ԳԻՏԱԿԱՆ ԹԵՄԱ. ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՎՈւՄ Է ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՈՐՈՇ ԴԵՂԱԲՈՒՅՍԵՐԻ ՀԱԿԱՔԱՂՑԿԵՂԱՅԻՆ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆԸ

Մեզ հետ զրույցում վերոնշյալ գիտական ծրագրի ղեկավար, ԵՊՀ կենսաբանության ֆակուլտետի կենսաբանություն գիտահետազոտական ինստիտուտի գիտաշխատող, կենսաքիմիայի, մանրէաբանության և կենսատեխնոլոգիայի ամբիոնի ասիստենտ, կենսաբ. գիտ. թեկնածու Նիկոլայ Ավթանդիլյանը և խմբի անդամները ներկայացրեցին գիտական թեմայի նպատակը, կարևորությունը ու կիրառական նշանակությունը:

Սույն ծրագրի իրականացման համար գիտական խումբը կազմված է 5 անձից, որոնցից չորսը երիտասարդ գիտնականներ են: Թիմում ընդգրկված են ավագ գիտաշխատող Նաիրա Սահակյանը, գիտաշխատող Միքայել Գինովյանը, կրտսեր գիտաշխատող Հայարփի Ջավրուշյանը և ասպիրանտ Անահիտ Մամիկոնյանը:

Մինչև գիտական թեմային անդրադառնալը՝ խմբի ղեկավարը ներկայացրեց թեմայի արդիականությունը և նշեց, որ կրծքագեղձի քաղցկեղը ՀՀ կանանց շրջանում ունի լայն տարածվածություն և մահացության բարձր մակարդակ:

«Քանի որ ժամանակակից բժշկությունը չունի արդյունավետ բուժման տարբերակ կրծքագեղձի քաղցկեղի համար, անհրաժեշտ է գտնել սինթետիկ և բնական հզոր գործոններ կամ դրանց զուգորդումներ, որոնք արդյունավետ կպայքարեն չարորակ նորագոյացությունների դեմ: Հայաստանի ֆլորան մեծ բազմազանություն ունի, որը սակայն բավարար ուսումնասիրված չէ նոր կենսաբանորեն ակտիվ միացությունների հայտնաբերման տեսանկյունից, որոնք հակաքաղցկեղային բուժական նշանակություն կարող են ունենալ: Ներկայումս զգալիորեն մեծացել է բուսական պատրաստուկների և միացությունների օգտագործումը տարբեր քաղցկեղների բուժման նպատակով, ընդ որում՝ շատ դեպքերում ավանդական քիմիոթերապիային զուգահեռ:

Հարկ է նշել, որ հակաքաղցկեղային թերապիայում ամինաթթուների սինթետիկ անալոգներն ունեն կարևորագույն նշանակություն և ներկայումս կիրառվում են որպես քիմիոթերապիայի և իմունոթերապիայի բաղկացուցիչ մաս:  Վերջին տարիների հետազոտությունների արդյունքում ցույց է տրվել արգինազի և NO-սինթազի կարևորագույն դերն ուռուցքի իմունոկենսաբանությունում: Բուսական լուծամզվածքների և արգինազ ու NO-սինթազ ֆերմենտների ընտանիքին թիրախավորող ամինաթթուների սինթետիկ անալոգների համատեղ ազդեցությունը կարող է մեծ հետաքրքրություն առաջացնել»,- ներկայացրեց Ն. Ավթանդիլյանը:

Մեզ հետ զրույցում խմբի անդամները նշեցին, որ այս հետազոտական ծրագրի շրջանակում առնետների մոտ կուսումնասիրվի հայկական որոշ դեղաբույսերի հակաքաղցկեղային ազդեցությունը Լ-արգինինի նյութափոխանակային ուղու արգելակիչներով՝ կրծքագեղձի քաղցկեղի փորձարարական մոդելում: Հաշվի առնելով հակաքաղցկեղային դեղամիջոցների բուժական ազդեցության նեղ շրջանակը՝ բուսական պատրաստուկների հետ համատեղ օգտագործումը կարող է մեծացնել դեղաբույս-հակաքաղցկեղային դեղամիջոցի  ազդեցության գոտին:

Խմբի անդամներն ընդգծեցին, որ հետազոտությունների ընթացքում ակնկալվում է բացահայտել հայկական դեղաբույսերի հակաքաղցկեղային հատկությունները, ինչպես նաև սիներգիկ փոխազդեցությունները սինթետիկ հակաքաղցկեղային միացությունների հետ: Ստացված տվյալները բուժական մեծ հեռանկար կարող են ունենալ, հաշվի առնելով նաև այն, որ բուսական պատրաստուկներն էկոլոգիապես անվտանգ են, պատրաստման տեսանկյունից մատչելի, արագ և պարզ, իսկ համակցումը սինթետիկ թերապևտիկ պատրաստուկների հետ կարող է ավելի քիչ վնասակար լինել ավանդական հակաքաղցկեղային բուժման մեթոդների համեմատ:

Ն. Ավթանդիլյանի խոսքով, թեմայի շրջանակում ձեռքբերված սարքավորումները և քիմիական նյութերը թույլ կտան թարմացնել և արդիականացնել ԵՊՀ կենսաքիմիայի, մանրէաբանության և կենսատեխնոլոգիայի ամբիոնի «Նյութափոխանակության կենսաքիմիայի» և «Բույսերի կենսատեխնոլոգիայի» գիտաուսումնական լաբորատորիաները:

Արդյունքները կհրապարակվեն տարբեր ազդեցության բարձր գործակից ունեցող գիտական ամսագրերում: Հետաքրքիր կլինի նաև համապատասխան լաբորատոր աշխատանքների ընթացակարգի պատրաստումը նախատեսված ԵՊՀ ընդհանուր և բժշկական կենսաքիմիայի մագիստրոսական հոսքերի համար:

Գիտական խմբի անդամները նշեցին նաև, որ արդյունքները կներկայացվեն միջազգային հեղինակավոր տարբեր գիտաժողովներում:

Նադեժդա Տեր-Աբրահամյան