Քրեական իրավունքի ամբիոն

ԵՊՀ քրեական իրավունքի ամբիոնը հիմնադրվել է 1937 թվականին։ 1938-1984թթ. ամբիոնը ղեկավարել է իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ա.Թ. Թովմասյանը, 1991-2000թթ.՝ ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր-էմիրիտուս Գ.Ս. Ղազինյանը, 2000-2024թթ.՝ իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ա.Հ. Գաբուզյանը։ Քրեական  իրավունքի ամբիոնի վարիչի պաշտոնում երկարատև պաշտոնավարման ընթացքում ունեցած մեծ ավանդի համար ԵՊՀ գիտական խորհուրդը պրոֆեսոր Ա.Հ. Գաբուզյանին ընտրել է որպես ամբիոնի պատվավոր վարիչ։ 2024թ. հուլիսին ամբիոնի վարիչ է ընտրվել իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ա.Ռ. Մարգարյանը։

Քրեական իրավունքի ամբիոնը Հայաստանի Հանրապետությունում քրեական, քրեակատարողական իրավունքի և կրիմինալոգիայի ոլորտում հիմնարար հետազոտություններ իրականացնող առաջատար կառույցն է, որն էական ավանդ ունի քրեական և քրեակատարողական քաղաքականության և օրենսդրության մշակման գործում:

Վերջին տասնամյակների ընթացքում ամբիոնում զգալի աշխատանքներ են իրականացվել ինչպես ուսումնական գործընթացի բարելավման, այնպես էլ գիտահետազոտական աշխատանքների մակարդակի ու արդյունավետության բարձրացման ուղղությամբ։ Ամբիոնը մշտապես ձեռնամուխ է եղել հայերենով դասագրքերի և ուսումնական ձեռնարկների հրատարակմանը, մասնավորապես հրատարակվել և վերահրատարակվել են «Հայաստանի Հանրապետության քրեական իրավունք (Ընդհանուր մաս)» և «Հայաստանի Հանրապետության քրեական իրավունք (Հատուկ մաս)» բուհական դասագրքերը, հրատարակվել են «Հայաստանի Հանրապետության քրեական իրավունք (ընդհանուր մաս) խնդրագիրքը», «Կրիմինալոգիական հետազոտությունների մեթոդիկա», «Կրիմինալոգիական տեսություններ», «Իրավական վիճակագրություն», «Քրեակատարողական իրավունք» ուսումնական ձեռնարկները, ինչպես նաև պատրաստվել են ամբիոնում դասավանդվող մի շարք այլ դասընթացների դասախոսությունների տեքստեր:

Ամբիոնում ակտիվ աշխատանքներ են կատարվում քրեական և քրեակատարողական իրավունքների, կրիմինալոգիայի և մյուս ոլորտների արդի հիմնախնդիրների հետազոտման ուղղությամբ։ Ամբիոնի գիտահետազոտական գործունեության հիմնական ուղղություններն են՝ քրեական իրավունքի ինստուտների արդի հիմնախնդիրների և զարգացման միտումների համալիր հետազոտումը, անցումային ժամանակաշրջանում հանցավորության զարգացման միտումները, անչափահասների և երիտասարդների հանցավորության ու շեղվող վարքագծի առանձնահատկությունները, հանցավոր վարքագծի մոտիվացիայի, հանցավորի անձի, ազատազրկման և դրան այլընտրանք համարվող պատժատեսակների, պատժի նշանակման, կոռուպցիոն հանցավորության, վիկտիմալոգիայի արդի հիմնախնդիրները:

Ամբիոնի գիտահետազոտական գործունեության առանցքում են միջգիտակարգային բնույթ և համալիր ուսումնասիրման կարիք ունեցող հետազոտությունների իրականացումը, ինչպիսիք են. 

• արհեստական բանականության քրեական պատասխանատվության, դրա տեսական և գործնական ասպեկտների հիմնախնդիրները,

• գենային ինժեներիայի քրեաիրավական կարգավորման հիմնախնդիրները,

• օպերատիվ-հետախուզական գործունեության քրեաիրավական ապահովման հիմնախնդիրները, 

• հանցավոր վարքագծի հոգեբանական, կենսաբանական և սոցիոլոգիական համատեքստը, 

• կիբեռհանցավորությունը, 

• քրեական իրավունքի փիլիսոփայական ընկալումները և չափումները (քրեական իրավունքի մետաֆիզկա, հերմենևտիկա, սիներգետիկա, քրեաիրավական տարածության վիրտուալիզացիա)

• «big data»-ների օգտագործման հնարավորությունը հանցավորության միտումների կանխատեսման նպատակով և այլն։

Ամբիոնում հրատարակվել են Հ.Մ. Խաչիկյանի «Ազատազրկում պատժատեսակի կրիմինալոգիական և քրեակատարողական հիմնախնդիրները», Ա.Հ. Գաբուզյանի «Հանցավորության հիմնախնդիրները ՀՀ-ում անցումային ժամանակաշրջանում», Ս.Վ. Առաքելյանի «Հանցավոր բռնություն», Տ.Վ. Սիմոնյանի «Երիտասարդների հանցավորությունը ՀՀ-ում», Ա.Ռ. Մարգարյանի «Անչափահասների հանցավորության և շեղվող վարքագծի հիմնախնդիրները ՀՀ-ում», Ժ.Ա. Ստեփանյանի «Հանցագործությունների ռեցիդիվի դեպքում պատիժ նշանակելու հիմնախնդիրները» մենագրությունները:

ԵՊՀ իրավագիտության ֆակուլտետի քրեական դատավարության և կրիմինալիստիկայի ամբիոնի հետ համատեղ իրականացված գիտական թեմայի հետազոտության արդյունքերով 2020 թվականին հրատարակվել է «Անչափահասների հանցավորոթյան կանխարգելման հիմնախնդիրները Հայաստանի Հանրապետությունում» մենագրությունը։

Ամբիոնը մշտապես ներգրավված է եղել Հայաստանի Հանրապետությունում ընթացող դատաիրավական բարեփոխումներում։ Այսպես՝ ՀՀ Սահմանադրության (1995թ.) ընդունումից հետո մինչ օրս ամբիոնի աշխատակիցներն ակտիվորեն մասնակցել են տարբեր օրենսգրքերի և օրենքների նախագծերի մշակման աշխատանքներին, մասնավորապես «ՀՀ քրեական օրենսգրքի», «ՀՀ քրեակատարողական օրենսգրքի» և մի շարք այլ օրենսդրական ակտերի: Բացի դրանից՝ ամբիոնը մշակել է ՀՀ քրեական և քրեակատարողական նոր օրենսգրքերի հայեցակարգերը, դրանց հիման վրա պատրաստել ՀՀ քրեական և քրեակատարողական նոր օրենսգրքերի նախագծերը, որոնք ՀՀ Ազգային ժողովը որպես օրենք ընդունեց համապատասխանաբար 2021թ. մայիսի 5-ին և 2022թ. հունիսի 15-ին: ՀՀ քրեակատարողական նոր օրենսգրքի հիման վրա ԵՊՀ գիտական խորհրդի որոշմաբ երաշխավորվել և հրատարակվել է Հ.Մ. Խաչիկյանի «Հայաստանի Հանրապետության քրեակատարողական իրավունք» բուհական դասագիրքը։ Ամբիոնում այժմ աշխատանքներ են տարվում ՀՀ քրեական իրավունքի (ընդհանուր և հատուկ մասեր) բուհական դասագրքերի պատրաստման և հրատարակման ուղղությամբ:

ԵՊՀ քրեական իրավունքի ամբիոնում դասավանդում են ՀՀ-ում և այլ պետություններում ճանաչված հեղինակավոր իրավաբան-գիտնականներ, ՀՀ պետական, պետական կառավարման և իրավապահ համակարգերում և դատական իշխանությունում բարձր պաշտոններ զբաղեցնող մասնագետներ:

Ամբիոնն իրականացնում է «Քրեական արդարադատություն և փաստաբանություն» մագիստրոսական կրթական ծրագիրը։