ԱՆՑԱԾ ՏԱՐՎԱ 10 ԳԼԽԱՎՈՐ ՈՒ ԱՄԵՆԱՀԵՏԱՔՐՔԻՐ ՏՏ ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ

• Տարվա սկանդալը՝ «Cambridge Analytica»

Տեխնոլոգիաներով հետաքրքրվածները, անշուշտ, լսել են Բրիտանական «Cambridge Analytica» ընկերության մասին, որի հետ է կապված «Facebook» սոցիալական ցանցի ամենամեծ սկանդալը։

Լրատվամիջոցները պարզել են, որ «Facebook»-ից օգտվող 90 միլիոնից ավելի օգտատերերի անձնական տվյալներ հայտնվել են երրորդ անձանց ձեռքերում, իսկ ավելի կոնկրետ՝ հետազոտական ու վերլուծական «Cambridge Analytica» ընկերության մոտ։ Ինչպես պարզվեց, տեղեկատվությունը գողացված չէր, այլ հասել է բրիտանացիներին, կարելի է ասել, օրինական ճանապարհով՝ «Facebook»-ի անհետևողականության պատճառով, որը թույլ է տվել կողմնակի հավելվածներին օգտագործել օգտատերերի տվյալները։

Իրավիճակն ավելի էր լրջացել, երբ 2015 թվականին «Facebook»-ն իմացել է տեղեկատվության արտահոսքի մասին, փակել է բոլոր տվյալները՝ վախենալով, որ այս լուրը հանրային կդառնա։ Այնուհանդերձ, ճշմարտությունը բացահայտվեց միայն երեք տարի անց։

«Cambridge Analytica» ընկերության պատճառով ինտերնետային կայքի հիմնադիր ղեկավար Մարկ Ցուկերբերգին վկայություն տալու համար անհապաղ կանչել են ԱՄՆ կոնգրես։ Նա առաջին անգամ էր անձամբ ներկա լինում դատավարությանը, քանի որ մինչև այդ բոլոր խնդիրները լուծելու համար նա դատարան էր ուղարկում ընկերության փոխնախագահներին կամ թոփ-մենեջերներին։ Բայց քանի որ խնդիրը չափազանց լուրջ էր, Ցուկերբերգը որոշել էր անձամբ ներկայանալ։

• Տարվա «հերոսը»՝ Իլոն Մասկը




Ամերիկացի միլիարդատեր և ձեռներեց Իլոն Մասկը Լոս Անջելեսի ստորգետնյա հատվածում բացել է աշխարհում առաջին գերարագ թունելը։

Ինժեներ-միլիարդատեր Իլոն Մասկը, որը հայտնի է իր փայլուն «PR» քայլերով, այս տարի անում էր ամեն ինչ, որ հայտնվի լրատվամիջոցների ու թերթերի առաջին էջերին. հրթիռներ էր բաց թողնում, թունել կառուցում Լոս Անջելեսում, զոմբիների դեմ պայքարի համար հրանոթներ թողարկում, լրատվամիջոցների հետ վիճում, որոնք մեղադրում էին «Tesla»-ին անորակ մեքենաներ արտադրելու մեջ, ու նույնիսկ պլանավորել էր շուկա մտցնել կեղծ տեղեկությունների դեմ պայքարող համակարգ։

Այսպիսի գերհագեցած առօրյան չէր կարող զերծ մնալ սկանդալներից։ Գործարարներին դատի տվեցին չարախոսության մեղադրանքով, այն բանից հետո, երբ Իլոն Մասկն անծանոթին անվանեց մանկապիղծ։ Նրան զրկեցին «Tesla»-ի տնօրենների խորհրդում նախագահի պաշտոնից։ Բայց Իլոն Մասկին այս ամենը չէր անհանգստացնում, քանի որ անցած տարվա ամենաարծարծվող անուններից մեկը հենց իրենն էր։

• Տարվա խաբկանքը՝ «Laurel», թե՞ «Yanny»




Եթե 2015 թվականին համացանցում ամենաշատը քննարկվում էր զգեստի գույնը, ապա 2018-ին աշխարհը բաժանվել էր երկու ճամբարների «Laurel/Yanny» ձայնային խաբկանքի պատճառով:

Առաջին անգամ այս ֆենոմենի մասին խոսվեց «Reddit» ֆորումի ժամանակ ապրիլի 13-ին: Հեղինակի հրապարակմանը կցված էր հոլովակ, որտեղ ռոբոտացված ձայնը տալիս է անուն, որը տարբեր մարդիկ տարբեր ձև են լսում: Համացանցի օգտատերերը բաժանվեցին երկու խմբի. առաջինը լսում էր «Yanny» (Յաննի), իսկ երկրորդը՝ «Laurel» (Լորել):

Ինչպես պարզվեց, ոչ մի խաբկանք էլ չկա: Ամեն ինչ կախված էր արտաքին գործոններից, որոնք տարբեր կերպ էին ազդում լսողի վրա: Այսպիսով՝ կարևոր է այն տեխնիկան, որը նվագարկում է ձայնը, ձայնարկիչի արագությունը և մարդու նախատրամադրվածությունը: Եթե նա տրամադրված է լսել մի անուն, ապա լսում է հենց այդ անունը:

Մեկ այլ տարբերակ է, որ ձայնագրության վատ որակով պայմանավորված՝ մարդու լսողական ապարատը ձայնն ընկալում է երկակի, ինչի պատճառով ուղեղը չի ստանում բավարար տեղեկատվություն և հավելում է չբավականացնող ձայները:

• Տարվա կորուստը՝ Փոլ Ալենը




Փոլ Ալեն (21 հունվարի, 1953 - 15 օգոստոսի, 2018). ամերիկացի ձեռնարկատեր, «Microsoft»-ի համահիմնադիր և «Charter Communications»-ի ղեկավար:
Անցած տարի աշխարհը կորցրեց «Microsoft»-ի համահիմնադիր, Բիլ Գեյթսի մտերիմ ընկեր Փոլ Ալենին, որը մահացավ 65 տարեկանում: Գործարարին երկու անգամ հաջողվել էր հաղթահարել քաղցկեղը, բայց այս անգամ նրա օրգանիզմը չկարողացավ դիմադրել:

Փոլ Ալենն ու Բիլ Գեյթսը ծանոթացել են դեռևս 1968 թվականին դպրոցում և միասին որոշել հիմնադրել «ЭВМ» ընկերությունը:
Արդյունքում 1975 թվականին ամերիկյան Ալբուկերկե քաղաքում ստեղծվեց «Microsoft» ընկերությունը:

Ի դեպ, երբ Բիլ Գեյթսը զբաղվում էր իրավական հարցերով ու համագործակցային կապեր ստեղծելով, Ալենն աշխատում էր ծրագրի տեխնիկական մասի վրա:

1983 թվականին Փոլ Ալենը լքում է ընկերությունը՝ գլուխ բարձրացրած հիվանդության պատճառով: Նրան հաջողվում է բուժվել, բայց ընկերություն նա այլևս չի վերադառնում՝ երկու տասնամյակ շարունակ մնալով «Microsoft»-ի տնօրենների խորհրդի անդամ: Այս ընկերությունից հետո Ալենը ստեղծում է «Vulcan» ներդրումային ընկերությունը և ձեռք բերում երկու սպորտային թիմեր՝ «Սիեթլ Սիհոքս» ֆուտբոլային և «Պորտլենդ Թրեյլ Բլեյզերս» բասկետբոլի թիմերը:

• Տարվա օրինախախտը՝ «Google»




«Google» ընկերությունը համարվում է 2018 թվականի ամենամեծ օրինախախտը և ամենաշատ տուգանք վճարողը: Առաջին հերթին Եվրոպական հանձնաժողովը ՏՏ հսկային տուգանեց ռեկորդային 4,3 միլիարդ եվրոյով՝ հակամենաշնորհային օրենքները խախտելու համար:

Դեկտեմբերին հայտնի դարձավ նաև մեկ այլ տուգանքի մասին: Այս անգամ «Google»-ին մեղադրանք ներկայացրեց «Роскомнадзор»-ը: Հաղորդում են, որ ընկերությունը չի կատարել «Ինֆորմացիայի մասին…» օրենքի պահանջները, որի համաձայն՝ այն պետք էր միացնել հանրապետական ազգային տեղեկատվական համակարգին: Բացի դրանից՝ «Роскомнадзор»-ը խոստացավ, որ եթե «Google»-ը շարունակի խախտել ռուսական օրենսդրությունը, ապա դա կհանգեցնի երկրի ողջ տարածքում որոնողական այդ համակարգի արգելափակմանը: Սակայն, ինչպես ցույց տվեց «Telegram»-ի դեպքը, օգտատերերին անհնար է ամբողջությամբ զերծ պահել իրենց նախընտրած կայքերից ու հավելվածներից:

• Տարվա գնումը՝ «Microsoft»-ը գնում է «GitHub»-ը 7,5 միլիարդ դոլարով

2018 թվականի հունիսի 4-ին «Microsoft»-ը հայտարարեց, որ գնում է ամենամեծ վեդ-սերվիսներից մեկը՝ «GitHub»-ը, որը նախատեսված է IP նախագծերի հոսթինգի և դրանց ծրագրավորման համար։

«Microsoft»-ի գլխավոր կառավարիչ Սատյա Նադելլան նշեց, որ իրենց ընկերությունը միշտ էլ հետաքրքրված է եղել ծրագրավորողներով և ուրախ է այս գործարքի համար. «Սա թույլ կտա մեզ հարթակ տրամադրել ծրագրավորողներին իրենց ազատ աշխատանքի, ստեղծագործելու և նորարարական լուծումներ գտնելու համար»:

Հավելենք, որ «GitHub»-ը կարևորագույն մաս է համացանցային ողջ համակարգի համար։ Այն օգտագործում են 27 միլիոն ծրագրավորողներ ամբողջ աշխարհում։ «GitHub»-ն անվճար է բաց ծածկագրով նախագծերի համար, իսկ անհատական օգտատերերի համար այն ունի տարբեր սակագնային առաջարկներ։ «Microsoft»-ի համար սա հիանալի ձեռքբերում է, քանի որ սրա շնորհիվ ընկերությունը մշտապես տեղյակ կլինի նորարարական տեխնոլոգիաների ոլորտի իրադարձություններին ու կկարողանա դրանք օգտագործել շահավետ պայմաններով։

• Տարվա ամենասպասված նորությունը՝ արհեստական ինտելեկտ




Արհեստական ինտելեկտի մասին խոսում էին դեռ 2017 թվականից։ Այն, ինչ տեսել ենք ֆիլմերում, այսօր արդեն իրական է։

2018 թվականին ուշադրության կենտրոնում էր ԱԻ-ի դերը թվային օգնականներ ստեղծելու գործում, ինչը կարելի է օգտագործել «խելացի» տներում։
Ահա այն տեխնոլոգիաների ցանկը, որոնք լավագույնն էին ԱԻ-ի ոլորտում:

Սմարթ-ձայնարկիչները «Consumer Tech Industry Forecast» հայտարարությամբ լավագույն նորույթն են։ Դրանք, ճանաչելով տիրոջ ձայնը, ըստ ազդանշանի միացնում են նրա նախընտրած երաժշտությունը։ ԱԻ-ն կարևոր դեր է խաղում ավտոպիլոտների ոլորտում, մանավանդ երբ խոսքը ճանապարհին հանդիպած առարկաները ճանաչելու, դրանց մասին ինֆորմացիան վերամշակելու և որոշում կայացնելու մասին է։ Բացի սրանից՝ զանազանվել են երկու հիմնական ուղղություններ. առաջինը մեքենաների հետ զրույցն է, որոնք հասկանում են մարդկանց ու զրուցում նրանց հետ, իսկ երկրորդը՝ ԱԻ-ի հանդեպ վստահություն ներշնչելն ու խոտանները վերացնելը՝ բացատրելով վերջիններիս առաջացման պատճառները։


• Տարվա սենսացիան՝ խելացի քաղաքներ




Սկսած պիցցա առաքող անօդաչու սարքերից մինչև լիակատար էներգասպասարկվող թաղամասեր. խելացի քաղաքներն այն վայրերն են, որտեղ խաչվում են մարդկանց ու տեխնոլոգիաների ճանապարհները։

Խելացի քաղաքներն արդեն իսկ պատրաստ նախագծեր են, սակայն նրանց գինը շուկայում դեռ անհայտ է, քանի որ անընդհատ փոփոխության է ենթարկվում։ Թե ինչքանով մարդիկ կվստահեն ամբողջությամբ տեխնիկականացված քաղաքին ու կապրեն այնտեղ, դեռ անհայտ է, բայց հայտնի ապրանքանիշներն ամեն բան անում են՝ այդ քաղաքի որոշակի մասնիկներ քիչ-քիչ առօրյա մտցնելու համար։

Մինչ այդ մարդկանց ներկայացվում է խելացի քաղաքների ամենամեծ առավելությունը՝ գերապահով լինելն ու սպասարկման ոլորտի անթերի աշխատանքը։

Հայաստանի ՏՏ ոլորտը 2018 թվականին նույնպես աչքի ընկավ կարևոր իրադարձություններով՝ սկսած «Global IT Award» մրցանակի հանձնումից մինչև «Blockchain»-ի հայաստանյան շուկա մտնելը։ Բայց մենք առանձնացրել ենք միջազգային մակարդակի երկու կարևոր նորությունները։

• Տարվա հայաստանյան ցուցադրություն՝ «Digitec-2018»

«DigiTecExpo-2018»-ը այս տարի ամենամեծն էր ու բովանդակալիցը։ Նախ ասենք, որ այն հիմք դրեց այս տարի Հայաստանում անցկացվելիք Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների համաշխարհային գիտաժողովի համար։

«Digitec»-ը հավաքեց գրեթե 60 երկիր ներկայացնող բազմաթիվ օտարերկրացի մասնակիցների։ Ցուցադրության շրջանակում Հայաստան ժամանեցին Տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և ծառայությունների համաշխարհային ալյանսի տնօրենների խորհրդի անդամներ (WITSA), ինչպես նաև այդ ընթացքում Հայաստանում անցկացվող Ֆրանկոֆոնիայի օրվան նվիրված միջոցառման մասնակից երկրներից ներկայացուցիչներ։

2018 թվականին «DigiTecExpo»-ն հանրությանը ներկայացրեց ինժեներական նորարար լուծումներ ու տեխնոլոգիաներ, հեռահաղորդակցային և ցանցային որոշումներ, բջջային տեխնոլոգիաներ ու հավելվածներ, խաղային ու մուլտիմեդիայի ոլորտին առնչվող սարքեր, ինչպես նաև տեխնոլոգիական նորարարություններ բիզնեսի համար։ Անմասն չմնացին նաև կիբերանվտանգության և ֆինանսական ոլորտներին վերաբերող տեխնոլոգիաները։

Հարկ է նշել, որ ցուցադրությանը մասնակցել են ինչպես անհատ ծրագրավորողներ (ստարտափերի հեղինակներ) ու տարբեր ուսումնական կենտրոնների ներկայացուցիչներ (ArMath), որոնց թիվը գերազանցում էր 230-ը, այնպես էլ ավելի քան 120 ընկերություններ (Ucom, PicsArt, VMware, VOLO, Arloopa, IUNetworks, Webb Fontaine, Instigate, ArmSoft, Early one, GG, HackTech, Mtech, Globbing Keysight Technologies)։

• Տարվա հայաստանյան ձեռքբերում՝ «Sevan startup summit 2018»




Տեղեկատվական անվտանգության մասնագետ, մեդիա փորձագետ, Երևանի պետական համալսարանի սոցիոլոգիայի ֆակուլտետի դասախոս Սամվել Մարտիրոսյանը նշում է, որ 2018 թվականին Հայաստանում տեղի ունեցած շատ կարևոր ՏՏ իրադարձություն էր «Sevan startup summit» համաժողովը։

Վրանային այս ճամբարը անց է կացվում երկրորդ տարին անընդմեջ։ Այս տարի «Sevan startup summit»-ը համախմբել էր 150 ստարտափ թիմեր՝ ընդհանուր 1000 հիմնական մասնակից 35 երկրներից: Միջոցառման 7 օրվա ընթացքում` հուլիսի 22-29-ը, անցկացման վայր է այցելել 5000 մարդ, կազմակերպվել են հանդիպումներ ու բաց դասախոսություններ մասնակիցների համար: Համաժողովի ընդհանուր մրցանակային ֆոնդը կազմել է 50 հազար դոլար։

«Sevan startup summit»-ի մասնակիցների ներկայացրած ստարտափերը երկու հիմնական՝ «starter» և «booster» ծրագրերի էին մասնակցում։ «Starter» ծրագրում հաղթել է «Magic Cup» ստարտափը` ստանալով 5000 դոլարի աջակցություն, իսկ «booster» ծրագրում` «SuperAnnotate AI» ստարտափը` նույնքան գումար ստանալով: Երկրորդ և երրորդ տեղերը զբաղեցրած ստարտափերը ստացել են համապատասխանաբար 3000 և 2000 դոլար:

Իսկ փակման միջոցառմանը, որը տեղի է ունեցել հուլիսի 28-ին, մասնակցել է նաև ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը։

Մարինա Առաքելյան