Ավանդականից դեպի նորարարություն. ինչպես են ԵՊՀ գիտնականները փոխում նանոտեխնոլոգիան

ԵՊՀ կենսաքիմիայի, մանրէաբանության և կենսատեխնոլոգիայի ամբիոնի դոցենտ, կ․գ․թ․ Լիլիթ Գաբրիելյանի ղեկավարած գիտական խումբը զբաղվում է ցիանոբակտերիաների ֆոտոսինթեզող գունակից՝ ֆիկոցիանինից նանոմասնիկների ստացմամբ և դրանց կենսաբանական հատկությունների ուսումնասիրությամբ։ Ծրագիրն իրականացվում է ՀՀ բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի «Կին ղեկավարների առաջխաղացմանն ուղղված ծրագիր-2024» մրցույթի շրջանակում։

Գաղափարի ձևավորումը և հետազոտության անհրաժեշտությունը

Սկզբում գիտական խումբը նախատեսում էր միայն ուսումնասիրել, թե որքան արդյունավետ կլինի սպիրուլինայից ֆիկոցիանինի մեկուսացումը և դրա կիրառումը կենսաբժշկության մեջ։ Սակայն հետազոտության ընթացքում առաջացավ ավելի մեծ հարց՝ հնարավո՞ր է ստանալ նանոմասնիկներ, որոնք ոչ միայն կենսաբանական ակտիվ, այլև ավելի անվտանգ ու արդյունավետ կլինեն ավանդական ֆիզիկաքիմիական մեթոդներով ստացված նանոմասնիկներից։

Գիտական թիմը եկավ այն եզրակացության, որ քիմիական և ֆիզիկական մեթոդներով ստացված նանոմասնիկները հաճախ ունեն տոքսիկ ազդեցություն, և անհրաժեշտ է մշակել այլընտրանքային՝ կանաչ նանոտեխնոլոգիական մոտեցում, որը կապահովի թե՛ արդյունավետություն, թե՛ անվտանգություն։

Սպիրուլինայի ներուժը նանոտեխնոլոգիայում

Հետազոտողները համոզված են, որ սպիրուլինան (Spirulina platensis) կարող է դառնալ նորարարական լուծումների առանցքային բաղադրիչ։ Այս միկրոօրգանիզմը ոչ միայն հարուստ է դյուրամարս սպիտակուցով, վիտամիններով և կենսաբանորեն ակտիվ այլ միացություններով, այլև պարունակում է ֆիկոցիանի գունակը, որը կենսաբժշկության մեջ լայն կիրառություն ունի՝ հակաբորբոքային, հակաօքսիդանտային և նույնիսկ հակաքաղցկեղային հատկությունների շնորհիվ։

«Սպիրուլինան վաղուց կիրառվում է որպես ֆունկցիոնալ սնունդ, բայց մենք ուսումնասիրում ենք դրա նոր հնարավորությունները, որոնք կարող են օգտագործվել նանոտեխնոլոգիայում՝ առանց վնասելու շրջակա միջավայրը»,– նշում է Լիլիթ Գաբրիելյանը։

Նանոմասնիկների ստացման ընթացքը և առաջին արդյունքները

Հետազոտական խմբին արդեն հաջողվել է ստանալ արծաթի նանոմասնիկներ, որոնք ներկայում անցնում են հակամանրէային ակտիվության փորձարկումներ։ Նախնական արդյունքները ցույց են տալիս, որ նանոմասնիկները կարող են արդյունավետորեն ճնշել մի շարք պայմանական ախտածին մանրէների աճը։

«Մենք այժմ կենտրոնացած ենք ոչ միայն նանոմասնիկների ստացման, այլև դրանց կենսաբանական հատկությունների ուսումնասիրության վրա։ Հաջորդ փուլում կուսումնասիրենք դրանց ազդեցությունը մարդու արյան բջիջների վրա՝ գնահատելու նանոմասնիկների անվտանգությունը»,– ասում է Լիլիթ Գաբրիելյանը։

Հետագա նպատակները՝ հակաքաղցկեղային ուսումնասիրություններ

Գիտական խմբի առաջիկա ծրագրերից է ուսումնասիրել նանոմասնիկների հակաքաղցկեղային ակտիվությունը։ Այդ աշխատանքը կկատարվի ԵՊՀ հիմնարար և ախտաբանական կենսաքիմիայի լաբորատորիայի հետ համագործակցությամբ։ Եթե ստացված նանոմասնիկներն ունենան հակաքաղցկեղային ազդեցություն, հնարավոր կլինի առաջարկել նորարարական մոտեցումներ քաղցկեղի բուժման համար։

Միջազգային համագործակցության կարևորությունը

Ծրագրի շրջանակում գիտական խումբը սերտորեն համագործակցում է Լեհաստանի Տորունի Ն. Կոպեռնիկոսի համալսարանի ֆիզիկական քիմիայի և պոլիմերների ֆիզիկական քիմիայի ամբիոնի վարիչ Վոյցեխ Կույավսկու հետ։ Գիտական խմբում ներգրավված երիտասարդ գիտնականների գործընկերոջ լաբորատորիա այցելության ժամանակ նախատեսվում է կատարել նանոմասնիկների ֆիզիկաքիմիական վերլուծությունները, ինչը կօգնի հաստատելու դրանց կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ հատկությունները։

Գիտությունը՝ ի նպաստ առողջության և նորարարության

Այս հետազոտությունը ԵՊՀ գիտնականների կողմից իրականացվող ծրագրերից է, որը նպատակ ունի ոչ միայն նոր գիտական բացահայտումներ անելու, այլև ներդրում ունենալու ՀՀ-ում նանոտեխնոլոգիայի և կենսաբժշկության զարգացման մեջ։

«Մենք ցանկանում ենք, որ մեր գիտական աշխատանքն ունենա կիրառական արժեք, որն իրական օգուտ կբերի մարդկանց առողջությանը»,– ընդգծում է Լիլիթ Գաբրիելյանը։

ԵՊՀ-ն շարունակում է նպաստել գիտական նորարարությունների առաջմղմանը՝ խթանելով երիտասարդ հետազոտողների ներգրավվածությունը և ամրապնդելով միջազգային համագործակցությունը գիտության և տեխնոլոգիաների զարգացման համար։