Ակտուարական և ֆինանսական մաթեմատիկայի ամբիոն

2001 թ. ԵՊՀ-ում ստեղծվել է մագիստրոսական ակտուարական ծրագիր, իսկ 2003թ.
ակտուարական ծրագիրը ներդրվել է նաև բակալավրիատում: Ծրագրի նպատակն էր ուսանողներին տալ
մաթեմատիկայի և ակտուարական գիտությանը հարակից ոլորտների գիտելիքներ ու հմտություններ, որոնք
անհրաժեշտ են ակտուարի մասնագիտությանը տիրապետելու և որակավորման քննությունները հանձնելու
համար: 2007թ. ԵՊՀ-ում ստեղծվել է Ակտուարական մաթեմատիկայի ամբիոն: 2009թ-ից ամբիոնում
իրականացվում է արդեն երկու մագիստրոսական ծրագիր`«Ակտուարական մաթեմատիկա» և «Ռիսկերի
կառավարում» մասնագիտացումներով, այնուհետև ձևավորվել է նաև «Ֆինանսկան մաթեմատիկա»
մագիստրոսական ծրագիրը։ Հետագայում ամբիոնը վերանվանվել է Ակտուարական և ֆինանսական
մաթեմատիկայի, որն իրականացնում է «Ֆինանսական մաթեմատիկա» բակալավրի ծրագիր և
մագիստրոսական հետևյալ երեք ծրագրերը՝ «Ակտուարական մաթեմատիկա», «Ֆինանսական
մաթեմատիկա», «Ռիսկերի կառավարում», ընդ որում վերջին երկուսը՝ մեկամյա տևողությամբ։

ԵՊՀ ակտուարական մաթեմատիկայի ամբիոնը գործնական հարաբերությունների մեջ է ապագա
ֆինանսական մաթեմատիկոսների, ակտուարների և ռիսկերի կառավարիչների պոտենցիալ գործատուների
հետ` ՀՀ Կենտրոնական բանկի, ՀՀ Ֆինանսների նախարարության, բոլոր առևտրային բանկերի, բոլոր
ապահովագրական ընկերությունների, ներդրումային հիմնադրամների, կենսաթոշակային հիմնադրամների,
վարկային և այլ տեսակի ֆինանսական կազմակերպությունների <<Նորք>> տեղեկատվական-վերլուծական
կենտրոնի և այլ տարբեր կազմակերպությունների հետ։ Ընդ որում, ֆինանսական մաթեմատիկա
մասնագիտության շրջանավարտները պահանջված են ոչ միայն Հայաստանում, այլև՝ աշխարհի տարբեր
երկրներում։

Արագ զարգացող և փոփոխվող շուկայական տնտեսակարգը շեշտակի անգամ մեծացնում է
կազմակերպությունների ֆինանսական ռիսկերը, ինչը հաճախ հանգեցնում է սնանկացման: Նման
բացասական երևույթներից խուսափելու միակ ճանապարհը այդ ռիսկերի գնահատումն է և հնարավոր
զարգացումների կանխատեսումը: Ռիսկերի կառավարիչների մասին Արևմուտքում սկսեցին խոսել 1980-
ականների վերջում 1990-ականների սկզբում, երբ սկսեց կտրուկ աճ ապրել նրանց նկատմամբ
պահանջարկը: Այսօր արդեն, արևմտյան թե՛ խոշոր ֆինանսական, թե՛ նույնիսկ փոքր համարվող
կազմակերպությունները ունեն ռիսկերի կառավարչի հաստիքներ, քանի որ ռիսկերի կառավարումը
կապիտալի օգտագործման օպտիմիզացման ռազմավարական գործիք է հանդիսանում, իսկ ռիսկերի
կառավարիչը` բարձրագույն որակական հատկանիշներով տնտեսագետ-վերլուծաբան է:
Մյուս, շատ ավելի հին, մասնագիտություն է` ակտուարը: Ակտուարը (լատ. actuarius-
скорописец) համապատասխան որակավորում ունեցող մասնագետ է, որը վերլուծում է վերը նշված
ռիսկերի ֆինանսական հետևանքները, մաթեմատիկական, վիճակագրական և այլ մեթոդների կիրառմամբ գնահատում է որոշակի իրադարձությունների տեղի ունենալու հավանականությունը, հաշվարկում է
կենսաթոշակի, աննուիտետների, ապահովագրական սակագների, ապահովագրավճարների,
ապահովագրական գումարի, տեխնիկական պահուստների և այլ նմանատիպ ցուցանիշների չափերը: Կարելի
է ասել, որ ակտուարները ավելի նեղ մասնագիտացված ռիսկերի կառավարիչներ են:

Հայաստանում մինչև 2000թ. այս երկու մասնագիտությունների մասին իրազեկ էին միայն շատ
սահմանափակ թվով մարդիկ, իսկ այսօր պահանջարկը դիպլոմավորված ակտուարների և ռիսկերի
կառավարիչների նկատմամբ օրեցօր աճում է: Նրանք ոչ մի դեպքում տեսաբաններ չեն, նախ և առաջ,
«պրակտիկ ֆինանսիստ-մաթեմատիկոսներ են», և իրենց ուժեղ կողմերից է` տնտեսագիտության և
ֆինանսների խոր իմացությունը, մաթեմատիկական գործիքակազմի կիրառման ունակությունները։

Մագիստրոսական և բակալավրիատի ծրագրերի հիմնական մեթոդական սկզբունքն է` շեշտը դնել
գործնականում կիրառվող մեթոդների, մոդելների հիմունքների և պայմանների վրա: Ուսանողները խորը
ուսումնասիրում են հավանականությունների տեսություն, կիրառական վիճակագրություն, գործույթների
հետազոտման հավանականային մոդելներ, ակտուարական մաթեմատիկա, ապահովագրություն, ֆինանսների
տեսություն, ֆինանսական մաթեմատիկա, ստոխաստիկ ֆինանսներ, ֆինանսական անալիզ, ժամանակային
շարքեր, տնտեսաչափություն, ինչպես նաև ստանում են ծրագրավորման ամենապահանջված լեզուների
իմացություն։

Արտասահմանյան լավագույն բուհերում ռիսկերի կառավարիչների և ակտուարների պատրաստման
ծրագրերը առանձնացված են, սակայն, կրթական ծրագիրը կազմելիս, ակնհայտ դարձավ, որ առարկաները
մեծամասամբ խաչվում են: Այդ ծրագրերի առանձնացումը արտացոլում է մի շարք արևմտյան երկրներում
չափազանց խոր մասնագիտացման առկայությունը միայն: Մեզ մոտ բակալավրիատում նախատեսված է
ֆինանսական մաթեմատիկա անվանմամբ ընդհանուր ուսումնական ծրագիր այդ երկու
մասնագիտությունների համար, սակայն, կամընտրական առարկաների ընտրությամբ, ուսանողները
հնարավորություն ունեն ընտրելու համապատասխան մասնագիտական դասընթացներ:

Մագիստրատուրայում, սակայն, ակտուարների, ռիսկերի կառավարիչների և ֆինանսական
մաթեմատիկոսների (ներկայումս արևմուտքում տարածված է «քվանթ» անվանումը) համար նախատեսված
են առանձին ուսումնական ծրագրեր, ընդ որում վերջին երկուսը՝ մեկամյա տևողությամբ։ Ավարտելիս
ուսանողները ստանում են ֆինանսական մաթեմատիկայի բակալավրի կամ մագիստրոսի աստիճան՝
համապատասխան մասնագիտացմամբ։ Մեր ծրագրերը նախատեսում են լիարժեք կրթություն այդ
ուղղություններից յուրաքանչյուրի համար, այնպես, որ շրջանավարտը կկարողանա հանձնել քննություններ՝
համապատասխան միջազգային վկայագրեր ստանալու համար: