Ընդհանուր և բժշկական կենսաքիմիա

Մագիստրոսական ծրագիր

Ուսումնական պլան

Կրթական մակարդակը՝
Մագիստրոս
Մասնագիտություն՝
051201.02.7 - Կենսաքիմիա
Մասնագիտացումը՝
051201.02.7 - Ընդհանուր և բժշկական կենսաքիմիա
Շնորհվող որակավորումը՝
Կենսաբանության մագիստրոս
Ծրագրի ուստարին՝
2024/2025
Ուսուցման ձևը՝
Առկա
Ուսումնառության լեզուն՝
Հայերեն

Ընդհանուր կրթական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
1
30
գործ. 2 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0309/Մ01
1. Դասընթացի նպատակ
· ձևավորել պատկերացում տվյալների հենքերի և WEB - կայքերի մասին,
· սովորեցնել աշխատել տվյալների հենքերի հետ ACCESS համակարգի օգնությամբ
սովորեցնել աշխատել WEB - կայքերի հետ` հիպերտեքստերի նշադրման
HTML լեզվի օգնությամբ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. հենքի դերն իր մասնագիտության մեջ
2.ինտերնետային կայքերի ստեղծման սկզբունքները
3. տվյալների հենքերի ղեկավարման ACCESS համակարգ և հիպերտեքստերի նշադրման HTML լեզու
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.ACCESS-ով ստեղծել և օգտագործել տվյալների հենքեր
5.HTML-ով ստեղծել ինտերնետային կայք և տեղադրել ինտերնետում
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ձևավորել պատկերացում տվյալների հենքերի և WEB - կայքերի մասին,
· սովորեցնել աշխատել տվյալների հենքերի հետ ACCESS համակարգի օգնությամբ
սովորեցնել աշխատել WEB - կայքերի հետ` հիպերտեքստերի նշադրման
HTML լեզվի օգնությամբ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
նախագծային մեթոդ
համագործակցային ուսուցում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է համակարգչի միջոցով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Joan Lambert, Joyce Cox , Microsoft Access 2013 Step by Step. // Online Training Solutions, Inc., 2015, 429 p.
  • Elizabeth Castro, Bruce Hyslop HTML and CSS: Visual QuickStart Guide / Edition 8. // Peachpit Press, 2013, 576 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
ACCESS համակարգ
HTML լեզու
1
30
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, գործ. 1 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ02
1. Դասընթացի նպատակ
· հետազոտական գործունեության էությանը և առանձնահատկություններին, հետազոտությունների ծրագրերին և դրանց մշակմանը, տարբեր բնույթի հետազոտությունների նպատակներին և խնդիրներին, դրանց հիմնավորմանը և ձևակերպմանը վերաբերող պատշաճ գիտելիքներ,
· հետազոտությունների դասակարգմանը և տեսակներին, ինչպես նաև մեթոդներին, արդյունքների մշակման և ներկայացման, կենսաչափման սկզբունքների, քանակական արդյունքների վիճակագրական մշակման, ալգորիթմերին և ծրագրերին, չափանիշներին, մետավերլուծութան վերաբերող մասնագիտական պատշաճ գիտելիքներ, հետազոտությունների արդյունքների հավաստիության, եզրահանգման և արդյունքների նշանակության, կենդանի օրգանիզմների ընտրության, դրանց պահպանման, խնամքին, կենսաբանական մոդելներին ասպեկտներին առնչվող պատշաճ, հիմնարար և համակարգված պատկերացում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.նկարագրել անհատական և խմբակային (համալիր), նախաձեռնող և պատվիրված հետազոտությունների առանձնահատկությունները,
2. ներկայացնել ռեֆերատի, թեզիսի, հոդվածի, զեկուցման, հաշվետվության և այլ տիպի գիտական տեղեկատվության մշակման եղանակները,
3.լուսաբանել հետազոտությունների առանձնահատկությունները կենսաբանության և բժշկագիտության մեջ
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.իրականացնել հետազոտությունների պլանավորում՝ հիմնավորում, պատենտա-տեղեկատվական վերլուծություն,
5.կիրառել մեթոդների ընտրության, դրական և բացասական ստուգիչների, ճշգրիտ տվյալների և դրանց վերարտադրության սկզբունքները,
6.օգտագործել որակական և քանակական, վերլուծական և համեմատական մեթոդներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հետազոտական գործունեության էությանը և առանձնահատկություններին, հետազոտությունների ծրագրերին և դրանց մշակմանը, տարբեր բնույթի հետազոտությունների նպատակներին և խնդիրներին, դրանց հիմնավորմանը և ձևակերպմանը վերաբերող պատշաճ գիտելիքներ,
· հետազոտությունների դասակարգմանը և տեսակներին, ինչպես նաև մեթոդներին, արդյունքների մշակման և ներկայացման, կենսաչափման սկզբունքների, քանակական արդյունքների վիճակագրական մշակման, ալգորիթմերին և ծրագրերին, չափանիշներին, մետավերլուծութան վերաբերող մասնագիտական պատշաճ գիտելիքներ, հետազոտությունների արդյունքների հավաստիության, եզրահանգման և արդյունքների նշանակության, կենդանի օրգանիզմների ընտրության, դրանց պահպանման, խնամքին, կենսաբանական մոդելներին ասպեկտներին առնչվող պատշաճ, հիմնարար և համակարգված պատկերացում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում,
· Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց,
· Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում,
Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք, գնահատվում է բանավոր հարցումով՝ բաց հարցերով քննարկման միջոցով
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Меледина Т.В., Данина М.М. (2015) Методы планирования и обработки результатов научных исследований. Учебн. пособие, С-Петербург: Ун-т ИТМО, ИХиБТ, 110 с.
  • Сидняев Н.И. (2015) Теория планирования эксперимента и анализ статистических данных, Юрайт, 495 c.
  • Creswell, J.W. (2008). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (3rd). Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall.
  • Marczyk G., DeMatteo D., Festinger D. (2005) Essentials of Research Design and Methodology John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey.
  • Montgomery, D. (2013). Design and analysis of experiments (8th ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ներածություն։ Հետազոտական գործունեության էությունը և առանձնահատկությունները։ Հետազոտությունների ծրագրեր և դրանց մշակում։ Հետազոտությունների տարբեր բնույթը։ Հետազոտությունների նպատակները և խնդիրները, դրանց հիմնավորումը և ձևակերպումը։ Գիտական տեղեկատվությունը (ռեֆերատ, թեզիս, հոդված, զեկուցում, մենագրություն, ձեռնարկ, ատենախոսություն, հաշվետվություն և այլն), դրա մշակման եղանակները։
Ուսանողների ինքնուրույն աշխատանքը, ձևերը և տեսակները։ Հետազոտությունների պլանավորմում՝ հիմնավորում, պատենտա-տեղեկատվական վերլուծություն, օրացուցային ծրագիր, նյութական բազա (սարքավորումներ), ֆինանսավորման ծավալ, մասնագիտական կադրային ապահովում։ Փորձերի պլանավորման համառոտ պատմությունը, տեսությունը և փուլերը։ Հետազոտությունների մեթոդներ։ Հետազոտությունների առանձնահատկությունները կենսաբանության և բժշկագիտության մեջ։ Կենդանի օրգանիզմների ընտրությունը, դրանց պահպանումը և խնամքը։ Կենսաբանական մոդելներ։
2
30
գործ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Մ04
1. Դասընթացի նպատակ
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ցուցաբերել օտար լեզվի իմացություն միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան (B2-C1),
2. նկարագրել միջազգային թեստավորման և գնահատման սկզբունքները և պահանջները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3.գործնականում կատարել թեստային աշխատանքներ` կազմված համաեվրոպական չափանիշների B2-C1 մակարակին համապատասխան
4. արտահայտել մասնագիտական (ակադեմիական) գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքով
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր անգլերեն աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային)՝ տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
գրավոր փորձնական միջազգային թեստի անցկացում և գնահատում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է TOEFL թեստավորման միջոցով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Apresyan M. , Bagiryan D. «A new Glimpse into Science» Yerevan 2015
  • Bruce Alberts, Dennis Bray, Julian Lewis “ Molecular Biology of the Cell” 1983
  • Karol Kozak “Large Scale Data Handing in Biology” 1st edition 2010
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· օտար լեզվի իմացության միջազգային թեստավորման յուրահատկությունները,
· լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները (CEFR) և թեստավորման հիմանական սկզբունքները,
· լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը,
միջազգային թեստերի (TOEFL, IELTS, ITEP) առանձնահատկությունները:
2
30
գործ.- 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Մ04
1. Դասընթացի նպատակ
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ցուցաբերել օտար լեզվի իմացություն միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան (B2-C1),
2. նկարագրել միջազգային թեստավորման և գնահատման սկզբունքնեևը և պահանջները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.գործնականում կատարել թեստային աշխատանքներ` կազմված համաեվրոպական չափանիշների B2-C1 մակարակին համապատասխան,
5.արտահայտել մասնագիտական (ակադեմիական) գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքով
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6.արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր գերմաներեն աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային)՝ տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
գրավոր փորձնական միջազգային թեստի անցկացում և գնահատում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է TOEFL թեստավորման միջոցով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • DaF kompakt neu A1 - B1. Klett Verlag Stuttgart, 2016.
  • Смирнова Н.М., Зубовская Н.К. Немецкий язык для студентов-биологов. Deutsch für Biologiestudenten. Пособие для студентов биол. фак. Минск: БГУ, 2012. - 139 с.
  • Dreyer,R. Schmitt. Lehr - und Übungsbuch der deutschen Grammatik. München: Max Hueber
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· օտար լեզվի իմացության միջազգային թեստավորման յուրահատկությունները,
· լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները (CEFR) և թեստավորման հիմանական սկզբունքները,
· լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը,
միջազգային թեստերի (TOEFL, IELTS, ITEP) առանձնահատկությունները:
2
30
գործն.-2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Մ04
1. Դասընթացի նպատակ
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ցուցաբերել օտար լեզվի իմացություն միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան (B2-C1),
2. նկարագրել միջազգային թեստավորման և գնահատման սկզբունքնեևը և պահանջները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3.գործնականում կատարել թեստային աշխատանքներ` կազմված համաեվրոպական չափանիշների B2-C1 մակարակին համապատասխան
4. արտահայտել մասնագիտական (ակադեմիական) գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքով
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր ֆրանս երեն աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային)՝ տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
գրավոր փորձնական միջազգային թեստի անցկացում և գնահատում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է թեստավորման միջոցով
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Exercices de grammaire A2. Hachette, Paris 2004
  • Compréhension orale. Niveau 1. CLE international, Paris 2004
  • Grammaire progressive du français, niveau débutant. M.Grégoire, CLE international, Paris, 2007
  • Vite et bien 1, A1/A2 Claire Miquel, CLE international, Paris 2009
  • Vocabulaire progressif du français, niveau débutant, Claire Miquel, CLE international, Paris 2007
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· օտար լեզվի իմացության միջազգային թեստավորման յուրահատկությունները,
· լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները (CEFR) և թեստավորման հիմանական սկզբունքները,
· լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը,
միջազգային թեստերի (TOEFL, IELTS, ITEP) առանձնահատկությունները:
2
30
գործն. 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1705/Մ04
1. Դասընթացի նպատակ
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ցուցաբերել օտար լեզվի իմացություն միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան (B2-C1),
2. նկարագրել միջազգային թեստավորման և գնահատման սկզբունքնեևը և պահանջները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3.գործնականում կատարել թեստային աշխատանքներ` կազմված համաեվրոպական չափանիշների B2-C1 մակարակին համապատասխան
4. արտահայտել մասնագիտական (ակադեմիական) գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքով
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5.արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր ռուսերեն աղբյուրներից (ներառյալ՝ ինտերնետային)՝ տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
գրավոր փորձնական միջազգային թեստի անցկացում և գնահատում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է թեստավորման միջոցով
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Алексеенко Т.Н. Научный стиль речи. Учебное пособие для иностранных студентов. Харьков: ХНУ, 2005.
  • Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015.
  • Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыхина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· օտար լեզվի իմացության միջազգային թեստավորման յուրահատկությունները,
· լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները (CEFR) և թեստավորման հիմնական սկզբունքները,
· լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը,
· միջազգային թեստերի առանձնահատկությունները:
1
30
գործ. - 2ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
· կատարելագործել օտար (անգլերեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
· խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
· ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.կատարելագործել օտար (անգլերեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
2. խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
3.ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. իրականացնել մասնագիտական տեքստերի իմաստային, կառուցվածքային և ոճական վերլուծություն և թարգմանություն,
5. ներկայացնել և մեկնաբանել մասնագիտական տեսակետներ ու փաստարկներ, ձևակերպել, շարադրել, հիմնավորել անձնական կարծիքը, քննարկել, բանավիճել մասնագիտական հարցերի արդի հիմնախնդիրների շուրջ,
6. գրել և ներկայացնել մասնագիտական թեմաներով էսսեներ/ զեկույցներ, ռեֆերատներ, գիտաժողովի թեզիսներ՝ տրամաբանորեն և հստակ կառուցելով շարադրանքը,
7. լսելով ընկալել և վերարտադրել մասնագիտությանն առնչվող դասախոսությունների, հարցազրույցների ձայնագրություններ և տեսագրություններ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով:
9. Դասընթացի հաջող ավարտին ուսանողի գիտելիքները և կարողությունները պետք է համապատասխանեն Լեզուների իմացության/ իրազեկության համաեվրոպական համակարգի (CEFR-ի) B2 մակարդակին:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· կատարելագործել օտար (անգլերեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
· խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
· ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· անհատական և թիմային գիտահետազոտական աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
· բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա (անհատական ինքնուրույն նախագծի իրականացում),
· գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է բանավոր ստուգարքով՝ 20 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց՝ յուրաքանչյուրը՝ 5 միավոր.
· մասնագիտական տեքստի ընթերցում, թարգմանություն և վերարտադրում,
· մասնագիտական բառապաշարի ստուգում,
· զրույց մասնագիտական թեմաների շուրջ,
բանավոր ներկայացում (պրեզենտացիա) մասնագիտական խնդրի վերաբերյալ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • John M.Swales,Christine B. Feak “ English in Today’s Research World’’ a Writing Guide. The University of Michigan Press, USA,2003
  • John M Swales and Christine B.Feak “Academic writing for Graduate Students’’ 2000, USA
  • M. Apresyan,D.Bagiryan "Mastering English For Biologists" YSU. 2010
  • D. Krogh '' A guide to the natural world'' 2011
  • J.Soars, L. Soars "First steps in Academic writing" Oxford 2014
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Տվյալ ոլորտի մասնագիտական լեզվի բառապաշարային, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունները:
· Մասնագիտական տեքստերի գործառական նշանակությունը և դրանց իրացումը օտար (անգլերեն) լեզվով գրավոր ու բանավոր հաղորդակցման գործընթացում:
· Ակադեմիական գրագրություն՝ գիտական հոդվածների ու աշխատությունների, գրախոսությունների և ամփոփումների, ինչպես նաև ռեֆերատների, զեկուցումների, էսսեների շարադրման ձևերն ու սկզբունքները:
Մասնագիտական բնագիր տեքստերի, դասախոսությունների, ձայնագրությունների ունկնդրմամբ՝ դրանց բովանդակության վերծանման, վերարտադրության առանձնահատկությունները:
1
30
գործ.-2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
· կատարելագործել օտար (գերմաներեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
· խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
· ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. կիրառելով մասնագիտական տեքստերի վերլուծության տարբեր մոտեցումները (որոնողական, ճանաչողական, մեկնաբանական)՝ ճիշտ ընկալել դրանց բովանդակությունն ու կառուցվածքը,
2. տարորոշել մասնագիտական բառապաշարի բոլոր շերտերը՝ դրանց ճշգրիտ գործածության նպատակդրմամբ,
3. ցուցաբերել մասնագիտության ոլորտում օտար (գերմաներեն) լեզվով ինքնուրույն աշխատանք կատարելու սկզբունքների իմացություն
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.իրականացնել մասնագիտական տեքստերի իմաստային, կառուցվածքային և ոճական վերլուծություն և թարգմանություն,
5.ներկայացնել և մեկնաբանել մասնագիտական տեսակետներ ու փաստարկներ, ձևակերպել, շարադրել, հիմնավորել անձնական կարծիքը, քննարկել, բանավիճել մասնագիտական հարցերի արդի հիմնախնդիրների շուրջ,
6. գրել և ներկայացնել մասնագիտական թեմաներով էսսեներ/ զեկույցներ, ռեֆերատներ, գիտաժողովի թեզիսներ՝ տրամաբանորեն և հստակ կառուցելով շարադրանքը,
7. լսելով ընկալել և վերարտադրել մասնագիտությանն առնչվող դասախոսությունների, հարցազրույցների ձայնագրություններ և տեսագրություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով:
8.Դասընթացի հաջող ավարտին ուսանողի գիտելիքները և կարողությունները պետք է համապատասխանեն Լեզուների իմացության/ իրազեկության համաեվրոպական համակարգի (CEFR-ի) B2 մակարդակին:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· կատարելագործել օտար (գերմաներեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
· խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
· ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· անհատական և թիմային գիտահետազոտական աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
· բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա (անհատական ինքնուրույն նախագծի իրականացում),
· գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է բանավոր ստուգարքով՝ 20 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց՝ յուրաքանչյուրը՝ 5 միավոր.
· մասնագիտական տեքստի ընթերցում, թարգմանություն և վերարտադրում,
· մասնագիտական բառապաշարի ստուգում,
· զրույց մասնագիտական թեմաների շուրջ,
բանավոր ներկայացում (պրեզենտացիա) մասնագիտական խնդրի վերաբերյալ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • DaF kompakt neu A1 - B1. Klett Verlag Stuttgart, 2016.
  • Смирнова Н.М., Зубовская Н.К. Немецкий язык для студентов-биологов. Deutsch für Biologiestudenten. Пособие для студентов биол. фак. Минск: БГУ, 2012. - 139 с.
  • Dreyer,R. Schmitt. Lehr - und Übungsbuch der deutschen Grammatik. München: Max Hueber Verlag für Deutsch, 2001. - 320 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Տվյալ ոլորտի մասնագիտական լեզվի բառապաշարային, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունները:
· Մասնագիտական տեքստերի գործառական նշանակությունը և դրանց իրացումը օտար (գերմաներեն) լեզվով գրավոր ու բանավոր հաղորդակցման գործընթացում:
· Ակադեմիական գրագրություն՝ գիտական հոդվածների ու աշխատությունների, գրախոսությունների և ամփոփումների, ինչպես նաև ռեֆերատների, զեկուցումների, էսսեների շարադրման ձևերն ու սկզբունքները:
Մասնագիտական բնագիր տեքստերի, դասախոսությունների, ձայնագրությունների ունկնդրմամբ՝ դրանց բովանդակության վերծանման, վերարտադրության առանձնահատկությունները:
1
30
գործն.- 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
· կատարելագործել օտար (ֆրանսերեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
· խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
· ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.կիրառելով մասնագիտական տեքստերի վերլուծության տարբեր մոտեցումները (որոնողական, ճանաչողական, մեկնաբանական)՝ ճիշտ ընկալել դրանց բովանդակությունն ու կառուցվածքը,
2. տարորոշել մասնագիտական բառապաշարի բոլոր շերտերը՝ դրանց ճշգրիտ գործածության նպատակդրմամբ,
3. ցուցաբերել մասնագիտության ոլորտում օտար (ֆրանսերեն) լեզվով ինքնուրույն աշխատանք կատարելու սկզբունքների իմացություն:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.իրականացնել մասնագիտական տեքստերի իմաստային, կառուցվածքային և ոճական վերլուծություն և թարգմանություն,
5.ներկայացնել և մեկնաբանել մասնագիտական տեսակետներ ու փաստարկներ, ձևակերպել, շարադրել, հիմնավորել անձնական կարծիքը, քննարկել, բանավիճել մասնագիտական հարցերի արդի հիմնախնդիրների շուրջ,
6.գրել և ներկայացնել մասնագիտական թեմաներով էսսեներ/ զեկույցներ, ռեֆերատներ, գիտաժողովի թեզիսներ՝ տրամաբանորեն և հստակ կառուցելով շարադրանքը,
7.լսելով ընկալել և վերարտադրել մասնագիտությանն առնչվող դասախոսությունների, հարցազրույցների ձայնագրություններ և տեսագրություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով:
8.Դասընթացի հաջող ավարտին ուսանողի գիտելիքները և կարողությունները պետք է համապատասխանեն Լեզուների իմացության/ իրազեկության համաեվրոպական համակարգի (CEFR-ի) B2 մակարդակին
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· կատարելագործել օտար (ֆրանսերեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
· խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
· ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· անհատական և թիմային գիտահետազոտական աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
· բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա (անհատական ինքնուրույն նախագծի իրականացում),
· գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է բանավոր ստուգարքով՝ 20 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց՝ յուրաքանչյուրը՝ 5 միավոր.
· մասնագիտական տեքստի ընթերցում, թարգմանություն և վերարտադրում,
· մասնագիտական բառապաշարի ստուգում,
· զրույց մասնագիտական թեմաների շուրջ,
բանավոր ներկայացում (պրեզենտացիա) մասնագիտական խնդրի վերաբերյալ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Grammaire progressive du français, niveau débutant. M.Grégoire, CLE international, Paris, 2007
  • Manuel de français. И.Н Попова, Ж.А. Казакова, Г.М.Ковальчук, Москва, Высшая школа 2005
  • Vite et bien 1, A1/A2 Claire Miquel, CLE international, Paris 2009
  • Vocabulaire progressif du français, niveau débutant, Claire Miquel, CLE international, Paris 2007
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Տվյալ ոլորտի մասնագիտական լեզվի բառապաշարային, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունները:
· Մասնագիտական տեքստերի գործառական նշանակությունը և դրանց իրացումը օտար (ֆրանսերեն) լեզվով գրավոր ու բանավոր հաղորդակցման գործընթացում:
· Ակադեմիական գրագրություն՝ գիտական հոդվածների ու աշխատությունների, գրախոսությունների և ամփոփումների, ինչպես նաև ռեֆերատների, զեկուցումների, էսսեների շարադրման ձևերն ու սկզբունքները:
Մասնագիտական բնագիր տեքստերի, դասախոսությունների, ձայնագրությունների ունկնդրմամբ՝ դրանց բովանդակության վերծանման, վերարտադրության առանձնահատկությունները:
1
60
գործն.-4 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1705/Մ03
1. Դասընթացի նպատակ
· կատարելագործել օտար (ռուսերեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
· խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
· ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.կիրառելով մասնագիտական տեքստերի վերլուծության տարբեր մոտեցումները (որոնողական, ճանաչողական, մեկնաբանական)՝ ճիշտ ընկալել դրանց բովանդակությունն ու կառուցվածքը,
2. տարորոշել մասնագիտական բառապաշարի բոլոր շերտերը՝ դրանց ճշգրիտ գործածության նպատակդրմամբ,
3.ցուցաբերել մասնագիտության ոլորտում օտար (ռուսերեն) լեզվով ինքնուրույն աշխատանք կատարելու սկզբունքների իմացություն:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.իրականացնել մասնագիտական տեքստերի իմաստային, կառուցվածքային և ոճական վերլուծություն և թարգմանություն,
5.ներկայացնել և մեկնաբանել մասնագիտական տեսակետներ ու փաստարկներ, ձևակերպել, շարադրել, հիմնավորել անձնական կարծիքը, քննարկել, բանավիճել մասնագիտական հարցերի արդի հիմնախնդիրների շուրջ,
6. գրել և ներկայացնել մասնագիտական թեմաներով էսսեներ/ զեկույցներ, ռեֆերատներ, գիտաժողովի թեզիսներ՝ տրամաբանորեն և հստակ կառուցելով շարադրանքը,
7. լսելով ընկալել և վերարտադրել մասնագիտությանն առնչվող դասախոսությունների, հարցազրույցների ձայնագրություններ և տեսագրություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով:
Դասընթացի հաջող ավարտին ուսանողի գիտելիքները և կարողությունները պետք է համապատասխանեն Լեզուների իմացության/ իրազեկության համաեվրոպական համակարգի (CEFR-ի) B2 մակարդակին:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· կատարելագործել օտար (ռուսերեն) լեզվով հաղորդակցական կարողությունները՝ ինչպես մասնագիտության, այնպես էլ հաղորդակցման այլ ոլորտներում,
· խորացնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքները,
· ձևավորել գիտական բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հմտություններ,
զարգացնել մասնագիտական հարցերի շուրջ քննարկելու և բանավիճելու կարողությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· անհատական և թիմային գիտահետազոտական աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
· բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա (անհատական ինքնուրույն նախագծի իրականացում),
· գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է բանավոր ստուգարքով՝ 20 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց՝ յուրաքանչյուրը՝ 5 միավոր.
· մասնագիտական տեքստի ընթերցում, թարգմանություն և վերարտադրում,
· մասնագիտական բառապաշարի ստուգում,
· զրույց մասնագիտական թեմաների շուրջ,
բանավոր ներկայացում (պրեզենտացիա) մասնագիտական խնդրի վերաբերյալ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Алексеенко Т.Н. Научный стиль речи. Учебное пособие для иностранных студентов. Харьков: ХНУ, 2005.
  • Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015.
  • Кесаян М.Д., Овакимян Н.В. и др. Учебное пособие по русскому языку (для студентов факультета географии и геологии по специальности «Туризм и сервис»). Ер.: ЕГУ. 2016.
  • Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыхина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010.
  • Осипова О.Я. Транспортное обслуживание туристов. М.: Академия, 2004.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Տվյալ ոլորտի մասնագիտական լեզվի բառապաշարային, քերականական և ոճաբանական յուրահատկությունները:
2. Մասնագիտական տեքստերի գործառական նշանակությունը և դրանց իրացումը օտար (ռուսերեն) լեզվով գրավոր ու բանավոր հաղորդակցման գործընթացում:
3. Ակադեմիական գրագրություն՝ գիտական հոդվածների ու աշխատությունների, գրախոսությունների և ամփոփումների, ինչպես նաև ռեֆերատների, զեկուցումների, էսսեների շարադրման ձևերն ու սկզբունքները:
Մասնագիտական բնագիր տեքստերի, դասախոսությունների, ձայնագրությունների ունկնդրմամբ՝ դրանց բովանդակության վերծանման, վերարտադրության առանձնահատկությունները:

Մասնագիտական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
3
30
դաս. 2 ժամ/շաբաթ,
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ14
1. Դասընթացի նպատակ
· Ներկայացնել մանրէների կենսաքիմիայի արդի խնդիրները՝ կապված նրանց նյութափոխանակության կարգավորման հիմնարար հարցերի ուսումնասիրության ինչպես նաև նրանց աճման ընթացքում հակաբիոտիկների ունեցած ազդեցության հետ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ձևակերպել մանրէների կենսաքիմիական առանձնահատկությունները կապված կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից խնդիրների լուծման հետ
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. վերլուծել գործնականում մանրէների կողմից սինթեզի սպեկտրի բազմազանությունը, որոնք կարևորվում են գլոբալ սոցիալ խնդիրների լուծման մեջ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
3.կիրառել գիտելիքները պրակտիկայում` խնդիրներ ձևակերպելու և լուծելու համար
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ներկայացնել մանրէների կենսաքիմիայի արդի խնդիրները՝ կապված նրանց նյութափոխանակության կարգավորման հիմնարար հարցերի ուսումնասիրության ինչպես նաև նրանց աճման ընթացքում հակաբիոտիկների ունեցած ազդեցության հետ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·· կիրառվում է ժամանակակից տեսանկյունով տեսական գիտելիքների մշակման իմաստության մեթոդը
· սեմինար պարպամունքներ
· ռեֆերատների մշակում և քննարկում
լաբորատոր աշխատանքներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր, առավելագույնը միավորը՝ 4 ,միավորների քայլը 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 5 միավորների քայլը 0.5:
· Ինքնուրույն աշխատանք - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 8:
Մասնակցություն - առավելագույնը միավորը՝ 3։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Joanne Willey et al., Prescotts Microbiology (11th Edition), 2020
  • Tortora et al. , -Microbiology An Introduction (13th Edition), 2021?
  • Северин Е.С., Биологическая химия, Мед.инф.агентство, Москва, 2014, 759 с
  • Березов Т.Г., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия, 3-е изд. перераб. и доп., М.: Медицина, 2007, 704с.
  • Николаев А.Я. Биологическая химия // Москва, Медицинское информационное агентство 2004, 565 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բջջային ճարտարագիտության ձևերը։ Մանրէների ածխաջրային և ազոտային փոխանակությունը։ Հակաբիոտիկներ, նրանց ազդեցության մոլեկուլային մեխանիզմները
2
30
դաս. 2 ժամ/ շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ09
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել դեղամիջոցների ֆարմակոկինետիկայի և ֆարմակոդինամիկայի ընդհանուր և մասնավոր օրինաչափությունների առանձնահատկությունների հետ,
· ներկայացնել դեղամիջոցների փոխազդեցության և դասակարգման սկզբունքները
ներկայացնել դեղամիջոցների տարբեր խմբերի ազդման մեխանիզմները, ինչպես նաև սկզբունքնորեն նոր դեղամիջոցների մշակման ուղղությունները
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ներկայացնել ժամանակակից ֆարմակոթերապիայի սկզբունքները, բացատրել առանձին դեղամիջոցների ազդեցությունը կենտրոնական և ծայրամասային նյարդային համակարգերի, կատարողական գործառույթ ունեցող օրգանների վրա:
2.բացատրել հակաբորբոքային, հակաբակտերիալ, հակասեպտիկ, հակամուկոլիտիկ, հակահիպերտենզիվ քիմիաթերապևտիկ միջոցների ազդեցության մեխանիզմները
3.ներկայացնել դեղամիջոցների փոխազդեցության տարբեր ձևերը, նրանց կողմնակի ազդեցությունները և գործողության մեխանզիմների ձևերը (տեղային, ռեզորբտիվ, ռեֆլեկտոր, գլխովոր, կողմնակի, ուղղակի և անուղակի, դարձելի և անդարձելի, ընտրողական և ոչ ընտրողական, թերապևտիկ և տոքսիկ)
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծել ֆարմակոթերապիայի առանձնահատկությունները նեոնատալ տարիքում, հասուն և ծեր տարիքի մարդկանց հիվանդությունների դեպքում:
5. կիրառել ռացիոնալ հակաբիոտիկաթերապիայի կիրառման սկզբունքները ստացված գիտելիքները իրավիճակային և պրոբլեմային խնդիրների լուծման համար
6. իրականացնել կլինիկական իրավիճակի մոդելի վրա ստեղծագործական առաջադրանք, ձեռք բերել հայրենական և արտասահմանյան գրականության հետ աշխատելու ունակություն:
7. օգտագործել ստացված գիտելիքները առաջադրված խնդիրները լուծելու համար
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. Վերլուծել առկա խնդիրները և առաջարկել դրանց լուծման եղանակներ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել դեղամիջոցների ֆարմակոկինետիկայի և ֆարմակոդինամիկայի ընդհանուր և մասնավոր օրինաչափությունների առանձնահատկությունների հետ,
· ներկայացնել դեղամիջոցների փոխազդեցության և դասակարգման սկզբունքները
ներկայացնել դեղամիջոցների տարբեր խմբերի ազդման մեխանիզմները, ինչպես նաև սկզբունքնորեն նոր դեղամիջոցների մշակման ուղղությունները
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· անցկացնել սեմինար պարապմունքներ
· կազմակերպել լաբորատոր աշխատանքներ
· հանձնարարված գրականության ամփոփում՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործում, արտասահմանյան գրականության թարգմանություն
· մասնակցություն քննարկումներին
· ինքնուրույն աշխատանքների կատարում և վերլուծում
· բանավոր ռեֆերատիվ աշխատանքների ներկայացում
թեմայի վերաբերյալ ներկայացանել մուլտիմեդիա շնորհանդես
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Նախատեսվում է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները` 2 ընթացիկ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք և մասնակցություն
· 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր ստուգում՝ առավելագույնը միավորը 4 ,միավորների քայլը 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր ստուգում՝ առավելագույնը միավորը 5 միավորների քայլը 0.5:
· Ինքնուրույն աշխատանք- բանավոր ստուգում՝ առավելագույնը միավորը 8, միավորների քայլը 1:
Մասնակցություն, առավելագույնը միավորը 3 ,միավորների քայլը 1. (( 91-100%)-3 միավոր, ( 81-90%)-2 միավոր, ( 71-80%)- 1 միավոր, ≤70 % -0 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • А.Е. Калуев, Д.Дж. Натт// Экспериментальная и клиническая фармакология.-2004.-Т.67,№6.-С.З-7.
  • Кукес В.Г и др. Клиническая фармакология, 3-е и зд ., п ер ер а б . и д о п . - М. : Г Э О Т А Р -М ед и а, 2006. - 944 с.
  • Майский В.В., Элементарная фармакология, Учебное пособие. - М.: Центр развития межсекторальных программ, 2009. - 543 с.
  • Харкевич Д.А., Фармакология, 10-ое изд., Москва, 2010
  • Руководство по фармакотерапии для врачей и фармацевтов, Под ред. Габриеляна Э.С, Борояна Р.Г., Ереван, 2001
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆարմակոկինետիկայի բնորոշումը և նշանակությունը: Դեղամիջոցների ազդման մեխանիզմները: Ֆարմակոդինամիկայի առարկան և խնդիրները: Ռեցեպտորների դասերը: Ռեցեպտորների ակտիվության կարգավորումը: Դեղերի դասակագումը: Դեղամիջոցների ֆարմակոդինամիկ և դեղորայքային փոխազդեցությունները: Փոխազդեցության ռիսկի գործոնները: Դեղամիջոցների և էնդոգեն միացությունների փոխազդեցությունները: Դեղամիջոցների փոխազդեցությունը սննդային և բուսական բաղադրամասերի հետ: Դեղամիջոցների ռացիոնալ համակցումը և պոտենցիալ վտանգավոր կոմբինացիաներ
2
45
դաս. 1.5 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.5 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ11
1. Դասընթացի նպատակ
· հաղորդել օրգանիզմի կենսագործունեության ֆիզիկական և քիմիական հիմքերի, օրգանական և անօրգանական միացությունների փոխազդեցության վերաբերյալ պատշաճ գիտելիք
· փոխանցել գիտելիք կենսաբանական հեղուկներում կենսաքիմիական ցուցանիշների քանակական և որակական արժեքների գնահատման և մեկնաբանման մասին
· կենսաքիմիական ցուցանիշների բնականոն և ախտաբանական վիճակների ընկալման և մեկնաբանման վերաբերյալ:
ձևավորել ժամանակակից սարքավորումների օգտագործմամբ տարբեր փորձարարական կենսաքիմիական հետազոտական աշխատանքներ իրականացնելու հմտություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ներկայացնել կլինիկական կենսաքիմիայի հիմունքները և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունները:
2.բացատրել ճարպերի, սպիտակուցների, նուկլեինաթթուների և ածխաջրերի կենսաքիմիական բնականոն և ախտաբանական գործընթացները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3.գնահատել օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական տարբեր գործընթացները:
4.համեմատել օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական բնականոն և ախտաբանական գործընթացները
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5.ներկայացնել օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացները, քննարկել և մեկնաբանել դրանք, փոխանցել ունեցած գիտելիքները մյուսներին
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հաղորդել օրգանիզմի կենսագործունեության ֆիզիկական և քիմիական հիմքերի, օրգանական և անօրգանական միացությունների փոխազդեցության վերաբերյալ պատշաճ գիտելիք
· փոխանցել գիտելիք կենսաբանական հեղուկներում կենսաքիմիական ցուցանիշների քանակական և որակական արժեքների գնահատման և մեկնաբանման մասին
· կենսաքիմիական ցուցանիշների բնականոն և ախտաբանական վիճակների ընկալման և մեկնաբանման վերաբերյալ:
ձևավորել ժամանակակից սարքավորումների օգտագործմամբ տարբեր փորձարարական կենսաքիմիական հետազոտական աշխատանքներ իրականացնելու հմտություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ
· սեմինար պարապմունքներ
· գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ,
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ, ռեֆերատների և էսսեների հանձնարարում
· ինքնուրույն աշխատանքների կատարում
· մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ
լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Եզրափակիչ քննություն- 9 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 3-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր:
· Ընթացիկ ստուգում - 5 միավոր:
· Ինքնուրույն աշխատանք - 3 միավոր:
Մասնակցություն - 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Конвай В.Д., Зайнчковский В.И., Золин П.П. Патохимия и Клиническая биохимия. Омск : Омский государственный аграрный университет имени П.А. Столыпина, 2009. - 128 стр.
  • Маршалл В.Дж., Бангерт С.К. Клиническая биохимия. Пер. с англ. под ред. Бережняка С.А. - 6-е изд., перераб. и доп. Москва: БИНОМ, 2011. - 408 стр.
  • Никитина Л.П., Соловьева Н.В., Гомбоева А.Ц., и др. Избранные лекции по клинической биохимии. Под редакцией профессора Л.П. Никитиной. в 3-х частях - Часть I,II, III.. Чита: Читинская государственная медицинская академия , 2012. - 175 стр.
  • Gaw A., Murphy M., Path E., et al. Clinical Biochemistry. 5th Edition. ISBN: 9780702054143, 2013. - 196 pp.
  • Swaminathan R. Handbook of Clinical Biochemistry. 2nd Edition. ISBN: 978-981-4469-10-4, 2011. - 816 pp
  • Berg, J.M., Tymoczko, J.L., Gatto, G. and Stryer, L., 2015. Biochemistry (eight edition).
  • Nelson, David L., and Michael M. Cox. "Lehninger Principles of Biochemistry SEVENTH EDITION." (2017).
  • Marks, Dawn B., Allan D. Marks, and Colleen M. Smith. "Basic medical biochemistry: a clinical approach." (2020).
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կլինիկական կենսաքիմիայի հիմունքները և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունները: Նյութափոխանակային խանգարումների պաթոգենեզ: Թթվահիմնային հավասարակշռություն: Ճարպերի կենսաքիմիան և ախտաբանությունը: Սպիտակուցների կենսաքիմիան և ախտաբանությունը
2
60
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ13
1. Դասընթացի նպատակ
· հաղորդել խորացված գիտելիքներ Կենսաթաղանթները նորմայում և պաթոլոգիայում առարկայի արդի հիմախնդիրների և դրանց լուծման վերաբերյալ,
· ծանոթացնել կենսաթաղանթների բազմազանության և կառուցածքային առանձնահատկությունների, կենսաթաղանթներով նյութերի տեղափոխման գործընթացների հետ, ինչպես նաև այս բնագավառում կիրառվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդներին,
պարզաբանել կենսաթաղանթներում պաթոլոգիաների առաջացման պատճառները և հետևանքները
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.նկարագրել բակտերիաների, սնկերի, բուսական և կենդանական բջիջների թաղանթների կառուցվածքային առանձնահատկությունները,
2.բնութագրել կենսաթաղանթներով նյութերի տեղափոխման գործընթացները և նրանց նշանակությունը,
3.ներկայացնել իոնական անցքուղիների դասակարգման և կառուցվածքա-գործառական առանձնահատկությունները, ինչպես նաև անցքուղիների կառուցվածքի և կարգավորման խախտումների հետևանքով առաջացած պաթոլոգիաների հիմնական տեսակները,
4.պարզաբանել էներգիայի ձևափոխությունը կենսաթաղանթներում, նկարագրել միտոքոնդրիալ հիվանդությունները և նրանց հաղթահարման ուղիները

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5.վերլուծել կենսաթաղանթների ուսումնասիրման ժամանակակից մեթոդներն ու մոտեցումները,
6. որոշել կենսաբանական համակարգի օքսիդավերականգնողական պոտենցիալը,
7. գնահատել բակտերիաների խմորման և անաերոբ շնչառության կենսաէներգետիկական արդյունավետությունը,
որոշել բակտերիաների թաղանթային բշտիկներում ԱԵՖազային ակտիվությունը
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.վերլուծել ստացված գիտելիքները և կատարել եզրակացություններ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հաղորդել խորացված գիտելիքներ Կենսաթաղանթները նորմայում և պաթոլոգիայում առարկայի արդի հիմախնդիրների և դրանց լուծման վերաբերյալ,
· ծանոթացնել կենսաթաղանթների բազմազանության և կառուցածքային առանձնահատկությունների, կենսաթաղանթներով նյութերի տեղափոխման գործընթացների հետ, ինչպես նաև այս բնագավառում կիրառվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդներին,
պարզաբանել կենսաթաղանթներում պաթոլոգիաների առաջացման պատճառները և հետևանքները
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ, ցուցադրություններ,
· սեմինարներ, քննարկումներ,
գործնական աշխատանքներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն. բանավոր, ընդհանուր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր, ընդհանուր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
· Մասնակցություն՝ 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Зефиров А.Л., Ситдикова Г.Ф. Ионные каналы возбудимой клетки (структура, функция, патология). Казань: Арт-кафе, 2010, 270 с.
  • Мазунин И.О., Володько Н.В., Стариковская Е.Б.,. Сукерник Р.И. Митохондриальный геном и митохондриальные заболевания человека. Молекулярная биология, 2010, том 44, № 5, с. 755-772.
  • Скулачев В.П., Богачев А.В., Каспаринский Ф.О. Мембранная биоэнергетика. М. Изд-во МГУ, 2010, 368 с.
  • Conte Camerino D., Tricarico D., Desaphy J.-F. Ion channel pharmacology. Neurotherapeutics, 2007, 4(2): 184-198.
  • Schapira A. Mitochondrial Function and Dysfunction. Academic Press, 2002, 559 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կենսաթաղանթները նորմայում և պաթոլոգիայում: Թաղանթաբանության զարգացման պատմությունը և հիմնական ասպեկտները: Թաղանթների կառուցվածքային մոդելները, թաղանթների կաուցվածքի հեղուկա-խճանկարային մոդելը: Կենսաբանական թաղանթների բազմազանությունը և դասակարգումը: Կենսաբանական թաղանթները որպես կենդանի համակարգերի ունիվերսալ կառուցվածքա-գործառական կազմավորումներ, նրանց բազմազանությունը և դասակարգումը: Բակտերիաների թաղանթների առանձնահատկությունները: Բջջապատի կառուցվածքային առանձնահատկությունները էուբակտերիաներում և արքեյներում: Բուսական, սնկային և կենդանական բջիջների պլազմային թաղանթները: Ներբջջային օրգանոիդների` միտոքոնդրիումների և պլաստիդների թաղանթների առանձնահատկությունները: Կենսաթաղանթների քիմիական կազմը և կազմավորումը. Կենսաթաղանթների հիմնական բաղադրամասերը: Թաղանթային լիպիդների և սպիտակուցների ընդհանուր բնութագիրը և նրանց դերը: Կենսաթաղանթների կազմավորման առանձնահատկությունները: Կենսաթաղանթներով նութերի պասիվ տեղափոխության առանձնահատկությունները և խախտումները (պաթոլոգիաները). Թաղանթային տեղափոխության գործընթացների ընդհանուր բնութագիրը: Նյութերի պասիվ տեղափոխության առանձնահատկությունները: Իոնական անցքուղիներ` դասակարգման և կառուցվածքա-գործառական առանձնահատկությունները: Իոնական անցքուղիների հիմնական տեսակների (Na-, K-, Ca-, Cl- և այլ անցքուղիներ) կառուցվածքը և ֆունկցիաները: Անցքուղիների կառուցվածքի և կարգավորման խախտումների հետևանքով առաջացած պաթոլոգիաների (կանալոպատիաներ) հիմնական տեսակները և առանձնահատկությունները: Սրտային ու նեյրոնալ նատրիումական և կալցիումական, սրտային ու կմախքամկանային կալիումական և քլորային կանալոպաթիաներ: Նյութերի ակտիվ տեղափոխություն (առաջնային և երկրորդային ակտիվ տեղափոխություն, ուղղորդված տեղափոխություն): Նյութերի ակտիվ տեղափոխության խաթարումներ: Էներգիայի ձևափոխությունը կենսաթաղանթներում. Էլեկտրոնի տեղափոխման շղթաների կազմակերպումը միտոքոնդրիումներում: Միտոքոնդրիալ հիվանդությունները (Լենինջերի, Կապալդ-Չանսի, Ֆալկոնիի Լյուվենբուրգի և այլ հիվանդությունները) և նրանց հաղթահարման ուղիները:
1
30
դաս. 2 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ06
1. Դասընթացի նպատակ
· ձևավորել բնական գիտությունների համակարգում կենսաբանության տեղին և դերին, մանրէաբանության, կենսատեխնոլոգիայի և կենսաքիմիայի հիմնարար ու կիրառական հիմնախնդիրներին, սննդի նոր աղբյուրների, նյութափոխանակության կարգավորման, այլընտրանքային էներգետիկայի զարգացմանը, կենսատեխնոլոգիաներում Հայաստանի մանրէների կիրառման հնարավորություններին և հեռանկարներին վերաբերող պատշաճ մասնագիտական գիտելիքներ,
փոխանցել կենսավառելիքի տեխնոլոգիաների ուղղություններին, մանրէներում հիդրոգենազների միջոցով ջրածին գազի արտադրության մեխանիզմներին, արտադրություն կիրառական ասպեկտներին, կենսառեակտորների կատարելագործման խնդիրներին առնչվող պատշաճ, հիմնարար և համակարգված մասնա­գիտական պատկերացում
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու մանրէների դասակարգման մասին նոր պատկերացումները և բնական ֆիլոգենետիկ դասակարգման համակարգը,
2. նկարագրելու մանրէների կառուցվածքի առանձնահատկությունները և դրա ուսումնասիրման նորագույն մեթոդները, հակաբիոտիկների նկատմամբ մանրէների կայունության հաղթահարման ուղիները,
3. գիտակցելու մանրէների և ֆերմենտների օգտագործմամբ կենսավառելիքի արտադրության տեխնոլոգիաների կիրառման առավելություները և հեռանկարայնությունը:
4. նշելու նյութափոխանակության կարգավորման ուղիները, ներկայացնելու բջիջներում նյութափոխանակային ցանցերը։
5. վերլուծելու կենդանի բջիջներում կառուցվածքագործառական հնարավոր փոփոխությունների հարցը արտաքին վնասակար գործոնների ազդեցության պայմաններում

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6.վերլուծելու և գնահատելու մանրէների ուսումնասիրման կենսատեխնոլոգիական մեթոդները
7. վերլուծելու համընդհանուր կարգավորիչ մեխանիզմները, սպիտակուցների միջև փոխազդեցությունները,
8. մշակելու կենսաքիմիական խնդրի լուծման օպտիմալ եղանակ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
9.օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում ձեռք բերած գիտելիքները տարբեր հարցեր լուծելու համար,
10. հետազոտությունների արդյունքների հիման վրա նախապատրաստելու և ներկայացնելու բանավոր զեկույցներ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ձևավորել բնական գիտությունների համակարգում կենսաբանության տեղին և դերին, մանրէաբանության, կենսատեխնոլոգիայի և կենսաքիմիայի հիմնարար ու կիրառական հիմնախնդիրներին, սննդի նոր աղբյուրների, նյութափոխանակության կարգավորման, այլընտրանքային էներգետիկայի զարգացմանը, կենսատեխնոլոգիաներում Հայաստանի մանրէների կիրառման հնարավորություններին և հեռանկարներին վերաբերող պատշաճ մասնագիտական գիտելիքներ,
փոխանցել կենսավառելիքի տեխնոլոգիաների ուղղություններին, մանրէներում հիդրոգենազների միջոցով ջրածին գազի արտադրության մեխանիզմներին, արտադրություն կիրառական ասպեկտներին, կենսառեակտորների կատարելագործման խնդիրներին առնչվող պատշաճ, հիմնարար և համակարգված մասնա­գիտական պատկերացում
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում,
· Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց,
· Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում,
Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք. բաց հարցերով քննարկում, բանավոր հարցում
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Брюханов А.Л., Рыбак К.В., Нетрусов А.И. Молекулярная микробиология. М., Изд-во МГУ, 2012.
  • Нетрусов А.И. Введение в биотехнологию. М., Академия, 2015.
  • Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2013, Freeman and Comp., 1198p
  • Madigan M., Martinko J., Bender K., Buckley D., Stahl D. Brocks Biology of Microorganisms. Pearson, 2015.
  • Slonczewski J.L., Foster J.W. Microbiology. An evolving science. Norton & Company, Inc. 2009.
  • Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ներածություն: Մանրէաբանության, կենսատեխնոլոգիայի և կենսաքիմիայի համառոտ պատմությունը և դրա դասերը: Մանրէաբանության, կենսատեխնոլոգիայի և կենսաքիմիայի 21-րդ դարի հիմնարար հիմնախնդիրները: Հայաստանի մանրէները: Մանրէների մասին նոր տեղեկություններ: Կենսավառելիք: Շրջակա միջավայրի նոր գործոնները մանրէների կյանքում: Նյութափոխանակության կարգավորման ուղիները և նյութափոխանակային ցանցերը։ Նյութափոխանակության փոփոխությունները մարդու օրգանիզմում քաղցի ընթացքում: Իոնացնող ճառագայթների ազդեցությամբ կենսամոլեկուլների (ֆերմենտներ, սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ) կառուցվածքաֆունկցիոնալ փոփոխությունները
3
30
դաս. -1ժամ/շաբաթ, լաբ-1ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ09
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին հաղորդել տեսական գիտելիքներ կենսաքիմիական շղթաների, ցիկլերի, հոսքերի և ցանցերի վերաբերյալ
· Ծանոթացնել բջջային նյութափոխանակության ձևավորման տարածական և ժամանակային հիմնարար սկզբունքներին
· Ծանոթացնել մետաբոլիկ ուղիների մաթեմատիկական մոդելավորման հետ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Բացատրել՝ ի՞նչ է մետաբոլիզմի ինտեգրացումը, մետաբոլիկ ուղիների կոմպարտմենտալացումը (մակրո- և միկրոկոմպարտմենտներ)
2. Նկարագրել նյութերի և էներգիայի փոխանակության գործընթացները ,ներկայացնել նյութափոխանակության կարգավորման մակարդակները
3.Տարանջատել կենսամոլեկուլները և վերմոլեկուլային համակարգերը որպես ստանդարտ գործառութային միավորներ
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.Օգտագործել ստացված գիտելիքները տեսական իրավիճակային խնդիրների լուծման, փորձարարական աշխատանքների պլանավորման, իրականացման և ստացված արդյունքների վերլուծման համար
5. Վերլուծել մետաբոլիկ հոսքերի հավասարակշռությունը, կենսաքիմիական գործընթացների քանակաչափական և ալոստերիկ կարգավորման համակարգերը
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. Բացատրել մեկ մետաբոլիկ ուղուց մյուսին անցնելու կարգավորման մեխանիզմները

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին հաղորդել տեսական գիտելիքներ կենսաքիմիական շղթաների, ցիկլերի, հոսքերի և ցանցերի վերաբերյալ
· Ծանոթացնել բջջային նյութափոխանակության ձևավորման տարածական և ժամանակային հիմնարար սկզբունքներին
· Ծանոթացնել մետաբոլիկ ուղիների մաթեմատիկական մոդելավորման հետ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություններ
2. սեմինար պարապմունքներ
3. հանձնարարված լրացուցիչ գրականության մշակում
4. ինքնուրույն աշխատանքների կատարում
5. ինտերակտիվ քննարկումներ
6. առանձին թեմաներով սահիկաշարերի ներկայացում և վերլուծում
7. ուսումնական դասընթացի առանձին թեմաների թեստավորում և հաշվետվություն արտալսարանային ինքնուրույն աշխատանքի սահմաններում
8. լաբորատոր աշխատանքներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր ստուգում՝ առավելագույն միավորը՝ 4, միավորների քայլը՝ 0.5
2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր ստուգում հետազոտական բաղադրիչով, առավելագույն միավորը՝ 4, միավորների քայլը՝ 0.5
Եզրափակիչ քննություն - բանավոր ստուգում առավելագույնը միավորը՝ 7, միավորների քայլը՝ 1
Ինքնուրույն աշխատանք- բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 3, միավորների քայլը՝ 0.5
Մասնակցություն, առավելագույնը միավորը՝ 2, (85-100%-1միավոր, 70-85- 1 միավոր, ≤70 % -0 միավոր)
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Êíîððå Ä.Ã., Ìûçèíà Ñ.Ä. Áèîëîãè÷åñêàÿ õèìèÿ, Ì., “Âûñøàÿ øêîëà”, 2002
  • Êîìîâ Â.È., Øâåäîâ Â.Í. Áèîõèìèÿ,Ì., 2008
  • Ôèëèïïîâè÷ À. È äð. Áèîõèìè÷åñêèå îñíîâû æèçíåäåÿòåëüíîñòè ÷åëîâåêà, Ìîñêâà, 2005
  • Березов Т.Г, Коровкин Б.Ф. Биологическая химия. М. Медицина, 2008,
  • Кольман Я. Ремм Наглядная биохимия, Москава “Мир” 2002
  • Nelson D., Cox M., Lehninger L. Principles of biochemistry. Edition 6, Freeman W.H. Copmpany, 2017.
  • Duarte. Global reconstruction of the human metabolic network based on genomic and bibliomic data. Proc. Natl. Acad Sci. USA, 2007 104 (6)1777-1782
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ընդհանուր պատկերացում օրգանիզմում նյութերի և էներգիայի փոխանակության վերաբերյալ
Նյութափոխանակության գործընթացների փոխադարձ կապը: Կենսահամակարգերի տարբերակիչ առանձնահատկությունները, նրանց կառուցվածքա-կենսաքիմիական մակարդակները կենդանի բջջի, հյուսվածքների, օրգանների և կենսոլորտի օրինակով: Մետաբոլիկ ուղիների կոմպարտմենտալիզացումը, մեկ մետաբոլիկ ուղուց մյուսին անցնելու կարգավորման մեխանիզմները: Կենսաքիմիական շղթաներ, հոսքեր, ցանցեր, նյութափոխանակային գործընթացների կարգավորման սկզբունքներ: Նյութափոխանակության կենտրոնական ուղիներ: Կատաբոլիզմ և անաբոլիզմ` փոխադարձ կապը և առանձնահատկությունները: Էներգետիկ և կառուցողական նյութափոխանակության գործընթացները: Կարգավորման մեխանիզմները բարձրակարգ օրգանիզմներում (կենտրոնական նյարդային համակարգ, հումորալ կարգավորում, բջջային տարբերակման համակարգ): Կենսաքիմիական գործընթացների քանակաչափական և ալոստերիկ կարգավորման համակարգեր: Օրգանիզմների դասակարգումը ըստ նյութափոխանակության ձևի: Մետաբոլիկ ուղիների մաթեմատիկական մոդելավորում: Նյութափափոխանակային համակարգերի տվյալների բազա: Մետաբոլիկ հոսքերի բալանսի վերլուծություն: Կարգավորման սկզբունքներ: Պրոտեոմիկա, մետաբոլոմիկա, կլինիկական մետաբոլոմիկա, նյութափոխանակային ճարտարագիտություն:
Մակրոև միկրոկոմպարտմենտներ, մետաբոլոններ: Մետաբոլոնների գործունեության ժամանակային ձևավորումը: Բջջային նյութափոխանակաության ձևավորման տարածական և ժամանակային հիմնարար սկզբունքներ: Կենսաքիմիական համակարգերի ձևավորում, վերմոլեկուլային կառուցվածքներ: Միջմոլեկուլային փոխազդեցությունների տիպերը և առաջացման մեխանիզմները որպես կենսակառուցվածքների ձևավորման գործիք: Սուպրամոլեկուլային կառուցվածքների ինքնակազմակերպման երևույթ:
2
30
դաս. 1ժամ/շաբաթ, լաբ. 1ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ08
1. Դասընթացի նպատակ
· նախապատրաստել կենսաքիմիական տարբեր խնդիրներ լուծելուն ժամանակակից սպեկտրասկոպիկ մեթոդների կիրառմամբ՝ կապված կենսամոլեկուլների կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկանիշների առանձնահատկությունների հետ,
ձևավորել հյուսվածքներում կամ բջիջներում կլինիկական նշանակություն ունեցող միացությունների կենսաքիմիական ուսումնասիրություններ կատարելու ունակություն
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.թվարկելու այն կենսամոլեկուլների (սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ և այլն) կենսաքիմիական չափանիշները, որոնք ուսումնասիրվում են տվյալ սպեկտրասկոպիկ մեթոդներով,
2. բացատրելու և հիմնավորելու, որ տարբեր սպեկտրոսկոպիկ տարբեր մեթոդների (օրինակ` ռենտգենակառուցվածքային վերլուծություն և էլեկտրոնային միկրոսկոպիա) համադրումը նպաստում է արդյունավետ կենսաքիմիական ուսումնասիրությունների իրականացմանը

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3.գործնականում օգտագործելու դասընթացից ստացած գիտելիքները՝ մարդու տարբեր հյուսվածքներում և արյան պլազմայում կլինիկական նշանակություն ունեցող միացությունների (ֆերմենտներ, լիպոպրոտեիններ, ածխաջրեր և այլն) հայտնաբերման սպեկտրոսկոպիկ մեթոդ ընտրելիս,
4.գործնականում իրականացնելու կլինիկական նշանակություն ունեցող միացությունների հայտնաբերում, գնահատելու նրանց քանակությունը, մեկնաբանելու հնարավոր պաթոլոգիկ վիճակի առկայությունը՝ այդ միացությունների քանակության հիման վրա
5. իրականացնելու կլինիկական կարևոր նշանակություն ունեցող միացությունների փոփոխության դինամիկայի ուսումնասիրություն տարբեր պաթոլոգիկ վիճակներում

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. համադրելու իր ստացած գիտելիքները կենսաբանական մակրոմոլեկուլների հետազոտության սպեկտրոսկոպիկ մեթոդների վերաբերյալ, քննարկելու և վերլուծելու դրանք, մեկնաբանելու և ընդհանրացնելու իր կողմից ստացված արդյունքները՝ կապ հաստատելով այլ մեթոդներով ստացած արդյունքների հետ,
7. արժևորելու, գնահատելու և փոխանցելու իր ստացած գիտելիքները մյուս ուսանողներին, ինչպես նաև՝ տվյալ բնագավառում աշխատող, սակայն քննարկվող ծրագրի շրջանակներում արծարծված որևէ խնդրից քիչ տեղյակ մարդկանց
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· նախապատրաստել կենսաքիմիական տարբեր խնդիրներ լուծելուն ժամանակակից սպեկտրասկոպիկ մեթոդների կիրառմամբ՝ կապված կենսամոլեկուլների կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկանիշների առանձնահատկությունների հետ,
ձևավորել հյուսվածքներում կամ բջիջներում կլինիկական նշանակություն ունեցող միացությունների կենսաքիմիական ուսումնասիրություններ կատարելու ունակություն
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ - Դասընթացի հիմական մասը մատուցվելու է դասախոսի կողմից ներկայացված դասախոսություններով: Ուսանողի կողմից նյութի յուրացումն իրականացվելու է հանձնարարված գրականության արտալսարանային ընթերցման արդյունքում,
· քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց - օգտագործվելու են լսարանում կազմակերպվող քննարկումները, ուսանողների կողմից զեկուցումների պատրաստումը և ներկայացումը՝ ուսանողներին անհասկանալի դրույթները պարզաբանելու, ինչպես նաև՝ նրանց քննադատական մտածողությունը զարգացնելու համար
· աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում - իրականացվելու է դասախոսի կողմից ուսանողներին որոշակի կեսաքիմիական խնդիրների առաջարկման մոտեցումը, որի լուծման ժամանակ բացատրվելու և լուսաբանվելու են առաջարկվող սպեկտրոսկոպիկ մեթոդի կիրառման հնարավորությունները
իրականացվելու է լաբորատոր հետազոտական աշխատանք՝ տարբեր սպեկտրոսկոպիկ մեթոդների կիրառմամբ, օգտագործվելու են համապատասխան սարքավորումներ, մշակվելու է ուսանողի կողմից ինքնուրույն հետազոտություն կատարելու հմտություն, ստացված տվյալների շուրջ ծավալվելու է քննարկում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· ընթացիկ ստուգումներ - կազմակերպվում է լսարանում, բանավոր հարցման միջոցով, գնահատվում է 4 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
· ինքնուրույն աշխատանք - կազմակերպվում է գրավոր, ռեֆերատների կամ զեկուցումների միջոցով գնահատվում է 5 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
· մասնակցություն - 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր):
եզրափակիչ քննություն - առավելագույնը՝ 8 միավոր: Կազմակերպվելու է բանավոր, հարցատոմսը պարունակելու է 4 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 4 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մարգարյան Շ., Գրիգորյան Կ. Մոլեկուլային ֆլյուորեսցենցիայի հիմունքները, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2017
  • Абрамова З.И. Исследование белков и нуклеиновых кислот, Казань, 2006
  • Бузник В.М., Фалалеев О.В. Применение ядерного магнитного резонанса для задач авиационного материаловедения. Авиационные материалы и технологии, 2014, N S1, стр.5-16. DOI: 10.18577//2071-9140-2014-0-s1-5-16
  • Вязмин С.Ю., Рябухин Д.С., Васильев А.В. Электронная спектроскопия органических соединений, С.Петербург, 2011
  • Котова Д.Л., Крысанова Т.А., Елисеева Т.В. Спекрофотометрическое определение аминокислот в водных растворах, Воронеж, 2004г.
  • Комов П., Шведова В.Х. Биохимия, Москва, Профа, 2008, 638стр
  • С.А.Коннова, А.А.Галицкая, Е.В.Плешакова, М.В. Каневский, Ю.П. Федоненко Методическое пособие к малому практикуму по биохимии, Саратов, 2017
  • Северин Е.С и др. Биологическая химия, Москва, Мед. Информ.агентство, 2014, 709стр.
  • Спектроскопия ядерного магнитного резонанса, file:///C:/Users/User/Desktop/text_II.pdf
  • 0. Уильсон К., Уолкер Дж. Принципы и методы биохимии и молекулярной биологии, 2013г., 848стр.
  • Шаповалова Е.Н. Хроматографические методы анализа, Москва, 2007
  • Ядерно-магнитный резонанс, https://kpfu.ru/docs/F1097368136/NMR.pdf
  • Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p.
  • Jameson David M. Introduction to Fluorescence, CRC Press, 2014, 313p.
  • Gunter Gauglitz, Moore David S. Handbook of Spectroscopy, Wiley-VCH, Weinheim, 2014, 1993p.
  • An Introduction to Fluorescence Spectroscopy, 2000 PerkinElmer, Inc, 36p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· միջուկամագնիսական ռեզոնանսի սպեկտրոսկոպիա (ЯМР-սպեկտրոսկոպիա), կիրառությունը կենսաքիմիայում
· սպեկտրոֆոտոմետրիա, կիրառությունը ֆերմենտների ակտիվության ուսումնասիրման մեջ
· ինֆրակարմիր սպեկտրոսկոպիա, կիրառությունը կենսաքիմիայում
· ռենտգենակառուցվածքային վերլուծություն, կիրառությունը սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների կառուցվածքի ուսումնասիրման ժամանակ
· էլեկտրոնային միկրոսկոպիա, կիրառությունը կենսաքիմիայում
· մաս-սպեկտրոմետրիա, կիրառությունը կենսաքիմիայում
ֆլյուորեսցենցիայի մեթոդը, կիրառությունը կենսաքիմիայում
2
30
2 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ10
1. Դասընթացի նպատակ
· փոխանցել մարդու օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական և ախտաբանական գործընթացների մոլեկուլային մեխանիզմների առանձնահատկությունների վերաբերյալ պաշաճ գիտելիքներ և զարգացնել կլինիկական մտածողություն,
· ձևավորել տարբեր հիվանդությունների կենսաքիմիական գործընթացների տարբեր չափորոշիչների քանակական տեղաշարժերի և այդ գործընթացների մեխանիզմների վերաբերյալ համապարփակ գիտելիք,
ձևավորել օրգանների և հյուսվածքների նյութափոխանակային առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության մեջ բջջային թաղանթների և դրանց փոխադրող համակարգերի վերաբերյալ պատկերացում
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.Բացատրելու ախտաբանական վիճակներում նյութափոխանակության հիմնական կենսապոլիմերների կառուցվածքի և հատկությունների փոփոխությունները
2.Ներկայացնելու կենսապոլիմերների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները և կենսաբանական կապը կառուցվածքի և գործառույթի հետազոտման համար կիրառվող մեթոդների հետ
3.Ներկայացնելու մասնագիտացված օրգանների և հյուսվածքների նյութափոխանակության առանձնահատկությունները, նյութափոխանակության գործընթացներում բջջային թաղանթների և դրանց փոխադրող համակարգերի դերը
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կանխատեսել տարբեր ախտաբանական վիճակներում նյութափոխանակային կարևոր միացությունների քիմիական վերափոխման ուղղվածությունը և արդյունքները
5. կիրառել կենսաքիմիկական և բժշկական հատուկ տերմինաբանություն և օգտվել տեղեկատու գիտական գրականությունից
6.զարգացնել ուսումնա-ճանաչողական գործունեությունը՝ ինքնուրույն արտալսարանային աշխատանքների իրականացմամբ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.տիրապետել կենսաքիմիական հետազոտությունների համընդհանուր կիրառություն ունեցող մեթոդներին
8.օգտվելու գիտական ինտերնետային տարբեր որոնման հարթակներից և արդյուքների մշակման ծրագրերից
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· փոխանցել մարդու օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական և ախտաբանական գործընթացների մոլեկուլային մեխանիզմների առանձնահատկությունների վերաբերյալ պաշաճ գիտելիքներ և զարգացնել կլինիկական մտածողություն,
· ձևավորել տարբեր հիվանդությունների կենսաքիմիական գործընթացների տարբեր չափորոշիչների քանակական տեղաշարժերի և այդ գործընթացների մեխանիզմների վերաբերյալ համապարփակ գիտելիք,
ձևավորել օրգանների և հյուսվածքների նյութափոխանակային առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության մեջ բջջային թաղանթների և դրանց փոխադրող համակարգերի վերաբերյալ պատկերացում
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր)
· գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ,
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ, ռեֆերատների և էսսեների հանձնարարում
մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ ստուգում - առավելագույնը՝ 4 միավոր, կազմակերպվում է գրավոր, թեստային աշխատանք (40 թեստ), որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 0.1 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ ստուգում - առավելագույնը՝ 5 միավոր, կազմակերպվում է գրավոր, թեստային աշխատանք (50 թեստ), որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 0.1 միավոր:
· Ինքնուրույն աշխատանք - առավելագույնը՝ 8 միավոր, ներկայացվում է ռեֆերատ և զեկույց, որոնցից յուրաքանչյուրին տրվում է առավելագույնը 4 միավոր, ինքնուրույն աշխատանքի թեման ընտրվում է դասընթացի ծրագրից: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
· Մասնակցություն - առավելագույնը՝ 3 միավոր, գնահատման քայլը՝ 1 միավոր (ներկայցության 81-100%` 3 միավոր, 71- 80%` 2 միավոր, 51-70%` 1 միավոր, 0-50%` 0 միավոր):
ΣԳԱՄ - 20 միավոր
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Марри Р., Греннер и др. Биохимия человека. В 2 т-х. Москва, Мир, 2004, 1 - 382стр., 2 - 414стр
  • Примроуз С, Тваймен Р. Геномика. Роль в медицине Москва, Бином, 2008, 208стр.
  • Филиппович А.И. и др. Биохимические основы жизнедеятельности человека. М. 2005, 407стр.
  • Хенеган К., Баденоч Д. Доказательная медицина. Москва, 2011
  • Основы доказательной медицины. Учебное пособие для системы послевузовского и дополнительного профессионального образования врачей./Под общей редакцией академика РАМН, профессора Р.Г.Оганова.- М.: Силицея-Полиграф, 2010. - 136 с.
  • Berg, J.M., Tymoczko, J.L., Gatto, G. and Stryer, L., 2015. Biochemistry (eight edition).
  • Nelson, David L., and Michael M. Cox. "Lehninger Principles of Biochemistry SEVENTH EDITION." (2017).
  • Marks, Dawn B., Allan D. Marks, and Colleen M. Smith. "Basic medical biochemistry: a clinical approach." (2020).
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ապոպտոզը հիվանադությունների պաթոգենեզում. ակտիվացման ուղիները և մասնակիցները: Օնկոգենեզի մոլեկուլային հիմքերը։ Բորբոքման գործընթացի մոլեկուլային հիմքերը: Աուտոիմունիտետ. աուտոիմունության սկզբունքները, տոլերանտության հիմնական տարբերակները, աուտոիմուն հիվանդությունների տեսակները: Ազոտի մոնօքսիդը որպես բջջային գործընթացների կարգավորիչ: “Ժամանակակից բժշկության” հիմքերը (գենային թերապիա, գենոմիկա, տրանսկրիպտոմիկա, ՌՆ-ոմիկա, մետաբոլոմիկա, ֆարմակոգենոմիկա, կենսաինֆորմատիկա): Բջջային ազդակի փոխանցման մասնակիցները. թիրոզինկինազային ակտիվությամբ օժտված ռեցեպտորներ
2
60
դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ12
1. Դասընթացի նպատակ
· փոխանցել պատշաճ գիտելիքներ օրգան համակարգերում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացների վերաբերյալ
· հիմնավորել օրգանիզմում իրականացող կենսաքիմիական գործընթացների փոխկապակցվածությունը
· ձևավորել պատկերացում նյութափոխանակության ուղիների բնականոն ընթացքի և խանգարումների վերաբերյալ
զարգացնել օրգանական միացությունների հետազոտման կենսաքիմիական ժամանակակից մեթոդների օգտագործման հմտություններ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. մեկնաբանել կարևոր նյութափոխանակային գործընթացների կարգավորման մոլեկուլային մեխանիզմները, ներկայացնել բջջում ընթացող քիմիական ռեակցիաների բնականոն և ներդաշնակ գործունեության մեխանիզմները
2. մեկնաբանել օրգանիզմում տեղի ունեցող քիմիական փոխակերպումների էությունը, վերլուծել նյութափոխանակային գործընթացների խանգարումների արդյունքում առաջացած խնդիրները և դրանց լուծման հնարավոր ուղիները,
3. տիրապետել փորձարարական կենսաքիմիայի կարևոր սկզբունքներին և մեթոդական հնարքներին
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.կիրառել օրգանական միացությունների ուսումնասիրման ժամանակակից մեթոդները
5.օգտվել տեղեկատու գիտական գրականությունից
6.զարգացնել ուսումնա-ճանաչողական գործունեությունը՝ ինքնուրույն արտալսարանային աշխատանքների իրականացմամբ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.տիրապետել կենսաքիմիական հետազոտությունների համընդհանուր կիրառություն ունեցող մեթոդներին
8. օգտվել գիտական ինտերնետային տարբեր որոնման հարթակներից և արդյունքների մշակման ծրագրերից
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· փոխանցել պատշաճ գիտելիքներ օրգան համակարգերում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացների վերաբերյալ
· հիմնավորել օրգանիզմում իրականացող կենսաքիմիական գործընթացների փոխկապակցվածությունը
· ձևավորել պատկերացում նյութափոխանակության ուղիների բնականոն ընթացքի և խանգարումների վերաբերյալ
զարգացնել օրգանական միացությունների հետազոտման կենսաքիմիական ժամանակակից մեթոդների օգտագործման հմտություններ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում, ռեֆերատների պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր)
· գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ
· մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ
լաբորատոր աշխատանքների կատարում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Նախատեսված է գնահատման երկու հետևյալ բաղադրիչները՝ 2 ընթացիկ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք, ընթացիկ ստուգումներ և մասնակցություն, եզրափակիչ քննություն։
· 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը 3, միավորների քայլը՝ 1:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր ստուգում, առավելագույնը միավորը 3:
· ինքնուրույն աշխատանք - առավելագույն միավորը 3:
· ընթացիկ ստուգումներ - առավելագույն միավորը 2:
· մասնակցություն - առավելագույն միավորը 2:
եզրափակիչ քննություն - առավելագույնը միավորը 7
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Северин Е.С. Биологическая химия с упр. и задачами, 2011
  • Северин Е.С. Биохимические основы патологических процессов, 2000
  • Солвей Д. Г. Наглядная медицинская биохимия, 2011
  • Таганович А.Д. и др. Патологическая биохимия, 2015
  • Ткачук В.А. Клиническая биохимия, 2004
  • Цыганенко А.Я. и др. Клиническая биохимия, 2002
  • Lieberman M. et al Basic Medical Biochemistry, 4th edition, 2015
  • Marshal W. et al Clinical Chemistry, 7th edition, 2012
  • Papachristodoulou D. et al Biochemistry and Molecular Biology, 5th edition, 2014
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Արյան կենսաքիմիա։ Արյան կազմը՝ ձևավոր տարրերի կառուցվածքը, օրգանական և անօրգանական բաղադրիչները, արյան հիմնական սպիտակուցների բնութագիրը։ Արյան հոմեոսթազի կենսաքիմիա: Արյան մակարդելիության գործոններ։
Լյարդի կենսաքիմիա։ Լյարդի դերը ածխաջրային, սպիտակուցային, լիպիդային փոխանակությունում։ Լյարդի դերը ազոտային փոխանակությունում: Հեմի քայքայում: Երիկամների կենսաքիմիա։ Երիկամների նյութափոխանակության առանձնահատկությունները նորմայի և ախտահարումների դեպքում: Արտազատման կենսաքիմիա: Երիկամների դերը թթվահիմնային հավասարակշռության պահպանման տեսանկյունից։
Շարակցական հյուսվածքի կենսաքիմիա։ Շարակցական հյուսվածքի առանձնահատկությունները: Միջբջջային նյութի քիմիական կազմը, կառուցվածքային տարրերը։ Էլաստին, կոլագեն։
Մկանային հյուսվածքի կենսաքիմիա։ Մկանային հյուսվածքի փոխանակության առանձնահատկությունները։ Մկաններում էներգիայի աղբյուրները:
1
60
դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ07
1. Դասընթացի նպատակ
· հիմնարար գիտելիքներ փոխանցել օրգանիզմների նյութափոխանակությանը մասնակցող ֆերմենտների և իզոձևերի առանձնահատկությունների, գործողության մեխանիզմների և ակտիվության կարգավորման եղանակների վերաբերյալ:
· պարզաբանել և սովորեցնել ֆերմենտների հետ փորձարարական աշխատանքների ընթացքում կիրառվող մեթոդները, լուսաբանել ֆերմենտային ռեակցիաների կինետիկայի հիմնական դրույթները:
նկարագրել արդյունաբերության մեջ և բժշկության տարբեր բնագավառներում կիրառվող ֆերմենտները և դրանց առանձնահատկությունները
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.բացատրել ֆերմենտների տարածական կոնֆորմացիայի ձևավորման սկզբունքները և նատիվ կառուցվածքի ինքնահավաքման մեխանիզմները, այդ գործընթացներին մասնակցող լիգանդների դերը
2.լուսաբանել ֆերմենտների հիմնարար դերը կենդանի օրգանիզմների նյութափոխանակության ուղիների կարգավորման և ինտեգրման գործընթացներում, բացատրել առանձին դասերին պատկանող ֆերմենտների կառուցվածքը և գործողության մեխանիզմները, նկարագրել առանձին ֆերմենտների սպեցիֆիկ գործողության մոլեկուլային հիմքերը
3. ներկայացնել ժամանակակից ճարտարագիտական էնզիմոլոգիայի հիմնախնդիրները, վերլուծել նոր կենսատեխնալոգիական գործընթացներում կենսակատալիզատորների կիրառման սկզբունքները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. գործնականում կիրառել տարբեր ծագում ունեցող ֆերմենտների անջատման և մաքրման մեթոդները,
5. մշակել ֆերմենտային ռեակցիաների իրականացման օպտիմալ պայմանները
6.գործնականում իրականացնել ֆերմենտների մասնակցությամբ ընթացող կենսատեխնոլոգիական գործընթացներ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.վերլուծել և բացատրել ֆերմենտային գործընթացների կինետիկական փորձարարական հետազոտությունների արդյունքները,
8. համեմատել ֆերմենտային գործընթացների ուսումնասիրման արդյունքները, համադրել գրական տվյալների հետ, կազմել և ներկայացնել գիտական զեկուցում ֆերմենտների ազդեցության վերաբերյալ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հիմնարար գիտելիքներ փոխանցել օրգանիզմների նյութափոխանակությանը մասնակցող ֆերմենտների և իզոձևերի առանձնահատկությունների, գործողության մեխանիզմների և ակտիվության կարգավորման եղանակների վերաբերյալ:
· պարզաբանել և սովորեցնել ֆերմենտների հետ փորձարարական աշխատանքների ընթացքում կիրառվող մեթոդները, լուսաբանել ֆերմենտային ռեակցիաների կինետիկայի հիմնական դրույթները:
նկարագրել արդյունաբերության մեջ և բժշկության տարբեր բնագավառներում կիրառվող ֆերմենտները և դրանց առանձնահատկությունները
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց
· ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում
· աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում
· բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր
լաբորատոր աշխատանքներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Նախատեսվում է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները` 2 ընթացիկ քննություն, 1- եզրափակիչ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք և մասնակցություն:
· 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր ստուգում՝ առավելագույնը միավորը 4, միավորների քայլը 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր ստուգում հետազոտական բաղադրիչով առավելագույնը միավորը 4, միավորների քայլը 0.5:
· Եզրափակիչ քննություն - բանավոր ստուգում առավելագույնը միավորը 7, միավորների քայլը 1:
· Ինքնուրույն աշխատանք- բանավոր ստուգում՝ առավելագույն միավորը 3, միավորների քայլը 0.5:
Մասնակցություն, առավելագույնը միավորը 2, միավորների քայլը 1. (( 91-100%)-1 միավոր, ( 81-90%)-0.5 միավոր, ( 71-80%)- 0.5 միավոր, ≤70 % -0 միավոր
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Березов Т.Г, Коровкин Б.Ф. Биологическая химия. М. Медицина, 2002,
  • Бессвангер Х. Практическая энзимология (перевод с англ.) М., БИНОМ, Лаборатория знаний, 2010, 328 с
  • Вавилова Т.И, Евстафьева О.Л. Биохимия, М., 2005, 128 с.
  • Варфоломеев С.Д. Химическая энзимология, М., 2005
  • Кнорре Д.Г., Мызина С.Д. Биологическая химия, М., “Высшая школа”, 2002
  • Кольман Я. Ремм Наглядная биохимия, Москава “Мир” 2002
  • Комов В.И., Шведов В.Н. Биохимия,М., 2004
  • Луценко Н.Г. Лабораторные работы по энзимологии. М., 2006
  • Маари Р., Греннер Д., Мейес П., Родуелл В. Биохимия человека, Изд. “Мир”, 2004
  • 0. Северин Е.С., Биохимия, 2014
  • Тесты и задачи под редакцией Севериан Е.С., М. 2006
  • Филиппович А. И др. Биохимические основы жизнедеятельности человека, Москва, 2005
  • Nelson D., Cox M., Lehninger L. Principles of biochemistry. Edition 6, Freeman W.H. Copmpany, 2010
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆերմենտների տարածական կառուցվածքի ձևավորման սկզբունքները: Մեկ- և երկբաղադրիչ ֆերմենտներ: Ջերմաշոկի սպիտակուցների դերը ֆերմենտների նատիվ կառուցվածքի ձևավորման գործում: Դոմենների դերը ֆերմենտների տարածական կառուցվածքի կազմավորման և մոլեկուլի գործառույթների իրականացման գործում: Ժամանակակից պատկերացումներ Ֆերմենտնի ակտիվ կենտրոնի վերաբերյալ: Ակտիվ կենտրոնի ֆունկցիոնալ խմբերի նույնականացման մեթոդները: Ակտիվ կենտրոնում առկա կոնսերվատիվ ամինաթթուներ և դրանց դասակարգման սկզբունքները: Կոֆակտորներ` կոֆերմենտներ և պրոստետիկ խմբեր, դրանց կարևորագույն տիպերը և ներկայացուցիչները: Ջրածնի ատոմներ և էլեկտրոններ փոխադրող կոֆերմենտներ- նիկոտինամիդային և ֆլավինային կոֆերմենտներ, լիպոյաթթու, գլուտաթիոն, ուբիխինոն: Քիմիական խմբեր փոխադրող կոֆերմենտներ-նուկլեոզիդֆոսֆատներ, ացետիլացման կոֆերմենտ, տետրահիդրոֆոլեաթթու, պիրիդոքսալային կոֆերմենտներ: Պիրիդոքսալֆոսֆատի մասնակցությամբ ընթացող ռեակցիաներ: Կենսասինթեզին, իզոմերացմանը և ածխածին-ածխածին կապը ճեղքող գործընթացնեի մասնակցող կոֆերմենտներ- թիամինի ածանցյալներ, կոբամիդային կոֆերմենտներ, բիոտին: Մետաղների դերը ֆերմենտների կատալիտիկ ակտիվության դրսևորման գործում: Ֆերմենտներ, որոնց կատալիտիկ ակտիվության դրսևոման համար պահանջվում է երկաթ, ցինկ, մանգան, կոբալտ, սելեն և այլն: 6 Բջջի Ֆերմենտային համակարգերը, դրանց կազմավորման սկզբունքները: Ֆերմենտների ակտիվ և ոչ ակտիվ ձևերը, դրանց ակտիվության կարգավորման սկզբունքները: Իզոֆերմենտներ և դրանց նշանակությունը:. Ֆերմենտային կատալիզի տիպերը և տեսությունները: Ֆերմենտների կատալիտիկ բարձր ակտիվության պատճառները: Ֆերմենտային կատալիզում քիմիական մեխանիզմների բազմագործառութային բնույթը: Էլեկտրաֆիլ և նուկլեքֆիլ կատալիզի տարրերի զուգակցումը: Հիդրոլազների կատալիտիկ կենտրոններ: Ազդեցության մոլեկուլային մեխանիզմները: Լիզոցիմ-պեպսինային տիպի հիդրոլազներ: Քիմոտրիպսինային տիպի հիդրոլազներ, ազդեցության մոլեկուլային մեխանիզմները: Հիմնային ֆոսֆատազի տիպի հոդրոլազներ: Մագնեզիում և մանգան կախյալ հիդրոլազներ: Պիրոֆոսֆատազի տիպի հիդրոլազների ակտիվ կենտրոնի կառուցվածքը: Օքսիդառեդուկտազներ: ՆԱԴ-կախյալ դեհիդրոգենազներ: Լակտատդեհիդրոգենազ, ակտիվ կենտրոնի կառուցվածքային և գործառութային առանձնահատկությունները: Ֆլավին-կախյալ օքսիդառեդուկտազներ: Իզոմերազներ: Տրիոզոֆոֆատիզոմերազ, ակտիվ կենտրոնի կառուցվածքային և գործառութային առանձնահատկությունները: Բազմաէլեկտորնային գործընթացները ֆերմենտների ակտիվ կենտրոններում: Նիտրոգենազը որպես բազմաէլեկտրոնային գործառույթ իրականացնող ֆերմենտ, ակտիվ կենտրոնի կառուցվածքային և գործառութային առանձնահատկությունները: Լակկազ ֆերմենտը որպես բազմաէլեկտրոնային գործառույթ իրականացնող ֆերմենտ: Պղնձի իոնների դերը թթվածնի երկէլեկտրոնային վերականգնման գործընթացքում: ակտիվ կենտրոնի կառուցվածքային և գործառութային առանձնահատկությունները: Բազմաֆերմենտային կայուն համալիրներ: Տրիպտոֆանսինթազը որպես բազմաֆերմենտային համալիր: a-կետոթթուները դեկաբօքսիլացնող դեհիդրոգենազային համալիրներ: Բազմաֆերմենտային կոնյուգատներ: Բազմաֆերմենատյին կոնյուգատ ԱՌՕՄ, կառուցվածքային և գործառութային առաձնահատկությունները և դերը նյութափոխանակության կարգավորման գործընթացում: Բազմաֆերմենտային համալիր-կոնյուգատ: Ճարպաթթուների սինթազը որպես կոնյուգատ-համալիր: Գենային ճարտարագիտությանը մասնակցող ֆերմենտներ: Ռեստրիկտազներ, ԴՆԹ-պոլիմերազներ, լիգազներ, դրանց ակտիվ կենտրոնների կառուցվածքային և գործառութային առաձնահատկությունները: Ոչ կանոնական կատալիտիկ ակտիվ մակրոմոլեկուլներ: Աբզիմներ, դրանց կառուցվածքային առանձնահատկությունները, սուբստրատների հետ փոխազդեցությունների բնույթը: Աբզիմների ազդեցության մեխանիզմները: Աբզիմների ստացման եղանակները և դրանց կիրառական դերն ու հեռանկարները:
Ռիբոզիմներ: Ռիբոզիմների բնույթը, ռիբոզիմների կողմից կատալիզվող ռեակցիաներ: Ռիբոզիմների կիրառման հեռանկարները: Ֆերմենտների գործնական կիրառումը և էնզիմոլոգիայի զարգացման հեռանկարները: Իմոբիլիզացված ֆերմենտներ: Իմոբիլիզացման եղանակները և սկզբունքները: Իմոբիլիզացված ֆերմենտների կիրառումը արդյունաբերության տարբեր բնագավառներում, բժշկության մեջ և շրջակա միջավայրի կենսամոնիթորինգում:. Բժշկական էնզիմոլոգիա: Էնզիմապաթոլոգիա: Ածխաջրերի փոխանակության էնզիմապատիաներ: Սպիտակուցների փոխանակության էնզիմապաթիաներ: Լիպիդների փոխանակության էնզիմապաթիաներ: Պուրինների և պիրիմիդինների փոխանակության էնզիմապաթիաներ:
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
3
30
դաս. 2 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ14
1. Դասընթացի նպատակ
· ձևավորել պատկերացում մարդկանց սնման կարգի կարևորության մասին օրգանիզմում նյութափոխանակության նորմալ ընթացքի համար:
· ներկայացնել սննդամթերքների արտադրության, մշակման, պահպանման ժամանակակից տեխնոլոգիաների, այդ թվում նաև գյուղատնտեսական մշակաբույսերի աճեցման, մշակման նորագույն կենսատեխնոլոգիաների մասին գիտելիքներ։
կազմել սննդային անվտանգության ՀՀ-ում և աշխարհում ընդունված նորմատիվ փաստաթղթեր սննդային մթերքների որակի հսկողության վերաբերյալ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ներկայացնել սննդի կենսաքիմիայի հիմնական սկզբունքները,
2.նկարագրել սնման կարգի խախտումների դեպքում առաջ եկած ախտահարումները և նրանց հաղթահարման միջոցները, սննդային արդյունաբերության մեջ լայնորեն օգտագործվող գենոմոդիֆիկացված սննդամթերքի վտանգները առողջության համար,
3.լուսաբանել աշխարհում և ՀՀ-ում ներկայումս կիրառվող սննդի անվտանգությունը ապահովող արդի մեթոդները

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.գնահատել առաջին անհրաժեշտության աննդամթերքում առկա վտանգավոր հավելումների առկայությունը,
5. լուսաբանել աշխարհում և ՀՀ-ում սննդամթերքի մշակման, պահածոյացման և պահպանման ընդունված նորմատիվ փաստաթղթերը5.

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6.արժևորել ճիշտ սնվելու մշակույթի ձևավորումը առողջության պահպանման գործում,
7. առաջարկել տարբեր տարիքային խմբերի համար նորմալ աճը և զարգացումը ապահովող սննդակարգեր,
8. վերլուծել աշխարհում և ՀՀ-ում սննդի անվտանգությունը ապահովող առկա խնդիրները և առաջարկել դրանց լուծման եղանակները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ձևավորել պատկերացում մարդկանց սնման կարգի կարևորության մասին օրգանիզմում նյութափոխանակության նորմալ ընթացքի համար:
· ներկայացնել սննդամթերքների արտադրության, մշակման, պահպանման ժամանակակից տեխնոլոգիաների, այդ թվում նաև գյուղատնտեսական մշակաբույսերի աճեցման, մշակման նորագույն կենսատեխնոլոգիաների մասին գիտելիքներ։
կազմել սննդային անվտանգության ՀՀ-ում և աշխարհում ընդունված նորմատիվ փաստաթղթեր սննդային մթերքների որակի հսկողության վերաբերյալ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն
· մասնակցություն քննարկումներին
· հանձնարարված գրականության ընթերցում
խմբային աշխատանք
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է գրավոր, առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է բանավոր, առավելագույնը՝ 4 միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր:
· Ընթացիկ ստուգումներ - 4 միավոր։
· Ինքնուրույն աշխատանք - 8 միավոր։
Մասանակցություն - 1 միավոր։ >50%:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • И. А. Рогов, Л. В. Антипова, Н. И. Дунченко, Химия пищи, Москва, 2007, 855 стр.
  • «В мире науки» ежемес науч. инф. Журнал, Специальный выпуск “Все о еде” Scientific American, Москва, N11, 2013
  • Нельсон Д., Кокс М. Основы биохимии Ленинджера, в 3-х томах, Москва, Бином, 2015 в трех томах, 448стр.
  • Alka Mohan Chutani, Nutritional Biochemistry, New Delhi, 2008, p 1-35
  • «Can We Feed The World?» The future of Food. Scientific American e-book, August 19.2013,
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Սննդանյութերի քիմիան և մարդկանց տարբեր տարիքային խմբերի սնման առանձնահատկությունները։ Օրգանական մակրոմիացությունները որպես օրգանիզմում անհրաժեշտ էներգիայի աղբյուր։ Ճարպակալում, սննդային կախվածություն, նրա առաջացման մեխանիզմները։ Սպիտակուցային միացություններ։ Սպիտակուցների դերը մարդու սննդակարգում, նրանց սննդային արժեքը։ Կենդանական և բուսական ծագում ունեցող սպիտակուցներ և նրանց համադրումը տարբեր սննդակարգերում։ Երկրագնդում սպիտակուցների դեֆիցիտի խնդիրները, 3D- և Foodprinting տեխնոլոգիաների միջոցով պրոտեիններով հարուստ մթերքների ստացումը։ Վիտամիններ, նրանց դասակարգումը։ Վիտամինների դերը տարբեր նյութափոխանակային ուղիներում։ Հիպո- և հիպեր վիտամինոզներ։ Առաջին անհրաժեշտության սննդամթերքի հարստացումը որոշ վիտամինային միացություններով։ Դրա դրական և բացասական կողմերը։ Հանքային էլեմենտներ։ Սննդամթերքներում առկա նրանց քանակները և դերը նյութափոխանակության մեջ։ Սննդամթերքի արտադրության ժամանակակից տեխնոլոգիաներ։ Սննդամթերքի մշակման, պահանման տեխնոլոգիաներ։ Գյուղատնտեսական մշակաբույսերի աճեցման, մշակման նորագույն կենսատեխնոլոգիաներ։ ԳՄՕ -ների օգտագործումը։ Դրանց օգտագործման հնարավոր դրական և բացասական կողմերը տարբեր առաջատար գիտնականների գնահատմամբ։ Սննդային անվտանգություն։ ՀՀ-ում և աշխարհում ընդունված նորմատիվ փաստաթղթեր սննդային մթերքների որակի հսկողության վերաբերյալ։
3
30
2 դաս. ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ14
1. Դասընթացի նպատակ
Ներկայացնել մանրէների կենսաքիմիայի արդի խնդիրները՝ կապված նրանց նյութափոխանակության կարգավորման հիմնարար հարցերի ուսումնասիրության, երկրորդային մետաբոլիտների ռաջացման, ինչպես նաև՝ նրանց աճման ընթացքում հակաբիոտիկների ունեցած ազդեցության հետ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ձևակերպել մանրէների կենսաքիմիական առանձնահատկությունները՝ կապված կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից խնդիրների լուծման հետ
2.տարբերակել երկրորդային մետաբոլիտները և պարզաբանել նրանց դերը նյութափոխանակության մեջ

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլուծել գործնականում մանրէների կողմից սինթեզի սպեկտրի բազմազանությունը, որոնք կարևորվում են գլոբալ սոցիալ խնդիրների լուծման մեջ

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
4.կիրառել գիտելիքները պրակտիկայում` խնդիրներ ձևակերպելու և լուծելու համար
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ներկայացնել մանրէների կենսաքիմիայի արդի խնդիրները՝ կապված նրանց նյութափոխանակության կարգավորման հիմնարար հարցերի ուսումնասիրության, երկրորդային մետաբոլիտների ռաջացման, ինչպես նաև՝ նրանց աճման ընթացքում հակաբիոտիկների ունեցած ազդեցության հետ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· կիրառվում է ժամանակակից տեսանկյունով տեսական գիտելիքների մշակման իմաստության մեթոդը
· սեմինար պարպամունքներ
· ռեֆերատների մշակում և քննարկում
լաբորատոր աշխատանքներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր, առավելագույնը միավորը՝ 4 ,միավորների քայլը 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 5 միավորների քայլը 0.5:
· Ինքնուրույն աշխատանք - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 8:
Մասնակցություն - առավելագույնը միավորը՝ 3։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Joanne Willey et al., Prescotts Microbiology (11th Edition), 2020
  • Tortora et al. -Microbiology An Introduction (13th Edition), 2021
  • Северин Е.С., Биологическая химия, Мед.инф.агентство, Москва, 2014, 759 с
  • Березов Т.Г., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия, 3-е изд. перераб. и доп., М.: Медицина, 2007, 704с.
  • Николаев А.Я. Биологическая химия // Москва, Медицинское информационное агентство 2004, 565 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բջջային ճարտարագիտության ձևերը։ Մանրէների ածխաջրային և ազոտային փոխանակությունը։ Երկրորդային մետաբոլիտներ: Հակաբիոտիկներ, նրանց ազդեցության մոլեկուլային մեխանիզմները
3
30
դաս. 2 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ14
1. Դասընթացի նպատակ
Ձևավորել մանրէներում գենետիկական ճարտարագիտության դասական մեթոդների, ռեկոմբինանտ բջիջների ստացման, հոմոլոգ ռեկոմբինացիայի վերլուծության, կոմպետենտ մանրէների պատրաստման, տարբեր մանրէների համար գենետիկական ճարտարագիտության մեթոդների կատարելագործմանն առնչվող հիմնարար և կիրառարական համակարգված մասնա­գիտական պատկերացում
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.պատմել գենետիկական ճարտարագիտության և ԴՆԹ-ի ռեկոմբինացիայի զարգացման հիմնական փուլերի մասին
2.նկարագրել գենետիկական ճարտարագիտության կիրառումը տարբեր ոլորտներում, ռեկոմբինանտ բջիջների ստացման սկզբունքները
3.լուսաբանել գենետիկական ճարտարագիտության օգտագործումը տարբեր կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում և հնարավոր նոր առաջարկները
4. արժևորել նոր ստացված մուտանտ բջիջների դերը

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. վերլուծել և գնահատել մանրէներում գենետիկական ճարտարագիտության և ԴՆԹ-ի ռեկոմբինացիայի մեթոդները
6. օգտագործել ռեկոմբինանտ բջիջների ստացման և տարբեր կլոնավորող վեկտորների վերլուծության մեթոդները
7. կուլտիվացնել տարբեր միկրոօրգանիզմներ` կոմպետենտ բջիջների ստացման համար
8. որոշել ռեկոմբինանտ բջիջներում համապատասխան ներմուծված գեների առկայությունը ժել-էլեկտրաֆորեզի մեթոդներով
9. լուծել խնդիրներ գենետիկական ճարտարագիտության բնագավառում

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ, տալ նոր առաջարկներ և լուծումներ
8. միավորել ստացված գիտելիքները և օգտագործել այն ինչպես գիտակրթական հաստատություններում, այնպես էլ` արդյունաբերական ձեռնարկություններում
9.նախագծել բիզնես առաջարկներ նորարարական տեխնոլոգիաների օգտագործմամբ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ձևավորել մանրէներում գենետիկական ճարտարագիտության դասական մեթոդների, ռեկոմբինանտ բջիջների ստացման, հոմոլոգ ռեկոմբինացիայի վերլուծության, կոմպետենտ մանրէների պատրաստման, տարբեր մանրէների համար գենետիկական ճարտարագիտության մեթոդների կատարելագործմանն առնչվող հիմնարար և կիրառարական համակարգված մասնա­գիտական պատկերացում
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր)
· ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում
· նորարարական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց
· աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում
լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր, առավելագույնը միավորը՝ 4 ,միավորների քայլը 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 4 միավորների քայլը 0.5:
· Ընթացիկ ստուգումներ - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 2:
· Ինքնուրույն աշխատանք - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 7:
Մասնակցություն - առավելագույնը միավորը՝ 3։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ազարյան Ն. Գենետիկական ճարտարագիտության գործնական աշխատանքներ, 2015, Երևան, ԵՊՀ հրատ.։
  • Щелкунов С. Н. Генетическая инженерия: Учеб.справ. пос. 4-е изд.,стер. 2010, Новосибирск: Сиб. унив. изд-во։
  • Kurnaz I, (2015) Techniques in Genetic Engineering, CRC press Taylor & Francis group, USA։ Snyder L, Peters J, Henkin T, Champness W. (2013) Molecular Genetics of Bacteria, 3rd Ed., ASM Press, Washington DC, USA։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Պլազմիդներ և տրանսֆորմացիա։ Գեների արտահայտման կարգավորման մեխանիզմները։ Հոմոլոգ ռեկոմբինացիայի մոլեկուլային մեխանիզմները։ Գենետիկական ճարտարագիտության սկզբուքները։ Բակտերիոֆագեր։ Ընդհանրական տրանսդուկցիա։
3
30
դաս.- 2 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ14
1. Դասընթացի նպատակ
· փոխանցել հիմնարար գիտելիքներ կենդանի օրգանիզմներում էնդոգեն և օտարածին միացությունների, այդ թվում՝ նաև դեղամիջոցների կենսափոխակերպման գործընթացների, այդ գործընթացներում ներգրավված ֆերմենտների վերաբերյալ
նախապատրաստել կենսակերպարանափոխությունն ապահովող ֆերմենտների կիրառմանը՝ թունաբանական, կենսատեխնոլոգիական, էկոլոգիական, դեղագիտական խնդիրների լուծման նպատակով
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.նկարագրել քսենոբիոտիկների և էնդոգեն միացությունների կենսափոխակերպմանը մասնակցող ֆերմենտային համակարգերի ներբջջային տեղակայումը, ներկայացնել կենսափոխակերպմանը մասնակցող ֆերմենտների կենսաքիմիական առանձնահատկությունները,
2.ձևակերպել քսենոբիոտիկների կենսափոխակերպման փուլերը, հիմնավորել ֆիլոգենետիկորեն տարբեր օրգանիզմների հարմարողական կենսաքիմիական մեխանիզմների առանձնահատկությունները շրջակա միջավայրի ֆիզիկական և քիմիական գործոնների վնասակար ազդեցությունների նկատմամբ, մեկնաբանել միացությունների կենսափոխակերպման գործընթացների կարգավորման բազմաստիճան մեխանիզմները

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3.օգտագործել մոլեկուլա-կենսաբանական և կենսաքիմիական մոտեցումները քսենոբիտոիկների կենսափոխակերպման համակարգի ֆունկցիոնալ վիճակի գնահատման համար

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
4.համադրել շրջակա միջավայրի առանձին գործոնների ազդեցությունը տարբեր միացությունների կենսափոխակերպման արագության վրա
5.վերլուծել և ի մի բերել օտարածին նյութերի կենսափոխակերպմանն առնչվող տեղեկատվությունը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· փոխանցել հիմնարար գիտելիքներ կենդանի օրգանիզմներում էնդոգեն և օտարածին միացությունների, այդ թվում՝ նաև դեղամիջոցների կենսափոխակերպման գործընթացների, այդ գործընթացներում ներգրավված ֆերմենտների վերաբերյալ
նախապատրաստել կենսակերպարանափոխությունն ապահովող ֆերմենտների կիրառմանը՝ թունաբանական, կենսատեխնոլոգիական, էկոլոգիական, դեղագիտական խնդիրների լուծման նպատակով
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց
· ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում
· աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում
· բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր
լաբորատոր աշխատանքներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Նախատեսվում է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները` 2 ընթացիկ քոննություն, ինքնուրույն աշխատանք և մասնակցություն:
· 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր ստուգում՝ առավելագույն միավորը 4 ,միավորների քայլը 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր ստուգում՝ առավելագույնը միավորը 5 միավորների քայլը 0.5:
· Ինքանուրույն աշխատանք- բանավոր ստուգում՝ առավելագույնը միավորը 8,միավորների քայլը 1:
Մասնակցություն, առավելագույնը միավորը 3 ,միավորների քայլը 1. (( 91-100%)-3 միավոր, ( 81-90%)-2 միավոր, ( 71-80%)- 1 միավոր, ≤70 % -0 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Головенко Н.Л., Карасева Т Л., Сравнительная биохимия чужеродных соединений,. Изд. Академии наук Украины, 2015
  • Макаров Д., Ксенобиотики в пищевой продукции животного происхождения. Всероссийский государственный центр качества и стандартизации лекарственных редств для животных и кормов ФГБУ, “ВГНКИ” 2015 .
  • Салаварова В.П., Приставка А.А., Берсенева О.А. Введение в биохимическую экологию. Иркутск “Искутский гос. Универ.”, 2007, с 160.
  • Шевцова О. Основы ксенобиологии. Минск, 2010,
  • Naik P. Essentials of Biochemistry 2nd edition. - Jaypee Brothers Medical Publishers, 2017. - 525 p
  • Nassar A.F. Biotransformation and Metabolite Elucidation of Xenobiotics: Characterization and Identification Wiley, Hoboken, 2010. - 336 p. -
  • Roberts S.M., James R.C., Williams P.L. Principles of Toxicology: Environmental and Industrial Application 3rd edition.- Wiley-Interscience, 2015. - 499 p.
  • Rosenbaum S.E. Basic Pharmacokinetics and Pharmacodynamics: An Integrated Textbook and Computer Simulations , 2-nd Edition. - John Wiley & Sons, Inc, 2017. - 588
  • Will Y., Dykens J.A. Mitochondrial Dysfunction Caused by Drugs and Environmental Toxicants, Volume 1 John Wiley & Sons, Inc., USA, 2018
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Օտարածին միացությունների նյութափոխանակության ուղիներն օրգանիզմում
օտարածին միացություններ, դրանց դասակարգումը Գործողության լայն տիրույթ ունեցող և առանձին թիրախների վրա ազդող թույներ: Թույների ներթափանցումը բջիջներ: Կենդանական ծագում ունեցող թույներ Քսենոբիոտիկների տոքսիկությունը պայմանավորող հատկությունները` մոլեկուլի չափսերը, մոլեկուլի տարածական կառուցվածքը, ֆիզիկաքիմիկան հատկությունները, կայունությունը միջավայրում, քիմիական հատկությունները
Որոշ քսենեոբիոտիկների կենսաքայքայման հնարավորությունները: Քսենոբիոտիկների կենսափոխակերպումն իրականացնող կենսաբանական համակարգեր, Քսենոբիոտիկների համակցված ազդեցությունը Քսենոբիոտիկների ներծծումը, կապումը, փոխադրումը եվ դուրսբերումը Քսենոբիոտիկներից պաշտպանողական մեխանիզմներ
Օտարածին միացությունների երկփուլ նյութափոխանակության տեսությունը: քսենոբիոտիկների նյութափոխանակության առաջին փուլի ռեակցիաները: Կենսափոխակերպման 2-րդ փուլի ռեակցիաները Քսենոբիոտիկների կենսափոխակերպման վրա ազդող գործոնները Բնական ծագում ունեցող օտարածին միացություններ` սպիրտներ, ալդեհիդներ, բարդ եթերներ, թթուներ, ֆենոլներ: Բնական ծագում ունեցող օտարածին միացություններ`տերպեններ, կումարիններ, ֆլավոնոիդներ
պուրինների մեթիլացված ածանցյալներ: Բնական ծագում ունեցող օտարածին միացություններ`ցիանոֆոր գլիկոզիդներ,պոլիցիկլիկ ածխաջրածիններ, ծծումբ պարունակող միացություններ: Սննդային հավելումներ, ներկանյութեր, համը եվ հոտը պայմանավորող միացություններ Քաղցրացնող նյութեր, հակաօքսիդանտներ, պահածոյացնող նյութեր:
Սննդի աղտոտումը:
3
30
2 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ14
1. Դասընթացի նպատակ
· բնութագրել և համեմատել հորմոնների թաղանթակոնտակտային և ներբջջային ցիտոռեցեպցիաների գործընթացները, պատկերացում տալ դրանց հիմնական վերջնարդյունքների վերաբերյալ,
· բնութագրել հորմոնների թաղանթակոնտակտային ցիտոռեցեպցիայի մեխանիզմներում հիմնական երկրորդային միջնորդանյութերը,
· բնութագրել տարբեր պրոտեինկինազների դերը հորմոնների թաղանթակոնտակտային ցիտոռեցեպցիայի մեխանիզմներում,
բնութագրել բջջակորիզի հիմնական բաղադրամասերի փոփոխությունները հորմոնների ներբջջային ցիտոռեցեպցիայի մեխանիզմներում
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.պարզաբանել հորմոնալ ազդանշանի փոխանցման ցիկլոնուկլեոտիդային, ֆոսֆոինոզիտիդային և սֆինգոմիելինային ուղիները,
2.գնահատելու բջջակորիզի տարբեր կառույցների` բջջաթաղանթի, բջջային մատրիքսի և քրոմատինի լիպիդային բաղադրամասի փոփոխությունները տարբեր հորմոնների ազդեցության մեխանիզմներում,
3. պարզաբանել հորմոնների միջոցով սպիտակուցների ինդուկցիա և մոդիֆիկացիա առաջացնող գործընթացների փոխշաղկապվածությունը

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.որոշել սպիտակուցների իզոէլեկտրիկ կետը էլեկտրաֆորետիկ մեթոդով
5.որոշել սպիտակուցների մոլեկուլային զանգվածը նատրիումի դոդեցիլսուլֆատի ներկայությամբ իրականացվող պոլիակրիլամիդային ժել դիսկ էլեկտրաֆորեզի եղանակով
6. կիրառել միկրոնրբաշերտ քրոմատոգրաֆիայի մեթոդը ֆոսֆոլիպիդների և չեզոք լիպիդների որակական և քանակական վերլուծության համար

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.կատարել in vivo հորմոնների ազդեցության դեպքում կորիզային
8. կառույցների տարբեր տիպի լիպիդների քանակական վերլուծություն`
ամակարգչային FUGIFILM Science Lab.2001 Image Gauge V 4.0 ծրագրի օգնությամբ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· բնութագրել և համեմատել հորմոնների թաղանթակոնտակտային և ներբջջային ցիտոռեցեպցիաների գործընթացները, պատկերացում տալ դրանց հիմնական վերջնարդյունքների վերաբերյալ,
· բնութագրել հորմոնների թաղանթակոնտակտային ցիտոռեցեպցիայի մեխանիզմներում հիմնական երկրորդային միջնորդանյութերը,
· բնութագրել տարբեր պրոտեինկինազների դերը հորմոնների թաղանթակոնտակտային ցիտոռեցեպցիայի մեխանիզմներում,
բնութագրել բջջակորիզի հիմնական բաղադրամասերի փոփոխությունները հորմոնների ներբջջային ցիտոռեցեպցիայի մեխանիզմներում
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ
· Գործնական աշխատանքներ
Առաջադրանքների կատարման ստուգում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր, առավելագույնը միավորը՝ 4 ,միավորների քայլը 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 4 միավորների քայլը 0.5:
· Ընթացիկ ստուգումներ - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 2:
· Ինքնուրույն աշխատանք - բանավոր, առավելագույնը միավորը՝ 7:
Մասնակցություն - առավելագույնը միավորը՝ 3։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Сумина Е.Г.,Штыков С.Н.,Угланова В.З., Кулакова Н.В. // Тонкослойная хроматография. Теоретические основы и практическое применение:Учебное пособие, 3-е издание, 2012, 128с.
  • Стручкова И.В., Кальясова Е,А,// Теоретичесие и практические основы проведения электрофореза белков в полиакриламидном гегеле. Электронное учебно-методическое пособие. - НГУ, 2012, 60с.
  • Spangerberg B. et al.,// Quantitative Thin-Layer Chromatography, 2011,642 p., Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
  • Makin H.L.J, Gower D.B. //Steroid Analysis, 2010, 32p.,Springer Science +Business Media B.V.
  • Поляничко А.М. // Электрофорез в ПААГ. Методическое пособие, 2007, 72 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Սպիտակուցներին բնորոշ մի շարք պարամետրերի որոշումը էլեկտրաֆորետիկ տարբեր մեթոդների միջոցով: Տեսական հարցեր` կապված էլեկտրաֆորետիկ մեթոդների օգնությամբ ըստ մոլեկուլային զանգվածի, իզոէլեկտրիկ կետի, լիցքի և ձևի սպիտակուցների տարաբաժանման հետ: Էլեկտրաֆորեզի բնափոխող և նատիվ տարատեսակները: Սպիտակուցների մոլեկուլային զանգվածի որոշումը նատրիումի դոդեցիլսուլֆատի (ՆԴՍ) ներկայությամբ տարվող պոլիակրիլամիդային ժել (ՊԱԱԺ) դիսկ էլեկտրաֆորեզի եղանակով: Նրբաշերտ քրոմատոգրաֆիայի տարատեսակ միկրոնրբաշերտ քրոմատոգրաֆիա: Տեսական հարցեր: ՄիկրոՆՇՔ մեթոդի կիրառումը ստերոիդային հորմոնների որակական և քանակական վերլուծության համար: Առնետի արյան մեջ և ուղեղում պարունակող ստերոիդ հորմոնների լուծահանումը և տարաբաժանումը միկրոնրբաշերտ քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով: Լիպիդները որպես կենսակարգավորիչներ: Ժամանակակից պատկերացումներ տարբեր խմբերի պատկանող լիպիդների կարգավորիչ դերի մասին: Ազդանշանման սֆինգոմիելինային և ֆոսֆոինոզիտիդային ուղիները
Առնետի տարբեր հյուսվածքներից ստացված ընդհանուր ֆոսֆոլիպիդների և պոլիֆոսֆոինոզիտիդների կազմի ուսումնասիրությունը միկրոնրբաշերտ քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով: Համակարգչային FUGIFILM Science Lab. 2001 Image Gauge V 4.0, ծրագրի օգնությամբ նրբաշերտ քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով տարաբաժանված ստերոիդ հորմոնների և տարբեր տիպի լիպիդների քանակական վերլուծությունը:
3
30 ժամ
դաս.-1ժամ/շաբաթ, լաբ.- 1ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ11
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացումներ մարդու օրգանիզմի վրա բույսերում պարունակվող կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների ազդեցության մեխանիզմների մասին
. Ներկայացնել կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների նյութափոխանակային ուղիները, դրանց ազդեցության մեխանիզմների հիմնական սկզբունքները, կիրառությունը տարբեր հիվանդությունների բուժման ժամանակ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Հասկանալու բույսերի դեղաբանական ազդեցությունը, որը հիմնված է նրանում պարունակվաող կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների վրա
2. Ձևավորելու գիտելիքներ դեղաբույսերի կենսաքիմիական ազդեցության մոլեկուլային մեխանիզմների վերաբերյալ
3. Յուրացնելու ֆիտոպրեպարատների պատրաստման հիմնական սկզբունքները, կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների անջատման և մաքրման մեթոդները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Ձևակերպել գիտական հետազոտությունների նպատակները և խնդիրները
5. Ընտրել տեսական և փորձարարական մեթոդներ և վերլուծել խնդիրները
6. Կիրառել հետազոտական ժամանակակից մեթոդներ, պլանավորել հետազոտություն, կիրառել տվյալների մաթեմատիկական մշակում
7. Կիրառել գիտական տեղեկատվությունը, գիտահետազոտական աշխատանքները, ինչպես նաև դեղաբույսերի ռացիոնալ կիրառումը ֆիտոքիմիայի և ֆիտոթերապիայի ոլորտներում
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8.. Հասկանալ ֆիտոթերապիայի մոլեկուլային մեխանիզմները և ֆիտոպատրաստուկների ֆարմոկոլոգիական ազդեցությունը մարդու օրգանիզմի վրա
9. Զեկուցման տեսքով ներկայացնել սեփական հետազոտության արդյունքները, պատրաստել գիտական հոդվածներ

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացումներ մարդու օրգանիզմի վրա բույսերում պարունակվող կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների ազդեցության մեխանիզմների մասին
. Ներկայացնել կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների նյութափոխանակային ուղիները, դրանց ազդեցության մեխանիզմների հիմնական սկզբունքները, կիրառությունը տարբեր հիվանդությունների բուժման ժամանակ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. Դասախոսություններ ուղեկցվող նյութի ցուցադրմամբ (Power Point)
2. Ուսանողների մասնկցություն թեմային առնչվող հարցերի քննարկմանը՝ զարգացնելով ուսանողի հետաքրքրությունը և նպաստելով նրա ինքնազարգացմանը
3. Հանձնարարված արտասահմանյան գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների կիրառմամբ (Google search, Mobile App և այլն)
4. Ուսանողի կողմից բանավոր ռեֆերատիվ աշխատանքների ներկայացում՝ նախընտրած մեթոդի կիրառմամբ (հոդվածներ, տեսանյութեր)
5. Գործնական հմտությունների փոխանցում, բուսական հումքից լուծամզվածքների, թուրմերի ստացում տարբեր լուծիչների կիրառմամբ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
1. 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր (թեստային առաջադրանք)՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով (միավորների քայլը 1)
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր ՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով (միավորների քայլը 1)
3. Ինքնուրույն աշխատանք (ռեֆերատիվ աշխատանք) - 8 միավոր առավելագույն արժեքով
4. Մասնակցություն - 2 միավոր առավելագույն արժեքով
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Новиков Н.Н. Биохимия растений. - М.: Колос С, 2012, - 679 с.
  • Bhat R.A., Hakeem Kh.R., Dervash M.A. Phytomedicine: A Treasure of Pharmacologically Active
  • Products from Plants. 1st Edition, Academic Press is an imprint of Elsevier, 2021,- 776 p.
  • Bone K., Mills S. Principles and Practice of Phytotherapy: Modern Herbal Medicine. 2nd Edition, Academic Press is an imprint of Elsevier, 2013
  • Heldt H., Piechulla B. Plant Biochemistry. 4th Edition, Academic Press is an imprint of Elsevier, 2011, -618 p.
  • Sadasivam S., Manickam A. Biochemical methods. 2nd Edition, New Age International Private Ltd Publishers, 2005,- 207 p.
  • Աղաջանյան Ա.Ա., Թռչունյան Ա.Հ. Բույսերի կենսաքիմիա:Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, ԵՊՀ հրատ., 2017,- 152 էջ.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆիտոթերապիայի ժամանակակից հեռանկարներ: Կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների նյութափոխանակային ուղիները, մոլեկուլային մեխանիզմները: Կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների վրա ազդող գործոնները: Դեղաբույսերի կիրառումը ավանդական բժշկության մեջ: Բույսերի թունաբանական հատկությունները: Բուսաբուժության չարաշահում, կողմնակի ազդեցությունները: Բուսական պրեպարատների և դեղամիջոցների սիներգիկ և անտագոնիստական փոխազդեցությունը: Բուսական հումքի լուծամզման եղանակները: Բույսերի պահպանման կենսատեխնելեգիական մոտեցումները: Բուսական հումքի կենսաբանական արժեքն ըստ նրանցում պարունակվող կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների պարունակության: Բուսական օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացները՝ կախված արտաքին միջավայրի պայմաններից: Կենսաքիմիական ցուցանիշները բուսական հումքի որակն ու անվտանգությունը գնահատելու համար:
3
60
դաս. -3 ժամ/շաբաթ, լաբ.1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ15
1. Դասընթացի նպատակ
· տրամադրել հիմնարար գիտելիքներ տարբեր էքստրեմալ վիճակներում օրգանիզմներում տեղի ունեցող կենսաքիմիական գործընթացների փոփոխությունների մասին,
ձևավորել օրգանիզմների պաշտպանական մեխանիզմների գործարկման պրոցեսում դրական ազդեցություն ունեցող միջոցառումների օգտագործման հնարավորություններ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.Դասակարգել արտակարգ իրավիճակները, դրանք առաջացնող գործոնները,
2. մեկնաբանել սթրեսի զարգացման փուլերը, տեսակները, առանձնահատուկ գծերը,
3.նկարագրել տարբեր էքստրեմալ վիճակներում օրգանիզմի պատասխանը սթրեսածին գործոններին

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.գնահատել նյութափոխանակության փոփոխություններն օրգանիզմում՝ ի պատասխան արտաքին սթրեսային ազդեցությունների,
5.համեմատել տարբեր սթրեսային գործոնների (իոնացնող ճառագայթում, բարձր ջերմաստիճան և այլն) ազդեցությունն օրգանիզմի վրա, հաշվարկել բացասական ազդեցության աստիճանը:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. միավորել իր ստացած գիտելիքները արտաքին սթրեսային գործոնների ազդեցությամբ օրգանիզմի և կենսաբանական մակրոմոլեկուլների վնասման վերաբերյալ, քննարկել դրանք, մեկնաբանել և ընդհանրացնել՝ այլ մեթոդներով ստացած արդյունքների հիման վրա
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· տրամադրել հիմնարար գիտելիքներ տարբեր էքստրեմալ վիճակներում օրգանիզմներում տեղի ունեցող կենսաքիմիական գործընթացների փոփոխությունների մասին,
ձևավորել օրգանիզմների պաշտպանական մեխանիզմների գործարկման պրոցեսում դրական ազդեցություն ունեցող միջոցառումների օգտագործման հնարավորություններ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ
· սեմինար պարապմունքներ
· գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ,
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ, ռեֆերատների հանձնարարում
· ինքնուրույն աշխատանքների կատարում
· մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ
լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ ստուգում - կազմակերպվում է գրավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ ստուգում - կազմակերպվում է բանավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
· եզրափակիչ քննություն. Անց է կացվում բանավոր, քննական տոմսերում՝ 4-ական հարց, յուրաքանչյուր հարցը՝ 2 միավոր, գումարային 6 միավոր ստանալու հնարավորությամբ: Գնահատման քայլը՝ 0.5միավոր:
· ինքնուրույն աշխատանք - գիտական զեկուցումների կամ ռեֆերատների տեսքով, քննարկումներ լսարանում, շրջված լսարանի կիրառում, հարցերի առաջադրում և պատասխաններ, գնահատում և ինքնագնահատում, գումարային 3 միավոր
մասնակցություն - 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Макгонигал К. Хороший стресс как способ стать сильнее и лучше, Альпина Публишер, 321стр., 2022
  • Keller, Abiola, Kristen Litzelman, Lauren E. Wisk, et al. (2011). "Does the Perception That Stress Affects Health Matter? The Association with Health and Mortality." Health Psychology 31, no. 5: 677-84.
  • Levy, Becca R., Martin D. Slade, Suzanne R. Kunkel, and Stanislav V. Kasl. "Longevity Increased by Positive Self-Perceptions of Aging." Journal of Personality and Social Psychology 83, no. 2 (2002): 261-70.
  • Barefoot, John C., Kimberly E. Maynard, Jean C. Beckham, Beverly H. Brummett, Karen Hooker, and Ilene C. Siegler. "Trust, Health, and Longevity." Journal of Behavioral Medicine 21, no. 6 (1998): 517-26.
  • Hansen, Jochim, Susanne Winzeler, and Sascha Topolinski. "When the Death Makes You Smoke: A Terror Management Perspective on the Effectiveness of Cigarette On-Pack Warnings." Journal of Experimental Social Psychology 46, no. 1 (2010): 226-28.
  • Major, Brenda, Jeffrey M. Hunger, Debra P. Bunyan, and Carol T. Miller. "The Ironic Effects of Weight Stigma." Journal of Experimental Social Psychology 51 (2014): 74-80.
  • Peters, Gjalt-Jorn Ygram, Robert A. C. Ruiter, and Gerjo Kok. "Threatening Communication: A Critical Re-Analysis and a Revised Meta-Analytic Test of Fear Appeal Theory." Health Psychology Review 7, sup. 1 (2013): S8-S31. Peters, Gjalt-Jorn Y., Robert A. C. Ruiter, and Gerjo Kok. "Threatening Communication: A Qualitative Study of Fear Appeal Effectiveness Beliefs Among Intervention Developers, Policymakers, Politicians, Scientists, and Advertising Professionals." International Journal of Psychology 49, no. 2 (2014): 71-79.
  • Алесандров Ю.А. Основы радиационной экологии, 2007
  • Гребенюк А.Н., Стрелова О.Ю., Легеза В.И., Степанова Е.Н. Основы радиобиологии и радиационной медицины. 2015, Изд. Фолиант, 232стр.
  • 0. Белозерский Г.Н. Радиационная экология, Москва, “Академия”, 2008, 382стр.
  • Бутомо Н.В., Гребенюк А.Н., Легеза В.И. Основы медицинской радиобиологии, 2004, Фолиант, 284стр.
  • Василенко И. Я., Василенко О. И. Биологическое действие продуктов ядерного деления, М., Бином, 2011, 384 с.
  • Ярмоненко С.П., Вайсон А.А. Радиобиология человека и животных, Москва, “Высшая школа”, 2004, 549стр
  • Radiation Chemistry. From Basics to Applications in Material and Life Sciences , EDP Science, 2008, 307p.
  • Shahsavarani A.M., Abadi E. A. M., Kalkhoran M.H. Stress: Facts and Theories through Literature Review.//International Journal of Medical Reviews, v.2, #2, 2015, p.230-241
  • Radiation Biology: a Handbook for Teachers and Students, 2010
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Արտակարգ իրավիճակների դասակարգումը: Սթրեսածին գործոններ: Օրգանիզմի պատասխանը էկոլոգիական գործոնների փոփոխություններին: Սթրեսի տեսակները: Ընդհանուր հարմարողական համախտանիշ, զարգացման փուլերը: Իոնացնող ճառագայթումը որպես սթրեսածին գործոն: Բնական ճառագայթային ֆոն: Կենսամոլեկուլների (ֆերմենտներ, սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ և այլն) կառուցվածքաֆունցիոնալ փոփոխություններն իոնացնող ճառագայթման ուղղակի և անուղղակի ազդեցությամբ։ Ջերմաշոկային սպիտակուցների սինթեզը բջիջներում բարձր ջերմաստիճանային սթրեսի պայմաններում, ջերմաշոկային սպիտակուցների ուսումնասիրումը
3
60
դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ15
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել մարդու օրգանիզմում ախտաբանական գործընթացներին զուգակցող նյութափոխանակային խանգարումները,
· պարզաբանել օրգանիզմում ախտաբանական կենսաքիմիական գործընթացների հիմքում ընկած մոլեկուլային կառուցվածքների փոփոխությունների, քիմիական և էներգետիկ վերափոխումները
օգտագործել ժամանակակից սարքավորումները և մեթոդները՝ պարզաբանելու տարբեր օրգան համակարգերի ախտաբանությունները՝ նրանցում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացների խաթարումների ուսումնասիրման հիման վրա:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.բացատրել ախտաբանական գործընթացներին զուգակցող կենսաքիմիական մեխանիզմները
2. ներկայացնել ախտաբանական գործընթացներին զուգակցող կենսաքիմիական գործընթացների քանակական տեղաշարժերը

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. տարբերակել նյութափոխանակությանը մասնակացող կարևոր մետաբոլիտների (գլյուկոզ, միզանյութ, բիլիռուբին, միզաթթու, կաթնաթթու, պիրոխաղողաթթու և այլն) բնականոն ցուցանիշների և վերջիններիս ախտաբանական շեղումները
4. իրականացնել տարբեր կենսաքիմիական հետազոտական փորձարարական աշխատանքներ՝ օգտագործելով ժամանակակից սարքավորումներ
5. կիրառել անհրաժեշտ կենսաքիմիական լաբորատոր թեստեր և ստացված արդյունքները ենթարկելու վիճակագրական մշակման
6. զարգացնել ուսումնա-ճանաչողական գործունեությունը՝ իրականացնելով ինքնուրույն արտալսարանային աշխատանքներ


գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.վերլուծել օրգանիզմի կենսաբանական հեղուկների (արյուն, մեզ, լեղի, ստամոքսահյութ) լաբորատոր ախտորոշման արդյունքերը
8.բացատրել տարբեր օրգան համակարգերի ախտաբանությունները՝ նրանցում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացների խաթարումների ուսումնասիրման հիման վրա
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել մարդու օրգանիզմում ախտաբանական գործընթացներին զուգակցող նյութափոխանակային խանգարումները,
· պարզաբանել օրգանիզմում ախտաբանական կենսաքիմիական գործընթացների հիմքում ընկած մոլեկուլային կառուցվածքների փոփոխությունների, քիմիական և էներգետիկ վերափոխումները
օգտագործել ժամանակակից սարքավորումները և մեթոդները՝ պարզաբանելու տարբեր օրգան համակարգերի ախտաբանությունները՝ նրանցում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացների խաթարումների ուսումնասիրման հիման վրա:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր)
· գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ,
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ, ռեֆերատների և էսսեների հանձնարարում
· մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ
լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ ստուգում - առավելագույնը՝ 4 միավոր, կազմակերպվում է գրավոր, թեստային աշխատանք (40 թեստ), որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 0.1 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ ստուգում - առավելագույնը՝ 4 միավոր, կազմակերպվում է գրավոր, յուրաքանչյուր հարցատոմսում՝ 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.25 միավոր:
· Ինքնուրույն աշխատանք - առավելագույնը՝ 2 միավոր, ներկայացվում է զեկույց, ինքնուրույն աշխատանքի թեման տրվում է դասընթացի ծրագրից: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
· Մասնակցություն - առավելագույնը՝ 2 միավոր, գնահատման քայլը՝ 1 միավոր (ներկայություն՝ 76-100%` 2 միավոր, 51- 75%` 1 միավոր, 0-50%` 0 միավոր):
· Եզրափակիչ քննություն - բանավոր, առավելագույնը՝ 8 միավոր: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 2 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
ΣԳԱՄ - 20 միավոր
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Березов Т.Г., Коровкин Б.Ф. Биологическая химия, 3-е изд. перераб. и доп., М.: Медицина, 2007, 704с
  • Вавилова Т.П., Естафьева О.Л., Биохимия. Москва, 2005
  • Гринхаль Т. Основы доказательной медицины. Москва, 2009
  • Марри Р., Греннер и др. Биохимия человека. В 2 т-х , Москва, Мир, 2004
  • Николаев А.Я., Биологическая химия, Москва, Мед. информационное агентство 2004, 496 с.
  • Berg, J.M., Tymoczko, J.L., Gatto, G. and Stryer, L., 2015. Biochemistry (eight edition).
  • Nelson, David L., and Michael M. Cox. "Lehninger Principles of Biochemistry SEVENTH EDITION." (2017).
  • Marks, Dawn B., Allan D. Marks, and Colleen M. Smith. "Basic medical biochemistry: a clinical approach." (2020).
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ածխաջրերի նյութափոխանակության պաթոլոգիայի կենսաքիմիական հիմքերը (բացառելով էնզիմադիֆիցիտները: Լիպիդների նյութափոխանակության պաթոլոգիայի կենսաքիմիական մեխանիզմները։ Ազոտային նյութափոխանակության պաթոկենսաքիմիա։ Ինսուլին կախյալ շաքարային դիաբետի կենսաքիմիա: Շաքարայաին դիաբետի ուշ բարդացումներ: Ինսուլին ոչ կախյալ շաքարային դիաբետի կենսաքիմիա: Մետաբոլիկ սինդրոմ. ընդհանուր բնութագիրը: Ներզատիչ համակարգի խանգարումներ: Իմունային համակարգի կենսաքիմիական խանգարումներ: Իմունոթերապիայի ընդհանուր բնութագիրը և կիրառությունը բժշկության մեջ: Ցողունային բջիջների տեսակները, աղբյուրները և կիրառությունը բժշկության մեջ
3
60
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ15
1. Դասընթացի նպատակ
· հաղորդել գիտելիքներ օրգանիզմի կենսագործունեության ֆիզիկական և քիմիական հիմքերի, օրգանական և անօրգանական միացությունների փոխգործունեության գործընթացների վերաբերյալ,
· գնահատել և մեկնաբանել կենսաբանական հեղուկներում կենսաքիմիական ցուցանիշների քանակական և որակական արժեքները,
· ներկայացնելկենսաքիմիական ցուցանիշների ֆիզիոլոգիական բնականոն և ախտաբանական վիճակների ընկալման և մեկնաբանման ունակությունների վերաբերյալ
պարզաբանել տարբեր օրգան համակարգերի ախտաբանությունները՝ նրանցում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացների խաթարումների ուսումնասիրման հիման վրա և ժամանակակից սարքավորումների և մեթոդների օգտագործման միջոցով
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ներկայացնել կլինիկական կենսաքիմիայի հիմունքները և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունները
2. բացատրելու ճարպերի, սպիտակուցների և ածխաջրերի կենսաքիմիական և պաթոքիմիական գործընթացները:
3. սահմանել կլինիկական էնզիմաբանության սկզբունքային գործընթացները:
4. ձևակերպել հորմոնային կարգավորման կենսաքիմիական հիմունքները2.

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5.գնահատել օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացները:
6. համեմատել օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական բնականոն և ախտաբանական գործընթացները:
7.տարբերակել կենսաբանորեն ակտիվ նյութերի բնականոն և ախտաբանական գործընթացները

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8.գնահատել օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացները, քննարկել և մեկնաբանել դրանք, փոխանցել ունեցած գիտելիքները մյուսներին
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հաղորդել գիտելիքներ օրգանիզմի կենսագործունեության ֆիզիկական և քիմիական հիմքերի, օրգանական և անօրգանական միացությունների փոխգործունեության գործընթացների վերաբերյալ,
· գնահատել և մեկնաբանել կենսաբանական հեղուկներում կենսաքիմիական ցուցանիշների քանակական և որակական արժեքները,
· ներկայացնելկենսաքիմիական ցուցանիշների ֆիզիոլոգիական բնականոն և ախտաբանական վիճակների ընկալման և մեկնաբանման ունակությունների վերաբերյալ
պարզաբանել տարբեր օրգան համակարգերի ախտաբանությունները՝ նրանցում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացների խաթարումների ուսումնասիրման հիման վրա և ժամանակակից սարքավորումների և մեթոդների օգտագործման միջոցով
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ
· սեմինար պարապմունքներ
· գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ,
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ, ռեֆերատների և էսսեների հանձնարարում
· ինքնուրույն աշխատանքների կատարում
· մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ
լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ ստուգում - առավելագույնը՝ 4 միավոր, կազմակերպվում է գրավոր, թեստային աշխատանք (40 թեստ), որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 0.1 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ ստուգում - առավելագույնը՝ 4 միավոր, կազմակերպվում է գրավոր, յուրաքանչյուր հարցատոմսում՝ 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.25 միավոր:
· Ինքնուրույն աշխատանք - առավելագույնը՝ 2 միավոր, ներկայացվում է զեկույց, ինքնուրույն աշխատանքի թեման տրվում է դասընթացի ծրագրից: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
· Մասնակցություն - առավելագույնը՝ 2 միավոր, գնահատման քայլը՝ 1 միավոր (ներկայություն՝ 76-100%` 2 միավոր, 51- 75%` 1 միավոր, 0-50%` 0 միավոր):
· Եզրափակիչ քննություն - բանավոր, առավելագույնը՝ 8 միավոր: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 2 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
ΣԳԱՄ - 20 միավոր
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Еникеев Э.Ш. Сборник ситуационных задач по клинической биохимии для интернов и ординаторов. Ульяновск: Ульяновский государственный университет, 2013. - 40 стр.
  • Маршалл В.Дж., Бангерт С.К. Клиническая биохимия. Пер. с англ. под ред. Бережняка С.А. - 6-е изд., перераб. и доп. Москва: БИНОМ, 2011. - 408 стр.
  • Никитина Л.П., Соловьева Н.В., Гомбоева А.Ц., и др. Избранные лекции по клинической биохимии. Под редакцией профессора Л.П. Никитиной. в 3-х частях - Часть I,II,III. Чита: Читинская государственная медицинская академия , 2012. - 175 стр.
  • Gaw A., Murphy M., Path E., et al. Clinical Biochemistry. 5th Edition. ISBN: 9780702054143, 2013. - 196 pp.
  • Swaminathan R. Handbook of Clinical Biochemistry. 2nd Edition. ISBN: 978-981-4469-10-4, 2011. - 816 pp.
  • Berg, J.M., Tymoczko, J.L., Gatto, G. and Stryer, L., 2015. Biochemistry (eight edition).
  • Nelson, David L., and Michael M. Cox. "Lehninger Principles of Biochemistry SEVENTH EDITION." (2017).
  • Marks, Dawn B., Allan D. Marks, and Colleen M. Smith. "Basic medical biochemistry: a clinical approach." (2020).
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Կլինիկական կենսաքիմիայի հիմունքները և կենսաքիմիկան գործընթացների առանձնահատկությունները
· Թթվա-հիմնային հավասարակշռություն
· Արտաբջջային մատրիքս. կառուցվածքը և փոփոխությունը ախտաբանության ժամանակ
· Ճարպերի կենսաքիմիան և ախտաբանությունը
· Սպիտակուցների կենսաքիմիան և ախտաբանությունը
· Ածխաջրերի կենսաքիմիան և ախտաբանությունը
· Կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր
· Կլինիկական էնզիմաբանություն
Հորմոնային կարգավորման կենսաքիմիական հիմքերը
3
60
դաս. 2ժամ/շաբաթ, լաբ. 2ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Մ16
1. Դասընթացի նպատակ
պատրաստել որակավորված բժիշկ-կենսաքիմիկոս կլինիկական լաբորատոր ախտորոշման ուղղությամբ՝ օժտված մասնագիտական գիտելիքների, ունակությունների և հմտությունների համակարգով, պատրաստ աշխատելու կլինիկական-ախտորոշիչ լաբորատորիաներում
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.Բացատրել լաբորատոր տվյալների կլինիկա-ախտորոժիչ նշանակությունը, պարզաբնել լաբորատոր հետազոտույունների ամբողջական (հետազոտության իրականացման նախավերլուծական, վերլուծական և հետվերլուծական փուլեր) տեխնոլոգիական գործընթացը,
լաբորատոր հետազոտությունների ստանդարտացման և որակի ապահովման սկզբունքները,
2. Ձևակերպել լաբորատոր տեխնոլոգիաների ժամանակակից հնարավորությունները, բացատրել ախտորոշիչ սարքավորումների չափաբերական ստուգման կանոնները, կլինիկական լաբորատոր հետազոտությունների իրականացման որակի ստուգման կանոնները

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3.Օգտագործել տեսական և գործնական մոտեցումները՝ ախտաբանական գործընթացների զարգացման բնույթը և մեխանիզմները ուսւոմնասիրոլու համար, վերարտադրել հետազոտության ժամանակակից կենսաքիմիական, մոլեկուլային-կենսաբանական, իմունոլոգիական, կենսաֆիզիկական և այլ մեթոդներ,
4. Վերլուծել լաբորատոր հետաղշզոտությունների արդյունքները, գործնականում կիրառել վերլուծական, պրեպարատիվ և նանոտեխնոլոգիաները,
5. Ճիշտ ընտրել և օգտագործել հետազոտության տեխնոլոգիաները՝ առավել տարածված հիվանդույունների ախտորոշման ճշտությունը բարձրացնելու նպատակով, ապահովել կլինիկական լաբորատոր հետազոտությունների որակը

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. Սովորեցնել դոզատորային տեխնիկայի հետ աշխատելու ունակությունները, լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքների ինտերպրետացիան,
7. Համադրել կենսաբանական հեղուկների որակական և քանակական բաղադրության գնահատման ավտոմատացված մեթոդիկաները չափիչ սարքավորումների աշխատանքի հետ՝ սպեկտրոֆոտոմետրեր, կենսաքիմիական, իմունոֆերմենտային և հեմոանալիզատորներ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
պատրաստել որակավորված բժիշկ-կենսաքիմիկոս կլինիկական լաբորատոր ախտորոշման ուղղությամբ՝ օժտված մասնագիտական գիտելիքների, ունակությունների և հմտությունների համակարգով, պատրաստ աշխատելու կլինիկական-ախտորոշիչ լաբորատորիաներում
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ
· սեմինար պարապմունքներ
· գիտական գրականության վերլուծություն՝ համացանցի ռեսուրսների օգտագործմամբ,
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ, ռեֆերատների և էսսեների հանձնարարում
· ինքնուրույն աշխատանքների կատարում
· մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ
լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ ստուգում - առավելագույնը՝ 4 միավոր, կազմակերպվում է գրավոր, թեստային աշխատանք (40 թեստ), որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 0.1 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ ստուգում - առավելագույնը՝ 4 միավոր, կազմակերպվում է գրավոր, յուրաքանչյուր հարցատոմսում՝ 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.25 միավոր:
· Ինքնուրույն աշխատանք - առավելագույնը՝ 2 միավոր, ներկայացվում է զեկույց, ինքնուրույն աշխատանքի թեման տրվում է դասընթացի ծրագրից: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
· Մասնակցություն - առավելագույնը՝ 2 միավոր, գնահատման քայլը՝ 1 միավոր (ներկայություն՝ 76-100%` 2 միավոր, 51- 75%` 1 միավոր, 0-50%` 0 միավոր):
· Եզրափակիչ քննություն - բանավոր, առավելագույնը՝ 8 միավոր: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 2 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
ΣԳԱՄ - 20 միավոր
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Кишкун А.А. Клиническая лабораторная диагностика : учебное пособие. - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2010. - 976 с. : ил.
  • Хаитов Р.М., Пинегин Б.В., Ярилин А.А.Руководство по клинической иммунологии. Диагностика заболеваний иммунной системы: руководство.
  • Хаитов Р.М., Пинегин Б.В., Ярилин А.А. 2009. - 352 с.: ил. http://www.studmedlib.ru/ru/book/ISBN9785970409176.html Клиническая биохимия: учебное пособие / Под ред. В.А. Ткачука - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2008. http://www.studmedlib.ru/book/ISBN9785970407332.html
  • Пропедевтика детских болезней под ред. Р.Р. Кильдияровой, В.И. Макаровой - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2012. .
  • Биохимия с упражнениями и задачами /Северин Е.С., Глухов А.И., Голенченко В.А. и др. / Под ред. Е.С. Северина - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2010. http://www.studmedlib.ru/book/ISBN9785970417362.html
  • Биохимия /Под ред. Северина Е.С. - 5-е изд., испр. и доп. - М. : ГЭОТАР-Медиа, 2012. http://www.studmedlib.ru/book/ISBN9785970423950.html 7.3.
  • Интернет-ресурсы: HighWire Press - http://www.highwire.stanford.edu PubMed -
  • Ассоциация клинических цитологов России - http://cyto.ru/index.php?option=com_frontpage&Itemid=1
  • Журнал клиническая лабораторная диагностика - medlit.ru. journal/420
  • 0. Научно-практическое общество специалистов лабораторной медицины - http://www.labmedicina.ru/
  • Российская Ассоциация медицинской лабораторной диагностики (РАМЛД) - http://www.ramld.ru/
  • Что нужно знать клиницисту для интерпретации лабораторных тестов? Л. В. Натрус, А. В. Мельник, И. А. Шрамко, Донецк - 2011. - www.clindialab.dsmu.edu.ua/uch_posobie.html
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Լաբորատոր բժշկության ներածություն: Հետազոտության համար կենսանյութի ստացումը և նախապատրաստումը: Լաբորատոր վերլուծության փուլերը: Ծայրամասային արյան հետազոտում: Արյան ընդհանուր անալիզ: Սպիտակուցային փոխանակության հետազոտում: Ընդհանուր սպիտակուցի, ալբումինի, ֆրակցիաների սպիտակուցային կազմի կլինիկա-ախտորոշիչ որոշումը: Ֆերմենտները լաբորատոր ախտորոշման մեջ: Լիպիդային փոխանակության խախտումների լաբորատոր ախտորոշումը: Պիգմենտային փոխանակության հետազոտումը, մեզի ընդհանուր անալիզ: Ժամանակակից պատկերացումներ հեմոստազի համակարգի կլինիկական ֆիզիոլոգիայի մասին: Հեմոստազի համակարգի խախտումների կլինիկա-լաբորատոր ախտանիշները:

Կրթական այլ մոդուլներ

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
1,2,3,4
120
գործ. 2 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ16, 0709/Մ17,0709/Մ19,0709/Մ21
1. Դասընթացի նպատակ
·ծանոթացնել կենսաքիմիայի ոլորտի հիմնախնդիրներին, ամբիոնում իրականացվող գիտահետազոտական աշխատանքի հիմնական ուղղություններին
·սովորեցնել ներկայացնել սեփական հետազոտության արդյունքները գիտական զեկուցման ձևով. կազմակերպել և վարել գիտական բանավեճ
·իրականացնել գիտական հետազոտություն,
·տրամադրել մեթոդոլոգիական աջակցություն
·զարգացնել գիտական զեկուցումներ գրելու հմտությունները,
զարգացնել գիտական բանավեճեր իրականացնելու ունակությունները
·կազմել զեկույցներ մագիստրոսական թեզի փորձնական տվյալների հիման,ներկայացնել սեփական հետազոտությունը գիտական զեկույցի տեսքով,վարել գիտական բանավեճեր

2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.ներկայացնել կենսաքիմիայի արդիական հիմնախնդիրները, մեկնաբանել ամբիոնի գիտահետազոտական աշխատանքի հիմնական ուղղությունները, տեղեկացված լինել մագիստրոսական թեզերի համար առաջարկվող թեմաների գիտական գրականությանը
2. պատրաստել գիտական զեկուցումներ, վարել գիտական բանավեճեր, ձևակերպել հարցեր քննարկվող թեմայի շուրջ
3.սովորեցնել պատրաստել գիտական զեկույց՝ հիմնվելով իր նախնական փորձարարական տվյալների վրա, տեղեկատվություն տրամադրել ամբիոնի հետազոտական աշխատանքների մասին, քննարկել գիտական գրականության տվյալները


բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. հանդես գալ գիտական զեկույցով, զեկուցել սեփական հետազոտությունների նախնական արդյունքները,
5. իրականացնել քննարկումներ զեկուցումների շուրջ

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6.իր ստացած տեղեկատվությունը փոխանցել մյուս ուսանողներին, ովքեր քիչ են տեղյակ բնագավառի հիմնախնդիրներին
7.մեկնաբանել լսված զեկուցումների վերաբերյալ գիտական տվյալները
8. մասնակցել գիտական քննարկումների և բանավեճերի
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ծանոթացնել կենսաքիմիայի ոլորտի հիմնախնդիրներին, ամբիոնում իրականացվող գիտահետազոտական աշխատանքի հիմնական ուղղություններին
·սովորեցնել ներկայացնել սեփական հետազոտության արդյունքները գիտական զեկուցման ձևով. կազմակերպել և վարել գիտական բանավեճ
·իրականացնել գիտական հետազոտություն,
·տրամադրել մեթոդոլոգիական աջակցություն
·զարգացնել գիտական զեկուցումներ գրելու հմտությունները,
զարգացնել գիտական բանավեճեր իրականացնելու ունակությունները
·կազմել զեկույցներ մագիստրոսական թեզի փորձնական տվյալների հիման,ներկայացնել սեփական հետազոտությունը գիտական զեկույցի տեսքով,վարել գիտական բանավեճեր

4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում, ինտերակտիվ քննարկումներ
· ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/նախագծերի պատրաստում) և միավորային գնահատում (բանավոր հարցում)
աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում, անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարք. Անց է կացվում` ուսանողի ներկայացրած գիտական զեկույցի, ռեֆերատների հիման վրա: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր: Առավելագույն գնահատականը` 20միավոր:
6. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տիտղոսաթերթ
Ստորագրությունների էջ
Համառոտագիր
Բովանդակություն
Ներածություն
Հիմնական մաս
Եզրակացություններ (և առաջարկություններ)
Օգտագործված գրականության ցանկ
Հավելվածներ
8
45
45 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ18
1. Դասընթացի նպատակ
Ծանոթացնել կենսաքիմիական, կենսաբժշկական, մանրէաբանական և կենսատեխնոլոգիական մեթոդներին, տեսական հիմքերին և ձևավորել գործնական հմտություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.
2.
3.
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4.կիրառել կենսաքիմիական և կենսաբժշկական մեթոդները՝ օգտագործելով շամանակակից սարքեր,
5. կիրառել մեթոդներ կենսաքիմիական, մանրէաբանական և կենսատեխնոլոգիական գործընթացները ուսումնասիրելու համար:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. իրականացնել աշխատանքի անվտանգության գրագետ վերլուծություն, միկրոօրգանիզմների և այլ կենդանի օրգանիզմների հետ աշխատելու առանձնահատկությունները,
ընդհանրացնել ստացված տվյալները և կատարել եզրակացություններ
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ծանոթացնել կենսաքիմիական, կենսաբժշկական, մանրէաբանական և կենսատեխնոլոգիական մեթոդներին, տեսական հիմքերին և ձևավորել գործնական հմտություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/նախագծերի պատրաստում) և միավորային գնահատում (բանավոր հարցում),
· գիտական գրականության վերլուծություն՝ օգտագործելով ինտերնետային ռեսուրսները,
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ,
շնորհանդեսների ներկայացում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Մասնագիտական պրակտիկան գնահատվում է ստուգարքով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • ISO/IEC 17025 և ISO 15189,
  • ԳՈՍՏ Ռ 52354-2005,
  • ԳՈՍՏ Ռ 52557-2020, ISO R 52483-2020,
  • ԳՈՍՏ 21102-97,
  • ԳՈՍՏ 7500-85,
  • ԳՈՍՏ 21148-2013, ISO 22149-2013,
  • ԳՈՍՏ 21148-2013, ISO 28566-90,
  • ԳՈՍՏ 21148-2013, ISO 16212-2011,
  • “Life Scienses” և նշված թեմաներով ամսագրերի վերջին համարները:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Անվտանգության կանոններ բժշկական և հետազոտական լաբորատորիաներում: Գիտական գրականության հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները: Ծանոթացում կենսաբժշկական լաբորատորիաներում և գիտահետազոտական կենտրոններում առկա հետազոտական աշխատանքներին և ժամանակակից սարքավորումներին:
3-4
Հետազոտ. 54 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Մ20
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին տրամադրել անհրաժեշտ գիտելիքներ հետազոտություններ իրականացնելու և լաբորատոր մեթոդներ կիրառելու համար,
Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր մասնագիտական գործնական հետազոտություններ իրականացնելու և կենսաբանական մեթոդների և սարքերի միջոցով ստացված արդյունքները վերլուծելու համար
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
1. կիրառել կոնկրետ կենսաքիմիական, մանրէաբանական և կենսատեխնոլոգիական տերմինաբանություն և օգտագործել գիտական գրականություն
2. զարգացնել ուսումնական-ճանաչողական և գիտահետազոտական գործունեությունը` կատարելով ինքնուրույն արտալաբորատոր աշխատանքներ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
3. կատարել աշխատանք տեքստի, գրաֆիկական պատկերների, աղյուսակների հետ,
4.կատարել հաշվարկներ, կազմել գրաֆիկներ,
5.կատարել հաշվարկներ, արդյունքների գրական և վիճակագրական վերլուծություն, զեկույցների համար սահիկաշարերի պատրաստում):

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին տրամադրել անհրաժեշտ գիտելիքներ հետազոտություններ իրականացնելու և լաբորատոր մեթոդներ կիրառելու համար,
Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր մասնագիտական գործնական հետազոտություններ իրականացնելու և կենսաբանական մեթոդների և սարքերի միջոցով ստացված արդյունքները վերլուծելու համար
4. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· մագիստրոսական թեզը գնահատվում է 20 միավորանոց սանդղակով՝ համաձայն ԵՊՀ-ում ավարտական աշխատանքի և մագիստրոսական թեզի պատրաստման և գնահատման կարգերի
5. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տիտղոսաթերթ
Ստորագրությունների էջ
Համառոտագիր
Բովանդակություն
Ներածություն
Հիմնական մաս
Եզրակացություններ (և առաջարկություններ)
Օգտագործված գրականության ցանկ
Հավելվածներ
Հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, 0025, Ալեք Մանուկյան 1 (+37460) 710000 info@ysu.am