ՓՈՓՈԽՎՈՂ ԼՐԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՓՈՓՈԽՎՈՂ ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐՆԵՐԸ

2016-ին, երբ լրագրությունն ամեն վայրկյան դրամատիկորեն փոխվում էր, գերմանացի լրագրողներ Կառլ Նիկոլաուս Ռեները, Տանև Շուլցը և Յուրգեն Վիլկեն որոշեցին զբաղվել արձանագրված փոփոխությունների ուսումնասիրությամբ և հրատարակեցին «Լրագրությունն ինքնավարության և օգտակարության միջև» էսսեների գիրքը:

Գրքում հեղինակները հստակ հարցադրում են, թե արդյոք լրագրողները շարունակում են մնալ ինֆորմացիայի ստացման  անաչառ աղբյուր, թե նրանք էլ  որոշակի քաղաքական հետաքրքրություն և  քաղաքական  գործառույթ ունեցող աղբյուրներ են, որոնք օր օրի կորցնում են իրենց նկատմամբ ունեցած վստահությունը հասարակության շրջանում:

Ըստ  հեղինակների՝ ԶԼՄ-ներին այլևս չվստահող մարդիկ չեն վստահում նաև ծավալվող  դեմոկրատական գործընթացներին, քանի որ համարում են, որ իրենց կարծիքը հասարակական քննարկումներում բավականաչափ կամ ընդհանրապես ներկայացված չէ:

Բացի դրանից՝ կասկածի տակ է դրվում նաև լրագրության օգտակարությունը, քանի որ ժամանակակից տեղեկատվական դաշտում մի օգտատիրոջ գրած կարծիք կամ վարած անձնական բլոգ կարող է մարդկանց մոտ ավելի շատ վստահություն ունենալ, քան լրագրողի արհեստավարժ աշխատանքը:

Եվ վերջում, երբ այս ամենին գումարվում են  որոշ լրագրողների կասկածելի աղբյուրները, չստուգված և ոչ հավաստի  նյութերը, արդյունքում ունենում ենք այն ճգնաժամը,  որը հիմա կա  ոլորտում:

«Բրենդային» լրագրություն,  երբ  միմյանց  են հատվում  հանրային կապերը, գովազդն ու լրագրությունը

«Բրենդային» լրագրությունը տեղեկատվություն է որոշակի ապրանքանիշի կամ ծառայության մասին: Այն սպասարկում է տվյալ ապրանքանիշի շուկայական հետաքրքրությունները և շահերը:
 

Այսօր գնալով ավելանում է այն ձեռնարկատերերի քանակը, որոնք վճարում են լրագրողներին մասնագիտական ծառայություններ մատուցելու համար:

Այդ ամենի գլխավոր նպատակն է լրագրողական «գործիքներով» կազմակերպել սեփական ձեռնարկության գովազդը:

Խմբագիրներն սկսել են իրենց նյութերը հարստացնել արդեն իսկ հովանավորված արտադրանքի մասին տեղեկույթով, որը հաճախ մատուցվում է որպես լրագրողական նյութ՝ ընթերցողին գնորդ դարձնելու նպատակով:

Շատ հաճախ նմանօրինակ ձեռնարկություններում լրագրողական ծառայություններն ավելի բարձր են վարձատրվում, քան ավանդական մեդիաձեռնարկություններում, ինչն էլ լրագրության այդ տեսակն առավել գրավիչ է դարձնում:

«Deutsche Welle» ակադեմիայի դասախոս Կատյա Շուպն իր էսսեներից մեկում հարցադրում է, թե ի վերջո  ինչի՞ է հանգեցնելու «ապրանքանշային» լրագրությունը՝ դեմոկրատիայի բարելավմա՞ն, թե՞ընկերությունների շահույթի ավելացման:

Իր սահմանման մեջ հեղինակն օգտագործում է անգլերեն «բրենդային» բառը՝  նպատակ ունենալով մարդկանց  ցույց տալու այն տնտեսական ուղղվածությունը, որն առաջին հայացքից դժվար է տարբերել ավանդական, տեղեկույթ հաղորդող լրագրությունից:

Այսպիսով՝ գովազդը, հանրային կապերը և լրագրությունը սկսում են քայլ առ քայլ իրար ձուլվել:

«EC=MC» բանաձևը, ինչը նշանակում է ՝ ամեն ընկերություն մեդիա ընկերություն է, նոր երևույթ չէ: Ըստ Կատյա Շուպի՝ մեդիա մարքեթինգի խնդիրն այն է, որ «լրագրություն» տերմինն այս գործընթացում իրավաբանորեն պաշտպանված չէ:

Երբ  բրիտանական «The Guardian» օրաթերթն ընթերցողին խնդրում է իր ֆինանսական աջակցությունն ունենալ որակյալ լրագրության  ստեղծման գործընթացում, նշում է նաև, որ իր մատուցած տեղեկույթը հեռու է ապրանքանշային լրագրությունից, չի սպասարկում որևէ քաղաքական ուժի շահ, ոչ ոք չի խմբագրում իրենց խմբագիրներին:  

Կառուցողական լրագրությունն ու էյֆորիայի չափաբաժինը

Լուրերը հիմնականում վատ իրադարձությունների մասին են: Այս երևույթն այնքան սովորական է դարձել, որ հակառակ մոտեցումը սկզբում զարմանք, իսկ հետո ծիծաղ է առաջացնում:

Այդուհանդերձ, եթե փորձենք խնդիրը ոչ միայն ներկայացնել, այլև վերլուծել, ակամայից  կանդրադառնանք նաև լուծման ճանապարհներին: Լուծումը կամ լուծման տարբերակն էլ հենց կդառնա լավ նորությունը:

Բայց այդ ամենը մի քիչ աշխատատար է, գիտելիքներ և ուսումնասիրություն է պահանջում, իսկ մարդիկ աշխատանքի հեշտ տարբերակն են նախընտրում:

Սակայն այս հարցում նույնպես չարժե ծայրահեղությունների գիրկն ընկնել: Այնտեղ, որտեղ դրական կողմեր չկան, պետք է ներկայացնել միմիայն իրականությունը, հակառակ դեպքում դրական «սոուսը» կփչացնի անգամ ամենաարժանահավատ հոդվածը կամ նյութը:

«Լրագրությունն ինքնավարության և օգտակարության միջև» էսսեների գրքում հեղինակներն անդրադառնում են նաև տպագիր մամուլին՝ նկարագրելով վերջինիս ֆինանսական ծանր վիճակը, որն ամեն օր ավելի զգալի է դառնում՝ հատկապես առցանց լրատվամիջոցների հետ համեմատելիս:

Ճգնաժամ են ապրում ոչ միայն տպագիր լրատվամիջոցները, այլև լրատվական դաշտում մատուցվող տեղեկույթի բովանդակությունը:

Գնալով աճում է այն լրատվամիջոցների թիվը, որոնք նախընտրում են «հեշտամարս» նյութերը  լրագրողական հետազոտություններից և հետաքննություններից:

Շուկայական պահանջները դառնում են առաջնային:

Մի քանի անգամ  խմբագրված և խմբագրվող տեղեկույթն էլ վերջում «անատամ» նյութ է դառնում՝ առանց լուրջ քննադատական մտքի:

Ինչևէ, կասկածից վեր է, որ ժամանակակից  լրագրությունը կանգնած  է լուրջ մարտահրավերների առջև: Թվարկվածներն սառցաբեկորի տեսանելի հատվածի միայն մի մասն են:

Անի Պողոսյան