթոդները սովորեցնելու նպատակով:
Ուսուցման ձևեր
. ինքնուրույն աշխատանք, տարբեր գենոմիկական մեթոդների նկարագրություն, թիմերով առաջադրանք՝ նախագծերի պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1 Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը՝ 6 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 3 միավոր:
· Մասնակցությունը դասընթացին՝ 3 միավոր
. Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Nico M. van Straalen, Dick Roelofs. Introduction to Ecological Genomics. Oxford University press, 2006, 299.
  • Introduction to Biotechnology, William J. Thieman, Michael A. Palladino, Second Edition. 2009, 408 p.
  • Lome T. Kirby. DMA Fingerprinting. An Introduction. 199. Oxford University Press, Inc., UK.
  • Wymore, A. S., A. T. Keeley, K. M. Yturralde, M. L. Schroer, C. R. Propper and T. G. Whitham. 2011. Genes to ecosystems: exploring the frontiers of ecology with one of the smallest biological units. New Phytol. 2011 Jul;191(1):19-36
  • Bohmann, K., A. Evans, M. Thomas, P. Gilbert, G. R. Carvalho, S. Creer, M. Knapp, D. W. Yu. and M. de Bruyn. 2014. Environmental DNA for wildlife biology and biodiversity monitoring. Trends in Ecol. Evol. 26(6): 358-367.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Գենոմիկան էկոլոգիայում:
. Էուկարիոտների և պրոկարիոտների գենոմներ:
. ԴՆԹ շթրիխգաղտնագրում և ԴՆԹ մատնադրոշմներ:
. Գենետիկական բազմազանություն և էկոհամակարգերի ֆունկցիաներ:
. Մանրէների գենոմիկա և կենսաերկրաքիմիական ցիկլեր:
. Էկոհամակարգերի ֆունկցիաների վերականգնումը էկոլոգիական գենոմիկայի տվյալների հիման վրա:
. Սթրեսների նկատմամբ կայունության գենոմիկա: Ինտեգրատիվ գենոմիկա:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/ Մ12
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին տալ գիտելիքներ մարդ-շրջակա միջավայր փոխազդեցությունների, մարդկանց և հանրության առողջության վրա շրջակա միջավայրի գործոնների բացասական ազդեցությունների և դրանց արդյունքում առաջացող հիվանդությունների վերաբերյալ,
. ուսանողներին ծանոթացնել միջավայրի որակը բարելավելու և էկոլոգիապես պայմանավորված հիվանդությունները կանխելու կամ նվազեցնելու ուղղությամբ իրականացվող միջոցառումներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տարբերելու շրջակա միջավայրի ազդեցությամբ պայմանավորված հիվանդությունները և հասկանալու միջավայրի վիճակի ու մարդկանց մոտ պաթոլոգիայի առաջացման փոխկապվածության մեխանիզմները,
2. հասկանալու տարբեր միջավայրերի համար հիգիենիկ նորմավորման հիմնական սկզբունքները, հաշվի առնելով բնակչության առավել խոցելի խմբերի առողջության առանձնահատկությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օգտագործելու գործնական հանձնարարականները շրջակա միջավայրի բացասական ազդեցությունների հետևանքները նվազեցնելու կամ կանխարգելելու համար,
2. կիրառելու ձեռք բերված գիտելիքները շրջակա միջավայրի հիգիենային վերաբերող կարևորագույն խնդիրների լուծման գործողություններում,
3. կիրառելու առողջության համար ռիսկի գնահատման մեթոդները և նպաստելու դրանց ներդրմանը հանրային առողջապահության քաղաքականության մշակման գործընթացում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. կիրառելու ձեռք բերված տեսական գիտելիքները գործնականում,
2. ինքնուրույն գտնելու առաջադրված խնդիրների լուծման ուղիները և տարբերակները, կարողանալու հիմնավորել ընդունած որոշումը,
3. աշխատելու թիմում և համագործակցելու խնդիրները լուծելու գործընթացում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին տալ գիտելիքներ մարդ-շրջակա միջավայր փոխազդեցությունների, մարդկանց և հանրության առողջության վրա շրջակա միջավայրի գործոնների բացասական ազդեցությունների և դրանց արդյունքում առաջացող հիվանդությունների վերաբերյալ,
. ուսանողներին ծանոթացնել միջավայրի որակը բարելավելու և էկոլոգիապես պայմանավորված հիվանդությունները կանխելու կամ նվազեցնելու ուղղությամբ իրականացվող միջոցառումներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ,
2. քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
3. խմբային հանձնարարություններ,
4. ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն` առավելագույնը 4 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն` առավելագույնը 4 միավոր:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 4 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ առավելագույնը 5 միավոր:
. Մասնակցություն՝ առավելագույնը 3 միավոր (91-100%՝ 3, 81-90%՝ 2, 71-80%՝ 1, ≤70%՝ 0)։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Стожаров А.Н. Медицинская экология. Минск: Выш. шк., 368 с., 2007.
  • Экологическая эпидемиология. Под ред. Б.А. Ревича, М.: Академия, 384 с., 2004.
  • Aron J.L., Patz J.A. Ecosystem change and public health: a global perspective. The Johns Hopkins University Press, 480p., 2001.
  • Levy B.S., Wegman D.H., Baron S.L., and Sokas R.K. Occupational and environmental health: recognizing and preventing disease and injury. 5th edn., Lippincott Williams & Wilkins, 847p., 2005.
  • Tuomisto J. Arsenic to zoonoses - One hundred questions about the environment and health, 2005.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Ընդհանուր պատկերացում շրջակա միջավայրի հիգիենա գիտության, հիգիենիկ նորմավորման, սահմանային թույլատրելի խտությունների և մակարդակների մասին:
. Շրջակա միջավայրի ազդեցությունների հետ կապված հիվանդություններ և վիճակներ:
. Մարդու վրա ֆիզիկական գործոնների ազդեցության պաթոգենետիկական մեխանիզմները:
. Մարդու վրա քիմիական գործոնների ազդեցության պաթոգենետիկական մեխանիզմները:
. Քսենոբիոտիկների թունազերծում:
. Մարդու վրա կենսաբանական գործոնների ազդեցության պաթոգենետիկական մեխանիզմները:
. Երեխաների և կանանց վրա էկոլոգիական գործոնների ազդեցության առանձնահատկությունները:
. Կլիմայի փոփոխությունը` որպես ռիսկի գործոն հանրային առողջության համար:
. Կենսաբանական մոնիթորինգը՝ որպես էկոլոգա-համաճարակաբանական աշխատանքների բաղկացուցիչ մաս:
. Շրջակա միջավայրի պահպանություն և առողջապահության խթանում:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/ Մ13
1. Դասընթացի նպատակ
. Ձևավորել պատկերացում շրջակա միջավայրի վրա տնտեսական գործունեության ազդեցության գնահատման և էկոլոգիական փորձաքննության հայեցակարգի, խնդիրների և սկզբունքների մասին,
. ծանոթացնել շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման (ՇՄԱԳ) գործընթացի վերաբերյալ ՀՀ-ում գործող օրենսդրությանը և իրավական նորմերին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ՇՄԱԳ-ի անցկացման փուլերի, սկզբունքների և մեթոդների մասին,
2. ՀՀ-ում ՇՄԱԳ-ի իրականացման հայեցակարգի և իրավական նորմերի մասին,
3. շրջակա միջավայրի վրա տնտեսական գործունեության ազդեցության պատճառահետևանքային կապերի մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. շրջակա միջավայրի տարբեր բաղադրիչների վրա տնտեսական գործունեության ազդեցության գնահատման համակարգի բաղադրիչներ կիրառելու,
2. ՇՄԱԳ գործընթացի վերաբերյալ հիմնական իրավական և մեթոդական փաստաթղթերը վերլուծելու,
3. տարբեր մեթոդներով շրջակա միջավայրի որակի գնահատում իրականացնելու,
4. շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման հիմնական սկզբունքները որոշակի իրավիճակի համար կիրառելու:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. կատարելու և ներկայացնելու ինքնուրույն ու խմբակային գիտական աշխատանք,
2. կատարելու տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Ձևավորել պատկերացում շրջակա միջավայրի վրա տնտեսական գործունեության ազդեցության գնահատման և էկոլոգիական փորձաքննության հայեցակարգի, խնդիրների և սկզբունքների մասին,
. ծանոթացնել շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման (ՇՄԱԳ) գործընթացի վերաբերյալ ՀՀ-ում գործող օրենսդրությանը և իրավական նորմերին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ,
2. գործնական պարապմունքներ,
3. սեմինար պարապմունքներ,
4. դերային խաղեր և իրավիճակային խնդիրների քննարկումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն` առավելագույնը 4 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն` առավելագույնը 4 միավոր:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 4 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ առավելագույնը 5 միավոր:
. Մասնակցություն՝ առավելագույնը 3 միավոր (91-100%՝ 3, 81-90%՝ 2, 71-80%՝ 1, ≤70%՝ 0)։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ուղեցույց շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման գործընթացում հասարակության մասնակցության վերաբերյալ: Երևան 2000, 80 էջ:
  • Гирусова Э. В., онатина В. H. Экология и экономика природоиспользования. ЮНИТИ - ДАНА Единство. 2003. 519 с.
  • Глухов В.В., Некрасова Т. П. Экономические основы экологии. СПб. Питер. 2003. 384 c.
  • Комарова Л. Ф., Лазуткина Ю. С. Оценка воздействия на окружающую среду и экологическая экспертиза. Уч. пособие. Алтай - 21 век. 2005. 120 с.
  • Norman Lee and Clive George. Environmental Assessement in Developing and Transitional Countries. University of Machester. UK. 2003. 294 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. ՇՄԱԳ-ը որպես բնապահպանական քաղաքականության կանխարգելիչ գործիք:
. Համաշխարհային կանխարգելիչ բնապահպանական վերահսկողության համակարգի զարգացումը:
. ՀՀ-ում կանխարգելիչ բնապահպանական կարգավորման համակարգի զարգացման պատմությունը:
. ՀՀ-ում կանխարգելիչ բնապահպանական կարգավորման համակարգի նորմատիվ-իրավական կարգավորումը:
. ՇՄԱԳ-ի սոցիալ-տնտեսական ասպեկտները:
. ՇՄԱԳ-ի անհրաժեշտության վերլուծություն և խնդիրների ձևակերպում:
. ՇՄԱԳ-ի վերլուծության մեթոդական մոտեցումները:
. ՇՄԱԳ-ի գործընթացներում հանրության մասնակցությունը:
. ՇՄԱԳ-ի գործընթացի անցկացման կարգը: Ռազմավարական բնապահպանական գնահատում:
. Շրջակա միջավայրի վրա տարատեսակ տնտեսական գործունեության ազդեցությունները:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
Գործ.-2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Մ06
1. Դասընթացի նպատակ
· Ծանոթացնել կենսաբանության մեջ առկա մեծաքանակ տվյալների հենքերի տեսակների, տարատեսակ ֆորմատների և համացանցում առկա առցանց բազաների հետ
· Կազմել պատկերացում սպիտակուցային/գենոմային հաջորդականությունների, նրանց կառուցվածքային և գեների արտահայտման տվյալների մասին
· Ծանոթացնել սպիտակուց/գենային համեմատական վերլուծության տարբեր մոտեցումներին (կետային, լոկալ, գլոբալ), ինչպես նաև տալ տեղեկատվություն առկա առցանց հաշվողական ռեսուրսների մասին
· Ծանոթացնել կենսաինֆորմատիկայում լայնորեն տարածված R և TCL ծրագրավորման լեզուներին, ինչպես նաև դրանցում առկա տարատեսակ գրադարաններին և ֆունկցիաներին
. Կազմել պատկերացում էվոլուցիոն մոդելների, կառուցվածքային և մասնագիտական տվյալների հենքերի վերաբերյալ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու տարատեսակ հենքերը և ֆորմատները,
2. ներկայացնելու համեմատական վերլուծության ալգորիթմները,
3. օգտվել համացանցային տարատեսակ հաշվողական ռեսուրսներից,
4. ներկայացնել մասնագիտական ծրագրեր՝ օգտվելով R և TCL ծրագրավորման լեզուներից
5. կիրառելու ձեռք բերված գիտելիքները մասնագիտական ոլորտում տվյալների հենք ստեղծելու:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. R և TCL լեզուներով նախագծել կոդեր
2. Օգտվել առցանց հաշվողական ռեսուրսներից
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. վերլուծելու առկա խնդիրները
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ծանոթացնել կենսաբանության մեջ առկա մեծաքանակ տվյալների հենքերի տեսակների, տարատեսակ ֆորմատների և համացանցում առկա առցանց բազաների հետ
· Կազմել պատկերացում սպիտակուցային/գենոմային հաջորդականությունների, նրանց կառուցվածքային և գեների արտահայտման տվյալների մասին
· Ծանոթացնել սպիտակուց/գենային համեմատական վերլուծության տարբեր մոտեցումներին (կետային, լոկալ, գլոբալ), ինչպես նաև տալ տեղեկատվություն առկա առցանց հաշվողական ռեսուրսների մասին
· Ծանոթացնել կենսաինֆորմատիկայում լայնորեն տարածված R և TCL ծրագրավորման լեզուներին, ինչպես նաև դրանցում առկա տարատեսակ գրադարաններին և ֆունկցիաներին
. Կազմել պատկերացում էվոլուցիոն մոդելների, կառուցվածքային և մասնագիտական տվյալների հենքերի վերաբերյալ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· նախագծային մեթոդ
. համագործակցային ուսուցում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 6 միավոր։
· Ինքուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 3 միավոր:
· Մասնակցությունը դասընթացին՝ 3 միավոր
. Եզրափակիչ քննություն 8 միավոր
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Дурбин Р., Эдди Ш., Крог А., Митчисон Г. «Анализ биологических последовательностей»., 2006. 480 с.
  • Бородовский М., Екишева С. «Задачи и решения по анализу биологических последовательностей». 2008. - 420 с.
  • https://www.ebi.ac.uk/Tools/psa/
  • David W. Mount -Bioinformatics Sequence and Genome Analysis, 2004, 692 pp.
  • Richard Durbin, Sean R. Eddy, Anders Krogh, Graeme Mitchison, Biological Sequence Analysis, Probabilistic Models of Proteins and Nucleic Acids, Cambridge University Press, 1998.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Սպիտակուցային/գենային հաջորդականություններ
· Համեմատական վերլուծություն և առցանց ռեսուրսներ
· Էվոլուցիոն մոդելներ
· Կառուցվածքային մոդելներ
. Մասնագիտացված տվյալների հենքեր
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ, լաբ.՝ 30 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708 /Մ14
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին տալ գիտելիքներ, թե ինչպես են տարբեր սթրեսային գործոններն ազդում բույսերի աճի, զարգացման և արտադրողականության վրա,
· խորանալով բույսերի սթրեսի կենսաբանության մեջ՝ ուսանողներին հնարավորություն տալ ձեռք բերելու առաջադեմ գիտելիքներ, վերջին տարիներին կատարված ուսումնասիրությունների հիման վրա,
. ուսանողներին ծանոթացնել արդյունավետ ռազմավարությունների հետ, որոնք հնարավորություն կտան բարելավելու մշակաբույսերի դիմացկունությունը, շրջակա միջավայրի մարտահրավերներին դիմակայելու համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տիրապետելու մշակաբույսերի կենսաբանության մեջ, սթրեսային արձագանքների հիմքում ընկած ֆիզիո-կենսաքիմիական և մոլեկուլային մեխանիզմներին,
2. իմանալու տարբեր գենետիկական և գենոմային մոտեցումներ՝ մշակաբույսերի սթրեսի հանդուրժողականության ուսումնասիրության վերաբերյալ,
3. ունենալու մշակված ռազմավարություններ բույսերի հանդուրժողականության մասին, NanoOmics մոտեցումների միջոցով։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. իրականացնելու տարբեր հետազոտություններ այն հարցերի շուրջ, թե ինչպես են աբիոտիկ սթրեսային գործոնները՝ երաշտը, աղիությունը, ջերմաստիճանի բարձրացումը և սննդանյութերի անբավարարությունն ազդում մշակաբույսերի աճի և զարգացման վրա,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. կիրառելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
2. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և փորձագիտական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին տալ գիտելիքներ, թե ինչպես են տարբեր սթրեսային գործոններն ազդում բույսերի աճի, զարգացման և արտադրողականության վրա,
· խորանալով բույսերի սթրեսի կենսաբանության մեջ՝ ուսանողներին հնարավորություն տալ ձեռք բերելու առաջադեմ գիտելիքներ, վերջին տարիներին կատարված ուսումնասիրությունների հիման վրա,
. ուսանողներին ծանոթացնել արդյունավետ ռազմավարությունների հետ, որոնք հնարավորություն կտան բարելավելու մշակաբույսերի դիմացկունությունը, շրջակա միջավայրի մարտահրավերներին դիմակայելու համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ
· Սեմինարներ
· Իրավիճակային խնդիրների քննարկում
. Առաջադրանքների կատարման ստուգում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթաց
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 90 թեստից բաղկացած քննական հարցատոմս, յուրաքանչյուր թեստի արժեքը 0,055 միավոր, առավելագույնը 5 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը բանավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց (2, 1 և 1 միավոր): Միավորների քայլը 0,5 է:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 5 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն՝ 4 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Taiz, L., & Zeiger, E. (2010, January 1). Plant Physiology. Sinauer Associates Incorporated. http://books.google.ie/books?id=frGDRAAACAAJ&dq=0878938664&hl=&cd=1&sou…
  • Buchanan, B. B., Gruissem, W., & Jones, R. L. (2015, August 31). Biochemistry and Molecular Biology of Plants. John Wiley & Sons. http://books.google.ie/books?id=yRIWCgAAQBAJ&printsec=frontcover&dq=978… - "Crop Stress and Its . . .Management: Perspectives and Strategies" edited by Heldt, H. W., Heldt, F., & Piechulla, B. (2005, January 1). Plant Biochemistry. Academic Press. http://books.google.ie/books?id=qHCzrDHajtoC&printsec=frontcover&dq=978…
  • Ansari, M. W., Singh, A. K., & Tuteja, N. (2023, July 12). Global Climate Change and Plant Stress Management. John Wiley & Sons.
  • Egli, D. B. (2021, August 24). Applied Crop Physiology. CABI.
  • Rajput, V. D., Singh, A., Ghazaryan, K., Minkina, T. M., & Al-Tawaha, A. R. M. (2024, April 15). Sustainable Agriculture. de Gruyter.
  • Rajput, V. D., Singh, A., Ghazaryan, K., Minkina, T. M., & Al-Tawaha, A. R. M. (2024, April 15). Sustainable Agriculture. de Gruyter.
  • Singh, A., Rajput, V. D., Ghazaryan, K., Gupta, S. K., & Minkina, T. (2023, August 7). Nanopriming Approach to Sustainable Agriculture. IGI Global.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ներածություն, աբիոտիկ սթրեսի ազդեցությունը մշակաբույսերի վրա. հասկացություններ և մարտահրավերներ,
· Երաշտ. բույսերում դրա ազդեցության մեղմացման մեխանիզմներն և ռազմավարությունները,
· Աղիային սթրես. ազդեցությունները և կարգավորման մեխանիզմները բույսերում,
· Բարձր ջերմաստիճան. բարձր և ցածր ջերմաստիճանի ազդեցությունը մշակաբույսերի վրա, դրանց դիմացկունության մեխանիզմները,
· Սննդանյութերի պակասի սթրես. մակրոտարրերի և միկրոտարրերի կարգավորումը բույսերում,
· Ֆիզիո-կենսաքիմիական արձագանքներ աբիոտիկ սթրեսին. ֆիտոհորմոններ և ազդանշանային ուղիներ,
· Մոլեկուլային մեխանիզմներն աբիոտիկ սթրեսի պայմաններում. գեների էքսպրեսիան և կարգավորումը բույսերում,
· Բույսերի աճեցում աբիոտիկ սթրեսի հանդուրժողականության պայմաններում՝ գենոմային մոտեցումների օգնությամբ,
· Տրանսգենային մոտեցումներ աբիոտիկ սթրեսի հանդուրժողականության համար. գենետիկական ճարտարագիտությունը մշակաբույսերի բարելավման գործում,
· Մշակաբույսերի կառավարման ռազմավարություններ աբիոտիկ սթրեսի նվազեցման համար. ոռոգում, պարարտացում և հողային ռեսուրսների կառավարում,
· Սննդանյութերի օգտագործման արդյունավետության բարձրացում շրջակա միջավայրի համար անվտանգ արտադրանքների (օրինակ՝ նանոմասնիկներ, կենսաածուխ) միջոցով՝ բույսերի վրա աբիոտիկ սթրեսները մեղմելու համար,
· NanoOmics -ը աբիոտիկ սթրեսի հետազոտության մեջ. կիրառություններ և առաջընթաց բույսերում,
· «Կանաչ» տեխնոլոգիական մոտեցումներ աբիոտիկ սթրեսի կառավարման համար,
· Ֆիտոտոքսիկոլոգիա. մարդու առողջության և էկոհամակարգերի համար ռիսկերի գնահատում և լուծում,
. Քաղաքականություն՝ կապված սթրեսի կենսաբանության մեջ օգտագործվող ժամանակակից գործիքների և տեխնիկայի հետ
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
3-րդ կիսամյակ
դաս.՝ 30ժամ
2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ15
1. Դասընթացի նպատակ
. ծանոթացնել ուսանողներին շրջակա միջավայրի աղտոտիչների տիպերին, աղտոտված տարածքները վերականգնելու հիմնական եղանակներին:
. Փոխանցել գործնական հմտություններ կենսաքայքայման, կենսաֆիլտրման և կենսավերականգնման մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. քսենոբիոտիկների և դրանց կենսաքայքայման խնդիրների մասին,
2. կենսավերականգնման հիմնական եղանակների մասին,
3. մանրէների, սնկերի և բույսերի միջոցով կենսավերականգնման մասին,
4. կենսավերականգնման, կենսաքայքայման տեսական հիմունքների մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. աղտոտված վայրերում կենսավերականգնման եղանակներ առաջարկելու,
2. ծանր մետաղներով աղտոտված հողերի բուսական կենսավերականգնման,
3. աղտոտված վայրերում բուսական և մանրէների կենսաբազմազանության կենսավերականգնողական պոտենցիալի գնահատման գործնական հմտություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. ստեղծագործաբար կիրառելու ու զարգացնեուլ ձեռք բերած գիտելիքները,
2. արդյունավետորեն պլանավորելու ժամանակն ու այլ ռեսուրսները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ծանոթացնել ուսանողներին շրջակա միջավայրի աղտոտիչների տիպերին, աղտոտված տարածքները վերականգնելու հիմնական եղանակներին:
. Փոխանցել գործնական հմտություններ կենսաքայքայման, կենսաֆիլտրման և կենսավերականգնման մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասավանդման ձևեր.
· դասախոսություն,
· գործնական աշխատանքներ, նվիրված տարբեր ռիսկերի գնահատման տարբեր եղանակների վերլուծություններին՝ ուսանողների թիմերի անմիջական մասնակցությամբ.
Ուսուցման ձևեր
. Ինքնուրույն աշխատանք, տարբեր էկոհամակարգերի վրա տարբեր բացասական գործոնների ռիսկերի գնահատման նկարագրություն, թիմերով առաջադրանք՝ նախագծերի պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 6 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 3 միավոր:
· Մասնակցությունը դասընթացին՝ 3 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Jeyabalan Sangeetha, Muniswamy David, Mohd Azmuddin Abdullah. Environmental Biotechnology: Biodegradation, Bioremediation, and Bioconversion of Xenobiotics for Sustainable Development, CRC Press, 2016, 437 p.
  • Stephen P. Cummings, Bioremediation: Methods and Protocols, Humana press, 2010, 290 p.
  • Ram Chandra. Advances in Biodegradation. CRC press, 2015, 450 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Քսենոբիոտիկները և շրջակա միջավայրի կայունությունը:
. Հասկացություններ կենսաքայքայման, կենսավերականգնման, կենսակուտակման և կենսավերափոխման մասին:
. Կենսավերականգնողական պոտենցիալի գնահատում:
. Մանրէները, որպես կենսավերականգնիչներ: .
. Սնկերը, որպես կենսավերականգնիչներ: Բույսերի կիրառությունը որպես կենսավերականգնիչներ:
3-րդ կիսամյակ
դաս.` 30
2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ15
1. Դասընթացի նպատակ
. կենսառեսուրսների պահպանության և կառավարման բնագավառում աշխարհագրական տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և հեռահար զոնդավորման կիրառման մասին:
. Դասընթացը ներառում է աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերի տեսական և գործնական ասպեկտները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերի սկզբունքների և առանձնահատկությունների համակարգված իմացություն,
2. աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերի կենսաբազմազանության և անտառային ռեսուրսների պահպանության, ինչպես նաև հանքարդյունաբերության ոլորտում կիրառելիության մասին,
3. տարածական և հեռավոր զոնդավորման տվյալների վերլուծության և բնապահպանական քարտեզներ կազմելու վերաբերյալ համապարփակ պատկերացում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1.կենսաբազմազանության պահպանության և այլ բնապահպանական խնդիրների լուծման նպատակով աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերով ստանալու, վերլուծելու և համադրելու տարբեր տվյալներ,
2. վերլուծելու տարածական տվյալները և կազմելու բնապահպանական քարտեզներ,
3. կիրառելու աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերի վերլուծական մեթոդներ,
4. ստանալու և վերլուծելու աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերով ստացված տվյալները և պատրաստելու համապատասխան հաշվետվություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
1. կատարելու ինքնուրույն, տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. կենսառեսուրսների պահպանության և կառավարման բնագավառում աշխարհագրական տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և հեռահար զոնդավորման կիրառման մասին:
. Դասընթացը ներառում է աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերի տեսական և գործնական ասպեկտները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ,
2. խմբերով աշխատանք,
3. քննարկումներ, ինքնուրույն թեմաների բացատրություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 6 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 3 միավոր:
· Մասնակցությունը դասընթացին՝ 3 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Bernhardsen, T. (2002) Geographic Information Systems: an Introduction, 3rd ed. John Wiley & Sons, New York.
  • Campbell, J. B. (2002) Introduction to Remote Sensing, 3rd edition. Taylor & Francis, London.
  • Chang, K.T. (2007) Introduction to Geographic Information Systems. New York: McGraw-Hill, 4th edition.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Քարտեզագրության, կոորդինատային համակարգերի և պրոյեկցիաների սկզբունքներ:
. Աշխարհագրական տվյալների համակարգերի սկզբունքներ:
. Հեռահար զոնդավորում: Տվյալների աղբյուրներ և տվյալների ստացման եղանականեր:
. Տարածական տվյալների տեսակները, ռաստրային և վեկտորային տվյալների հետ աշխատանք:
. Քարտեզագրություն, քարտեզների ստեղծում և փոխարինում:
. ArcGIS - համակարգեր:
. Աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգերը բնապահպանական և ռեսուրսների կառավարման խնդիրների լուծման համար:
3-րդ կիսամյակ
դաս.՝ 30 ժամ
2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ15
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին տալ գիտելիքներ շրջակա միջավայրի տնտեսության և ռեսուրսների փոխազդեցությունների, շրջակա միջավայրի գործոնների և էկոլոգիական խնդիրների բացասական ազդեցությունների և դրանց արդյունքում մշակվող զարգացման ուղիների վերաբերյալ,
. ուսանողներին ծանոթացնել տնտեսական նախագծերում էկոլոգիական մոտեցումների գնահատման սկզբունքներին, տնտեսական գործիքների միջոցով աղտոտվածության խնդիրների և ռեսուրսների օգտագործման միջոցառումներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տնտեսական տեսության և միջավայրի էկոլոգիական խնդիրների մասին,
2. այլընտրանքային նախագձերի մասին, որոնք կնվազեցնեն միջավայրի աղտոտման հետ կապված ռիսկերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օտագործելու գործնական հանձնարարականները և առաջարկելու տնտեսական և էկոլոգիական խնդիրների լուծումներ,
2. կիրառելու ձեռք բերած գիտելիքները շրջակա միջավայրի և տնտեսության մակրո և միկրո մակարդակներում զարգացման քաղաքականություն ձևավորելու համար:
3. կիրառելու գիտելիքները նոր գիտական մոտեցումների մշակման գործընթացում,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. կիրառելու ձեռք բերված տեսական գիտելիքները գործնականում,
2. աշխատելու թիմում և լուծելու առաջադրված խնդիրները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին տալ գիտելիքներ շրջակա միջավայրի տնտեսության և ռեսուրսների փոխազդեցությունների, շրջակա միջավայրի գործոնների և էկոլոգիական խնդիրների բացասական ազդեցությունների և դրանց արդյունքում մշակվող զարգացման ուղիների վերաբերյալ,
. ուսանողներին ծանոթացնել տնտեսական նախագծերում էկոլոգիական մոտեցումների գնահատման սկզբունքներին, տնտեսական գործիքների միջոցով աղտոտվածության խնդիրների և ռեսուրսների օգտագործման միջոցառումներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. ժամանակակից նախագծերի քննարկումներ,
. խմբերով աշխատանք,
. ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 6 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 3 միավոր:
· Մասնակցությունը դասընթացին՝ 3 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Голуб А.А., Струкова Е.Б. Экономика природопользования. М.: Аспект-Пресс, 2002.
  • Бобылев С.Н. Экономика природопользования. М: Теис, 1997.
  • Наше общее будущее: Доклад Международной комиссии по окружающей среде и развитию. М.: Прогресс, 1989. 12.
  • Hussen A. M. 2000. Principles of Environmental Economics. Routledge, London & New York.
  • Stavins R. Economics of the Environment. - 2000. Медоуз Д. Х., Медоуз Д. Л., Рэндерс Й., Беренс В. В. Пределы роста. Издательство Московского университета, Москва, 1991.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Ընդհանուր պատկերացում շրջակա միջավայրի, հասարակության, էկոլոգիական իրավիճակի մասին և դրանց ազդեցությունը տնտեսական զարգացման վրա:
. Համաշխարհային տնտեսական զարգացման կոնցեպցիաները:
. Էկոլոգատնտեսական զարգացում: Էկստերնալիաներ: Բնատարողություն:
. Բնության արժեքի որոշում, ռենտա:
. Թափոններ և շրջակա միջավայրի աղտոտում:
. Սոցիալական ծախսերի հաշվարկ:
. Ռեսուրսախնայող և վերամշակվող տնտեսական զարգացում:
3-րդ կիսամյակ
դաս.՝ 30 ժամ
2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ15
1. Դասընթացի նպատակ
. ծանոթացնել ուսանողներին ջրային ռեսուրսների ուսումնասիրման, դասակարգման և գնահատման ժամանակակից մեթոդներին: Գնահատել տարբեր հիդրոլոգիական ռեժիմ ունեցող ջրային համակարգերի առանձնահատկությունները և օրինաչափությունները,
. բացատրել ջրային ռեսուրսների էկոլոգիական խնդիրները և դրանց հաղթահարման ուղիները:
. Ջրային ռեսուրսների մոնիթորինգի և կառավարման հիմնական սկզբունքները, քայլերը և տրամաբանությունը, ջրային ռեսուրսների կառավարման ինստիտուցիոնալ հիմունքները՝ ջրային օրենսգիրք, ջրի ազգային ծրագիր, ջրի շրջանակային դիրեկտիվը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ջրային ռեսուրսների արդի խնդիրների մասին,
2. ջրային ռեսուրսների կայուն կառավարման մոդելների մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. էկոլոգիական գնահատական տալու ջրային էկոհամակարգերի իրավիճակին,
2. աշխատելու մանրադիտակով,
3. իրականացնելու նմուշառում և նյութերի հետազոտում լաբորատոր պայմաններում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. օգտագործելու ձեռք բերված գիտելիքները նախագծերի և տարբեր խնդիրների լուծման համար:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ծանոթացնել ուսանողներին ջրային ռեսուրսների ուսումնասիրման, դասակարգման և գնահատման ժամանակակից մեթոդներին: Գնահատել տարբեր հիդրոլոգիական ռեժիմ ունեցող ջրային համակարգերի առանձնահատկությունները և օրինաչափությունները,
. բացատրել ջրային ռեսուրսների էկոլոգիական խնդիրները և դրանց հաղթահարման ուղիները:
. Ջրային ռեսուրսների մոնիթորինգի և կառավարման հիմնական սկզբունքները, քայլերը և տրամաբանությունը, ջրային ռեսուրսների կառավարման ինստիտուցիոնալ հիմունքները՝ ջրային օրենսգիրք, ջրի ազգային ծրագիր, ջրի շրջանակային դիրեկտիվը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· խմբերով աշխատանք,
. քննարկումներ, թեմաների ինքնուրույն բացատրություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 6 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 3 միավոր:
· Մասնակցությունը դասընթացին՝ 3 միավոր
. Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Ներածություն, ջրային ռեսուրսների դերը կենսոլորտում,
. ջրային ռեսուրսների արդի խնդիրները, ջրային ռեսուրսների հիդրոլոգիական,
. ֆիզիկական, քիմիական, կենսաբանական առանձնահատկությունները,
. էկոլոգիական դասակարգման սկզբունքները, հիդրոբիոնտների էկոլոգիական խմբերը,
. ջրային ռեսուրսների վերականգման և կառավարման մեխանիզմները,
. ջրային ռեսուրսների օրենսդրական հիմքերը, էվտրոֆիկացումը, աղտոտումը,
. ջրօգտագործումը կլիմայական գլոբալ փոփոխությունների պայմաններում:
4-րդ կիսամյակ
դաս.՝ 30 ժամ
2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ17
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիքներ ագրոէկոհամակարգերի կառուցվածքի և գործունեության, ժամանակակից գյուղատնտեսության մեջ կիրառվող կենսաբանական մեթոդների առավելությունների ու թերությունների վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ագրոէկոհամակարգերի կառուցվածքի և գործունեության մասին,
2. ագրոէկոհամակարգերի արտադրողականության կառավարման սկզբունքների մասին,
3. ագրոկենսաբազմազանության և գյուղատնտեսության միջև կապերի.
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. վերլուծելու էկոհամակարգերի կառավարմանը և նրանց արտադրողականությանն առնչվող հիմնահարցեր,
2. վերլուծելու ագրոէկոհամակարգերի կայուն օգտագործման հնարավորությունները,
3. կատարելու ագրոկենսաբազմազանության վիճակի գնահատում և մոնիթորինգ.
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. կատարելու ինքնուրույն, տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիքներ ագրոէկոհամակարգերի կառուցվածքի և գործունեության, ժամանակակից գյուղատնտեսության մեջ կիրառվող կենսաբանական մեթոդների առավելությունների ու թերությունների վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. խմբերով աշխատանք,
. քննարկումներ, ինքնուրույն թեմաների բացատրություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 6 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 3 միավոր:
· Մասնակցությունը դասընթացին՝ 3 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Чистик О.В. Экология. 2-е изд, Мн., 2001, 248 с.
  • Розанов С.И. Общая экология. 2001, 288 с.
  • Ethics of modern developments in agriculture technologies. Proceedings of the round-table debate. European group of ethics in sciences and new technologies to the European Commission, Brussels, 2008, 128 p.
  • Sustainable agroecosystem management: Integrating ecology, economics, and society. Editors, Patrick J. Bohlen and Gar House. Washington, 2009, 289 p.
  • AGP-Biodiversity and Ecosystem Services. URL: Plant Production and Protection Division Biodiversity and Ecosystem Services.mht
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Գյուղատնտեսության էկոլոգիական հեռանկարները:
. Գենետիկական ռեսուրսների կառավարում:
. Ագրոէկոհամակարգերի առանձնահատկությունները:
. Գյուղատնտեսության և կենսատեխնոլոգիայի ազդեցությունը կենսաբազմազանության վրա:
. Էկոհամակարգերի արտադրողականության կարգավորման սկզբունքները:
. Ագրոանտառային էկոհամակարգերի կայուն զարգացումը:
. Վնասատուների համալիր կառավարման հիմունքներ:
4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 15 ժամ/ գործն.՝ 15 ժամ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ17
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ հասարակության և բնության փոխներգործության հիմնահարցերի և դրանց իրավական կարգավորման հիմքերի վերաբերյալ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կունենա էկոլոգիական իրավունքի` որպես իրավունքի համալիր ճյուղի, ինչպես նաև դրա հիմնական ինստիտուտների վերաբերյալ հիմնարար (ընդհանրական) գիտելիքներ,
2. կունենա էկոլոգիական իրավունքի սկզբունքների, ինստիտուտների, նորմերի և դրանց կիրառման վերաբերյալ մասնագիտական հիմնարար գիտելիքներ,
3. կունենա էկոլոգիական օրենսդրության համակարգը ձևավորող իրավական ակտերի ընկալման, իրավական ակտերի մշակման, մեկնաբանման ու կիրառման համար անհրաժեշտ հատուկ գիտելիքներ,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. լուծելու էկոլոգիական օրենսդրությամբ կարգավորվող առավել հաճախ հանդիպող, առանձին բարդություն չներկայացնող խնդիրներ,
2. ինքնուրույն նախագծելու, կազմելու, մշակելու և գնահատելու համապատասխան իրավական փաստաթղթեր,
3. այլ անձի կամ իրավասու մարմինների հետ հարաբերություններում հանդես գալու որպես ֆիզիկական, իրավաբանական անձի կամ պետական մարմինների իրավունքների կամ օրինական շահերի պաշտպանություն իրականացնող ներկայացուցիչ,
4. մասնակցելու իրավական ակտի նախագծի մշակմանը և մեկնաբանելու դրա դրույթները,
5. գտնելու, մեկնաբանելու և օգտագործելու իրավական կամ այլ տեղեկատվություն մասնագիտական խնդրի լուծման համար,
6. հետևելու օրենսդրական փոփոխություններին և կիրառելու փոփոխված նոր իրավական դրույթները,
7. արագ կողմնորոշվելու իրեն ծանոթ իրավական խնդիրների արձագանքման առումամբ և դրանց վերաբերյալ ներկայացնելու իր փաստարկված դիրքորոշումը, այդ թվում՝ հակափաստարկներ,
8. գործնական խնդիրներ լուծելիս կողմնորոշվելու ՀՀ էկոլոգիական օրենսդրության համակարգում,
9. հասկանալու ՀՀ էկոլոգիական օրենսդրության հիմքում ընկած հայեցակարգային մոտեցումները և դրա զարգացման օրինաչափությունները,
10. ստացված գիտելիքներն օգտագործելու անձի էկոլոգիական իրավունքների, ինչպես նաև բնօգտագործման հարաբերություններում հանդես եկող սուբյեկտների իրավունքներն ու օրինական շահերն օրենքով նախատեսված եղանակներով պաշտպանելու ուղղությամբ,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. դրսևորելու քննադատական, վերլուծական մոտեցում իրավական բնույթի խնդիրները բացահայտելու և դրանց լուծման ուղիները մշակելու համար,
2. ուսումնառության կամ աշխատանքի ընթացքում կատարելու առաջադրանքներ, ցուցաբերելու որոշակի ինքնուրույնություն, պատասխանատվություն էկոլոգիական իրավունքին առնչվող որոշումներ կայացնելիս։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ հասարակության և բնության փոխներգործության հիմնահարցերի և դրանց իրավական կարգավորման հիմքերի վերաբերյալ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ
. ինքնուրույն աշխատանք
. սեմինար պարապմունքներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 6 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի՝ 3 միավոր:
· Մասնակցությունը դասընթացին՝ 3 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Бринчук М.М., Экологическое право: Учебник.-2-е изд., перераб. и доп.- М.: «Юристь», 2005 г.
  • Дубовик О.Л., Экологическое право. Учебник.-М.: Проспект, 2006 г.
  • Ерофеев Б.В., Экологическое право. Учебник. -3-е изд., доп.-М.: «Форум», 2006 г.
  • Исмаилова Э.Ю., Трунцевский Ю.В., Экологическое право. Учебник. 4-е изд., перераб. и дополн.-М.: «ЮрИнфоР-МГУ», 2008 г.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Ընդհանուր մասն ընդգրկում է հետևյալ հիմնական թեմաները.
. Բնության և հասարակության փոխազդեցության հիմնախնդիրները
. Շրջակա միջավայրի իրավունք. հասկացությունը, համակարգը և սկզբունքները: Մարդու էկոլոգիական իրավունքները: Բնական ռեսուրսների նկատմամբ սեփականության իրավունք: Բնօգտագործման իրավունք:
. Բնօգտագործման և շրջակա միջավայրի պահպանության կազմակերպաիրավական և տնտեսական գործիքները:
. Պատասխանատվությունը էկոլոգիական իրավախախտումների համար:
Հատուկ մասն ընդգրկում է հետևյալ հիմնական թեմաները.
. Հողերի օգտագործման և պահպանության իրավական կարգավորումը:
. Ջրերի օգտագործման և պահպանության իրավական կարգավորումը:
. Ընդերքի օգտագործման և պահպանության իրավական կարգավորումը:
. Անտառների օգտագործման և պահպանության իրավական կարգավորումը:
. Կենդանական և բուսական աշխարհի օգտագործման և պահպանության իրավական կարգավորումը:
. Բնության հատուկ պահպանվող տարածքների և օբյեկտների իրավական կարգավիճակը:
. Մթնոլորտային օդի պահպանության իրավական կարգավորումը:
. Թափոնների և վտանգավոր նյութերի կառավարման իրավական կարգավորումը:
3-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ/ գործն.՝ 15 ժամ/ լաբ.՝ 15 ժամ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ16
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին սովորեցնել արդյունաբերության տարբեր տեսակների շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության առաձնահատկությունները,
. քննարկել գործարաններում արտադրության պլանավորման եղանակները, որոնք կնվազեցնեն շրջակա միջավայրի վրա ազդեցությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. արդյունաբերական էկոլոգիայի նպատակների և խնդիրների մասին,
2. արդյունաբերական համակարգում հումքի հոսքերի մասին,
3. արտանետվող թափոնների տիպերի և դրանց արտանետումը նվազեցնելու ուղղությունների մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. արդյունաբերական համակարգում կենսացիկլերի գաղափարի կիրառման հնարվորությունների գնահատման,
2. արյդյունաբերական համակարգում նյութերի և էներգիայի հոսքի գնահատման,
3. համակարգերի մոդելավորման մոտեցումներից,
4. բազմաբաղադրիչ հետազոտական և վերլուծական ծրագրերի մշակման վերաբերյալ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. առկա խնդիրները վերլուծելու և դրանց լուծման համար անհրաժեշտ ռեսուրսները գնահատելու կարողություն,
2. ձեռք բերված գիտելիքները ստեղծագործաբար կիրառելու, նորերը ընկալելու և տարածելու ունակություն,
3. հետազոտական խմբերում արդյունավետորեն աշխատելու կարողություն:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին սովորեցնել արդյունաբերության տարբեր տեսակների շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության առաձնահատկությունները,
. քննարկել գործարաններում արտադրության պլանավորման եղանակները, որոնք կնվազեցնեն շրջակա միջավայրի վրա ազդեցությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. խմբերով աշխատանք,
. գործնական դասեր, արտադրության էկոլոգիական մոդելների մշակման ուղղությամբ,
. քննարկումներ, ինքնուրույն թեմաների բացատրություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ բաղկացած 5 հարցից, առավելագույնը 5 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը բանավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց (2, 1 և 1 միավոր): Միավորների քայլը 0,5 է:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 5 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն՝ 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Robert U. Ayres Sandoz, Leslie W. Ayres. A Handbook of Industrial Ecology, Cheltenham, UK • Northampton MA, USA, 2002, 701 pages.
  • Robert H. Socolow, Industrial ecology and global change, Cambridge University Press, 1994, 536 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
.Արդյունաբերական էկոլոգիայի խնդիրներն ու նպատակները:
. Էկոլոգիապես մաքուր արտադրություն: Արդյունաբերական էկոհամակարգեր:
. Նյութերի հոսքի անալիզ:
. Միացությունների հոսքերի վերլուծություն:
. Գործընթացի էկոլոգիական անվտանգության վերլուծություն:
. Արդյունաբերական էկոլոգիա և կենսացիկլի վերլուծություն:
. Ազդեցության գնահատումը արդյունաբերական էկոլոգիայում:
. Արդյունաբերական էկոլոգիան և տեխնոլոգիաների զարգացման ռազմավարությունը:
3-րդ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ/գործն.՝ 30 ժամ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ16
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին ծանոթացնել կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների, այդ թվում նաև՝ վտանգավոր թափոնների վնասազերծման եղանակներին, դրանց վերամշակման տեխնոլոգիաներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. վտանգավոր թափոնների վերամշակման համար գոյություն ունեցող մոտեցումների,
2. կենսաբանական պեստիցիդների օգտագործման հնարավորությունների ու առանձնահատկությունների,
3. կենսաբանական պոլիմերների, դրանց օգտագործման ոլորտների ու բնապահպանական նշանակության մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. գնահատելու թափոնների կենսաքայքայման մեթոդների արդյունավետությունը,
2. ընտրելու և կիրառելու կենսաքայքայման մեթոդ կոնկրետ իրավիճակի համար,
3. մշակելու կենսաքայքայման նոր, և կատարելագործելու գոյություն ունեցող եղանակները,
4. կատարելու կենսապեստիցիդների օգտագործման հնարավորությունների գնահատում,
5. մասնակցելու կենսապոլիմերների ստացման տեխնոլոգիաների մշակմանը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. ստեղծագործաբար կիրառելու ու զարգացնելու ձեռք բերած գիտելիքները,
արդյունավետորեն պլանավորելու ժամանակն ու այլ ռեսուրսները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին ծանոթացնել կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների, այդ թվում նաև՝ վտանգավոր թափոնների վնասազերծման եղանակներին, դրանց վերամշակման տեխնոլոգիաներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասավանդման ձևեր.
. դասախոսություն,
. գործնական աշխատանքներ, նվիրված տարբեր ռիսկերի գնահատման տարբեր եղանակների վերլուծություններին՝ ուսանողների թիմերի անմիջական մասնակցությամբ,
. լաբորատոր աշխատանքներ, նվիրված օրգանական թափոնների վերամշակմանը:
Ուսուցման ձևեր
. Ինքնուրույն աշխատանք, հոսքաջրերի կենսաբանական մաքրման եղանակներ, թիմային առաջադրանք՝ նախագծերի պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ բաղկացած 5 հարցից, առավելագույնը 5 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը բանավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց (2, 1 և 1 միավոր): Միավորների քայլը 0,5 է:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 5 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն՝ 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Cheremisinoff N.P. Biotechnology for waste and wastewater treatment. 1996 Noyes Publications, Westwood, New Jersey, USA.
  • Biotechnology for the 21st Century: New Horizons. 1995 Report from Biotechnology research subcommittee, committee on Fundamental Science, . .National . Science and Technology Council DIANE Publishing Company, Washington, USA Available in books.google.com.
  • M. Yudelman, A. Ratta, D. F. Nygaard,.Pest management and food production. 1998 International Food Policy Research Institute, Washington, USA.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Թափոնների տեսակները և աղբյուրները:
. Թափոնների վերամշակման ֆիզիկական, քիմիական և կենսաբանական եղանակներ:
. Կենսաքիմիական փոխակերպում և կենսաքիմիական քայքայում:
. Վտանգավոր թափոնների կառավարում:
. Կենսապեստիցիդները վնասատուների համալիր կառավարման համակարգում:
. Կենսապոլիմերներ:
3-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ/ գործն.՝ 15 ժամ, լաբ.՝ 15 ժամ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ16
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել հողային ծածկույթին առնչվող արդի էկոլոգիական հիմնախնդիրներին ու դրանց ուսումնասիրման համապատասխան մեթոդաբանությանը,
· ձևավորել պատկերացում հողի էրոզիայի, աղակալման, քիմիական, կենսաբանական ու ռադիոակտիվ աղտոտմանն առնչվող մի շարք հարցերի վերաբերյալ,
. ձևավորել գիտելիքներ հողային ռեսուրսների աղտոտվածության գնահատման ժամանակակից մեթոդների և հողերի ռեկուլտիվացիայի հնարավոր եղանակների վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. իմանալու հողային ռեսուրսներին առնչվող ժամանակակից էկոլոգիական հիմնախնդիրները և դրանց առաջացման հիմնական պատճառները,
2. տիրապետելու հողերի տարբեր հատկությունների ուսումնասիրության ժամանակակից մեթոդաբանութունը,
3. ձեռք բերելու գիտելիքներ խախտված հողային ռեսուրսների վերականգնման արդյունավետ եղանակների վերաբերյալ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կարողանալու հետազոտել հողային էկոհամակարգերի տարբեր բաղադրամասերը,
2. կարողանալու տարբեր մեթոդներով գնահատել հողային ռեսուրսների խախտվածության աստիճանը,
3. կարողանալու առաջարկել հողային ռեսուրսների ռեկուլտիվացման արդյունավետ մեթոդներ:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. կարողանալու բացահայտել այն հավանական ուղիները, որոնց միջոցով աղտոտված հողերը կարող են ազդել էկոհամակարգերի այլ բաղադրամասերի վրա,
2. կարողանալու համալիր ձևով գնահատել աղտոտված հողերի հնարավոր ազդեցությունները մարդու առողջության վրա:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել հողային ծածկույթին առնչվող արդի էկոլոգիական հիմնախնդիրներին ու դրանց ուսումնասիրման համապատասխան մեթոդաբանությանը,
· ձևավորել պատկերացում հողի էրոզիայի, աղակալման, քիմիական, կենսաբանական ու ռադիոակտիվ աղտոտմանն առնչվող մի շարք հարցերի վերաբերյալ,
. ձևավորել գիտելիքներ հողային ռեսուրսների աղտոտվածության գնահատման ժամանակակից մեթոդների և հողերի ռեկուլտիվացիայի հնարավոր եղանակների վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ և սեմինարներ,
. լաբորատոր հետազոտություններ,
. քննարկումներ և բանավեճեր:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ բաղկացած 5 հարցից, առավելագույնը 5 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը բանավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց (2, 1 և 1 միավոր): Միավորների քայլը 0,5 է:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 5 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն՝ 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Հարությունյան Վ.Ս. (2010) Շրջակա միջավայրի մոնիթորինգ Եր.: ՀՊԱՀ, 450 էջ:
  • Հարությունյան Վ.Ս., Սարգսյան Կ.Շ. (2012) Շրջակա միջավայրի մոնիթորինգ, լաբորատոր-գործնական պարապմունքների ուսումնական ձեռնարկ: Եր.: ՀՊԱՀ, 182 էջ:
  • Ղազարյան Կ.Ա., Խաչատրյան Է.Հ., Գրիգորյան Կ.Վ. Հողի էկոլոգիա (ուսումնամեթոդական ձեռնարկ): Եր.: ԵՊՀ-ի հրատ., 2016 թ., 114 էջ:
  • Герасименко В.П. (2009) Практикум по агроэкологии. Учебное пособие - СПб.: Изд. «Лань», 432 с.
  • Osman K. T. Soil Degradation, Conservation and Remediation. 2014. 248 p. DOI 10.1007/978-94-007-7590-9
  • Sherameti I., Varma A. Heavy Metal Contamination of Soils: Monitoring and Remediation, 2015. 499 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Էրոզիան՝ որպես հողային ծածկույթի քայքայման և բերրիության անկման պատճառ:
. էրոզիայի հիմնական տիպերը: Հողի աղակալումը և դրա էկոլոգիական հետևանքները:
. Ծանր մետաղները՝ որպես հողի հիմնական աղտոտիչներ:
. Հանքային պարարտանյութերը՝ որպես հողի աղտոտման աղբյուր: Թունաքիմիկատների կիրառման էկոլոգիական հետևանքները:
. Ծանոթություն հողի ռադիոակտիվ աղտոտվածության և ռադիոէկոլոգիական հիմնախնդիրների հետ:
. Հողի աղտոտումը նավթով, նավթամթերքով և դրա էկոլոգիական հետևանքները:
. Հողի կենսաբանական աղտոտումը որպես ժամանակակից էկոլոգիական հիմնախնդիր:
3-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 30 ժամ/ գործն.՝ 30 ժամ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Մ16
1. Դասընթացի նպատակ
. ձևավորել գիտելիքներ էկոհամակարգերի կառուցվածքի և գործունեության, էկոհամակարգային ծառայությունների և ֆունկցիաների, էկոհամակարգերի կայունությունն ապահովող մեխանիզմների և դրանք կարգավորելու մոտեցումների մասին:
. Ձևավորել էկոհամակարգերի կայունության և դինամիկայի վրա մարդու ազդեցության հնարավոր հետևանքները հաշվարկելու և կանխարգելելու գործնական գիտելիքներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. պոպուլյացիաների, համակեցությունների և էկոհամակարգերի կառուցվածքի և գործունեության մասին,
2. էկոհամակարգերի արտադրողականության կառավարման սկզբունքների վերաբերյալ,
3. էկոհամակարգային ծառայությունների և կենսաբազմազանության միջև կապի մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. վերլուծելու էկոհամակարգերի կառավարմանը և դրանց արտադրողականությանն առնչվող հիմնահարցերը,
2. վերլուծելու էկոհամակարգերի կայուն օգտագործման հնարավորությունները,
3. վերլուծելու էկոհամակարգերի դինամիկայի և հավասարակշռության վրա մարդու ազդեցությունը և գնահատել այն:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1.կատարելու ինքնուրույն, տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ձևավորել գիտելիքներ էկոհամակարգերի կառուցվածքի և գործունեության, էկոհամակարգային ծառայությունների և ֆունկցիաների, էկոհամակարգերի կայունությունն ապահովող մեխանիզմների և դրանք կարգավորելու մոտեցումների մասին:
. Ձևավորել էկոհամակարգերի կայունության և դինամիկայի վրա մարդու ազդեցության հնարավոր հետևանքները հաշվարկելու և կանխարգելելու գործնական գիտելիքներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություն,
. գործնական աշխատանքներ, նվիրված տարբեր դինամիկ մոդելների նկարագրությանը՝ ուսանողների թիմերի անմիջական մասնակցությամբ:
Ուսուցման ձևեր
. ինքնուրույն աշխատանք, տարբեր մոդելների նկարագրություն օտարալեզու և տեղական գրականության օգտագործմամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ բաղկացած 5 հարցից, առավելագույնը 5 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը բանավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց (2, 1 և 1 միավոր): Միավորների քայլը 0,5 է:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 5 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն՝ 6 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Richard H.W., Martin T. Sykes, Ecosystem Dynamics: From the Past to the Future: John Wiley & Sons, Ltd, The Atrium, Southern Gate, Chichester, West Sussex, PO19 8SQ, UK, 2014, 335 p.
  • Hannah S. Elliot, Lucas E. Martin. River Ecosystems: Dynamics, Management and Conservation, Nova Science Publishers, New York, 2011, 313 p.
  • AGP-Biodiversity and Ecosystem Services. URL: Plant Production and Protection Division Biodiversity and Ecosystem Services.mht
  • William S. Yackinous. Understanding Complex Ecosystem Dynamics: A Systems and Engineering Perspective, Academic Press is an imprint of Elsevier, 2015, 413 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Պոպուլյացիաներ, համակեցություններ և էկոհամակարգեր:
. Կառուցվածքը և ֆունկցիոնալ առանձնահատկությունները:
. Էկոհամակարգային ծառայություններ և ֆունցկիաներ:
. Էկոհամակարգերի փոփոխականությունը և դինամիկան:
. Էկոհամակարգային դինամիկայի մոդելներ՝ բուսական մոդելներ, տեսակային մակարդակի վրա հիմնված մոդելներ, կենսակլիմայական մոդելներ:
. Էկոհամակարգերի դինամիկայի ուսումնասիրման եղանակները:
. Կենսաբանական մոնիթորինգ, ֆենոլոգիա, փոշեհատիկային անալիզ, պոլեոկլիմա:

Կրթական այլ մոդուլներ

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
I, II, III, IV Կիսամյակներ
գործն.՝ 120 ժամ
2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Մ16,17,19,21
1. Դասընթացի նպատակ
1-ին կուրսի ուսանողներին ծանոթացնել էկոլոգիայի և բնական ռեսուրսների կառավարման ոլորտի հիմնախնդիրներին, ինչպես նաև էկոլոգիայի և բնության պահպանության ամբիոնում իրականացվող հետազոտական աշխատանքներին և դրանց արդյունքներին, իրազեկել մագիստրոսական թեզերի ղեկավարների կողմից առաջարկվող հնարավոր թեմաների, դրանց արդիականության, հետազոտական բաղադրիչների մեթոդների մասին և խորհրդատվություն տրամադրել թեմաների ընտրության հարցում։ 2-րդ կուրսի ուսանողների հետ քննարկել իրենց ատենախոսության իրականացման ընթացքում ստացված նախնական արդյունքները, խորհրդատվություն տրամադրել դրանք վերլուծելու, քննարկելու, այլ հեղինակների կողմից տարվող նմանատիպ աշխատանքների հետ համեմատելու, ինչպես նաև հետազոտության արդյունքները ներկայացնելու վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Բնական ռեսուրսների՝ հողային, ջրային ռեսուրսներ և կենսաբազմազանություն, կառավարման և էկոլոգիայի ոլորտում տարվող հետազոտական աշխատանքների առանձնահատկությունների մասին:
2. Ոլորտում կիրառվող հիմնական հետազոտական մեթոդների մասին:
3. Հետազոտական աշխատանքների նախագծման, մեթոդների մշակման, կատարման, արդյունքների վերլուծության և ներկայացման մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. Առաջարկվող թեմաների շուրջ գիտական վերլուծություններ, քննարկումներ կատարելու կարողություն:
2. Հետազոտական խնդիրներ ձևակերպելու կարողություն:
3. Գիտական հոդվածները կարդալու և վերլուծելու մասնագիտական կարողություն: Ռիսկերի գնահատման զեկույցները վերլուծելու կարողություն:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. Տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետային ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ և հաշվետվություններ) օգտվելու ունակություն:
2. Առկա խնդիրները վերլուծելու և դրանց լուծման համար անհրաժեշտ ռեսուրսները գնահատելու կարողություն:
3. Ժամանակն ու այլ ռեսուրսները արդյունավետորեն պլանավորելու կարողություն:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
1-ին կուրսի ուսանողներին ծանոթացնել էկոլոգիայի և բնական ռեսուրսների կառավարման ոլորտի հիմնախնդիրներին, ինչպես նաև էկոլոգիայի և բնության պահպանության ամբիոնում իրականացվող հետազոտական աշխատանքներին և դրանց արդյունքներին, իրազեկել մագիստրոսական թեզերի ղեկավարների կողմից առաջարկվող հնարավոր թեմաների, դրանց արդիականության, հետազոտական բաղադրիչների մեթոդների մասին և խորհրդատվություն տրամադրել թեմաների ընտրության հարցում։ 2-րդ կուրսի ուսանողների հետ քննարկել իրենց ատենախոսության իրականացման ընթացքում ստացված նախնական արդյունքները, խորհրդատվություն տրամադրել դրանք վերլուծելու, քննարկելու, այլ հեղինակների կողմից տարվող նմանատիպ աշխատանքների հետ համեմատելու, ինչպես նաև հետազոտության արդյունքները ներկայացնելու վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. Քննարկումներ, ուսանողների կողմից պրեզենտացիաների պատրաստում և ներկայացում ըստ առաջադրված թեմաների
. Ռեֆերատների, էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ
. Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն առաջադրանքներ, հոդվածների վերլուծություն խմբերում, զեկուցում-սեմինարների անցկացում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարք
. բաց հարցերով քննարկում, բանավոր հարցում, երկրորդ կուրսեցիների համար գնահատում ըստ ատենախոսության թեմայի վերաբերյալ կատարված աշխատանքի առաջադիմության:
6. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տիտղոսաթերթ
Ստորագրությունների էջ
Համառոտագիր
Բովանդակություն
Ներածություն
Հիմնական մաս
Եզրակացություններ (և առաջարկություններ)
Օգտագործված գրականության ցանկ
Հավելվածներ
4-րդ կիսամյակ
90 ժամ
6 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Մ22
1. Դասընթացի նպատակ
. զարգացնել և ամրապնդել ինքնուրույն գիտահետազոտական աշխատանքներ կատարելու հմտությունները, ծանոթացնել գիտական շտեմարաններից օգտվելու հնարավորություններին, զարգացնել հետազոտության արդյունքները հանրային քննարկման ներկայացնելու հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բացատրելու բնական ռեսուրսների՝ հողային, ջրային ռեսուրսներ և կենսաբազմազանություն, կառավարման և էկոլոգիայի ոլորտում տարվող հետազոտական աշխատանքների առանձնահատկությունները,
2. ներկայացնելու էկոլոգիայի և կենսառեսուրսների կառավարման ոլորտում կիրառվող հիմնական հետազոտական մեթոդները,
3. բացատրելու հետազոտական աշխատանքների նախագծման, մեթոդների մշակման, կատարման, արդյունքների վերլուծության և ներկայացման եղանակները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. ինքնուրույն աշխատելու գրական աղբյուրների հետ,
2. հավաքելու փորձարարական տվյալներ, վերլուծելու արդյունքները, տրամաբանորեն ձևակերպելու եզրակացությունները,
3. ներկայացնելու կատարված աշխատանքի արդյունքները, մասնակցելու և սեփական, և այլոց արդյունքների քննարկմանը,
4. իրականացնելու մասնագիտական հաղորդակցություն՝ մասնագիտական գործունեության խնդիրները լուծելու համար:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. թիմում արդյունավետ աշխատելու,
2. դրսևորելու հետազոտական և վերլուծական հմտություններ,
3. ներկայացնելու շնորհանդեսներ և հրապարակային նյութեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. զարգացնել և ամրապնդել ինքնուրույն գիտահետազոտական աշխատանքներ կատարելու հմտությունները, ծանոթացնել գիտական շտեմարաններից օգտվելու հնարավորություններին, զարգացնել հետազոտության արդյունքները հանրային քննարկման ներկայացնելու հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· փորձարարական աշխատանք լաբորատորիայում,
· գիտական գրականության քննարկում,
. սեփական, ինչպես նաև այլ հեղինակների արդյունքների քննարկում և ամփոփում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքը՝ բանավոր, առաջադրանքների կատարման և կատարված աշխատանքների վերաբերյալ շաբաթական հաշվետվությունների հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բնապահպանական դասընթաց քաղաքացիական ծառայողների և համայնքային ծառայողների համար։ ՀԱՀ Հակոբյան բնապահպանական կենտրոն, 2018:
  • Коробкин В. И. Экология и охрана окружающей среды: учебник. М.: КНОРУС, 330 с., 2019.
  • Сазонова И. А., Щербаков А. А. Биотехнология защиты окружающей среды: краткий курс лекций. Саратов, 51 с., 2016.
  • Стадницкий Г.В. Экология: учебник для вузов. СПб.: Химиздат, 288 с., 2020.
  • Стожаров А. Н. Медицинская экология. Минск: Выш. шк., 368 с., 2007.
  • Colborn T., Dumanoski D., Myers J. P. Our stolen future: are we threatening our fertility, intelligence, and survival? Abacus, 306 p., 1999.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կազմակերպչական փուլ՝
· հետազոտական թեմայի ընտրություն,
· ընտրված հետազոտական թեմայի վերաբերյալ գրականության ակնարկի պատրաստում,
· նյութերի և հետազոտության մեթոդների ընտրություն:
Հետազոտության փուլ՝
· փորձի պլանավորում,
· փորձարարական նյութերի հավաքագրում:
Ստացված արդյունքների մշակում և վերլուծություն՝
· հետազոտական արդյունքների վերլուծություն,
· հետազոտության հիմնական եզրակացությունների ձևակերպում,
· հետազոտության արդյունքների քննարկում, հատկապես ժամանակակից գիտական գաղափարների տեսանկյունից:
Պրակտիկայի հաշվետվության պատրաստում՝
· ստացված տվյալների վիճակագրական մշակում:
. Կատարված գիտական հետազոտության արդյունքների հիման վրա վերջնական գիտական զեկույցի պատրաստում և ներկայացում:
4-րդ կիսամյակ
Ինքնուրույն աշխատանքի ժամաքանակը՝ ? ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708
1. Դասընթացի նպատակ
Մագիստրոսական թեզի նպատակն է ուսանողներին հնարավորություն ընձեռել ցուցադրելու իրենց գիտելիքներն ու հմտությունները իրենց ուսումնառության ոլորտում, նպաստել առկա գիտելիքների համախմբմանը և նախապատրաստել նրանց հետագա ակադեմիական կամ մասնագիտական ​​գործունեության համար: Մագիստրոսական թեզի ավարտին մագիստրոսը կարող է զարգացնել այնպիսի կարևոր հմտություններ, ինչպիսիք են քննադատական մտածողությունը, խնդիրների լուծումը և հաղորդակցությունը: Այս հմտությունները բարձր են գնահատվում գործատուների կողմից և կարող են օգնել ուսանողներին առանձնանալ աշխատաշուկայում: Նախապատրաստելով մագիստրոսական թեզը՝ ուսանողները փորձ են ձեռք բերում հետազոտություններ անցկացնելու, տվյալները վերլուծելու և իրենց բացահայտումները ներկայացնելու համար, ինչը կարող է նրանց նախապատրաստել հետագա ուսումը շարունակելուասպիրանտուրայում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. օգտվելու ՀՀ կլիմայի փոփոխության մասին, կենսաբազմազանության մասին, անապատացման դեմ պայքարի ազգային զեկույցներից,
2. մասնագիտական առանձնահատկություններից ելնելով վերլուծելու և առաջարկելու ՀՀ հողային և ջրային ռեսուրսների պահպանության և օգտագործման արդյունավետության բարձրացման եղանակները,
3. վերլուծելու և առաջարկելու ՀՀ կենսաբազմազանության պահպանության և օգտագործման արդյունավետության բարձրացման եղանակները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
1. օգտվելու տեղեկատվական աղբյուրներից, այդ թվում օտարալեզու (ինտերնետային ռեսուրսներ, գիտական հոդվածներ և հաշվետվություններ),
2. պատրաստելու և ներկայացնելու գիտական զեկուցումներ, հաշվետվություններ, վարելու գիտական բանավեճեր:


3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Մագիստրոսական թեզի նպատակն է ուսանողներին հնարավորություն ընձեռել ցուցադրելու իրենց գիտելիքներն ու հմտությունները իրենց ուսումնառության ոլորտում, նպաստել առկա գիտելիքների համախմբմանը և նախապատրաստել նրանց հետագա ակադեմիական կամ մասնագիտական ​​գործունեության համար: Մագիստրոսական թեզի ավարտին մագիստրոսը կարող է զարգացնել այնպիսի կարևոր հմտություններ, ինչպիսիք են քննադատական մտածողությունը, խնդիրների լուծումը և հաղորդակցությունը: Այս հմտությունները բարձր են գնահատվում գործատուների կողմից և կարող են օգնել ուսանողներին առանձնանալ աշխատաշուկայում: Նախապատրաստելով մագիստրոսական թեզը՝ ուսանողները փորձ են ձեռք բերում հետազոտություններ անցկացնելու, տվյալները վերլուծելու և իրենց բացահայտումները ներկայացնելու համար, ինչը կարող է նրանց նախապատրաստել հետագա ուսումը շարունակելուասպիրանտուրայում:
4. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Մագիստրոսական թեզը ներկայացվում է բանավոր և գրավոր ձևաչափով ամփոփիչ ատեստավորման հանձնաժողովին: Մագիստրոսական թեզը գնահատվում է 20-միավորանոց համակարգով՝ համաձայն սահմանված չափանիշների և դրանց համապատասխան չափորոշիչների:
5. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տիտղոսաթերթ
Ստորագրությունների էջ
Համառոտագիր
Բովանդակություն
Ներածություն
Հիմնական մաս
Եզրակացություններ (և առաջարկություններ)
Օգտագործված գրականության ցանկ
Հավելվածներ
Հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, 0025, Ալեք Մանուկյան 1 (+37460) 710000 info@ysu.am