Կրթական մակարդակը՝
Բակալավր
Մասնագիտություն՝
051201.03.6 - Կենսաքիմիա
Մասնագիտացումը՝
051201.03.6 - Կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա
Շնորհվող որակավորումը՝
Կենսաբանության բակալավր
Ծրագրի ուստարին՝
2024/2025
Ուսուցման ձևը՝
Առկա
Ուսումնառության լեզուն՝
Հայերեն
1. Ծրագրի ընդունելության չափանիշները/պահանջները
Ծրագրի դիմորդը պետք է ունենա միջնակարգ, նախնական մաuնագիտական կամ միջին մասնագիտական կրթության վկայական։
Ընդունելությունը կատարվում է ըստ ՀՀ կառավարության հաստատած Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների ընդունելության կարգի՝ ՀՀ կառավարության որոշում, 26 ապրիլի 2012 թվականի N 597 -Ն)։
Ընդունելության քննությունների ցանկը՝ կենսաբանություն, ֆիզիկա կամ քիմիա:
Ընդունելությունը կատարվում է ըստ ՀՀ կառավարության հաստատած Հայաստանի Հանրապետության բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների ընդունելության կարգի՝ ՀՀ կառավարության որոշում, 26 ապրիլի 2012 թվականի N 597 -Ն)։
Ընդունելության քննությունների ցանկը՝ կենսաբանություն, ֆիզիկա կամ քիմիա:
2. Ծրագրի նպատակները
Ծրագրի նպատակն է պատրաստել կենսաքիմիայի և կենսատեխնոլոգիայի բնագավառներում հիմնարար գիտելիքներով և հմտություններով օժտված, գիտահետազոտական և մանկավարժական աշխատանքներ կատարող, արտադրության մեջ կենսաբանական տեխնոլոգիաների օգտագործմանը և ներդրմանը տիրապետող մասնագետներ, որոնք ունակ կլինեն բացատրելու կենդանի նյութի բաղադրության հիմնական առանձնահատկությունները և նրա բաղադրամասերի կառուցվածքը, հատկությունները, կենսանյութափոխանակային գործընթացները և դրանց կարգավորման մեխանիզմները, նախագծելու ծրագրեր մանրէների և բույսերի կենսագործունեության արգասիքները կենսատեխնոլոգիական արտադրության, բժշկության, դեղագործության բնագավառներում օգտագործելու համար, կատարելու կենսաբանական տարբեր նմուշների կենսաքիմիական, մոլեկուլակենսաբանական, բջջագենետիկական և մանրէաբանական վերլուծություններ:
3. Ծրագրի կրթական վերջնարդյունքները
Այս ծրագրի ավարտին ուսանողն ունակ կլինի․
- Մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
- Սահմանել և ներկայացնել բնական գիտությունների հիմնական սկզբունքները, հասկացությունները և հիմքերը, մեկնաբանել և ներկայացնել մաթեմատիկայի, քիմիայի, ֆիզիկայի, կենսաբանության և դեղագիտության տեսական և փորձարարական կապը:
- Ներկայացնել կենդանի օրգանիզմների մորֆոլոգիական, կառուցվածքային, նյութափոխանակության, գենետիկական, էկոլոգիական և կարգաբանական առանձնահատկությունները մոլեկուլային, բջջային, հյուսվածքային և օրգանների կառուցվածքային մակարդակներում: Նկարագրել Երկրի վրա կենսաբազմազանությունը, ինչպես նաև օրգանիզմների և դրանց կենսամիջավայրերի միջև փոխազդեցությունը:
- Նշել սպիտակուցների, ածխաջրերի, ճարպերի և նուկլեինաթթուների հիմնական կառուցվածքը և առանձնահատկությունները: Բացատրել ֆերմենտների, վիտամինների և հորմոնների դերը նյութափոխանակության գործընթացներում, ինչպես նաև նյութափոխանակության կարգավորման մեխանիզմները:
- Բացատրել մարդու բջջային ֆիզիոլոգիայի և իմունոլոգիայի հիմնարար խնդիրները, հասկանալ օրգանական աշխարհի ընդհանուր ծագումն ու էվոլյուցիան, մոլեկուլային և էվոլյուցիոն գենետիկայի տեղը և դերը կենսաբանության մեջ: Նկարագրել կենսաբանական համակարգերի թերմոդինամիկ հատկությունները:
- Ներկայացնել կենդանի օրգանիզմներում ընթացող հիմնական կենսաքիմիական և կենսաէներգետիկ գործընթացները, կենսաթաղանթների կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ առանձնահատկությունները: Ներկայացնել կենդանի օրգանիզմների ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական օրինաչափությունները նորմայում և սթրեսային պայմաններում: Սահմանել մանրէների կողմից հարուցվող հիվանդությունները և դրանց կանխարգելումը:
- Նկարագրել էկոլոգիայի, գյուղատնտեսության, արտադրության և բժշկության բնագավառում կիրառվող ժամանակակից կենսատեխնոլոգիական մեթոդները: Ներկայացնել հիմնական կենսատեխնոլոգիական արտադրությունները:
- Ներկայացնել ընդհանուր կենսաբանության, կենսաքիմիայի, մանրէաբանության և կենսատեխնոլոգիայի բնագավառներում կիրառվող մեթոդները, ինչպես նաև կենսաբանական լաբորատորիաներում աշխատելու անվտանգության կանոնները:
- Գործնական մասնագիտական կարողություններ
- Կիրառել մաթեմատիկական, ֆիզիկական և քիմիական մեթոդները կենսաբանության բնագավառներում խնդիրների լուծման համար։
- Կիրառել օպտիկական, քիմիական, կենսաքիմիական, անալիտիկ, գենետիկական, մոլեկուլային, մանրէաբանական և համակարգչային ծրագրային մեթոդները կենսատեխնոլոգիական, արտադրական, կենսաբժշկական և այլ ոլորտներում:
- Պատրաստել և տարբերակել տարբեր օրգան համակարգերի հյուսվածքների և մանրէների մանրադիտակային պատրաստուկները: Օգտագործեք ախտորոշիչ ցուցանիշները էկոհամակարգերում աղտոտվածությունը գնահատելու համար:
- Կատարել արյունաստեղծ համակարգերի ուսումնասիրություններ, որոշել ֆերմենտների ակտիվությունը և իրականացնել տարբեր կենսանմուշների ախտաբանական հետազոտություններ, լուծել բժշկական կենսաքիմիայի բնագավառի խնդիրներ:
- Կիրառել գենետիկայի, բջջաբանության, ֆիզիոլոգիայի, մոլեկուլային կենսաբանության, կենսաքիմիայի և կենսաֆիզիկայի մեթոդները մանրէների և բույսերի ուսումնասիրության համար: Որոշել տարբեր էկոհամակարգերում մանրէային համակեցությունների կառուցվածքը:
- Գնահատել բակտերիաներում խմորման և շնչառության կենսաէներգետիկ արդյունավետությունը: Մշակել կենսատեխնոլոգիայի, բժշկության և դեղագիտության մեջ բույսերի և մանրէների նյութափոխանակության արգասիքների կիրառման ուղիներ:
- Իրականացնել կենսաքիմիայի և կենսատեխնոլոգիայի ոլորտում գործունեություն, կատարել գիտական հետազոտություն, փորձարկել մասնագիտական խնդիրների լուծման ուղիները և կատարել տեսական և գործնական եզրակացություններ: Գնահատել և վերլուծել խնդրի լուծման գործընթացում ստացված փորձարարական արդյունքները:
- Ընդհանրական (փոխանցելի) կարողություններ
- Օգտագործել մասնագիտական տեղեկատվություն մայրենի և օտար լեզուներով, ինչպես նաև իրականացնել մասնագիտական հաղորդակցություն: Ծանոթ լինել համաշխարհային մշակույթին, առողջ ապրելակերպին, արտակարգ իրավիճակներում բնակչությանը առաջին օգնություն ցուցաբերելու հմտություններին։
- Օգտագործել կենսաբանության հետ կապված տեղեկատվության տարբեր աղբյուրներ: Կիրառել տվյալների մշակման տարբեր համակարգեր, տվյալների բազայի փաթեթներ (NCBI և այլն), համակարգչային և բազմաֆունկցիոնալ առցանց համակարգեր:
- Իրականացնել հետազոտական աշխատանք, կիրառել մեթոդներ և ցուցաբերել ընկալունակություն մասնագիտական գործունեության ոլորտում (ակադեմիական, կլինիկական, արդյունաբերական և հարակից ոլորտներում) նորարարությունների նկատմամբ: Նախագծել բնության պահպանման և ռացիոնալ օգտագործման ուղիներ, պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը:
- Աշխատել թիմում, պատրաստել գիտական զեկույցներ, անցկացնել մասնագիտական բանավեճեր, ամփոփել հետազոտության արդյունքները, ինչպես նաև ակտիվորեն մասնակցել գիտաժողովներին, սեմինարներին և քննարկումներին։
4. Գնահատման ձևերը
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթացի գնահատման պարտադիր բաղադրիչներն են` 2 ընթացիկ և եզրափակիչ քննությունները, իսկ մյուս բաղադրիչներից (ընթացիկ ստուգումներ, ինքնուրույն աշխատանք, մասնակցություն) առնվազն մեկն ընտրում է դասավանդող
դասախոսը:
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթացի գնահատման պարտադիր բաղադրիչներն են
2 ընթացիկ քննությունները, իսկ մյուս բաղադրիչներից (ընթացիկ ստուգումներ, ինքնուրույն
աշխատանք, մասնակցություն) առնվազն երկուսն ընտրում է դասավանդող դասախոսը:
Առանց ընթացիկ քննությունների գնահատման դասընթացի գնահատման պարտադիր
բաղադրիչ է եզրափակիչ քննությունը, իսկ մյուս բաղադրիչներից (ընթացիկ ստուգումներ,
ինքնուրույն աշխատանք, մասնակցություն) առնվազն երկուսն ընտրում է դասավանդող
դասախոսը:
Ստուգարքային դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով:
դասախոսը:
Առանց եզրափակիչ գնահատման դասընթացի գնահատման պարտադիր բաղադրիչներն են
2 ընթացիկ քննությունները, իսկ մյուս բաղադրիչներից (ընթացիկ ստուգումներ, ինքնուրույն
աշխատանք, մասնակցություն) առնվազն երկուսն ընտրում է դասավանդող դասախոսը:
Առանց ընթացիկ քննությունների գնահատման դասընթացի գնահատման պարտադիր
բաղադրիչ է եզրափակիչ քննությունը, իսկ մյուս բաղադրիչներից (ընթացիկ ստուգումներ,
ինքնուրույն աշխատանք, մասնակցություն) առնվազն երկուսն ընտրում է դասավանդող
դասախոսը:
Ստուգարքային դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով:
5. Շրջանավարտների ապագա կարիերայի հնարավորությունները
«Կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա» կրթական ծրագրի շրջանավարտները կարող են աշխատանքի անցնել կենսաքիմիայի, կենսատեխնոլոգիայի և հարակից ոլորտներում գործող կազմակերպություններում և ձեռնարկություններում՝ զբաղեցնելով հետևյալ պաշտոնները.
· Կենսատեխնոլոգիական լաբորատորիաներ և արտադրություններ` կենսատեխնոլոգ-մասնագետ։
· Սննդի ոլորտում արտադրության ձեռնարկություններ` մանրէաբանական և վերահսկողական լաբորատորիաների մասնագետ։
· Դեղորայքային և կոսմետիկ արտադրություններ` մասնագետ, կենսաքիմիական և մանրէաբանական լաբորատորիաների աշխատակից։
· Սանիտարական-համաճարակաբանական ծառայություններ, կենսաբանական (սննդի) անվտանգության ծառայություններ` մանրէաբանական և կենսաքիմիական լաբորատորիաների աշխատակից։
· Առողջապահական բժշկական լաբորատորիաներ, բժշկագիտական կազմակերպություններ` կենսաքիմիկոս-մասնագետ կամ մանրէաբան-մասնագետ:
· Բնապահպանական կազմակերպություններ և մշտադիտարկման ծառայություններ` մասնագետ։
· Ագրարային կազմակերպություններ` տեղեկատվական և խորհրդատվական ծառայությունների աշխատակից։
· Գիտական կազմակերպություններ և գիտահետազոտական ինստիտուտներ` գիտաօժանդակ անձնակազմի աշխատակից:
Մասնագիտական ուսումնական հաստատություններ՝ միջնակարգ մասնագիտական ուսումնական հաստատություններում՝ ուսուցիչ (մանկավարժի որակավորմամբ), ուսումնաօժանդակ աշխատակից (լաբորանտ)։
· Կենսատեխնոլոգիական լաբորատորիաներ և արտադրություններ` կենսատեխնոլոգ-մասնագետ։
· Սննդի ոլորտում արտադրության ձեռնարկություններ` մանրէաբանական և վերահսկողական լաբորատորիաների մասնագետ։
· Դեղորայքային և կոսմետիկ արտադրություններ` մասնագետ, կենսաքիմիական և մանրէաբանական լաբորատորիաների աշխատակից։
· Սանիտարական-համաճարակաբանական ծառայություններ, կենսաբանական (սննդի) անվտանգության ծառայություններ` մանրէաբանական և կենսաքիմիական լաբորատորիաների աշխատակից։
· Առողջապահական բժշկական լաբորատորիաներ, բժշկագիտական կազմակերպություններ` կենսաքիմիկոս-մասնագետ կամ մանրէաբան-մասնագետ:
· Բնապահպանական կազմակերպություններ և մշտադիտարկման ծառայություններ` մասնագետ։
· Ագրարային կազմակերպություններ` տեղեկատվական և խորհրդատվական ծառայությունների աշխատակից։
· Գիտական կազմակերպություններ և գիտահետազոտական ինստիտուտներ` գիտաօժանդակ անձնակազմի աշխատակից:
Մասնագիտական ուսումնական հաստատություններ՝ միջնակարգ մասնագիտական ուսումնական հաստատություններում՝ ուսուցիչ (մանկավարժի որակավորմամբ), ուսումնաօժանդակ աշխատակից (լաբորանտ)։
6. Ուսումնառության օժանդակության ռեսուրսները և ձևերը
Ծրագիրն իրականացնում է ԵՊՀ «Կենսաքիմիայի, մանրէաբանության և կենսատեխնոլոգիայի ամբիոնը»՝ նորաստեղծ «Մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների և կենսավառելիքի նորարարական կենտրոնի հետ համատեղ», որոնք համալրված են նորագույն սարքավորումներով, քիմիական ռեակտիվներով և պարագաներով, ինչպես նաև ժամանակակից համակարգչային տեխնիկայով։ Ամբիոնի հիմնական դասախոսական կազմը վերապատրաստվել է ԱՄՆ-ի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Իսպանիայի, Նորվեգիայի, Բուլղարիայի և Ռուսաստանի առաջատար բուհերում։
Ծրագրի իրականացմանն օժանդակում է նաև նորագույն սարքավորումներով զինված «Մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների և կենսավառելիքի նորարարական կենտրոնը» ():
Ուսանողների ուսումնառությանը օժանդակում են ԵՊՀ գրադարանում առկա հարուստ գրականությունը՝ այդ թվում վերջին տարիներին հրատարակված ուսումնամեթոդական ձեռնարկները, ինչպես նաև ամբիոնում գործող միջազգային փոխանակման 2 կրթական ծրագրերը՝ Գերմանիայի և Նորվեգիայի համալսարանների հետ, պետական թեմատիկ ֆինանսավորմամբ հետազոտական խմբերը և արտասահմանյան դրամաշնորհներով ֆինանսավորվող գիտահետազոտական ծրագրերը, որոնցում ընդգրկվում են նաև ուսանողները:
Ծրագրի իրականացմանն օժանդակում է նաև նորագույն սարքավորումներով զինված «Մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների և կենսավառելիքի նորարարական կենտրոնը» ():
Ուսանողների ուսումնառությանը օժանդակում են ԵՊՀ գրադարանում առկա հարուստ գրականությունը՝ այդ թվում վերջին տարիներին հրատարակված ուսումնամեթոդական ձեռնարկները, ինչպես նաև ամբիոնում գործող միջազգային փոխանակման 2 կրթական ծրագրերը՝ Գերմանիայի և Նորվեգիայի համալսարանների հետ, պետական թեմատիկ ֆինանսավորմամբ հետազոտական խմբերը և արտասահմանյան դրամաշնորհներով ֆինանսավորվող գիտահետազոտական ծրագրերը, որոնցում ընդգրկվում են նաև ուսանողները:
7. Կրթական չափորոշիչները կամ ծրագրային կողմնորոշիչները, որոնք օգտագործվել են ծրագիրը մշակելիս
· ՀՀ կառավարության 2016 թ. հուլիսի 7-ի N 714-Ն որոշումը ՀՀ որակավորումների ազգային շրջանակը հաստատելու մասին:
· ԵՊՀ կրթական ծրագրերի մշակման ղեկավար ձեռնարկ, 2012 թ.:
· ԵՊՀ կրթական ծրագրի մասնագրի լրացման ուղեցույց, 2016 թ.:
· «ՀՀ պետական և ոչ պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ ընդունելության (ըստ բակալավրի կրթական ծրագրի) կարգ», ՀՀ կառավարության որոշում ( 26 ապրիլի 2012 թվականի N 597 -Ն)։
· Գերմանիայի Սաարլանդի համալսարանի բակալավրի ծրագրեր։ Բարձրագույն կրթության ոլորտում կենսատեխնոլոգիայի բնագավառում միջազգային համագործակցության Erasmus +(KA 107) 2016/18 դրամաշնորհի շրջանակներում։
· Գերմանիայի Հալլեի համալսարանի կենսատեխնոլոգիայի բակալավրի ծրագիր
· CPEA-LT-2016/10095 Network for improving research based higher education in basic and applied microbiology (2016-2019).
· University of Bergen (NO), Yerevan State University (YSU) (AM).
· Մոսկվայի Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի բույսերի ֆիզիոլոգիայի և կենսաքիմիայի բակալավրի ծրագրեր:
· Բելգորոդի պետական ազգային հետազոտական համալսարանի (ԲելՊԱՀ, ՌԴ) կենսատեխնոլոգիայի և մանրէաբանության բակալավրի ծրագիր։
· Բարձրագույն կրթության ոլորտում միջազգային համագործակցության ԵՊՀ և
· ԲելՊԱՀՀ միջև 22.09.2016թ պայմանագրի շրջանակներում:
· ԱՄՆ, Վիրջինիայի Virginia, Charlottesville համալսարանի բակալավրի ծրագիր:
ԱՄՆ. Կալիֆորնիայի Բերկլիի համալսարանի կենսատեխնոլոգիայի բակալավրի ծրագիր:
· ԵՊՀ կրթական ծրագրերի մշակման ղեկավար ձեռնարկ, 2012 թ.:
· ԵՊՀ կրթական ծրագրի մասնագրի լրացման ուղեցույց, 2016 թ.:
· «ՀՀ պետական և ոչ պետական բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ ընդունելության (ըստ բակալավրի կրթական ծրագրի) կարգ», ՀՀ կառավարության որոշում ( 26 ապրիլի 2012 թվականի N 597 -Ն)։
· Գերմանիայի Սաարլանդի համալսարանի բակալավրի ծրագրեր։ Բարձրագույն կրթության ոլորտում կենսատեխնոլոգիայի բնագավառում միջազգային համագործակցության Erasmus +(KA 107) 2016/18 դրամաշնորհի շրջանակներում։
· Գերմանիայի Հալլեի համալսարանի կենսատեխնոլոգիայի բակալավրի ծրագիր
· CPEA-LT-2016/10095 Network for improving research based higher education in basic and applied microbiology (2016-2019).
· University of Bergen (NO), Yerevan State University (YSU) (AM).
· Մոսկվայի Լոմոնոսովի անվան պետական համալսարանի բույսերի ֆիզիոլոգիայի և կենսաքիմիայի բակալավրի ծրագրեր:
· Բելգորոդի պետական ազգային հետազոտական համալսարանի (ԲելՊԱՀ, ՌԴ) կենսատեխնոլոգիայի և մանրէաբանության բակալավրի ծրագիր։
· Բարձրագույն կրթության ոլորտում միջազգային համագործակցության ԵՊՀ և
· ԲելՊԱՀՀ միջև 22.09.2016թ պայմանագրի շրջանակներում:
· ԱՄՆ, Վիրջինիայի Virginia, Charlottesville համալսարանի բակալավրի ծրագիր:
ԱՄՆ. Կալիֆորնիայի Բերկլիի համալսարանի կենսատեխնոլոգիայի բակալավրի ծրագիր:
8. Դասախոսական կազմին ներկայացվող պահանջները
1. Ընդհանրական կարողություններ
Դասավանդման/մանկավարժական
· դասընթացի աշխատանքային ծրագիր (օրացուցային պլան) կազմելու հմտություն,
· դասավանդման ինտերակտիվ մեթոդների իմացություն, ակտիվ ուսուցման տեխնիկաների կիրառման կարողություն:
Հետազոտական
· տարաբնույթ գիտական աղբյուրների հետ աշխատելու, ինչպես նաև համացանցային տեղեկատվական ռեսուրսներից օգտվելու հմտություն,
· կենսաբանության ոլորտում հետազոտությունների իրականացման հմտություն,
· ուսանողների գիտահետազոտական խումբ ղեկավարելու կարողություն:
Հաղորդակցման
· լսարանի հետ բանավոր հաղորդակցվելու հմտություն,
· հետազոտության արդյունքները գրավոր շարադրելու կարողություն,
· օտար լեզվի իմացություն (առնվազն անգլերենի B1 մակարդակին համապատասխան)։ ՏՀՏ կիրառություն
· համակարգչային (MS Office փաթեթի ազատ տիրապետում՝ Word, Excel, Power-Point) հմտություններ,
· ժամանակակից սոցիալական հարթակներից օգտվելու հմտություն,
· լուսացուցադրություններ պատրաստելու և ներկայացնելու հմտություններ:
Այլ կարողություններ
· դասընթացներ կազմելու, կրթական վերջնարդյունքներ սահմանելու, դասավանդման և գնահատման եղանակներ ճիշտ ընտրելու գիտելիքներ,
· դասընթացի նյութերը արդյունավետ կազմելու կարողություն (դասընթացներ, տեղեկագրեր, ձեռնարկներ և այլն), ուսանողների հետաքրքրությունն ու ներգրավվածությունը ապահովելու ունակություն,
· ժամանակի պլանավորման և կառավարման կարողություն:
1. Մասնագիտական կարողությունները և գիտելիքները ըստ ոլորտների
· կենսաբանության, կենսաքիմիայի և կենսատեխնոլոգիայի հիմնական դրույթների և արդի զարգացումների մասին գիտելիքներ,
· պրոկարիոտների՝ արքեյների և բակտերիաների, ինչպես նաև՝ սնկերի, ջրիմուռների, քարաքոսերի, բույսերի ձևաբանության, կարգաբանության, նույնականացման առանձնահատկությունների կիրառման վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· անողնաշարավոր և ողնաշարավոր կենդանիների կառուցվածքի, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, վարքագծի առանձնահատկությունների 10 վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· մարդու և կենդանիների ֆիզիոլոգիական գործառույթների ասպեկտների, հոմեոստազի համակարգային մեխանիզմների և ֆունկցիաների նյարդահումորային կարգավորման վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաֆիզիկական քիմիայի ժամանակակից տեսական հիմնահարցերի, լուծման տրամաբանության և իրականացման եղանակների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· էկոլոգիայի և կենսառեսուրսների պահպանման և վերարտադրման ոլորտներում կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· կենսատեխնոլոգիական արտադրությունների մեթոդների, ուղղությունների, Հայաստանում կենսատեխնոլոգիական արտադրության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ
· բուսական օրգանիզմի գործառույթային և կենսաքիմիական առանձնահատկությունների, մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների, ինչպես նաև բույսերի մետաբոլիտները տարբեր արտադրություններում կիրառելու վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· բույսերի աճի և զարգացման, գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունների, տարբեր սթրեսային պայմաններում աճի և զարգացման կարգավորման մեխանիզմների սկզբունքների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենդանի նյութի բաղադրության հիմնական առանձնահատկությունների և դրանց կառուցվածքի, ֆիզիկաքիմիական հատկությունների, կարգավորման, մեխանիզմների և փոխկապվածություն վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաբանական օքսիդացման գործընթացի մոլեկուլային հիմքերի, ածխաջրերի և լիպիդների փոխանակության առանձնահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· բազմաբջիջ օրգանիզմների պաշտպանական հատկության նշանակության, մոլեկուլային և բջջային իմունոլոգիայի հիմնախնդիրների, մեթոդոլոգիայի, իմունիտետի դրսևորումների և դրանց խանգարումների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· գենի կառուցվածքի, գենետիկական վերլուծության մուտագենեզի գենային ու բջջային ճարտարագիտության սկզբունքների, կենսատեխնոլոգիայում դրա օգտագործման հնարավորությունների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· կենսաբանական օբյեկտների վրա իոնացնող ճառագայթների ունեցած ազդեցության, ինչպես նաև այդ ազդեցության հետևանքով կենսաբանական 11 մակրոմոլեկուլներում տեղի ունեցող ռադիացիոն-կենսաքիմիական փոփոխությունների վերաբերյալ գիտելիքներ
· գենետիկայի հիմունքների և մոլեկուլա-գենետիկական վերլուծության, էվոլյուցիոն գենետիկայի և էթնոգենոմիկայի հիմնադրույթների, էկոլոգիական, թունաբանական, ֆարմակոլոգիական և բժշկական գենետիկայի ինչպես նաև հետգենոմային տեխնոլոգիաների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· մանրէների կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության և նրա կարգավորման, ժառանգականության և փոփոխականության, բազմացման և աճի, նրանց բազմազանության և դասակարգման, էկոլոգիայի, մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· մանրէների դերի, ախտածին մանրէների, ինչպես նաև վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունների, հատկությունների, դասակարգման, աճի և ախտածնության վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· մանրէներում ընթացող խմորման, շնչառության, ֆոտոֆիզիկական և ֆոտոքիմիական գործընթացների և քեմոսինթեզի վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· նուկլեինաթթուների, սպիտակուցների և բջիջների գենետիկական ապարատի կառուցվածքի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաթաղանթների կառուցվածքային առանձնահատկությունների, կենսաթաղանթներով նյութերի տեղափոխման գործընթացների, բջջի կենսագործունեության համար տեղափոխման գործընթացների նշանակության վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաքիմիական հետազոտություններում ֆիզիկաքիմիական տարբեր մեթոդների, քիմիական լուծույթների պատրաստման, կենդանական օբյեկտներում ֆերմենտների ակտիվության որոշման և մաքրման մեթոդնեի կիրառման վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում օգտագործվող օրգանիզմների առանձնահատկությունների, դրանց ստացման եղանակների, ժամանակակից գենաընտրողական, մուտագենեզի և գենաճարտարագիտական մեթոդների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաէներգետիկայի ժամանակակից տեսական հիմնահարցերի, կենսաէներգետիկական հիմնական գործընթացների, էներգիա պահեստավորող մեխանիզմների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ, · կենսատեխնոլոգիական համապատասխան մեթոդների ընտրության 12 սկզբունքների, ֆերմենտների անջատման և մաքրման, անհրաժեշտ մանրէների շտամների մեկուսացման, մանրէների և բույսերի տրանսֆորմացման վերաբերյալ գիտելիքներ,
· նուկլեինաթթուների կառուցվածքի, պիրիմիդինային և պուրինային նուկլեոտիդների և ԴՆԹ-ի կենսասինթեզի վերաբերյալ գիտելիքներ,
· պրոկարիոտ և էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունների և հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· վարակային գործընթացների, ախտածին մանրէների թունաբանության հիմունքների, հիվանդությունների հարուցիչների ազդման գործոնների, մեխանիզմների և փոխանցման ուղիների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· ֆերմենտների կառուցվածքի և գործողության մեխանիզմների ընդհանուր սկզբունքների, կենդանի բջիջների նյութափոխանակության և թաղանթային փոխադրման մեջ դերի վերաբերյալ գիտելիքներ,
· մանրէների նյութափոխանակության առանձնահատկությունների, բջիջներում ընթացող անաբոլիզմի և կատաբոլիզմի հիմնական ուղիների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· մարդու առողջության պահպանման հիմնական դրույթների, հիվանդածին վիճակների հիմքում ընկած կենսաքիմիական պրոցեսների կարգավորման խանգարումների սկզբունքային կողմերի վերաբերյալ գիտելիքներ,
· փորձարարական մեթոդների, լաբորատորիայում անվտանգ աշխատելու կանոնների իմացություն, փորձարարական աշխատանքների պլանավորման և արդյունքների վերլուծության կարողություն,
· իր ոլորտում հետազոտական ընթացիկ ծրագրերում որպես հետազոտող աշխատելու կարողություն:
1. Ընդհանուր պահանջներ
Գիտական աստիճան
· գիտական աստիճան և/կամ գիտական կոչում կենսաբանական գիտությունների ոլորտում, կամ որոշ դեպքերում՝ տվյալ կամ հարակից մասնագիտությամբ մագիստրոսի կոչում,
· վերջին 5 տարում առնվազն 3 գիտական և/կամ մեթոդական հրատարակությունների առկայություն,
· վերջին 5 տարում առնվազն 3 մասնակցություն գիտաժողովների և/կամ աշխատաժողովների։
Մանկավարժական փորձ
· մասնագիտական դասընթացների դասավանդման կազմակերպման և 13 իրականացման առնվազն 3 տարվա փորձ,
· վերջին 5 տարվա ընթացքում մասնակցություն տեղական կամ միջազգային վերապատրաստումների և/կամ մասնագիտական որակավորման բարձրացման դասընթացների:
Պրակտիկ աշխատանքի փորձ
· առնվազն 3 տարվա աշխատանքային փորձ կենսաբանական գիտություններից որևէ մի ուղղության ոլորտում՝ էկոլոգիայի և բնական ռեսուրսների կառավարման, կենսատեխնոլոգիայի և մանրէաբանության, գենետիկայի, բուսաբանության և սնկաբանության, կենդանաբանության, մարդու և կենդանիների ֆիզիոլոգիայի և այլն:
Այլ պահանջներ
· դասավանդման պորտֆոլիո՝ դասավանդվող առարկաների առնվազն 50%-ի առցանց նյութերի առկայություն,
· ուսանողական հարցման արդյունքներով ստացված գնահատականների միջինը՝ առնվազն 4,0 (գործող դասախոսների համար)։
Դասավանդման/մանկավարժական
· դասընթացի աշխատանքային ծրագիր (օրացուցային պլան) կազմելու հմտություն,
· դասավանդման ինտերակտիվ մեթոդների իմացություն, ակտիվ ուսուցման տեխնիկաների կիրառման կարողություն:
Հետազոտական
· տարաբնույթ գիտական աղբյուրների հետ աշխատելու, ինչպես նաև համացանցային տեղեկատվական ռեսուրսներից օգտվելու հմտություն,
· կենսաբանության ոլորտում հետազոտությունների իրականացման հմտություն,
· ուսանողների գիտահետազոտական խումբ ղեկավարելու կարողություն:
Հաղորդակցման
· լսարանի հետ բանավոր հաղորդակցվելու հմտություն,
· հետազոտության արդյունքները գրավոր շարադրելու կարողություն,
· օտար լեզվի իմացություն (առնվազն անգլերենի B1 մակարդակին համապատասխան)։ ՏՀՏ կիրառություն
· համակարգչային (MS Office փաթեթի ազատ տիրապետում՝ Word, Excel, Power-Point) հմտություններ,
· ժամանակակից սոցիալական հարթակներից օգտվելու հմտություն,
· լուսացուցադրություններ պատրաստելու և ներկայացնելու հմտություններ:
Այլ կարողություններ
· դասընթացներ կազմելու, կրթական վերջնարդյունքներ սահմանելու, դասավանդման և գնահատման եղանակներ ճիշտ ընտրելու գիտելիքներ,
· դասընթացի նյութերը արդյունավետ կազմելու կարողություն (դասընթացներ, տեղեկագրեր, ձեռնարկներ և այլն), ուսանողների հետաքրքրությունն ու ներգրավվածությունը ապահովելու ունակություն,
· ժամանակի պլանավորման և կառավարման կարողություն:
1. Մասնագիտական կարողությունները և գիտելիքները ըստ ոլորտների
· կենսաբանության, կենսաքիմիայի և կենսատեխնոլոգիայի հիմնական դրույթների և արդի զարգացումների մասին գիտելիքներ,
· պրոկարիոտների՝ արքեյների և բակտերիաների, ինչպես նաև՝ սնկերի, ջրիմուռների, քարաքոսերի, բույսերի ձևաբանության, կարգաբանության, նույնականացման առանձնահատկությունների կիրառման վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· անողնաշարավոր և ողնաշարավոր կենդանիների կառուցվածքի, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, վարքագծի առանձնահատկությունների 10 վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· մարդու և կենդանիների ֆիզիոլոգիական գործառույթների ասպեկտների, հոմեոստազի համակարգային մեխանիզմների և ֆունկցիաների նյարդահումորային կարգավորման վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաֆիզիկական քիմիայի ժամանակակից տեսական հիմնահարցերի, լուծման տրամաբանության և իրականացման եղանակների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· էկոլոգիայի և կենսառեսուրսների պահպանման և վերարտադրման ոլորտներում կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· կենսատեխնոլոգիական արտադրությունների մեթոդների, ուղղությունների, Հայաստանում կենսատեխնոլոգիական արտադրության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ
· բուսական օրգանիզմի գործառույթային և կենսաքիմիական առանձնահատկությունների, մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների, ինչպես նաև բույսերի մետաբոլիտները տարբեր արտադրություններում կիրառելու վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· բույսերի աճի և զարգացման, գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունների, տարբեր սթրեսային պայմաններում աճի և զարգացման կարգավորման մեխանիզմների սկզբունքների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենդանի նյութի բաղադրության հիմնական առանձնահատկությունների և դրանց կառուցվածքի, ֆիզիկաքիմիական հատկությունների, կարգավորման, մեխանիզմների և փոխկապվածություն վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաբանական օքսիդացման գործընթացի մոլեկուլային հիմքերի, ածխաջրերի և լիպիդների փոխանակության առանձնահատկությունների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· բազմաբջիջ օրգանիզմների պաշտպանական հատկության նշանակության, մոլեկուլային և բջջային իմունոլոգիայի հիմնախնդիրների, մեթոդոլոգիայի, իմունիտետի դրսևորումների և դրանց խանգարումների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· գենի կառուցվածքի, գենետիկական վերլուծության մուտագենեզի գենային ու բջջային ճարտարագիտության սկզբունքների, կենսատեխնոլոգիայում դրա օգտագործման հնարավորությունների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· կենսաբանական օբյեկտների վրա իոնացնող ճառագայթների ունեցած ազդեցության, ինչպես նաև այդ ազդեցության հետևանքով կենսաբանական 11 մակրոմոլեկուլներում տեղի ունեցող ռադիացիոն-կենսաքիմիական փոփոխությունների վերաբերյալ գիտելիքներ
· գենետիկայի հիմունքների և մոլեկուլա-գենետիկական վերլուծության, էվոլյուցիոն գենետիկայի և էթնոգենոմիկայի հիմնադրույթների, էկոլոգիական, թունաբանական, ֆարմակոլոգիական և բժշկական գենետիկայի ինչպես նաև հետգենոմային տեխնոլոգիաների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· մանրէների կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության և նրա կարգավորման, ժառանգականության և փոփոխականության, բազմացման և աճի, նրանց բազմազանության և դասակարգման, էկոլոգիայի, մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· մանրէների դերի, ախտածին մանրէների, ինչպես նաև վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունների, հատկությունների, դասակարգման, աճի և ախտածնության վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· մանրէներում ընթացող խմորման, շնչառության, ֆոտոֆիզիկական և ֆոտոքիմիական գործընթացների և քեմոսինթեզի վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· նուկլեինաթթուների, սպիտակուցների և բջիջների գենետիկական ապարատի կառուցվածքի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաթաղանթների կառուցվածքային առանձնահատկությունների, կենսաթաղանթներով նյութերի տեղափոխման գործընթացների, բջջի կենսագործունեության համար տեղափոխման գործընթացների նշանակության վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաքիմիական հետազոտություններում ֆիզիկաքիմիական տարբեր մեթոդների, քիմիական լուծույթների պատրաստման, կենդանական օբյեկտներում ֆերմենտների ակտիվության որոշման և մաքրման մեթոդնեի կիրառման վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում օգտագործվող օրգանիզմների առանձնահատկությունների, դրանց ստացման եղանակների, ժամանակակից գենաընտրողական, մուտագենեզի և գենաճարտարագիտական մեթոդների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· կենսաէներգետիկայի ժամանակակից տեսական հիմնահարցերի, կենսաէներգետիկական հիմնական գործընթացների, էներգիա պահեստավորող մեխանիզմների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ, · կենսատեխնոլոգիական համապատասխան մեթոդների ընտրության 12 սկզբունքների, ֆերմենտների անջատման և մաքրման, անհրաժեշտ մանրէների շտամների մեկուսացման, մանրէների և բույսերի տրանսֆորմացման վերաբերյալ գիտելիքներ,
· նուկլեինաթթուների կառուցվածքի, պիրիմիդինային և պուրինային նուկլեոտիդների և ԴՆԹ-ի կենսասինթեզի վերաբերյալ գիտելիքներ,
· պրոկարիոտ և էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունների և հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· վարակային գործընթացների, ախտածին մանրէների թունաբանության հիմունքների, հիվանդությունների հարուցիչների ազդման գործոնների, մեխանիզմների և փոխանցման ուղիների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· ֆերմենտների կառուցվածքի և գործողության մեխանիզմների ընդհանուր սկզբունքների, կենդանի բջիջների նյութափոխանակության և թաղանթային փոխադրման մեջ դերի վերաբերյալ գիտելիքներ,
· մանրէների նյութափոխանակության առանձնահատկությունների, բջիջներում ընթացող անաբոլիզմի և կատաբոլիզմի հիմնական ուղիների վերաբերյալ գիտելիքներ,
· մարդու առողջության պահպանման հիմնական դրույթների, հիվանդածին վիճակների հիմքում ընկած կենսաքիմիական պրոցեսների կարգավորման խանգարումների սկզբունքային կողմերի վերաբերյալ գիտելիքներ,
· փորձարարական մեթոդների, լաբորատորիայում անվտանգ աշխատելու կանոնների իմացություն, փորձարարական աշխատանքների պլանավորման և արդյունքների վերլուծության կարողություն,
· իր ոլորտում հետազոտական ընթացիկ ծրագրերում որպես հետազոտող աշխատելու կարողություն:
1. Ընդհանուր պահանջներ
Գիտական աստիճան
· գիտական աստիճան և/կամ գիտական կոչում կենսաբանական գիտությունների ոլորտում, կամ որոշ դեպքերում՝ տվյալ կամ հարակից մասնագիտությամբ մագիստրոսի կոչում,
· վերջին 5 տարում առնվազն 3 գիտական և/կամ մեթոդական հրատարակությունների առկայություն,
· վերջին 5 տարում առնվազն 3 մասնակցություն գիտաժողովների և/կամ աշխատաժողովների։
Մանկավարժական փորձ
· մասնագիտական դասընթացների դասավանդման կազմակերպման և 13 իրականացման առնվազն 3 տարվա փորձ,
· վերջին 5 տարվա ընթացքում մասնակցություն տեղական կամ միջազգային վերապատրաստումների և/կամ մասնագիտական որակավորման բարձրացման դասընթացների:
Պրակտիկ աշխատանքի փորձ
· առնվազն 3 տարվա աշխատանքային փորձ կենսաբանական գիտություններից որևէ մի ուղղության ոլորտում՝ էկոլոգիայի և բնական ռեսուրսների կառավարման, կենսատեխնոլոգիայի և մանրէաբանության, գենետիկայի, բուսաբանության և սնկաբանության, կենդանաբանության, մարդու և կենդանիների ֆիզիոլոգիայի և այլն:
Այլ պահանջներ
· դասավանդման պորտֆոլիո՝ դասավանդվող առարկաների առնվազն 50%-ի առցանց նյութերի առկայություն,
· ուսանողական հարցման արդյունքներով ստացված գնահատականների միջինը՝ առնվազն 4,0 (գործող դասախոսների համար)։
9. Լրացուցիչ տեղեկատվություն ծրագրի վերաբերյալ
Ծրագրի ուսանողները ուսման ընթացքում ակտիվորեն մասնակցում են գիտահետազոտական նախագծերին, Ուսանողական գիտական ընկերության կողմից կազմակերպվող գիտաժողովներին, ինչպես նաև ընդգրկված են ERASMUS + փոխանակման ծրագրում: